Jańsko
 Widok z lotu ptaka (2020) | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region | |
| Wysokość lustra |
70,2-70,5 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
około 60 ha (2020) |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
4725 m (1960) |
| Objętość |
1073,1 tys. m³ (1960) |
| Hydrologia | |
| Klasa jakości wody |
słaby stan ekologiczny (2019) |
| Rzeki wypływające |
Kurka |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie gminy Bobrowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego  | |
 51°53′51,8″N 15°02′26,6″E/51,897722 15,040722
| |
Jańsko[1] – jezioro w Polsce w województwie lubuskim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Bobrowice na obszarze Wzniesień Gubińskich (Wzniesienia Zielonogórskie).
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Jezioro ma kształt owalny[2], znajduje się na obszarze Wzniesień Gubińskich[3] (największe jezioro regionu[4]) w makroregionie Wzniesień Zielonogórskich[2], w gminie Bobrowice[2], miejscowościami nadbrzeżnymi są wsie Strużka[2][5] i Janiszowice[2]. Wysokość lustra wody wynosi około 70,2-70,5 m n.p.m.[6][7]
Hydronimia
[edytuj | edytuj kod]Jezioro w źródłach jest nazywane Jähnsdorf T., Jähnsdorfer See (XIX wiek), Jańsko (po 1945), Strużka[5][8] (lata 70. XX wieku), Janiszowice (lata 80. XX wieku)[9], a także Jezioro Jańskie[10], Jońsko[8].
Informacje hydrologiczne
[edytuj | edytuj kod]Jezioro polodowcowe[10], wytopiskowe[10], powstało w rynnie pochodzącej z fazy leszczyńskiej[10] zlodowacenia północnopolskiego[2]. Dno piaszczyste, w dużej części przykryte namułem o grubości około 1 m[11]. Powierzchnia zwierciadła wody wynosiła około 102,6 ha (stan na 1980 rok)[11], w 2020 roku wynosi około 60 ha[12]. Poprzez pogłębienie i poszerzenie Kurki w latach 60. XX wieku poziom wody w jeziorze obniżył się o około 1 m[10][11], a jezioro znacznie zmniejszyło swoją powierzchnię[10] (153,3 ha w 1960 roku, 102,6 ha w 1980 roku[11], około 60 ha w 2020 roku[12]). Średnia głębokość jeziora wynosi 0,6 m[11], natomiast głębokość maksymalna to 1,8 m[11]. Długość maksymalna to 1600 m[11], a szerokość maksymalna – 1300 m[11]. Długość linii brzegowej to 4725 m (stan na 1960 rok)[11]. Objętość akwenu wynosi 1073,1 tys. m³ (stan na 1960 rok)[11]. Powierzchnia zlewni jeziora wynosi około 37,5 km²[11].
Jezioro polimiktyczne[13]. Do jeziora dopływają dwa niewielkie rowy melioracyjne[14]. Z jeziora wypływa rzeka Kurka (Górzynka)[5][10], prawostronny dopływ Lubszy[5] w dorzeczu Odry[2].
Jakość wód
[edytuj | edytuj kod]W 2001 roku wody jeziora były pozaklasowe pod względem fizykochemicznym, spełniały natomiast normy II klasy pod względem sanitarnym[15].
W 2013 roku stan ekologiczny wód sklasyfikowano jako zły. Zadecydował o tym zły wynik Makrofitowego Indeksu Stanu Ekologicznego. W tym czasie Indeks Fitoplanktonowy dla Polskich Jezior wskazywał stan umiarkowany, a multimetryczny wskaźnik okrzemkowy dla jezior dobry. Norm stanu dobrego nie spełniała również widzialność krążka Secchiego (60 cm), ale zawartość azotu i fosforu mieściła się w normach. Spośród badanych wówczas substancji priorytetowych normy dobrego stanu chemicznego nie spełniała zawartość niektórych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych[16]. W 2019 roku nie badano stanu makrofitów, a stan ekologiczny sklasyfikowano jako słaby. Klasę taką wskazały wskaźniki stanu fitoplanktonu i makrozoobentosu, podczas gdy stan ichtiofauny był umiarkowany, a fitobentosu bardzo dobry. W tym roku dwa parametry fizyczno-chemiczne Jańska były najgorszymi spośród monitorowanych jezior w Polsce – zawartość azotu ogólnego (7,2 mg/l) i widzialność krążka Secchiego (20 cm). Norm stanu dobrego nie spełniała także zawartość fosforu i aldehydu mrówkowego. Z kolei norm dobrego stanu chemicznego nie spełniała zawartość polibromowanych difenyloeterów w tkankach ryb oraz benzo(a)pirenu, ołowiu i kadmu w wodzie[17].
Zawartość azotu ogólnego w wodzie jeziora jest zmienna. W roku 2019 wyniosła 7,2 mg/l, co było wówczas wartością najwyższą ze wszystkich monitorowanych jezior w Polsce. Na większość tej sumy złożyła się zawartość azotu Kjeldahla wynosząca 7,09 mg/l[17]. Monitoring w latach wcześniejszych wykazywał niższe wartości – 3,50 mg/l w 2010 i 1,79 mg/l w 2013[16].
W 2019 roku jezioro charakteryzowało się stosunkowo niedużym zasoleniem (przewodność elektrolityczna 459 µS/cm), zasadowym odczynem (pH 8,3), dość dużym zabarwieniem (58 jednostek platyny), przeciętną zawartością wapnia (67 mg/l) i niską krzemionki (0,3 mg/l)[17].
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Jezioro eutroficzne w stadium zanikowym[18]. Jezioro leży na Obszarze Natura 2000 (PLH080053)[19]. Od strony południowej nad jeziorem rośnie brzezina bagienna[10] i występują wydmy[6]. Jezioro jest otoczone podmokłymi łąkami turzycowo-trzcinowymi i olsem[2], które rosną na glebach torfowych i murszu[2]. W jeziorze występowały: karaś, karp, lin, okoń, płoć, szczupak (stan na 1978 rok)[10], występują także koza pospolita[20] i piskorz[20] oraz bóbr europejski[20]. W fitoplanktonie przeważają sinice z rodzaju drgalnica (Oscillatoria)[21], z zooplanktonu przedstawicielami są m.in. wrotki, widłonogi, pierwotniak Tintinnopsis lacustris, wioślarki[21]. W jego obrębie rośnie szuwar kłociowy[6] i występują m.in. gałuszka kulecznica[10], rosiczka okrągłolistna[6], rosiczka pośrednia[6], ponikło wielołodygowe[6], widłaczek torfowy[6].
Zagospodarowanie
[edytuj | edytuj kod]W systemie gospodarki wodnej Jańsko jest jednolitą częścią wód o kodzie PLLW10062[17]. Jezioro jest użytkowane przez Polski Związek Wędkarski[10], było zarybiane głównie karpiem[22]; obowiązuje na nim zakaz używania łodzi motorowych[2]. Jezioro było wykorzystywane jako kąpielisko[23], był na nim zbudowany pomost[12]. W bezpośrednim sąsiedztwie akwenu brak zabudowy rekreacyjnej[14], dawniej (około roku 2000) działał ośrodek wypoczynkowy[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Hydronimy - część 2. Wody stojące. Wykaz nazw wód stojących, t. I, s. 113.
- ↑ a b c d e f g h i j Konopczyński 2002 ↓, s. 3.
- ↑ Prognoza oddziaływania na środowisko strategii rozwoju gminy jasień do 2030 roku, Jasień, 17 stycznia 2022, s. 30 [zarchiwizowane z adresu 2023-02-26].
- ↑ RGFP karty informacyjne mezoregionów [online], [359].
- ↑ a b c d Artur Szymańczyk, Hydrografia rzeki Lubszy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria: Inżynieria Środowiska”, 131 (12), 2004, s. 359, ISSN 1895-7323.
- ↑ a b c d e f g Formy ochrony przyrody w Nadleśnictwie Brzózka [online], [4].
- ↑ Konopczyński 2002 ↓, s. 5.
- ↑ a b Jezioro Jańsko (Janiszowice, Jońsko, Strużka) [online], www.zgora.pios.gov.pl [dostęp 2023-02-26].
- ↑ Jańsko, [w:] Elektroniczny słownik hydronimów Polski [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2023-02-26].
- ↑ a b c d e f g h i j k Jezioro Janiszowice (Obszary Natura 2000) [online], www.ine.eko.org.pl [dostęp 2023-02-26].
- ↑ a b c d e f g h i j k Konopczyński 2002 ↓, s. 4.
- ↑ a b c d Szymon Płóciennik, Kryzys klimatyczny w Lubuskiem. Zobacz, jak umiera jezioro [online], zielonagora.wyborcza.pl, 18 września 2020 [dostęp 2023-02-26] (pol.).
- ↑ Konopczyński 2002 ↓, s. 9.
- ↑ a b Konopczyński 2002 ↓, s. 7.
- ↑ Konopczyński 2002 ↓, s. 15.
- ↑ a b Ocena stanu jezior w latach 2010-2015 - tabele [zip/xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska [dostęp 2023-02-27].
- ↑ a b c d Ocena stanu jednolitych części wód jezior w latach 2016-2021 na podstawie monitoringu – tabela [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska [dostęp 2023-02-27].
- ↑ Konopczyński 2002 ↓, s. 8.
- ↑ Załącznik Nr 6 do Zarządzenia Nr 32/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 14 listopada 2013 r. [online]
- ↑ a b c N2K PLH080053 dataforms [online], natura2000.eea.europa.eu [dostęp 2023-02-26].
- ↑ a b Konopczyński 2002 ↓, s. 13.
- ↑ Konopczyński 2002 ↓, s. 6.
- ↑ Łukasz Koleśnik, Dwa lata temu zrobiliśmy zdjęcia Jeziora Jańsko koło Strużki. Wody prawie nie było! Dawniej znajdował się tam ośrodek wypoczynkowy [online], Krosno Odrzańskie Nasze Miasto, 17 września 2022 [dostęp 2023-02-26] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wojciech Konopczyński, Jezioro Jańsko. Komunikat o jakości wód w 2001 r, Andrzej Wąsicki, Zielona Góra: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, maj 2002.