Mszyce
| Aphidomorpha[1] | |||
| Becker-Migdisova et Aizenberg, 1962 | |||
| Okres istnienia: anizyk–dziś | |||
 Aphididae sp. | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd |
mszyce | ||
| Synonimy | |||
| |||
Mszyce (Aphidomorpha lub Aphidoidea) – infrarząd lub nadrodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu piersiodziobych. Obejmuje między 4,6 a 5 tysięcy opisanych gatunków. Występują masowo, żerują na roślinach.
W wydanym w 2016 roku zeszycie z serii Klucze do oznaczania owadów Polski zastosowano nazwy: Aphidomorpha – mszyce, Aphidoidea – mszyce właściwe[2].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Są to małe owady o miękkim, delikatnym ciele i błoniastych skrzydłach, często zredukowanych. Odwłok baryłkowaty, z zaznaczoną wyraźnie segmentacją. Przechodzą przeobrażenie niezupełne.
Mszyce są roślinożerne: wysysają sok z roślin, trawiąc go częściowo, a pozostałość wydalają w postaci spadzi. Ilość pobieranego soku jest bardzo duża, sięgając ⅓ masy owada/godz.[3] Często są przyczyną znacznych szkód w uprawach. Przeciw mszycom stosuje się opryskiwanie pestycydami. Naturalnymi wrogami mszyc są biedronkowate i złotookowate.
Mszyce, mrówki i pszczoły
[edytuj | edytuj kod]
Niektóre gatunki mszyc żyją w symbiozie z mrówkami. Wydaliny mszyc, zawierające znaczne ilości cukrów, aminokwasów i innych związków, są atrakcyjnym pokarmem dla niektórych gatunków mrówek, które z kolei zapewniają mszycom ochronę przed drapieżnikami i dbają o zapewnienie im wydajnych miejsc żerowania[3].
Wydaliny mszyc w połączeniu z sokiem roślinnym wyciekającym z uszkodzonych tkanek tworzą tzw. spadź[a]. Jest ona zbierana przez pszczoły, a wytworzone z niej miody zwane są miodami spadziowymi[5][6].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Owady te występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego. Współczesną faunę mszyc (afidofaunę) podzielić można na grupę arktyczno-trzeciorzędową, zasiedlającą półkulę północną oraz grupę antarktyczno-kredową, która ma charakter reliktowy, a jej przedstawiciele występują w strefie umiarkowanej półkuli południowej i w górzystych rejonach tropikalnych. Najlepiej przebadana jest fauna europejska. W jej skład wchodzi około 1000 gatunków[7], z których w Polsce stwierdzono prawie 700[8]. (zobacz: mszyce Polski)
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Do mszyc należy według różnych źródeł ponad 4600[9] lub blisko 5000 opisanych gatunków[8]. W starszych systemach, w których pluskwiaki równoskrzydłe miały rangę rzędu, mszycom nadawano rangę podrzędu[10][7]. Później jednak wykazano parafiletyzm pluskwiaków równoskrzydłych[11], a mszyce włączono w skład rzędu pluskwiaków i podrzędu piersiodziobych[12][11]. Część systematyków nadaje mszycom rangę infrarzędu (Aphidomorpha)[8][13], w obrębie którego jedną z nadrodzin są Aphidoidea[13]. Inni rezygnują z podziału piersiodziobych na infrarzędy i operują wyłącznie podziałem na nadrodziny – jedną z nich są mszyce (Aphidoidea)[1][9]. Wińcowate i ochojnikowate mogą być włączone w skład nadrodziny Aphidoidea[9], wyłączone w osobną nadrodzinę nazwaną Adelgoidea[1] lub Phylloxeroidea[14] albo wyłączone w dwie różne nadrodziny: Adelgoidea i Phylloxeroidea[13]. Liczba podawanych rodzin mszyc może być bardzo różna – wiele tradycyjnie wyróżnianych rodzin część systematyków włącza w skład mszycowatych (Aphididae)[8][9].
Klasyfikacja według Aphid Species File (2017)[13]:
- infrarząd: Aphidiomorpha – mszyce
- nadrodzina: Adelgoidea Schouteden, 1909
- rodzina: Adelgidae Schouteden, 1909 – ochojnikowate
- rodzina: †Elektraphididae Steffan, 1968
- rodzina: †Mesozoicaphididae Heie, 1992
- nadrodzina: Aphidoidea Latreille, 1802
- rodzina: Aphididae Latreille, 1802 – mszycowate
- rodzina: †Bajsaphididae Homan, Zyla & Wegierek, 2015
- rodzina: †Canadaphididae Richards, 1966
- rodzina: †Cretamyzidae Heie, 1992
- rodzina: †Drepanochaitophoridae Zhang & Hong, 1999
- rodzina: †Isolitaphididae Poinar, 2017
- rodzina: †Oviparosiphidae Shaposhnikov, 1979
- rodzina: †Parvaverrucosidae Poinar & Brown, 2006
- rodzina: †Sinaphididae Zhang, Zhang, Hou & Ma, 1989
- rodzina: incertae sedis
- rodzaj: †Palaeoforda Kononova, 1977
- rodzaj: †Penaphis Lin, 1980
- rodzaj: †Plioaphis Heie, 1968
- rodzaj: †Sbenaphis Scudder, 1890
- rodzaj: †Sunaphis Hong & Wang, 1990
- rodzaj: †Xilutiancallis Wang, 1991
- rodzaj: †Yueaphis Wang, 1993
- nadrodzina: †Genaphidoidea Handlirsch, 1908
- rodzina: †Genaphididae Handlirsch, 1908
- nadrodzina: †Lutevanaphidoidea Szwedo, Lapeyrie & Nel, 2014
- rodzina: †Lutevanaphididae Szwedo, Lapeyrie & Nel, 2014
- nadrodzina: †Naibioidea Shcherbakov, 2007
- rodzina: †Dracaphididae Hong, Zhang, Guo & Heie, 2009
- rodzina: †Naibiidae Shcherbakov, 2007
- rodzina: †Sinojuraphididae Huang & Nel, 2008
- nadrodzina: †Palaeoaphidoidea Richards, 1966
- rodzina: †Ellinaphididae Kania & Wegierek, 2008
- rodzina: †Juraphididae Zyla, Blagoderov & Wegierek, 2014
- rodzina: †Palaeoaphididae Richards, 1966
- rodzina: †Rasnitsynaphididae Homan & Wegierek, 2011
- rodzina: †Shaposhnikoviidae Kononova, 1976
- rodzina: †Szelegiewicziidae Wegierek, 1989
- nadrodzina: Phylloxeroidea Herrich-Schaeffer, 1854
- rodzina: Phylloxeridae Herrich-Schaeffer, 1854 – wińcowate
- nadrodzina: †Tajmyraphidoidea Kononova, 1975
- rodzina: †Burmitaphididae Poinar & Brown, 2005
- rodzina: †Grassyaphididae Heie, 2000
- rodzina: †Khatangaphididae Heie, 2000
- rodzina: †Lebanaphididae Heie, 2000
- rodzina: †Retinaphididae Heie, 2000
- rodzina: †Tajmyraphididae Kononova, 1975
- rodzina: incertae sedis
- rodzaj: †Koonwarraphis Martin, Skidmore & Stilwell, 2016
- nadrodzina: †Triassoaphidoidea Heie, 1999
- rodzina: †Creaphididae Shcherbakov & Wegierek, 1991
- rodzina: †Triassoaphididae Heie, 1999
- nadrodzina: incertae sedis
- rodzaj: †Anconatus Buckton, 1883
- rodzaj: †Aphidinius Heie, 2006
- rodzaj: †Aphidioides Motschulsky, 1857
- rodzaj: †Canaphis Heie, 2006
- rodzaj: †Dataiaphis Lin, 1995
- rodzaj: †Dubiaphis Brauckmann & Schlüter, 1993
- rodzaj: †Echinaphis Cockerell, 1913
- rodzaj: †Geranchon Scudder, 1890
- rodzaj: †Holmaniella Shaposhnikov, 1985
- rodzaj: †Jurocallis Shaposhnikov, 1979
- nadrodzina: Adelgoidea Schouteden, 1909
Klasyfikacja współczesnych rodzin polskich według Biodiversity Map[15]:
- nadrodzina: Aphidoidea
- rodzina: Anoeciidae
- rodzina: Aphididae – mszycowate
- rodzina: Drepanosiphidae
- rodzina: Eriosomatidae – bawełnicowate
- rodzina: Hormaphididae
- rodzina: Lachnidae – miodownicowate
- rodzina: Mindaridae
- rodzina: Phloeomyzidae
- rodzina: Thelaxidae
Filogeneza
[edytuj | edytuj kod]
Mszyce (Aphidomorpha) wyewoluowały prawdopodobnie w permie[7], natomiast w zapisie kopalnym znane są od wczesnego anizyku[16]. Jako ich grupę siostrzaną większość analiz wskazuje czerwce[9], z którymi tworzą klad Aphidiformes[12]. Filogeneza mszyc jest słabo rozpoznana. Niejasne są relacje pomiędzy rodzinami współczesnymi, chociaż większość analiz wskazuje, że ochojnikowate i wińcowate stanowią grupy siostrzane. Ponad 97% współczesnych gatunków należy do rodziny mszycowatych sensu lato, wyróżniającej się obecnością endosymbiotycznej bakterii Buchnera. Relacje filogenetyczne w jej obrębie również są niewystarczająco rozpoznane i monofiletyzm tylko kilku podrodzin potwierdzono w badaniach molekularnych[9].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Aphidomorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Roman Hałaj, Barbara Osiadacz: Pluskwiaki - Hemiptera. Cz. XVII: Zeszyt 5c, Mszyce / Aphids - Aphidomorpha, Mszyce właściwe - Aphidoidea, Rodziny / Families: Hormaphididae, Mindaridae, Phloeomyzidae, Thelaxidae. Wrocław: 2016, seria: Klucze do oznaczania owadów Polski; Keys for the identification of Polish insects.
- ↑ a b c Piotr Ślipiński: Cukier za ochronę. [w:] Wiedza i Życie [on-line]. 2012. [dostęp 2017-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)].
- ↑ Witold Doroszewski (red.): spadź. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].
- ↑ spadź. [w:] Słownik terminów biologicznych [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].
- ↑ spadź, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-07-25].
- ↑ a b c Henryk Szelęgiewicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVII Pluskwiaki równoskrzydłe – Homoptera z. 5a Mszyce – Aphidodea: Wstęp i Lachnidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
- ↑ a b c d Barbara Lis, Jerzy A. Lis: Rząd: pluskwiaki – Hemiptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.
- ↑ a b c d e f Lars Podsiadlowski: Phylogeny of the Aphids. W: Biology and Ecology of Aphids. Andreas Vilcinskas (red.). CRC Press, 2016. ISBN 978-1-4822-3676-7.
- ↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 35–37.
- ↑ a b
P. J. Gullan. Why the taxon Homoptera does not exist. „Entomologica”. 33, s. 101–104, 1999. [dostęp 2017-07-27].
- ↑ a b Dimitri Forero. The systematics of the Hemiptera. „Revista Colombiana de Entomología”. 34 (1), s. 1–22, 2008. [dostęp 2017-07-27].
- ↑ a b c d Colin Favret, David C. Eades, Gary L. Miller, Gexia Qiao, Masakazu Sano, Andrey V. Stekolshchikov: Aphidiomorpha. [w:] Aphid Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2017-07-26].
- ↑ Sternorrhyncha. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-26].
- ↑ B. Osiadacz: nadrodzina: Aphidoidea. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-27].
- ↑ J. Szwedo, A. Nel. The oldest aphid insect from the Middle Triassic of the Vosges, France. „Acta Palaeontologica Polonica”. 56 (4), s. 757–766, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0034.