Iwo Skałkowski
| |
 porucznik kawalerii
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Iwo Nałęcz-Skałkowski (ur. 14 marca 1896 we Lwowie, zm. 28 grudnia 1918 w Persenkówce) – porucznik kawalerii Wojska Polskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 14 marca 1896 we Lwowie[1]. Był synem Bronisława Skałkowskiego herbu Nałęcz i Marii z domu Chojeckiej herbu Lubicz[2][3]. W 1914 ukończył chlubnie VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem w Prywatnym Gimnazjum im. Mickiewicza we Lwowie (w jego klasie był m.in. Karol Harasimowicz)[1]. Po maturze miał podjąć studia techniczne[1].
W czasie I wojny światowej walczył w szeregach cesarsko-królewskiego Pułku Strzelców Konnych Nr 1. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1916 w korpusie oficerów rezerwy strzelców konnych[4].
W 1918 był studentem agronomii[5][6]. Uczestniczył w obronie Lwowa podczas wojny polsko-ukraińskiej. W stopniu porucznika w szeregach 1 pułku Strzelców Lwowskich brał udział w walkach na odcinku III „Góra Stracenia” pod komendą rtm. Romana Abrahama, odznaczając się odwagą[7][8][9][6]. Pod koniec walk we Lwowie (22 listopada) dowodził plutonem, zajmując wówczas wraz z Polakami rynek miasta[10][11].
W trakcie dalszych walk z Ukraińcami 28 grudnia 1918 dowodził 40-osobową obroną (redutą), złożoną z 7 i 8 kompanii 1 pułku Strzelców Lwowskich, która powstrzymywała wstęp do Lwowa przy dworku na Persenkówce[12][13]. Wobec przeważającej siły wroga i wskutek wytracenia amunicji obrońcy zabarykadowali się w tamtejszym budynku, a po wdarciu się do niego Ukraińców i wywiązanej walce wręcz, 28 grudnia 1918 wszystkich 40 Polaków zostało zamordowanych[14][13][15][6][16][17]. Ostatnie słowa por. Skałkowskiego brzmiały[13]:
Powiedzcie matce, niech nie płacze po mnie, bo umieram za Polskę.
Pomimo tragicznego finału obrony reduty, wytrwała walka i bohaterstwo oddziału por. Skałkowskiego w następstwie przyczyniły się do przybycia na czas ranem 29 grudnia posiłków polskich, które powstrzymały i odepchnęły Ukraińców od Persenkówki[18]. Obrona Persenkówki została okrzyknięta mianem drugiej polskiej „Reduty Ordona”[18].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Dekretem z 20 maja 1919 porucznik Iwo Skałkowski został pośmiertnie awansowany na stopień rotmistrza w uznaniu zasług i waleczności[19][20][6].
Władze Politechniki Lwowskiej zaplanowały na październik 1923 odsłonięcie tablicy pamiątkowej z nazwiskami studentów uczelni poległych w walkach o niepodległość 1918-1921; wśród upamiętnionych był Iwo Skałkowski[21].
Po ekshumacji szczątki Iwo Skałkowskiego w 1932 zostały pochowane w krypcie katakumby IV na Cmentarzu Obrońców Lwowa[8][5].
Zgon por. Skałkowskiego przy dworku na Persenkówce wraz oddziałem „Reduty Śmierci” utrwalił na obrazie malarz Stanisław Batowski, który wykonał dzieło na prośbę 38 pułku piechoty Strzelców Lwowskich, a malowidło zawieszono w kasynie oficerskim tej jednostki[13][22].
Nazwisko Iwo Nałęcz-Skałkowskiego zostało wymienione na tablicy umieszczonej na Pomniku Obrońców Lwowa na Persenkówce, w gronie poległych w dniach 27–30 XII 1918[23].
Uchwałą Rady Miasta Lwowa z listopada 1938 jednej z ulic we Lwowie nadano imię Iwo Nałęcz-Skałkowskiego[24].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – pośmiertnie (dekoracja dokonana 17 kwietnia 1921 we Lwowie przez gen. broni Tadeusza Rozwadowskiego)[25][6]
- Krzyż Niepodległości – pośmiertnie (4 listopada 1933, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)[26]
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie[6]
- Odznaka Honorowa „Orlęta”[6]
- Odznaka Rycerzy Śmierci[6]
- Odznaka pamiątkowa III Odcinka „Obrony Lwowa”[6]
- Signum Laudis Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej[4]
- Srebrny Medal Waleczności 1 klasy[4]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Józef Mazanowski – także śmiertelnie ranny na Persenkówce 28 grudnia 1918 i również upamiętniony przez malarza Stanisława Batowskiego[27]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Sprawozdanie Dyrekcyi Gimnazyum im. Mickiewicza we Lwowie za rok szkolny 1913/14. Lwów: 1914, s. 12, 21.
- ↑ Bohaterowie Lwowa. Por. Iwo Skałkowski. „Goniec Krakowski”. Nr 4, s. 2, 4 stycznia 1919.
- ↑ Iwo Skałkowski. sejm-wielki.pl. [dostęp 2018-10-14].
- ↑ a b c Ranglisten 1918 ↓, s. 413, 424.
- ↑ a b Groby dowódców i działaczy. W: W szesnastą rocznicę. Lwów: Towarzystwo Straży Mogił Polskich Bohaterów we Lwowie, 1934, s. 31, 48.
- ↑ a b c d e f g h i Dariusz Gudowicz: Cemeteries Are Not Forever. Lyczakow. 2006. ISBN 978-1-4476-0880-6.
- ↑ Jan Gella: Ruski miesiąc 1/XI-22/XI 1918. Ilustrowany opis walk listopadowych we Lwowie z 2 mapami. Lwów: ok. 1919, s. 170.
- ↑ a b Bohaterowie na miejscu wiecznego spoczynku. „Gazeta Lwowska”. Nr 238, s. 4, 16 października 1932.
- ↑ Abraham. Góra Stracenia ↓, s. 630.
- ↑ Abraham. Góra Stracenia ↓, s. 632–634.
- ↑ Semper Fidelis ↓, s. 35.
- ↑ Kulczycki. Zarys 1928 ↓.
- ↑ a b c d M. R-e. Na Persenkówce. „Gazeta Lwowska”. Nr 298, s. 3, 29 grudnia 1928.
- ↑ Kulczycki. Zarys 1928 ↓, s. 8, 26.
- ↑ Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934, s. 598.
- ↑ Semper Fidelis ↓, s. 163.
- ↑ Abraham. Góra Stracenia ↓, s. 630. Roman Abraham podał datę 31 grudnia 1918.
- ↑ a b Kulczycki. Zarys 1928 ↓, s. 9.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 59 z 29 maja 1919 roku, poz. 1869.
- ↑ Kronika. Odznaczenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 132, s. 4, 8 czerwca 1919.
- ↑ Julian Fabiański. Kronika wojskowa. Politechnika Lwowska ku czci poległych studentów. „Żołnierz Polski”. Nr 31, s. 16, 5 sierpnia 1923.
- ↑ Semper Fidelis ↓, s. 98.
- ↑ Semper Fidelis ↓, s. 235.
- ↑ Symboliczne nadanie nazw związanych z Obroną Lwowa szeregowi ulic we Lwowie. „Gazeta Lwowska”. Nr 265, s. 2, 22 listopada 1938.
- ↑ Dekoracja Orderem „Virtuti Militari”. „Gazeta Lwowska”. Nr 87, s. 4, 17 kwietnia 1921.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273.
- ↑ Czesław Mączyński: Boje lwowskie. Cz. 1. Oswobodzenie Lwowa (1–24 listopada 1918 roku). T. I. Warszawa: 1921, s. 252.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918.
- Józef Kulczycki: Zarys historji wojennej 38-go pułku strzelców lwowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Roman Abraham: Pododcinek Góra Stracenia. W: Obrona Lwowa. 1–22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-1920. Relacje uczestników. Jarosław Waniorek (red.). Warszawa: 1993, s. 618–635. ISBN 83-85218-56-4.
- Semper fidelis. Obrona Lwowa w obrazach współczesnych. Lwów / Warszawa: Straż Mogił Polskich Bohaterów / Oficyna Wydawnicza Volumen, 1930 / 1990.
- Ludzie urodzeni we Lwowie
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni odznaką pamiątkową „Orlęta”
- Pochowani na Cmentarzu Obrońców Lwowa
- Polacy odznaczeni Medalem Zasługi Wojskowej Signum Laudis
- Polacy odznaczeni Medalem Waleczności
- Polacy – oficerowie cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej
- Polegli w wojnie polsko-ukraińskiej (strona polska)
- Rotmistrzowie II Rzeczypospolitej
- Skałkowscy herbu Nałęcz
- Uczestnicy I wojny światowej (Austro-Węgry)
- Uczestnicy bitwy o Lwów 1918–1919 (strona polska)
- Urodzeni w 1896
- Zmarli w 1918