Kobryń
52°13′N 24°21′E/52,216667 24,350000 Centrum miasta | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+375 1642 | ||||
| Kod pocztowy |
225301, 225306, 225860 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
1 | ||||
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
| 52°13′N 24°21′E/52,216667 24,350000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Kobryń (biał. Ко́брын, Kobryn, ros. Кобрин, jid. קאברין, Kobrin) – miasto w zachodniej części Białorusi, położone na Polesiu, przy połączeniu Kanału Dniepr-Bug z rzeką Muchawiec. Do 1939 roku w Polsce. Leży obok głównej drogi Warszawa – Mińsk – Moskwa (M1 E30), około 50 km od granicy z Polską. Liczy 51,2 tys. mieszkańców (2010); Przemysł precyzyjny, metalowy, materiałów budowlanych, spożywczy oraz lekki[2]; węzeł drogowy, muzeum.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Średniowiecze, I Rzeczpospolita i okres zaborów
[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1287. Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w 1999 w Kobryniu pokazały, że osada została założona o kilkaset lat wcześniej. Do końca XIII wieku własność książąt włodzimiersko-wołyńskich. Od 1312 w Wielkim Księstwie Litewskim. Od końca XIV wieku do 1490 stolica księstwa Kobryńskiego należącego do potomków Olgierda. Książę Roman Kobryński wraz ze swoim oddziałem uczestniczył w bitwie pod Grunwaldem. Od XVI wieku siedziba powiatu, w latach 1589–1766 na prawie magdeburskim. Od XVI wieku miasto było dużym skupiskiem ludności żydowskiej. Miasto ekonomii kobryńskiej w drugiej połowie XVII wieku[3].
Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[4]. Miejsce obrad sejmików ziemskich powiatu mozyrskiego w 1659 roku[5].
Od 1795 w zaborze rosyjskim, jako siedziba powiatu kobryńskiego guberni grodzieńskiej. Miasto zostało mocno zniszczone w trakcie bitwy rosyjsko-saskiej podczas inwazji Napoleona na Rosję 15 (27) lipca 1812 r.
W Polsce międzywojennej
[edytuj | edytuj kod]10 lutego 1919 roku miejscowość została przejściowo zdobyta przez polską kawalerię z grupy gen. Listowskiego, a dwa dni później trwale przez oddział kawalerii pod dowództwem mjr. Władysława Dąbrowskiego[6]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej w okresie od 11 do 23 września 1920 w rejonie Kobrynia toczyły się walki pomiędzy 4 Armią WP a 4 Armią RFSRR.
W okresie międzywojennym należał do Polski, był stolicą powiatu w województwie poleskim oraz siedzibą wiejskiej gminy Kobryń. Stacjonował w nim sztab 30. DP i 83 pułk piechoty.
1 października 1933 obszar miasta powiększono kosztem gminy wiejskiej Kobryń, z której przyłączono części trzech majątków ziemskich[7].
- Widoki Kobrynia w czasach II Rzeczypospolitej:
-
Ulica Piłsudskiego -
Ulica Traugutta -
Ulica 3-go Maja -
Ulica Ratniańska -
Rynek -
Dworzec kolejowy -
Magistrat i Bank Spółdzielczy -
Sąd Powiatowy -
Pomnik Tadeusza Kościuszki -
Most na Muchawcu -
Kobryń na mapie (1910)
Wojna obronna i okres powojenny
[edytuj | edytuj kod]
Kobryń i jego okolice we wrześniu 1939 były ważnym ośrodkiem obrony polskiej na Polesiu i miejscem krwawych walk. Tu w dniach 17–18 września 1939 toczyły się walki z niemieckim XIX Korpusem Pancernym gen. Heinza Guderiana. Po ustąpieniu Niemców rozgorzały walki z działającymi w rejonie Kobrynia komunistycznymi bandami zwalczającymi Polaków, które uaktywniły się na wieść o agresji sowieckiej na Polskę. Na koniec polskim obrońcom przyszło się zmierzyć z wkraczającymi od wschodu oddziałami sowieckimi.
Ziemi kobryńskiej bronili żołnierze dowodzonej przez płk. Adama Eplera Dywizji „Kobryń”, zorganizowanej po 10 września 1939 r. na bazie jednostek wchodzących w skład Ośrodka Zapasowego 30 Poleskiej Dywizji Piechoty (82. Syberyjski pułk strzelców z Brześcia, 83. pułk Strzelców Poleskich z Kobrynia, 84. pułk Strzelców Polskich z Pińska oraz 5. dywizjon artylerii lekkiej). W walkach pod Kobryniem wzięła także udział kompania ochotnicza sformowana z uczniów kobryńskiego gimnazjum, którzy odbyli przedpoborowe przysposobienie wojskowe (członkowie kobryńskiego „Strzelca”), żołnierze Legii Akademickiej przybyli do Kobrynia oraz liczni funkcjonariusze Policji Państwowej z Kobrynia i Brześcia. Walki trwały do dnia 22 września 1939, kiedy do miasta opuszczanego przez Niemców weszły oddziały sowieckie.
Od 19 września 1939 pod okupacją niemiecką, od 22 września do czerwca 1941 pod okupacją sowiecką, następnie do lata 1944 ponownie pod niemiecką. W latach 1941–1942 miejscowa ludność żydowska została przez Niemców zamknięta w getcie, a następnie wymordowana. W latach 1945–1991 miasto należało do Białoruskiej SRR, od 1991 jest częścią Białorusi.
W 2008 w Kobryniu odnaleziono masowe groby żołnierzy polskich. W mieście, na terenie starego cmentarza katolickiego zlokalizowano zbiorową mogiłę, z której wydobyto szczątki 13 żołnierzy Wojska Polskiego poległych zapewne 18 września 1939 podczas obrony miasta. Wśród licznych elementów uzbrojenia i oporządzenia wojskowego w grobie znaleziono przedmioty pozwalające na identyfikację konkretnych żołnierzy. Na podstawie odnalezionych znaków tożsamości zidentyfikowano nazwiska trzech żołnierzy WP: strzelca Stanisława Matyki, podchorążego Ewarysta Zajkowskiego oraz strzelca Ludwika Lipy. W Podziemieniu k. Kobrynia odnaleziono i ekshumowano szczątki 42 zamordowanych Polaków, żołnierzy, policjantów i cywilów, którzy według wstępnych ustaleń wszyscy zginęli z rąk miejscowych band.[8]
Uroczysty pogrzeb prochów odnalezionych polskich ofiar, wśród nich generała Stanisława Sołłohub-Dowoyno, odbył się 13 września 2008 na cmentarzu w Kobryniu przy asyście honorowej pocztów sztandarowych polskiego wojska i policji. Ceremonii przewodniczył ks. bp Tadeusz Płoski, ordynariusz polowy Wojska Polskiego[9].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
- Kościół katolicki pw. Zaśnięcia NMP, późno klasycystyczny zbudowany w 1843. Zamknięty w 1962, oddany wiernym w 1989[10].
- Monaster Przemienienia Pańskiego – klasztor prawosławny założono w 1497, początkowo budynki drewniane, murowane barokowe wybudowano na początku XVI w. Po unii brzeskiej w 1596 klasztor przejęli bazylianie. W 1626 odbył tu się synod biskupów unickich Rzeczypospolitej. Po skasowaniu unii w 1839 w klasztorze mieściło się prawosławna szkoła duchowna. Budynek został opuszczony po pożarze w II poł. XIX wieku. Po remoncie w okresie międzywojennym była tu siedziba sądu. Do 2010 znajdowała się w nim komenda policji, następnie został przekazany prawosławnej eparchii. Obecnie działa tu żeński monaster Spasski.
- Park im. Suworowa, założony w 1768 przez podskarbiego Antoniego Tyzenhauza, obecna nazwa nadana w czasach radzieckich.
- Dworek miejski zwany Domem Suworowa, klasycystyczny, zbudowany w 1794, zniszczony w czasie II wojny światowej. Odrestaurowany w latach 1948 i 1980. W dworku muzeum wojskowo-historyczne im. Aleksandra Suworowa, który w nim mieszkał w 1797 i 1800. W dworku tym w 1860 przebywał Romuald Traugutt.
- Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy, drewniana przeniesiona do Kobrynia w 1841 i usytuowana w obecnym miejscu. Cerkiew zamknięto w latach 60. XX wieku i zamieniono w magazyn muzealny, oddano wiernym w 1986. Obok cerkwi dzwonnica.
- Sobór św. Aleksandra Newskiego, wzniesiony w latach 1864–1868 na mogile żołnierzy rosyjskich poległych w bitwie z wojskami Napoleona w 1812. Świątynia upamiętnia poległych i zniesienie pańszczyzny. Wzniesiona przez carat za pieniądze z konfiskaty majątków po powstaniu styczniowym.
- Synagoga z II połowy XIX wieku (obecnie w ruinie)
- Gmach przedwojennego Magistratu i Banku Spółdzielczego
- Gmach przedwojennego Gimnazjum Państwowego im. Marii Rodziewiczówny
- Dawna stacja pocztowa z 1846
- wielowyznaniowe cmentarze miejskie
Sport
[edytuj | edytuj kod]W czasach II RP w mieście swoją siedzibę miał WKS Kobryń.
Ludzie związani z Kobryniem
[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Bukraba – burmistrz Kobrynia od 1920
- Franciszek Kleeberg – generał, dowódca SGO Polesie
- Jegor Kluka – rosyjski siatkarz pochodzenia białoruskiego
- Piotr Kreczeuski – białoruski polityk, nauczyciel i publicysta, jeden ze współzałożycieli Białoruskiej Republiki Ludowej
- Wiktar Kuczynski – białoruski polityk
- Mikołaj Kunicki – uczestnik walk i obrońca ludności polskiej przed UPA na Wołyniu i w Bieszczadach
- Aleksander Mickiewicz – polski wykładowca, brat Adama Mickiewicza. Pochowany na tutejszym cmentarzu katolickim
- Siemion Sidorczuk – rosyjski architekt
- Balbina Świtycz-Widacka – polska rzeźbiarka i poetka
- Witold Turkiewicz – urodzony tu w 1926 polski artysta-plastyk tworzący w szkle i ceramice
- Zygmunt Ziółkowski – burmistrz Kobrynia w latach 1937–1939
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
- ↑ Kobryń, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-24].
- ↑ Stanisław Zawadzki, Gospodarowanie ekonomiami królewskimi w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle kontraktów dzierżawnych z II poł. XVII w., Warszawa 2021, s. 168.
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 107.
- ↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 33, przeniesienie sejmików powiatu mozyrskiego z Mozyrza do Kobrynia na czas okupacji rosyjskiej w 1659 roku.
- ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 56, 58. ISBN 978-83-11-11934-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 września 1933 r. o zmianie granic miasta Kobrynia w powiecie kobryńskim, województwie poleskiem (Dz.U. z 1933 r. nr 73, poz. 535)
- ↑ Komunikat prasowy. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 20 sierpnia 2008.
- ↑ Odzyskali imiona i nazwiska, Karolina Goździewska, Nasz Dziennik, 15 września 2008.
- ↑ Adam Bobryk, Rafał Dmowski, Odbudowa dziedzictwa kulturowego Kobrynia przez funkcjonowanie parafii katolickiej, [w:] Blisko, a tak daleko: Polacy w obwodzie brzeskim na Białorusi / red. nauk. Adam Bobryk. – Warszawa: Siedleckie Towarzystwo Naukowe, 2004, s. 195–200. https://web.archive.org/web/20150623110449/https://repozytorium.uph.edu.pl/handle/11331/303.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Cezary Rudziński: Kobryń. Śladami wielkich rodaków. Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 2011-01-01. [dostęp 2023-03-12].
- Cezary Rudziński: Kobryń. W oczach dawnych i współczesnych. Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 2011-01-01. [dostęp 2023-03-12].
- Zdjęcia Kobrynia
- Wirtualna wycieczka po Kobryniu
- Turystyczny Kobryń
- Познай Кобрин - энциклопедия, гид и путеводитель по городу (Poznaj Kobryń – encyklopedia i przewodnik po mieście...). kobrintour.by. [dostęp 2023-03-12]. (ros.).
- Kobryń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 205.
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona
