Popołudnie fauna (preludium)
| Kompozytor | |
|---|---|
| Opus/Oznaczenie |
L. 86 |
| Forma muzyczna | |
| Czas powstania |
1894 |
| Data premiery |
22 grudnia 1894 |
| Miejsce premiery | |
| Wykonawcy premiery | |
| Czas trwania |
ok. 10 min. |
Preludium do „Popołudnia fauna” fr. Prélude à l'Après-midi d'un faune – poemat symfoniczny skomponowany przez Claude’a Debussy’ego w 1894[a], oparty na poemacie Stéphane’a Mallarmégo Popołudnie fauna (fr. L'Après-midi d'un faune).
Utwór uważany przez krytyków i muzykologów za arcydzieło muzycznego impresjonizmu[1][2], ale też odnoszące się do symbolizmu lub szerzej – modernizmu, dające początek muzyce XX wieku[b][3][4]. Wraz z wierszem Mallarmégo był inspiracją i muzycznym akompaniamentem baletu Wacława Niżyńskiego Popołudnie fauna. Wszystkie trzy dzieła zajmują centralną pozycję w swoich gatunkach artystycznych i mają istotny udział w rozwoju sztuki współczesnej[5].
Premiera
[edytuj | edytuj kod]Światowe prawykonanie odbyło się 22 grudnia 1894 w Société Nationale de Musique w Paryżu, pod dyrekcją Gustave’a Doreta i z partią solową flecisty Georgesa Barrère’a[6][7]. Polska premiera miała miejsce w Warszawie w 1923[8].
Recepcja po premierze
[edytuj | edytuj kod]Mallarmé nie był zachwycony pomysłem napisania muzyki do jego poematu. Jednak po wysłuchaniu Preludium Debussy’ego zmienił zdanie:
Pańska ilustracja do Popołudnia fauna nie dość, że nie tworzy dysonansu z moim tekstem, ale posuwa się dalej jeszcze w nostalgii i świetle, subtelnie, z obezwładniającym uczuciem i okazałością.
Paryska premiera okazała się sukcesem[10] na tyle dużym, że dyrygent Gustave Doret musiał powtórzyć wykonanie utworu następnego dnia[11]. Ocena krytyków nie była jednak jednoznaczna. Obok aplauzu pojawiły się też głosy zbulwersowanych rzekomym brakiem w utworze jakiejkolwiek formy[12], czy – w opinii Charlesa Darcoursa z „Le Figaro” – eksperymentami z barwą brzmienia, które „są zabawne w pisaniu, ale nie w słuchaniu”[1].
Charakterystyka utworu
[edytuj | edytuj kod]Debussy kilkakrotnie przymierzał się do muzycznego zilustrowania wiersza Mallarmégo. Jednym z pomysłów była trzyczęściowa suita, składająca się z preludium, interludium i finałowej parafrazy[8]. Ostatecznie zrezygnował z tryptyku i sprowadził całość do formy prostego, 110-taktowego preludium[c][6][13].
Zamysłem Debussy’ego nie była synteza treści poematu Mallarmégo wyrażona środkami muzycznymi, ale oddanie impresji wywołanej poezją. Kompozytor unikał dosłownej ilustracyjności i bardziej sugerował niż naśladował „najdelikatniejsze dźwięki i szepty przyrody”[14][8]. Treść pozamuzyczną preludium scharakteryzował dość enigmatycznie, określając ją jako serię marzeń sennych rodzących się w głowie fauna podczas leniwego popołudnia, po wcześniejszej pogoni za nimfami[d][15].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Cechą charakterystyczną Preludium jest jego niejednoznaczna tonalność, zaburzona chromatyką, skalą całotonową i dysonansami z nierozwiązanymi napięciami tonalnymi. Fragmenty czyste tonalnie pojawiają się jedynie w miejscach ważnych dla struktury utworu[3].
Dwa pierwsze takty tematu otwarcia są chromatyczną kombinacją tonów i półtonów, mieszczących się w obrębie trytonu. Linia melodyczna taktów trzeciego i czwartego rozszerza się do oktawy i może być postrzegana jako odpowiednio diatoniczna i dorycka zaczynająca się od dźwięku Cis[3].
Struktura utworu jest trzyczęściowa z dodaną codą. Część pierwsza ma również wewnętrzny trójpodział, a otwierający temat grany przez flet (takty 1–30) jest powtórzony na oboju (takty 37–54). Część trzecia jest skróconą, zmodyfikowaną repryzą części pierwszej[3][16].
Faktura muzyczna utworu jest w zasadzie homofoniczna, z kilkoma monofonicznymi wyjątkami, jak początkowe solo na flecie, podwojenie linii melodycznej instrumentów (w tym także w oktawie), homorytmia waltorni i skrzypiec w części pierwszej[3].
Instrumentarium
[edytuj | edytuj kod](na podstawie materiałów źródłowych[3][17])
- 3 flety
- 2 oboje
- rożek angielski
- 2 klarnety
- 2 fagoty
- 4 waltornie
- 2 harfy
- 2 krotale
- instrumenty smyczkowe (kwintet smyczkowy):
- I skrzypce
- II skrzypce
- altówka
- wiolonczela
- kontrabas
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W 1895 Debussy dokonał transkrypcji utworu na dwa fortepiany[17][2].
- ↑ Niektórzy badacze wykazują głębokie afiliacje muzyki Debussy’ego z innymi kierunkami w muzyce przełomu XIX i XX w., takimi jak symbolizm (Stefan Jarociński), l’art nouveau (H. Hollander), a nawet wczesnym neoklasycyzmem i ekspresjonizmem (A. Goléa)[18].
- ↑ Muzykolog Arthur Wenk[19] zauważył, że liczba taktów Preludium jest identyczna z liczbą wersów poematu Mallarmégo[17][3]. Zbieżność ta wydaje się nie być przypadkowa, zważywszy na fascynację Debussy’ego liczbami (ciąg Fibonacciego, złoty podział)[3].
- ↑ Oryginalna wypowiedź Debussy’ego: La musique de ce Prélude est une très libre illustration du beau poème de Mallarmé. Elle ne désire guère résumer ce poème, mais veut suggérer les différentes atmosphères, au milieu desquelles évoluent les désirs, et les rêves de l’Egipan, par cette brûlante après-midi. Fatigué de poursuivre nymphes craintives et naïades timides, il s’abandonne à un sommet voluptueux qu’anime le rêve d’un désir enfin réalisé: la possession complète de la nature entière[20].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Vallas, O’Brien i O’Brien 1933 ↓, s. 104.
- ↑ a b Prelude to the Afternoon of a Faun, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-04-04] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Debussy: Prélude à l'après-midi d'un faune. [w:] Davenant [on-line]. [dostęp 2018-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-06)]. (ang.).
- ↑
Debussy, Claude Achille, [w:] Oxford World Encyclopedia, Philip's, 2014, DOI: 10.1093/acref/9780199546091.001.0001, ISBN 978-0-19-954609-1, via Oxford University Press [dostęp 2018-04-06] [zarchiwizowane 2018-04-06] (ang.).
- ↑ L'après-midi d’un Faune: Mallarmé, Debussy, Nijinsky. [w:] Musée d'Orsay [on-line]. [dostęp 2018-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-06)]. (ang.).
- ↑ a b Vallas, O’Brien i O’Brien 1933 ↓, s. 101–102.
- ↑ Georges Barrère. [w:] Robert Bigio flute pages [on-line]. [dostęp 2018-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-06)]. (ang.).
- ↑ a b c Monika Pasiecznik: Preludium do Popołudnia fauna – Claude Debussy. [w:] Nnateka [on-line]. [dostęp 2018-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-04)]. (pol.).
- ↑ Helman 1984 ↓, s. 366.
- ↑ Debussy, (Achille-)Claude, [w:] Alison Latham, The Oxford Companion to Music, Oxford University Press, 2011, DOI: 10.1093/acref/9780199579037.001.0001, ISBN 978-0-19-957903-7, via Oxford University Press [dostęp 2018-04-06] [zarchiwizowane 2018-04-06] (ang.).
- ↑ Vallas, O’Brien i O’Brien 1933 ↓, s. 101.
- ↑ Debussy, Achille‐Claude, [w:] Tim Rutherford-Johnson, Michael Kennedy, Joyce Bourne Kennedy (red.), The Oxford Dictionary of Music (6 ed.), Oxford University Press, 2013, DOI: 10.1093/acref/9780199578108.001.0001, ISBN 978-0-19-174451-8, via Oxford University Press [dostęp 2018-04-06] [zarchiwizowane 2018-04-06] (ang.).
- ↑ Debussy - Prélude à l’après-midi d’un faune. [w:] Classic FM [on-line]. [dostęp 2018-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-04)]. (ang.).
- ↑ Edyta Borkowska: Impresjonizm Debussy'ego. [w:] Rzeczpospolita. Kultura [on-line]. 2012-08-22. [dostęp 2018-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-04)]. (pol.).
- ↑ Claude Debussy: Morze, Preludium do Popołudnia fauna. [w:] RFM Classic [on-line]. [dostęp 2018-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-04)]. (pol.).
- ↑ Claude Debussy (1862–1918) Prélude à l’après-midi d’un faune. [w:] Listening Guide [on-line]. [dostęp 2018-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-07)]. (ang.).
- ↑ a b c Lesure 2004 ↓.
- ↑ Helman 1984 ↓, s. 374.
- ↑ Arthur Wenk. [w:] Pittsburgh Camerata [on-line]. [dostęp 2018-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-26)]. (ang.).
- ↑ Présentation du Prélude à l'après midi d'un Faune. [w:] Patachonf [on-line]. [dostęp 2018-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-04)]. (fr.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zofia Helman: Debussy Achille-Claude. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 2: CD część biograficzna. Kraków: PWM, 1984. ISBN 83-224-0223-6. (pol.).
- François Lesure: Debussy, (Achille-)Claude. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. D. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
- L’après-midi d'un Faune; the Nocturnes; Critiques (1894-1901). W: Léon Vallas, Marie O’Brien, Grace O’Brien: Claude Debussy: His Life and Works. London: Oxford University Press, 1933, s. 101–105. via Questia. [dostęp 2018-04-06]. (ang.).
- Przewodnik koncertowy. T. Chylińska, S. Haraschin, B. Schaeffer (red.). Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1991, s. 251. ISBN 83-224-0132-9.
