Katyń
54°46′12″N 31°41′23″E/54,770000 31,689722
 Pomnik i ołtarz w Katyniu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Powierzchnia |
27,94 km² |
| Wysokość |
167 m n.p.m. |
| Populacja (2010) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+7 481[2] |
| Kod pocztowy |
214522[3] |
| Tablice rejestracyjne |
67 |
Położenie na mapie obwodu smoleńskiego  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
| 54°46′12″N 31°41′23″E/54,770000 31,689722
| |
Katyń (ros. Катынь) – wieś (ros. село, trb. sieło) w zachodniej Rosji, centrum administracyjne osiedla wiejskiego Katynskoje rejonu smoleńskiego w obwodzie smoleńskim.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość położona jest u ujścia Katynki do Dniepru, przy drodze federalnej R120 (Orzeł – Briańsk – Smoleńsk – Witebsk), 23 km na zachód od Smoleńska.
W granicach miejscowości znajdują się ulice: Gornaja, Koopieratiwnaja, Ługowaja, Piesocznaja, Polewaja, Proletarskaja, Sadowaja, Sowietskaja, Witiebskoje szosieje, 1-yj Wostocznyj pierieułok, 2-oj Wostocznyj pierieułok, 3-ij Wostocznyj pierieułok, Zariecznaja[4].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]W 2010 roku miejscowość zamieszkiwało 1551 osób[1].
Nazwa miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Przypuszcza się, że nazwa miejscowości pochodzi od rosyjskiego czasownika katat’, katit’ (ros. катать, катить), gdyż przetaczano tędy statki z dorzecza Dniepru do dorzecza Dźwiny, albo od staroruskiego kat', katuń (ros. кать, катунь) (obóz, obozowisko)[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Przed I wojną światową Gniezdowo wraz z lasem katyńskim należało do rodziny Koźlińskich. W XIX wieku Piotr Koźliński ożenił się z Leokadią Lefftreu, która była córką dyrektora angielskiej firmy budującej linie kolejowe m.in. w Rosji. Na mocy intercyzy Gniezdowo i Katyń stały się współwłasnością brytyjską[6][na czym polegała współwłasność].
Zbrodnia katyńska
[edytuj | edytuj kod]
Tak zwany „Las Katyński” w przeszłości należał do rodzin Koźlińskich oraz od 1896 do 1917 do Lednickich, zaś po rewolucji 1917 został przejęty przez państwo sowieckie[7]. Około 1929 przy terenie zostały umieszczone napisy pt. „Specjalna strefa GPU. Nieupoważnionym wstęp wzbroniony”. W 1931 część obszaru leśnego została otoczona drutem kolczastym. Została zbudowana duża willa, która była użytkowana jako dom wypoczynkowy dla funkcjonariuszy policji politycznej[8]
W tym rejonie, na uroczysku „Kozie Góry” (ros. Козьи Горы) (niekiedy nazywanym również „Kosogory”, co może być zniekształconą nazwą pochodzącą z języka niemieckiego), funkcjonariusze sowieckiego Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych ZSRR (NKWD) od lat 30. XX wieku grzebali zwłoki ofiar czystek politycznych Józefa Stalina[a].
W 1940 roku funkcjonariusze NKWD rozstrzelali w tym miejscu ok. 4400 polskich jeńców wojennych z obozu w Kozielsku, ofiary zbrodni katyńskiej[9]. Teren Lasu Katyńskiego był ośrodkiem wypoczynkowym dla pracowników Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku; znajdowała się w nim willa położona nad brzegiem Dniepru[9]. W pobliskim Gniezdowie znajduje się Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu.
Wyrażenia „Katyń” i „Las Katyński” są używane metonimicznie na określenie zbrodni katyńskiej, dokonywanej w 1940 roku w różnych miejscach ZSRR i polegającej na wymordowaniu przez NKWD przeszło 21,5 tys. polskich jeńców wojennych i więźniów na mocy decyzji najwyższych władz Związku Radzieckiego zawartej w uchwale Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku (tzw. decyzja katyńska).
Rezerwat archeologiczny
[edytuj | edytuj kod]Na wschód od Katynia, na terenie Gniezdowa, na odcinku 5 km na prawym brzegu Dniepru znajduje się rezerwat archeologiczny obejmujący cmentarzysko kurhanowe z kilkoma tysiącami grobów oraz dwa grodziska. Kurhany i grodziska są datowane na IX–X wiek n.e. i są one związane z ważną stacją na wikińskim rzecznym szlaku od Waregów do Greków[10][11].
Urodzeni w Katyniu
[edytuj | edytuj kod]- Warsonofiusz (Griniewicz) – biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego pochodzenia białoruskiego
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Podczas badań ekshumacyjnych z 1943 odnaleziono masowy grób z ciałami kobiet i mężczyzn, zamordowanych ok. 5–10 lat wcześniej, krępowanych sznurami w ten sam sposób, co polscy oficerowie mordowani w 1940 i spoczywający obok. Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 29. ISBN 2-86914-043-6.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Смоленская область. Численность населения на 01.10.2010 года. pop-stat.mashke.org. [dostęp 2021-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ros.).
- ↑ Телефонные коды городов Российской Федерации. na-svyazi.ru. [dostęp 2021-02-10]. (ros.).
- ↑ Поиск объектов почтовой связи. vinfo.russianpost.ru. [dostęp 2021-02-10]. (ros.).
- ↑ Село Катынь на карте. mapdata.ru. [dostęp 2021-02-10]. (ros.).
- ↑ Комплекс памятников в окрестностях поселка Катынь (ros.) zapoved.net [dostęp 2011-08-13].
- ↑ Tadeusz A. Kisielewski, Zabójcy. Widma wychodzą z cienia, Poznań 2006, s. 40.
- ↑ Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 25. ISBN 2-86914-043-6.
- ↑ Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 26. ISBN 2-86914-043-6.
- ↑ a b Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska: Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć. Warszawa: Świat Książki, 2010. ISBN 978-83-247-2036-1.
- ↑ Władysław Duczko, Ruś wikingów, Warszawa 2007, s. 131–157.
- ↑ Гнёздовский археологический комплекс (Гнёздово) (ros.) gnezdowo.com [dostęp 2011-08-13].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona Muzeum Katyńskiego w Warszawie muzeumkatynskie.pl [dostęp 2011-08-13]
- Strona rosyjskiego kompleksu memorialnego w Katyniu. katyn-memorial.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-14)]. (ros.). katyn-memorial.ru [dostęp 2011-08-13]
- Zdjęcia z Katynia na stronie Ośrodka „Karta”. karta.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-03)]. karta.org.pl [dostęp 2011-08-13]
- Katyń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 911.