Przejdź do zawartości

Matthias Grünewald

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Matthias Grunewald
Ilustracja
Imię i nazwisko

Mathis Gothard-Neithard

Data i miejsce urodzenia

ok. 1480
Würzburg

Data i miejsce śmierci

31 sierpnia 1528
Halle

Narodowość

niemiecka

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

Późny gotyk

Ważne dzieła

Ołtarz z Isenheim

Matthias Grünewald, właśc. Mathis Gothard-Neithard (ur. ok. 1480 w Würzburgu, zm. 31 sierpnia 1528 w Halle an der Saale) – niemiecki malarz, architekt i inżynier (budowniczy urządzeń wodnych).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Niewiele wiadomo o jego pochodzeniu i dzieciństwie[1]. Od 1500 roku mieszkał w Saligenstad nad Menem. Wiadomo, iż od 1504 roku pracował jako malarz dla dostojników kościelnych z Aschaffenburga. Dla mogunckiego arcybiskupa Uriela z Gemmingen przebudował rezydencję w tym mieście w 1508. Pracował także jako malarz przy ołtarzu frankfurckiego klasztoru dominikanów. Namalowane wówczas Przemienienie na Górze Tabor znamy tylko z rysunków (tablica ołtarzowa zaginęła).

W roku 1512 Grünewald rozpoczął pracę nad najważniejszym dziełem malarskim swojego życia – ołtarzem kościoła w Issenheim. Był to kościół klasztoru antonitów, zajmujących się pielęgnowaniem chorych. Praca ta zajęła mu cztery lata. Od 1514 roku przebywał na dworze Albrechta z Brandenburgii, księcia-elektora i arcybiskupa Magdeburga i Moguncji (który był jednym z najpotężniejszych ludzi epoki). Na dworze księcia zajmował wysoką pozycję. W ok. 1517 namalował obraz Święty Erazm i Święty Maurycy. Było to zlecenie Albrechta Brandenburskiego; obraz miał ozdobić kościół kolegiacki w Halle. Święty Erazm miał na obrazie rysy fundatora dzieła. W 1519 namalował Madonnę ze Stuppach środkową tablicę Ołtarza Matki Boskiej Śnieżnej z kolegiaty w Aschaffenburgu. Kolejne ważne dzieło Grünewalda to Ukrzyżowanie, część Ołtarza z Tauberbischofsheim, powstałe w latach 1523–1524.

Grünewald w swoim malarstwie rozwijał tradycje średniowieczne, którym nadał najbardziej ekspresyjny charakter – jak na owe czasy. Zlekceważył nowatorski wówczas renesans i jego staranie o anatomiczną poprawność, charakterystyczną w Niemczech np. dla Dürera.

Grünewald był zwolennikiem Marcina Lutra i był wrażliwy na ludzkie cierpienie. Widać to w jego obrazach; postacie ludzkie przepełnione są cierpieniem, a cierpienie Jezusa pokazane jest niemal dosłownie, poprzez szaro-zielony kolor ciała pokrytego bolesnymi krwisto-fioletowymi ranami powstałymi w trakcie biczowania i drogi krzyżowej. (Jak różna jest to tradycja widać choćby w porównaniu do Caravaggia, na obrazie którego Jezus nawet po biczowaniu jest bez skazy). Postać Jezusa to u Grünewalda postać chłopska, rysy twarzy także. „Nigdy żadnego człowieka nie przestawiono tak okropnie i brzydko” mawiali krytycy. Jednak to przedstawienie oddawało rzeczywistość; tę biblijną i tę współczesną Grünewaldowi: cierpienie ludu.

Ołtarz z Isenheim (widok drugi), skrzydło lewe: Zwiastowanie, 269 × 141, część środkowa: Narodziny dzieciątka Jezus z koncertem Aniołów, 265 × 304, skrzydło prawe: Zmartwychwstanie Jezusa 269 × 141 cm

Rok 1525 to przełom w Niemczech i życiu malarza. Wojny chłopskie wywołane nastrojami rewolucyjnymi, jakie niosła ze sobą reformacja, zmieniły życie Grünewalda. Był on znany jako zwolennik Lutra i po rozruchach musiał się ukrywać. Nie wiadomo, czy odgrywał aktywną rolę w czasie zamieszek w Moguncji, ale chłopskie sztandary z Jezusem powiewały nad rezydencją w Aschaffenburgu. Luter natomiast wyklął zbuntowanych chłopów i odciął się od chłopskich powstań, chociaż odbywały się one pod hasłem: „Sprawiedliwość Boża i Ewangelia” Powstania te zostały krwawo stłumione, przywódcy torturowani i ćwiartowani a sympatycy powstańców pozbawiani stanowisk lub likwidowani.

W roku 1526 Grünewald dostał ostatnią zapłatę z książęcego skarbca. Wyjechał do Frankfurtu nad Menem, gdzie pracował prawdopodobnie jako mydlarz i handlarz farb, a później w Halle jako inżynier przy budowie młynów wodnych. W lecie 1527 roku sporządził testament. Przekazał opiekę nad swoim pięcioletnim adoptowanym synem Endresem i pięć skrzyń swojego majątku Hansowi von Saarbrücken. 1 września 1528 roku rada miasta Halle dostała wiadomość o śmierci Grünewalda. W skrzyniach, oprócz dworskich ubrań, narzędzi i farb znaleziono 12 artykułów o bitwach chłopskich, 27 kazań Marcina Lutra i jego Nowy Testament (wydany w języku niemieckim).

Ołtarz z Isenheim (fragment widoku trzeciego; bez części środkowej, rzeźbionej w drewnie lipowym), skrzydło lewe: Wizyta Świętego Antoniego u Świętego Pawła, 265 × 141, skrzydło prawe: Kuszenie Świętego Antoniego, 165 × 141 cm
Kuszenie św. Antoniego, prawe skrzydło Ołtarza z Isenheim, 1512-16
Trójjednia zła,
(Das Dreifachportrait Trias Romana). 1525.
Kreda na papierze, 272 × 199 mm,
Staatliche Museen, Berlin

Oprócz ołtarzy Grünewalda dobrze znany jest także jego jeden, mały rysunek Trójjednia zła. Badacze traktują ten rysunek jako wyraz napiętnowania fanatyzmu, głupoty i brutalności. Matthias Grünewald jeden z najwybitniejszych artystów niemieckich, prekursor ekspresjonizmu, wizjoner obdarzony niezwykłym talentem, najprawdopodobniej padł ofiarą religijnych prześladowań i restrykcji po chłopskich powstaniach.

Dzieło Matthiasa Grünewalda jest wciąż żywe i nadal inspiruje artystów. Współczesny amerykański rzeźbiarz Tom Morandi wykonał rzeźbę z brązu: California Crucifixion according to Grünewald, Muzeum Sztuki Współczesnej w Dunkierce (Francja).

Obok Albrechta Dürera najwybitniejszy malarz niemiecki początków renesansu. Obaj umarli w tym samym roku.

Dzieła artysty

[edytuj | edytuj kod]

Artysta jako inspiracja

[edytuj | edytuj kod]

Paul Hindemith skomponował operę Mateusz malarz. Akcja toczy się w czasie wojen religijnych, a jej centralną sceną jest wizja, która stała się natchnieniem ołtarza „Kuszenie św. Antoniego”. Na podstawie muzyki z opery powstała symfonia Mateusz malarz (Mathis der Maler; 1934),

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Heinz Ladendorf: Grünewald, Matthias. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). T. 7. 1966, s. 191–197. (niem.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kuno. Mittelstädt: Matthias Grünewald. Warszawa: Arkady, 1988. ISBN 83-213-3442-3.
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy