Jot (litera)

Jot
	Ϳ ϳ
	Informacje podstawowe
Majuskuła	Ϳ
Minuskuła	ϳ
Podstawowy alfabet	grecki
	Pochodzenie
Oparty na grafemie	Jod (𐤉)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Jot (pisana Ϳϳ) – litera alfabetu greckiego, używana do zapisu dźwięku [j] w dialekcie arwanickim języka albańskiego^[1]^[2] oraz w rekonstrukcjach lingwistycznych archaicznych form języka starogreckiego.

Lingwistyka

Litera jot^[3]^[4]^[5]^[6] została także zastosowana przez lingwistów w XIX wieku w alfabecie greckim, celem zapisu fonemu /j/ w rekonstruowanej archaicznej grece, będącego dźwiękiem półspółgłoskowym, odpowiadającym głosce „i” następującej po samogłosce. Utrata tego fonemu w antycznej grece nastąpiła w okresie archaicznym.

Wykorzystanie

W lingwistyce ten grafem jest stosowany głównie w gramatyce historycznej archaicznej greki, celem wyjaśnienia pewnych zjawisk językowych oraz do rekonstrukcji różnych ważnych procesów fonetycznych i morfologicznych.

Fonem ϳ ulega różnym transformacjom w różnych okolicznościach:^[7]^[6]

na początku słowa ϳ zanika, pozostawiając przydech mocny lub ζ:
- ϳηπαρ>ἧπαρ (wątroba)
- ϳυμη>ζύμη (drożdże)
pomiędzy samogłoskami ϳ może:
- ulegać artykulacji:
  - *ἀληθεσϳα>*ἀληθεϳα>ἀλήθεια (prawda)
- zanikać powodując wydłużenie poprzedniej samogłoski:
  - *διϳος>δῑος (boski)
- zanikać bez śladu:
  - *πολεϳες>*πολεες>πόλεις (miasta)

jeżeli ϳ jest poprzedzony przez jedną lub większą liczbę spółgłosek, to zanika z różnymi skutkami:
- γ + ϳ>σσ (ττ) lub ζ
- δ + ϳ>ζ
- κ, χ + ϳ>σσ (ττ)
- λ + ϳ>λλ
- π, φ + ϳ>πτ
- αν, εν + ϳ>αιν, ειν
- ῐν, ῠν + ϳ>ῑν, ῡν
- αρ, ερ + ϳ>αιρ, ειρ
- ῐρ, ῠρ + ϳ>ῑρ, ῡρ

Przykłady

Transformacja czasownika końcówki -μι pierwszej klasy ἵημι, z którego otrzymuje się formę czasu teraźniejszego ἱε. Ta transformacja zachodzi ponieważ pewne czasowniki końcówki -μι pierwszej klasy stosują tę spółgłoskę w tej samej prepozycyjnej formie czasownikowej dodając ι. W tym przypadku forma czasownikowa brzmi ϳε, ale przez uzyskiwanie ϳιϳε widać, że ϳ zanika pozostawiając przydech mocny przed ι lub przed ιε dla teraźniejszej formy czasownikowej oraz dla ἵημι z przydechem mocnym, co zachodzi przy czasie teraźniejszym aktywnym wskazującym dla pierwszej osoby liczby pojedynczej, oraz wydłuża tę samogłoskę.

Kodowanie

W Unicode litera jest zakodowana:

Znak	Unicode	Kod HTML	Nazwa unikodowa	Nazwa polska
Ϳ	U+037F	`Ϳ` lub `Ϳ`	GREEK CAPITAL LETTER YOT	wielka litera grecka jot
ϳ	U+03F3	`ϳ` lub `ϳ`	GREEK LETTER YOT	mała litera grecka jot

Zobacz też

lista jednoliterowych skrótów i symboli
J j (alfabet łaciński)
Ј ј oraz Й й (cyrylica)

Przypisy

↑ Albanesisch - Griechisch. [dostęp 2017-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-07)].
↑ Carl Faulmann: Das Buch der Schrift, Enthaltend die Schriftzeichen und Alphabete aller Zeiten und aller Völker des Erdkreises. Wyd. Faulmann 1880. Wiedeń: Verlag der kaiserlich königlichen Staatsdruckerei, 1880, s. 181-182. (niem.).
↑ From Unicode to Typography, a Case Study: the Greek Script, 1999, Yannis Haralambous. [dostęp 2012-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-04)].
↑ Sean Jacob Crist, Conspiracy in historical phonology, a dissertation in linguistics
↑ Giovanni La Magna e Angelo Nucciotti, Le parole dei Greci, Milano, Carlo Signorelli Editore, 1995.
↑ ^a ^b Greco - Grammatica descrittiva, di Carlo Campanini e Paolo Scaglietti, 3ª edizione 2011, pag. 283, ed. Sansoni per la scuola, ISBN 978-88-383-0975-5
↑ Giovanni La Magna e Angelo Nucciotti, Le parole dei Greci, Milano, Carlo Signorelli Editore, 1995.

Linki zewnętrzne

[1] Albanesisch - Griechisch. [dostęp 2017-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-07)].

[2] Carl Faulmann: Das Buch der Schrift, Enthaltend die Schriftzeichen und Alphabete aller Zeiten und aller Völker des Erdkreises. Wyd. Faulmann 1880. Wiedeń: Verlag der kaiserlich königlichen Staatsdruckerei, 1880, s. 181-182. (niem.).

[3] From Unicode to Typography, a Case Study: the Greek Script, 1999, Yannis Haralambous. [dostęp 2012-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-04)].

[4] Sean Jacob Crist, Conspiracy in historical phonology, a dissertation in linguistics

[5] Giovanni La Magna e Angelo Nucciotti, Le parole dei Greci, Milano, Carlo Signorelli Editore, 1995.

[greco-6] Greco - Grammatica descrittiva, di Carlo Campanini e Paolo Scaglietti, 3ª edizione 2011, pag. 283, ed. Sansoni per la scuola, ISBN 978-88-383-0975-5

[7] Giovanni La Magna e Angelo Nucciotti, Le parole dei Greci, Milano, Carlo Signorelli Editore, 1995.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Klasyczne litery greckie	Αα alfa Ββ beta (wita) Γγ gamma (ghama) Δδ delta (dhelta) Εε epsilon Ζζ dzeta (zita) Ηη eta (ita) Θθ theta (thita) Ιι℩ jota Κκ kappa (kapa) Λλ lambda (lambdha) Μμ my (mi) Νν ny (ni) Ξξ ksi Οο omikron Ππ pi Ρρ rho (ro) Σσς sigma Ττ tau (taf) Υυ ipsylon Φφ phi (fi) Χχ chi Ψψ psi Ωω omega
Litery nieużywane współcześnie	Ϝϝ(Ͷͷ) digamma Ϛϛ stigma Ͱͱ heta Ϗϗ kaj Ϻϻ san Ϙϙ(Ϟϟ) koppa Ͳͳ(Ϡϡ) sampi
Litery używane w innych językach	Ϳϳ jot Ϸϸ szo