Jukon

Jukon

Yukon

terytorium
Herb Flaga
Państwo	Kanada
Stolica	Whitehorse
Data powstania	1898
Kod ISO 3166-2	CA-YT
Premier	Ranj Pillai
Zarządzający	Adeline Webber
Powierzchnia	482 443 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	40 232
• gęstość	0,071 os./km²
Numer kierunkowy	867
Kod pocztowy	YT
Strefa czasowa	UTC -7 brak czasu letniego (przydomek „Yukon Standard Time” (YST) nadany przez rząd Jukonu)
Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba Senat	1
Liczba Izba Gmin	1
Położenie na mapie
Strona internetowa

Jukon (ang. i fr. Yukon) – terytorium Kanady. Graniczy z Terytoriami Północno-Zachodnimi od wschodu, z Kolumbią Brytyjską na południu i Alaską na zachodzie. Północną granicę terytorium stanowi wybrzeże Morza Beauforta.

Geografia

Ukształtowanie powierzchni

Zachodnia granica Jukonu wyznaczona jest przez południk 141°W, początkowo przechodzący przez najdalej wysunięte na północ pasmo Kordylierów. W tym paśmie znajdują się 3 większe przełęcze: Chilkat, Chilkoot i White Pass, będące przejściami na terytorium amerykańskiej Alaski. W Jukonie znajduje się najwyższy szczyt Kanady – góra Logan, wznosząca się 5959 m n.p.m. W Jukonie znajduje się także 20 innych szczytów o wysokości ponad 3000 m n.p.m. Południową część powierzchni zajmuje równina pomiędzy Kordylierami na południowym zachodzie, a górami Selwyn na wschodzie i Ogilvie na północy. Wyżyna przecięta jest licznymi rzekami stanowiącymi dorzecze rzeki Jukon i porośnięta jest tajgą przechodzącą na północy w tundrę. Północną część Jukonu, począwszy od równoleżnika 66°N, stanowi nizina opadająca w kierunku północnych wybrzeży morskich. Północną granicą Jukonu jest 200-kilometrowy odcinek wybrzeża Morza Beauforta. Do terytorium należy też jedna wyspa morska – Herschel, która jest parkiem narodowym

Wody śródlądowe

Jukon jest terytorium o stosunkowo niewielkim udziale wód śródlądowych (1,7%) w ogólnej powierzchni. W Jukonie brak jest wielkich jezior. Do największych należą Kluane, Laberge, Kusawa i kilka mniejszych. Wszystkie one są rozlewiskami dopływów rzeki Jukon. Obok dorzecza tej rzeki, terytorium przecina gęsta sieć dorzeczy rzek Porcupine i Peel i Mackenzie. Duża część wód uwięziona jest w lodowcach w wyższych partiach gór.

Klimat

Jesień w Narodowym Rezerwacie Dzikiej Przyrody, Nizina Jukońska

W Jukonie panuje klimat subarktyczny. Średnia temperatura utrzymuje się powyżej +10 °C jedynie przez 4 miesiące w roku. Średnia temperatura w lipcu, najcieplejszym miesiącu roku, wynosi +14 °C. W pogodne dni lipca temperatura w słońcu może osiągnąć nawet +32 °C. Poza kołem polarnym na przemian panuje dzień polarny i noc polarna. Długie zimy, rozpoczynające się już w październiku i trwające do maja, są bardzo zimne. Temperatury utrzymują się w przedziale od –20 do –30 °C. Zważywszy jednak na silne północne wiatry temperatury odczuwalne są dużo niższe. Najniższa temperatura została zanotowana w 1947 w Snag i wynosiła –62 °C. Jukon jest raczej suchym obszarem – średnie roczne opady wynoszą 250 mm na równinach i 600 mm w górach. Niewielkie opady powodują, że średnia pokrywa śnieżna wynosi zaledwie 50 do 70 cm, znacznie mniej niż w wielu rejonach Kanady położonych znacznie dalej na południe.

Zasoby naturalne

W Jukonie znajdują się bogate pokłady minerałów, przede wszystkim: złoto, srebro, gaz ziemny oraz nieeksploatowane od 1998 rudy ołowiu i cynku. Znaczna powierzchnia Jukonu pokryta jest lasami, które dostarczają surowca dla przemysłu drzewnego. Spadek rzek wykorzystywany jest do produkcji energii elektrycznej.

Historia

Jukon stał się terenem kolonizacji przez kompanie handlowe, najpierw Kompanię Północno-Zachodnią, a potem Kompanię Zatoki Hudsona od końca XVIII w. i przez pierwszą połowę XIX w. Potem, wraz z załamaniem się rynków na wyroby skórzane i futrzarskie, ponownie opustoszał. W 1867 region Jukonu wszedł pod administrację kanadyjską jako Dystrykt Jukon, część Terytoriów Północno-Zachodnich. W 1908 wobec konieczności rozszerzenia administracji w czasie gorączki złota w Klondike, Jukon został oddzielnym terytorium. Po wygaśnięciu gorączki złota pozostał terytorium, z bardzo ograniczoną administracją. Dopiero w drugiej połowie XX w. nastąpiło powolne odradzanie się terytorium, głównie w wyniku nowych odkryć geologicznych i rozwoju turystyki.

Demografia

Według danych szacunkowych Kanadyjskiego Urzędu Statystycznego, Jukon w IV 2011 zamieszkiwało 34 377 mieszkańców, co oznacza wzrost liczby ludności o 13,2% w porównaniu ze spisem ludności w 2006 (terytorium zamieszkiwało wówczas 30 372 osoby).

Jukon jest oficjalnie dwujęzyczny, jego językami urzędowymi są angielski i francuski. Język angielski jest językiem ojczystym dla 87,8%; natomiast francuski dla 3,7% mieszkańców (2006).

Religia

Kościół katolicki w Dawson City

Kościół anglikański w Dawson City

Struktura religijna (2011):

• brak religii – 49,9% (agnostycy – 0,38% i ateiści – 0,18%),
• protestanci:
  • anglikanie – 8,2%,
  • Zjednoczony Kościół Kanady – 4,4%,
  • baptyści – 2,3%,
  • zielonoświątkowcy – 1,8%,
  • luteranie – 1,2%,
• katolicy – 18,4%,
• pozostali chrześcijanie – 8,9% (w tym nieokreśleni i mniejsze grupy protestanckie)
• tradycyjne religie plemienne – 1,2%,
• buddyści – 0,89%,
• hinduiści – 0,48%,
• prawosławni – 0,48%,
• bahaiści – 0,32%,
• mormoni – 0,27%,
• sikhowie – 0,27%,
• neopoganie – 0,24%,
• świadkowie Jehowy – 0,17%,
• muzułmanie – 0,12%,
• żydzi – 0,08%,
• pozostałe religie – 0,4%.

Gospodarka

W Jukonie w 2002 zatrudnionych było 13 458 osób. Całkowity dochód terytorialny wyniósł 1211 mln dolarów kanadyjskich.

Głównymi gałęziami gospodarki Jukonu są:

• górnictwo – od kiedy zaniechano wydobycia cynku i ołowiu, wydobywa się złoto, srebro i gaz ziemny. Wartość wydobytych surowców w 2002 przekroczyła 75 mln dolarów.
• turystyka – w turystyce znajduje zatrudnienie prawie 30% zatrudnionych. Jukon oferuje unikalne możliwości uprawiania aktywnej turystyki – spływy kajakowe, konne wędrówki, myślistwo, wędkarstwo i wspinaczkę górską.
• przemysł leśny – 75 tys. km² lasów przeznaczonych jest pod wyręb. Ogranicza go niewielki roczny przyrost drzewostanu.
• łowiectwo i rybołówstwo – łowiectwo jest ciągle ważnym elementem lokalnej gospodarki, w której znajduje zatrudnienie wielu Indian.
• rolnictwo – jest niewielkim, lecz stale wzrastającym sektorem gospodarki. Sprzedaż lokalnych produktów rolnych, głównie ziemniaków, przynosi 2 mln dolarów rocznie.

Polityka

Zgromadzenie Legislacyjne Jukonu

Zgromadzenie Legislacyjne wybierane w powszechnych wyborach w jednomandatowych okręgach składa się z 18 deputowanych.

Obecnie (2021) mandaty podzielone są następująco:

• Liberalna Partia Jukonu – 8
• Nowa Partia Demokratyczna – 3
• Partia Jukonu – 8

Zgromadzenie Legislacyjne Jukonu

Premier Jukonu

Premier Jukonu jest szefem rządu terytorialnego. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w zgromadzeniu legislacyjnym. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w zgromadzeniu. Jeśli z jakichś powodów w czasie trwania sesji zgromadzenia przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, następuje automatyczna zmiana na stanowisku premiera Jukonu.

Rząd Jukonu

• Department of Community Services – Departament Spraw Komunalnych
• Department of Economic Development – Departament Rozwoju Gospodarczego
• Department of Education – Departament Edukacji
• Department of Energy, Mines, and Resources – Departament Energetyki, Górnictwa i Zasobów Naturalnych
• Department of Environment – Departament Ochrony Środowiska
• Department of Finance – Departament Finansów
• Department of Health & Social Services – Departament Zdrowia i Spraw Socjalnych
• Department of Highways and Public Works – Departament Robót Publicznych
• Department of Justice – Departament Sprawiedliwości
• Department of Tourism and Culture – Departament Turystyki i Kultury
• Public Service Commission – Komisja ds. Służb Publicznych
• Women’s Directorate – Dyrektoriat ds. Kobiet
• French Language Services Directorate – Dyrektoriat Usług Pomocy w Języku Francuskim
• Executive Council Office – Biuro Rady Wykonawczej