Marki (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1924–1954[1] | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1924–39: warszawskie | ||
| Powiat |
1924–52: warszawski | ||
| Data powstania |
1 lipca 1924 | ||
| Data likwidacji |
29 września 1954 | ||
| Siedziba | |||
| Populacja (1943) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Marki – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1924–1954 w Warszawskiem. Siedzibą władz gminy była wieś Marki[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Gminę utworzono z dniem 1 lipca 1924 w powiecie warszawskim w woj. warszawskim z części gminy Bródno:
- wieś Drewnica, folwark Drewnica, leśnictwo Drewnica;
- osada Marki;
- kolonia Osinki, kolonia Pustelnik, kolonia Rościszewo, kolonia Henryków, kolonia Czerwony Dwór, kolonia Pustelnik D, kolonia Piotrówka;
- wieś Pustelnik-Struga, kolonia Czarna Struga, kolonia Brazylka;
- wieś Siwki, kolonia Podlesie, kolonia Szybówek;
- kolonia Zielonka-Letnisko, kolonia Zielonka Bankowa, folwark Nutka Zielona;
- wszystkie inne niezaludnione osady, położone w granicach gminy Bródno na wschód od granic gruntów folwarków: Lewinów, Lewicpol i Lewandów oraz gruntów wsi Grodzisk i Brzeziny[3].
1 kwietnia 1930 do gminy Marki z gminy Wawer w tymże powiecie włączono miejscowość Ząbki, zakład leczniczy dla umysłowo chorych w Drewnicy oraz lasy państwowe położone na terytorium Drewnicy i Ząbek[4].
20 października 1933 gminę Marki podzielono na 7 gromad (skład gromad w nawiasie)[5]:
- Drewnica – Drewnica (kol.), Drewnica (kol. szpit.), Nadleśnictwo Drewnica, Osiedle Drewnica i Drewnica (w.)
- Marki – Marki (w.);
- Pustelnik – Czerwony Dwór (kol.), Halberówka (kol.), Henrykó (kol.), Osinki (kol.), Piotrówka (kol.), Pustenik (kol.), Pustelnik D (kol.), Rogaczówka (kol.) i Zieleniec (kol.);
- Siwki – Siwki (w.);
- Struga – Czarna Struga (kol.), Pustelnik-Struga (w.) i Struga (kol.);
- Ząbki – Miasto-Ogród Ząbki, Nowe Parcele Ząbki (osiedle), Ząbki-Szwaby (w.) i Ząbki (w.);
- Zielonka – Horowa Góra (kol.), Nowa Zielonka (kol.), Nutka Zielona (f.), Podlesie (kol.), Zielonka Bankowa (kol.), Zielonka-Letnisko (kol.) i Poligon Wojskowy.
W 1939 roku w jej skład wchodziły wsie: Drewnica, Pustelnik, Struga, kolonie: Czarna Struga, Czerwony Dwór, Drewnica, Halberówka, Henryków, Horowa Góra, Nowa Zielonka, Osinki, Piotrówka, Pustelnik D, Rogaczówka, Rościszewo, Struga, Szpitalna Drewnica, Zieleniec, Zielonka Bankowa, Zielonka Letnisko i Poligon Wojskowy oraz folwark Nutka Zielonka i Nadleśnictwo Drewnica[6].
Podczas II wojny światowej w Generalnym Gubernatorstwie, w dystrykcie warszawskim, bez zmian w składzie gromad. Gmina Marki w 1943 roku obejmowała nadal 7 gromad i liczyła 22,394 mieszkańców: Drewnica (960 mieszkańców), Marki (5450), Pustelnik (4403), Siwki (956), Struga (1484), Ząbki (5560) i Zielonka (3581)[7].
Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną.
1 stycznia 1948 z gminy Marki wyłączono gromadę Zielonka, tworząc w niej nową gminę Zielonka[8].
15 maja 1951 do gminy Marki przyłączono część obszaru zniesionej gminy Bródno (gromady Brzeziny i Grodzisk), natomiast część obszaru gminy Marki włączono do Warszawy (część gromady Ząbki)[9].
1 lipca 1952 zniesiono powiat warszawski, a gminę Marki przyłączono do powiatu wołomińskiego[10]; równocześnie z części obszaru gminy Marki utworzono nowe gminy: Ząbki (gromady Drewnica i Ząbki) i Pustelnik (gromady Pustelnik i Struga), natomiast gromadę Siwki włączono do gminy Zielonka[11]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 gmina składała się z 3 gromad: Brzeziny, Grodzisk i Marki[12].
Jednostkę zniesiono 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[13].
Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 po reaktywowaniu gmin[14], ponieważ większość jej dawnego obszaru weszła w skład Warszawy i utworzonego w 1967 roku miasta Marki[15].
Zmiany terytorialne
[edytuj | edytuj kod]| Miejscowość | 1867-01-13 | 1924-07-01 | 1930-04-01 | 1939-04-01 | 1948-01-01 | 1951-05-15 | 1952-07-01 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Brzeziny | Bródno | Bródno | Bródno | Bródno | Bródno | Marki | Marki |
| Czerwony Dwór | Bródno | Marki | Marki | Marki | Marki | Marki | Pustelnik |
| Drewnica | Bródno | Marki | Marki | Marki | Marki | Marki | Ząbki |
| Drewnica Szpitalna | Wawer | Wawer | Marki | Marki | Marki | Marki | Ząbki |
| Grodzisk | Bródno | Bródno | Bródno | Bródno | Bródno | Marki | Marki |
| Horowa Góra | Bródno | Marki | Marki | Marki | Zielonka | Zielonka | Zielonka |
| Marki | Bródno | Marki | Marki | Marki | Marki | Marki | Marki |
| Pustelnik | Bródno | Marki | Marki | Marki | Marki | Marki | Pustelnik |
| Siwki | Bródno | Marki | Marki | Marki | Marki | Marki | Zielonka |
| Struga | Bródno | Marki | Marki | Marki | Marki | Marki | Pustelnik |
| Ząbki | Wawer | Wawer | Marki | Marki | Marki | Marki | Ząbki |
| Zielonka Bankowa | Bródno | Marki | Marki | Marki | Zielonka | Zielonka | Zielonka |
| Zielonka-Letnisko | Bródno | Marki | Marki | Marki | Zielonka | Zielonka | Zielonka |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Od 1924 jednostka administracyjna woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 44, poz. 469
- ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 64, poz. 496
- ↑ Warszawski Dziennik Wojewódzki: dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 14, poz. 136
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 czerwca 1939 r. o rozciągnięciu przepisów policyjno-budowlanych dla gmin miejskich na niektóre osiedla gmin wiejskich na obszarze województwa warszawskiego, Dz.U. z 1939 r. nr 62, poz. 408.
- ↑ Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement (1943)
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 5, poz. 37
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 180
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Dz.U. z 1966 r. nr 52, poz. 318
- ↑ Źródła w sekcji opisowej powyżej.