Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

Polish Institute of International Affairs

Siedziba PISM przy ul. Wareckiej 1a w Warszawie
Państwo	Polska
Data utworzenia	3 czerwca 1947, 20 grudnia 1996
Dyrektor	Jarosław Ćwiek-Karpowicz
Zastępca dyrektora	Jacek Foks
Budżet	20,363 mln zł
Zatrudnienie	83 (2016)
Adres
ul. Warecka 1a 00-950 Warszawa
Położenie na mapie Warszawy Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
Położenie na mapie Polski Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
52°14′07,4″N 21°01′03,4″E
Strona internetowa

Polska Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Polski System prawny Konstytucja Ustrój polityczny Władza ustawodawcza Sejm RP Posłowie X kadencji Marszałek Sejmu: Szymon Hołownia Senat RP Senatorowie XI kadencji Marszałek Senatu: Małgorzata Kidawa-Błońska Władza wykonawcza Prezydent: Andrzej Duda Prezes Rady Ministrów: Donald Tusk Rada Ministrów: Trzeci rząd Donalda Tuska Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Najwyższy Pierwszy Prezes: Małgorzata Manowska Naczelny Sąd Administracyjny prezes: Jacek Chlebny Trybunał Konstytucyjny prezes: Bogdan Święczkowski Trybunał Stanu Małgorzata Manowska Krajowa Rada Sądownictwa przewodnicząca: Dagmara Pawełczyk-Woicka Kontrola państwowa Najwyższa Izba Kontroli Marian Banaś Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek Rzecznik Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Maciej Świrski Finanse Narodowy Bank Polski Adam Glapiński Rada Polityki Pieniężnej Samorząd terytorialny Samorząd gminny Samorząd powiatowy Samorząd województwa Podział administracyjny Polski Partie polityczne Kluby parlamentarne tworzą lub współtworzą: Prawo i Sprawiedliwość Suwerenna Polska Koalicja Obywatelska Platforma Obywatelska Nowoczesna Inicjatywa Polska Zieloni RS Agrounia Tak Lewica Nowa Lewica Lewica Razem Polska Partia Socjalistyczna Unia Pracy Polska 2050 Polskie Stronnictwo Ludowe Centrum dla Polski Unia Europejskich Demokratów Konfederacja Wolność i Niepodległość Nowa Nadzieja Ruch Narodowy Konfederacja Korony Polskiej Koło poselskie tworzy: Kukiz’15 Komitety ogólnopolskie, które nie przekroczyły progu w wyborach do Sejmu w 2023 roku: Bezpartyjni Samorządowcy Polska Jest Jedna Wybory Wybory parlamentarne: 2023 Wybory prezydenckie: 2020 Wybory do PE: 2024 Wybory samorządowe: 2024 Referenda: 2023 Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych minister: Radosław Sikorski Ambasadorowie Polski Placówki dyplomatyczne Komitet ds. Europejskich Parlamentarne Komisje Spraw Zagranicznych Sejmowa Senacka Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM) – państwowa jednostka organizacyjna powołana w 1947, funkcjonująca w obecnej formie na mocy Ustawy z 20 grudnia 1996 w celu prowadzenia działalności badawczej, analitycznej, szkoleniowej i archiwistycznej w zakresie spraw międzynarodowych. Dyrektora PISM powołuje Prezes Rady Ministrów na kadencje pięcioletnie. Bieżący nadzór nad pracą instytutu sprawuje Minister Spraw Zagranicznych.

W latach 1994–1996 instytut stanowił jeden z wydziałów Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Współczesny PISM buduje swój wizerunek jako jednego z opiniotwórczych think tanków w Europie Środkowo-Wschodniej. W myśl tej wizji sytuując się pomiędzy światem polityki a niezależną analizą, PISM zapewnia wsparcie decydentom i dyplomatom, inicjuje publiczną debatę ekspercką oraz upowszechnia wiedzę o współczesnych stosunkach międzynarodowych. Działalności PISM przyświeca przekonanie, że proces podejmowania decyzji na arenie międzynarodowej powinien się opierać w jak największym stopniu na wiedzy płynącej z rzetelnych i wiarygodnych badań.

Instytut współpracuje z Agencją Wywiadu, Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służbą Wywiadu Wojskowego i Służbą Kontrwywiadu Wojskowego.

Historia

PISM został powołany do życia 3 czerwca 1947 przez Sejm Ustawodawczy. W 1972 Instytut uzyskał prawo nadawania stopnia doktora, z którego jako pierwszy skorzystał Jerzy Robert Nowak. W okresie „polskiego sierpnia” (1980–1981) w instytucie nie powstała „Solidarność”. W 1993 instytut został zlikwidowany, a jego struktury przekształcono w wydział MSZ pod nazwą „Biuro Studiów Międzynarodowych – PISM”. W 1996 reaktywowano PISM jako państwową jednostkę organizacyjną pod nazwą Polski Instytut Spraw Międzynarodowych z siedzibą w Warszawie.

PISM mieścił się w al. I Armii WP 11 w Warszawie (1948–1949), obecnie przy ul. Wareckiej 1a.

Zadania statutowe PISM

Zadania Instytutu są określone w Ustawie z dnia 20 grudnia 1996 o Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych. Należą do nich:

• prowadzenie badań naukowych w zakresie spraw międzynarodowych;
• przygotowywania analiz, ekspertyz i studiów prognostycznych z zakresu spraw międzynarodowych;
• doskonalenie zawodowe kadr wykonujących zadania w zakresie stosunków międzynarodowych i polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej;
• upowszechnianie w społeczeństwie polskim wiedzy z dziedziny współczesnych stosunków międzynarodowych;
• utrzymywanie kontaktów z ośrodkami szkoleniowymi, naukowymi i politycznymi w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą;
• gromadzenie specjalistycznego księgozbioru i dokumentacji naukowej, a także prowadzenie otwartej działalności bibliotecznej;
• działalność wydawnicza.

Kompetencje instytutu szczegółowo określa Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie nadania statutu Polskiemu Instytutowi Spraw Międzynarodowych z dnia 30 września 2004 r., które precyzuje jego zakres działania:

• prowadzenie interdyscyplinarnych i porównawczych badań naukowych w zakresie stosunków wielostronnych i dwustronnych Rzeczypospolitej Polskiej z podmiotami prawa międzynarodowego, w tym w szczególności Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego i państwami sąsiednimi, a także z Unią Europejską, oraz polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej i zagadnień globalizacji;
• sporządzanie analiz, ekspertyz i prognoz w zakresie spraw międzynarodowych, z inicjatywy własnej albo z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw gospodarki, Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw zagranicznych oraz – w miarę możliwości – innych ministrów, Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej, komisji sejmowych i senackich oraz klubów poselskich i senatorskich;
• upowszechnianie wiedzy z dziedziny stosunków międzynarodowych oraz polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej, w tym problematyki integracji europejskiej – w szczególności za pośrednictwem Internetu i innych środków masowego przekazu oraz seminariów, konwersatoriów, odczytów, wykładów i publikacji własnych;
• gromadzenie specjalistycznego księgozbioru i dokumentacji naukowej, w szczególności w zakresie, o którym mowa w pkt 1, a także prowadzenie otwartej działalności bibliotecznej w zakresie objętym działalnością Instytutu;
• doskonalenie zawodowe pracowników wykonujących zadania w zakresie stosunków międzynarodowych i polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności pracowników urzędów obsługujących ministra właściwego do spraw gospodarki, ministra właściwego do spraw zagranicznych, Ministra Obrony Narodowej i Komitetu Integracji Europejskiej, poprzez prowadzenie Kolegium Stosunków Międzynarodowych;
• współpraca ze szkołami wyższymi, ośrodkami naukowymi i innymi instytucjami krajowymi i zagranicznymi w zakresie objętym działalnością Instytutu.

Działalność

PISM realizuje własne i międzynarodowe projekty badawcze, przygotowuje raporty i analizy oraz współpracuje z instytucjami o podobnym profilu na świecie. W międzynarodowym rankingu The Global “Go-To Think Tanks” 2014 przygotowywanym corocznie przez Think Tanks and Civil Societies Program z Uniwersytetu w Pensylwanii, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM) zajął pierwsze miejsce na świecie w kategorii think tanków z budżetem do 5 milionów dolarów. Uznano go także za trzeci najlepszy tego typu ośrodek w Europie Środkowo-Wschodniej. Ponadto instytut zajął siódme miejsce na świecie wśród think tanków z afiliacją rządową. Wyróżniono także współtworzony przez PISM raport Ku wspólnej europejskiej strategii globalnej. Publikacja zajęła  trzecie miejsce w kategorii „Best Policy Study/Report Produced by a Think Tank (2013–2014)” („Najlepsza publikacja/raport o tematyce politologicznej wydana przez think tank”). Ranking jest co roku przygotowywany przez Think Tanks and Civil Societies Program na  Uniwersytecie w Pensylwanii. Powstaje na podstawie nominacji zgłaszanych przez ponad 1950 instytucji analityczno-badawczych, które oceniają 6500 think tanków na całym świecie.

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych przeprowadza analizy na potrzeby administracji publicznej, mediów oraz środowisk biznesowych, dlatego też trzonem PISM jest Biuro Badań i Analiz, w którym pracuje ponad trzydziestu analityków. Przygotowują oni analizy, ekspertyzy i studia prognostyczne zarówno na zamówienie organów władzy publicznej, jak i z własnej inicjatywy. Prowadzą interdyscyplinarne i porównawcze badania naukowe z zakresu polskiej polityki zagranicznej, integracji europejskiej, stosunków transatlantyckich, bezpieczeństwa międzynarodowego i energetycznego oraz gospodarki światowej. W sferze zainteresowań znajdują się także zagadnienia instytucjonalne związane z kształtowaniem i prowadzeniem polityki zagranicznej oraz metodologia studiów nad polityką zagraniczną i sprawami międzynarodowymi.

PISM organizuje liczne konferencje, dyskusje i seminaria, w których uczestniczą politycy, parlamentarzyści, pracownicy administracji publicznej, a także naukowcy, dziennikarze, studenci oraz przedstawiciele innych ośrodków analitycznych czy organizacji pozarządowych. Wydarzenia PISM przyczyniają się do rozwijania publicznego wymiaru polityki zagranicznej. W działalności informacyjnej PISM regularnie współpracuje z ośrodkami analitycznymi i akademickimi z kraju i zagranicy. Utrzymuje kontakty z instytucjami większości krajów Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych oraz krajów wschodzących. Ponadto analitycy PISM systematycznie dzielą się swoją wiedzą w opiniotwórczych programach radiowych i telewizyjnych oraz publikują artykuły w prasie krajowej i zagranicznej.

Programy i projekty badawcze

Europa Środkowa

W ramach programu obejmującego Czechy, Słowację, Węgry oraz kraje Bałkanów Zachodnich i Wschodnich, prowadzone są badania nad ewolucją współpracy politycznej, społecznej i gospodarczej (w tym energetycznej i infrastrukturalnej) krajów regionu w powiązaniu z przemianami w ich polityce wewnętrznej i zagranicznej. Równie istotnym zagadnieniem jest znaczenie geopolityczne Europy Środkowej i jej miejsce w polityce globalnych graczy – Chin, Rosji czy Stanów Zjednoczonych. Do programu należy też analiza potencjału Grupy Wyszehradzkiej (V4) i formatu V4+ jako forów promujących współpracę regionalną, zwiększających wpływ Polski na przyszłość UE oraz wspierających politykę jej rozszerzenia i europejską politykę sąsiedztwa wobec Bałkanów Zachodnich i krajów Partnerstwa Wschodniego.

Europa Wschodnia

Grupa bada relacje Polski z krajami poradzieckimi, jak również politykę UE wobec Europy Wschodniej i Partnerstwa Wschodniego. Zajmuje się m.in. polityką zagraniczną i wewnętrzną Rosji, Ukrainy, Białorusi. Uwaga analityków skupia się na kwestiach mających istotny wpływ na bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej i Polski – działaniach głównych dostawców i państw tranzytowych w handlu nośnikami energii.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze i problemy globalne

Zakres badań grupy obejmuje przede wszystkim najważniejsze procesy zachodzące w gospodarce światowej, ich wpływ na funkcjonowanie instytucji współpracy wielostronnej (m.in. WTO, MFW, G8, G20) oraz międzynarodowych organizacji gospodarczych, a także ewolucję prawa międzynarodowego i instytucji międzynarodowych, rolę systemu Narodów Zjednoczonych i organizacji regionalnych w porządku globalnym. Analizie poddawane są również zagadnienia sektorowe ważne dla szeroko rozumianych stosunków międzynarodowych, jak np.: globalne rokowania klimatyczne, negocjacje handlowe WTO w ramach rundy Doha, reforma międzynarodowego systemu finansowego, polityka rozwojowa. Z coraz baczniejszą uwagą grupa śledzi ewolucję pozycji mocarstw wschodzących, przede wszystkim Chin, Indii i Brazylii, oraz rozwój stosunków tych państw z Polską i Unią Europejską.

Unia Europejska

Grupa monitoruje działalność UE, rozwój instytucjonalny i polityczny w Unii, politykę energetyczną oraz reformy realizowane w czasie kryzysu gospodarczego i finansowego. Analizie poddawana jest także polityka zagraniczna Unii i rozwój Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych, jak też unijne programy gospodarcze (strategia lizbońska, Europa 2020).

Bezpieczeństwo europejskie i przemysł obronny

Cele badawcze Projektu obejmują analizę ewolucji zagrożeń dla bezpieczeństwa Europy i jednocześnie polityki bezpieczeństwa krajów europejskich, w tym jej głównych instrumentów: Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Równocześnie Projekt bada zmiany zachodzące na europejskim rynku uzbrojenia, w wydatkach państw Europy na obronność oraz trendy dotyczące prywatyzacji bezpieczeństwa i obronności.  Szczególnym celem projektu jest wsparcie procesu formułowania i implementacji polityki bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, we wszystkich jej wymiarach: polityki w NATO, UE i innych organizacjach międzynarodowych, regionalnej i dwustronnej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony a także polityce przemysłowej wobec sektora obronnego oraz transformacji i modernizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Bliski Wschód i Afryka Północna

Do najważniejszych zagadnień projektowych należą procesy transformacyjne i demokratyzacyjne w świecie arabskim, ze szczególnym uwzględnieniem Egiptu i Tunezji oraz problem zmian społeczno-politycznych w państwach Zatoki Perskiej. W ramach projektu analizowane są także wyzwania dla bezpieczeństwa wewnętrznego i regionalnego (tj. konflikt izraelsko-palestyński, konflikt w Syrii, konflikty transgraniczne w Afryce Północnej). Zakres badań obejmuje również stosunki bilateralne państw arabskich i Izraela z Polską, jak również stosunki Unii Europejskiej z Bliskim Wschodem i Afryką Północną, w tym relacje w subregionie Morza Śródziemnego oraz politykę innych mocarstw wobec Bliskiego Wschodu.

Energia

Celem  badań w ramach projektu „Energia” jest analiza i wyjaśnianie zależności między energetyką, gospodarką a polityką. Naszą ambicją jest aktywny udział we wspólnej debacie publicznej wraz z administracją, instytucjami pozarządowymi i przedstawicielami sektora. Obecnie badania w ramach projektu koncentrują się nad polityką energetyczną oraz klimatycznej Unii Europejskiej, bezpieczeństwem surowcowym oraz zarządzaniem w polityce energetycznej.

Biblioteka PISM

Posiada jeden z największych w Polsce (blisko 200 tys. woluminów) specjalistyczny księgozbiór z zakresu spraw międzynarodowych. Zawiera on publikacje na temat stosunków międzynarodowych, polityki zagranicznej, prawa i bezpieczeństwa międzynarodowego, gospodarki światowej, procesów globalizacji, historii dyplomacji, integracji europejskiej i studiów regionalnych. Biblioteka PISM ma status biblioteki depozytowej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zgromadziła największą w Polsce kolekcję serii wydawniczych dokumentów dyplomatycznych opublikowanych w wybranych krajach.

Akademia PISM

Akademia PISM jest częścią Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Misją Akademii PISM jest rozwój zawodowy pracowników administracji publicznej oraz pracowników sektora prywatnego poprzez udział w szkoleniach, warsztatach oraz kursach z zakresu stosunków międzynarodowych i dyplomacji.

Publikacje

Analizy PISM publikowane są w formie ekspertyz, rekomendacji i raportów. Do najważniejszych zaliczyć można:

• Biuletyn PISM
• PISM Strategic Files
• PISM Policy Papers
• Raporty PISM

Wydawane są również książki oraz czasopisma w języku polskim i angielskim: „Polski Przegląd Dyplomatyczny”, „Sprawy Międzynarodowe”, „The Polish Quarterly of International Affairs”, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej”, „Yearbook of Polish Foreign Policy”. PISM jest także wydawcą serii Polskie Dokumenty Dyplomatyczne (PDD), w ramach której publikowane są materiały archiwalne ilustrujące historię polskiej polityki zagranicznej w latach 1918–1989.

Kierownictwo

Dyrektorzy PISM 1947-1993

• płk. Marian Muszkat (1947)
• Aleksander Weryka (1947–1948)
• Marian Muszkat (1949–1951)
• Juliusz Katz-Suchy (1951–1957)
• Julian Hochfeld (1957–1960)
• Ostap Dłuski (1960–1964)
• Adam Kruczkowski (1964–1968)
• Ryszard Frelek (1968–1971)
• Marian Dobrosielski (1971–1980)
• Janusz Symonides (1980–1987)
• Maciej Perczyński (1987–1991)
• Antoni Kamiński (1991–1993)
• PISM stanowi jednostkę MSZ, 1994–1996

Dyrektorzy PISM po 1996

• Ryszard Stemplowski (1999–2004)
• Jacek Foks (2004–2005, p.o.)
• Roman Kuźniar (2005–2007)
• Sławomir Dębski (2007–2010)
• Jacek Foks (2010, p.o.)
• Marcin Zaborowski (2010–2015)
• Anna Zielińska-Rakowicz (2015–2016, p.o.)
• Sławomir Dębski (2016–2024)
• Jarosław Ćwiek-Karpowicz (od 2024)

Rada PISM

Rada PISM stanowi organ doradczy i opiniotwórczy, w skład której wchodzą przedstawiciele świata polityki, nauki i biznesu, wyróżniające się wysokim poziomem wiedzy w zakresie stosunków międzynarodowych i polityki zagranicznej. Członków Rady Instytutu powołuje Minister Spraw Zagranicznych na okres czterech lat. Obecnie członkami Rady są:

• Roman Kuźniar – przewodniczący Rady
• Andrzej Bobiński
• Artur Gruszczak
• Patrycja Grzebyk
• Marek Kornat
• Jerzy Koźmiński
• Henryka Mościcka-Dendys
• Ewa Ośniecka-Tamecka
• Eugeniusz Smolar
• Konrad Szymański
• Wojciech Warski
• Beata Wojna

Finansowanie z budżetu państwa

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych otrzymuje co roku dotację podmiotową w ramach części 45 budżetu państwa – Sprawy Zagraniczne.

W 2018 PISM otrzymał 9,01 mln zł. W ustawie budżetowej na 2019 wysokość dotacji dla Instytutu zaplanowano w wysokości 12,58 mln zł.

W ustawie budżetowej na 2024 wysokość dotacji ustanowiono na 20,363 mln zł.

Bibliografia

• Strona Instytutu
• Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych w serwisie ISAP
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie nadania statutu Polskiemu Instytutowi Spraw Międzynarodowych z dnia 30 września 2004 r., w serwisie ISAP

Linki zewnętrzne

• Sprawozdanie Dyrektora Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych z realizacji planu działań PISM w 2016 r.
• Polski Instytut Spraw Międzynarodowych w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI).
• Polski Instytut Spraw Międzynarodowych Zbiór Dokumentów od 1933