Fitosterole
Fitosterole, sterole roślinne – grupa steroli wytwarzanych przez rośliny. Znanych jest ponad 150 różnych steroli roślinnych[1]. Sterole wytwarzane przez rośliny są elementem strukturalnym błon komórkowych i cytoplazmatycznych, uczestniczą w regulacji procesów wewnątrzkomórkowych oraz pełnią funkcję substancji obronnych przed roślinożercami[1][2]. Wiele steroli roślinnych po połączeniu z cukrem tworzy glikozydy, będące substancją obronną oraz znajdujące zastosowanie jako leki[2].
Synteza i zróżnicowanie
[edytuj | edytuj kod]U roślin niższych sterole wytwarzane są w wyniku przekształcenia lanosterolu. Przykładem fitosterolu wytwarzanego przez Chlorella jest ergosterol, a u Rhodophyta cholesterol. Rośliny wyższe wytwarzają sterole w wyniku przekształcenia cykloartenolu przez stopniową eliminację grup CH3. Eliminacja grup metylowych zachodzi w wyniku kolejnych reakcji utleniania do grup COOH, a następnie dekarboksylację[2]. Najczęściej spotykane fitosterole to[2][1]:
- β-sitosterol,
- stigmasterol,
- brassikasterol,
- α-spinasterol,
- Δ7-stigmasterol - występujący w ziarniakach pszenicy,
- lofenol,
- cytrostadienol - występujący w liściach pomarańczy, cytryn oraz ziemniaków,
- makdougalina - występująca w kaktusach,
- cerewisterol,
- fukosterol,
- ergosterol,
- zymosterol,
- cholesterol
- anteridiol,
- α-ekdyson.
Funkcje
[edytuj | edytuj kod]Wolne i pochodne steroli roślinnych obecne są w błonach komórkowych i cytoplazmatycznych. Zawartość poszczególnych fitosteroli jest różna dla błon różnych organelli. Błona komórkowa zawiera głównie sitosterol, kampesterol i stigmasterol. W błonach jądrowych występuje cholesterol[2]. Sterole z grupy ekdysonów są hormonami wywołującymi wylinkę owadów. Obecne w roślinach fitosterole mogą zaburzać cykl rozwojowy owadów. Związki z grupy limonoidów są bardzo skutecznym środkiem odstraszającym owady. Glikozydy steroli oraz ich pochodne tworzą grupę związków nazywanych saponinami, wykazującymi właściwości detergentów. Zdolność do rozbijania błon skutkuje wysoką toksycznością dla roślinożerców[1]. Właściwość ta została także wykorzystana przez człowieka przy produkcji środków piorących z surowców roślinnych[2]. Motyle z rodzaju Danaus wykształciły odporność na glikozydy obecne w roślinach, w efekcie gąsienice gromadząc w organizmie toksyczne związki pochodzące ze zjadanych liści, stają się trujące dla ptaków[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Strzał Kazimierz: Procesy anaboliczne W: Fizjologia roślin (red. Kopcewicz Jan, Lewak Stanisław). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 330-386. ISBN 83-01-13753-3.
- ↑ a b c d e f Kączkowski Jerzy: Biochemia roślin Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 116-121. ISBN 83-01-10285-3.