Jakub Mącznik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 grudnia 1905 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 maja 1945 |
| Alma Mater |
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo |
Jakub Mącznik (ur. 4 grudnia 1905 w Łodzi, zm. 10 maja 1945 w Ebensee) – polski ilustrator synagog i malarz pochodzenia żydowskiego, przedstawiciel École de Paris[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Mącznik urodził się w Łodzi, wychowywał się zaś na Bałutach[2]. Był jednym z siedmiorga dzieci aleksandrowskiego chasyda pracującego jako lakiernik mebli i w dzieciństwie uczył się w chederze[3]. Z czasem z rodzicami przeniósł się podczas I wojny światowej do wsi Potok koło Kielc[1], w których zainteresował się teatrem i uczestniczył przedstawieniach teatralnych. W 1921 powrócił do Łodzi. W 1922 przeniósł się do Warszawy, gdzie ukończył Akademię Sztuk Pięknych. Następnie w 1928 powrócił do Łodzi, gdzie zaczął malować również swoje pierwsze obrazy i ożenił się z Sonią[1] – córką krawca[1]. W tym samym roku małżeństwo przeniosło się do Paryża[1], gdzie mieszkali w hotelu. Mącznik w Paryżu realizował się artystycznie, a jego żona pracowała w fabryce skórzanych płaszczy[1] utrzymując rodzinę, gdyż obrazy Mącznika nie sprzedawały się[2].
Prace Mącznika były wystawiane po raz pierwszy jesienią 1931 w Paryżu, na wystawie w galerii Jeune Europe organizowanej przez Antonio Aniante[4]. Jego prace ponownie wystawiano w tej samej galerii od 15 października do 1 listopada 1932. W 1932 lub 1937 jego dzieła wystawiane były w Federacji Towarzystw Żydowskich, następnie w październiku i listopadzie 1935 w Galerie d’Art Jack w Nevers, wraz pracami Emmanuel Mané-Katz, Samson Flexor i Isaac Dobrinsky, a także na wystawie w salonie w Tuileries w 1939[5].
Mącznik w Paryżu poznał dziennikarza, polskiego żyda Hersza Fenstera (1892–1964)[6], któremu wiosną 1937 zaproponował wspólne utworzenie publikacji nt. polskich synagog, co było spowodowane rosnącym antysemityzmem i w związku z nim obawą, że synagogi mogą zostać zniszczone (co wówczas działo się w Niemczech). Fenster miał zostać autorem tekstu, Mącznik zaś miał je ilustrować. Mącznik w pierwszej kolejności wyjechał do Pragi by namalować Synagogę Staronową, następnie mężczyźni wyjechali do Polski, objeżdżając polskie miasta, w tym m.in.: Tarnów, Przeworsk, Rzeszów, Sandomierz, Baranów, Kurów, Zawichost i Łódź, w których nawiązywali kontakty z żydowskimi organizacjami i głosili o konieczności ratowania żydowskiego dziedzictwa przed zniszczeniem oraz upamiętniając żydowskie dziedzictwo. Mącznik w związku z brakiem pieniędzy powrócił do Paryża z 10 obrazami, uprzednio planując namalować co najmniej 40[1]. Notatki Fenstera nie zachowały się, natomiast istnieją 2 folio zawierające fotografie Mącznika[7].
W czasie II wojny światowej Mącznik zaangażował się w działalność francuskiego ruch oporu[1]. Został aresztowany wraz z żoną 1 października 1943. 5 października małżeństwo zostało wywiezione do obozu w Drancy, a następnie deportowane 28 października 1943 do Auschwitz. 25 stycznia 1945 Mącznik został wysłany do Mathausen, do jego podobozu w Ebensee, gdzie dotarł 29 stycznia 1945. 6 maja 1945 obóz został wyzwolony przez aliantów. Mącznik zmarł 10 maja w Ebensee[8]. Większość prac Mącznika została zniszczona przez nazistów[1]. Te które przetrwały znajdują się w prywatnych kolekcjach oraz w Musée d’Art et d’Histoire du Judaïsme w Paryżu[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i הערש. פענסטער, אונדזערע פארפייניקטע קינסטלער, ISBN 0-657-14537-8, OCLC 1011226501 [dostęp 2022-03-14].
- ↑ a b Chil Aronson, בילדער און געשטאלטן פון מאנפארנאס, Paryż 1963, OCLC 36089391 [dostęp 2022-03-15].
- ↑ Caroline Goldberg Igra, Artistes Juifs de l’École de Paris 1905–1939, written by Nadine Nieszawer, with Claude Lanzmann (pref.), and Deborah Princ, Arthur Princ, Boris Princ, Marie Boyé Taillan, and Paul Fogel, „Images”, 10 (1), 2017, s. 157–158, DOI: 10.1163/18718000-12340070, ISSN 1871-7993 [dostęp 2022-03-14].
- ↑ Antonio Aniante, Jeune Europe, 1931.
- ↑ Mącznik, Jakob [online], De Gruyter [dostęp 2022-03-15] (ang.).
- ↑ Enquiry on Hersh Fenster [online], Musée d’Art et d’Histoire du Judaïsme, 14 stycznia 2021 [dostęp 2022-03-15] (ang.).
- ↑ The Synagogue Folio [online].
- ↑ Colonel Bowring, Death certificate, 18 grudnia 1945.
- ↑ Mącznik Jakub [online], Polish Art Corner [dostęp 2022-03-15] (ang.).