Rozstaw rosyjski



Kolej szerokotorowa
	Breitspurbahn	3000 mm (118,1 in)
	Rozstaw brunelowski	2140 mm (84,3 in)
	Rozstaw indyjski	1676 mm (66,0 in)
	Rozstaw iberyjski	1668 mm (65,7 in)
	Rozstaw irlandzki	1600 mm (63,0 in)
	Rozstaw rosyjski	1520 mm (59,8 in)

Kolej normalnotorowa
	Rozstaw standardowy (tzw. stephensonowski)	1435 mm (56,5 in)

Kolej wąskotorowa
	Rozstaw szkocki	1372 mm (54,0 in)
	Rozstaw przylądkowy	1067 mm (42,0 in)
	Rozstaw metrowy	1000 mm (39,4 in)
	Rozstaw trójstopowy	914 mm (36,0 in)
	Rozstaw 785 mm	785 mm (30,9 in)
	Rozstaw bośniacki	760 mm (29,9 in)
	Rozstaw 750 mm	750 mm (29,5 in)
	Rozstaw 600 mm	600 mm (23,6 in)

Inne
	Rozstaw piętnastocalowy	381 mm (15,0 in)

Rozstaw rosyjski – rozstaw szyn, dla których odległość między wewnętrznymi powierzchniami główek szyn wynosi 1520 mm. Najbardziej rozpowszechniony w krajach byłego Związku Radzieckiego, Mongolii oraz w Finlandii (wersja 1524-milimetrowa). Rozstaw ten jest także stosowany na sieciach tramwajowych (głównie w Rosji).

Most nad Niemnem koło Kowna na trasie Kolei Warszawsko-Petersburskiej (1864 rok)

Drezyna na budowanej „Kolei Murmańskiej” (zdjęcie z okresu I wojny światowej)

Wagon tramwaju konnego w 1867 roku na ulicy Marszałkowskiej w Warszawie

Polski wagon sypialny na torze 1520 mm na stacji Przemyśl Główny (2006)

Pociąg spółki PKP LHS na linii kolejowej nr 65

Historia

Początkowo dla tej kategorii rozstawu szyn obowiązywała szerokość 1524 mm. Po raz pierwszy została ona zastosowana na Kolei Nikołajewskiej (Николаевская железная дорога) z Petersburga do Kołpina, otwartej w 1847 roku^[1]. Była to pierwsza linia, na której odbywały się regularne przewozy w Cesarstwie Rosyjskim. W późniejszych latach rozstaw został zmodyfikowany i jako normę przyjęto 1520 mm^[1].

Kolej szeroka w Królestwie Polskim

Pierwsza linia kolejowa na terytorium Królestwa Polskiego, pomimo przyjętego standardu 1524 mm, została zbudowana w rozstawie normalnym^[1]. Była to Kolej Warszawsko-Wiedeńska otwarta w 1848. Koleje 1524-milimetrowe zaczęły dopiero powstawać w następnych latach, m.in. Kolej Warszawsko-Petersburska (1862), Kolej Warszawsko-Terespolska (1867), Kolej Nadwiślańska (1877), Kolej Warszawsko-Kaliska (1902). Mimo to, w międzyczasie uruchamiano odcinki normalnotorowe, jak było w przypadku Kolei Warszawsko-Bydgoskiej (1862). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rozpoczęto proces ujednolicania sieci kolejowej, tak że ostatecznie do 1929 wszystkim szerokotorowym liniom kolejowym w kraju zmieniono rozstaw szyn na standardowy (1435 mm)^[2].

Tramwaje w Warszawie

Na terytorium Królestwa Polskiego powstały dwie sieci tramwajowe, w Warszawie i w Łodzi (rok otwarcia: 1898). W 1918 po carskiej Rosji Rzeczpospolita odziedziczyła jeszcze sieć w Wilnie (rok otwarcia: 1893), jednak jedynie warszawska miała rozstaw szyn 1524 mm^[3]. Pierwszy tramwaj w stolicy ruszył w 1866 na trasie łączącej Dworzec Petersburski z Dworcem Wiedeńskim wraz z odnogami do Dworca Terespolskiego i Placu Grzybowskiego^[3]. Dodatkowo prowadzono również przewóz towarów specjalnie przystosowanymi do tego celu wagonami.

Podczas II wojny światowej warszawska sieć tramwajowa, jak i tabor uległy niemal całkowitemu zniszczeniu. Z tego co ocalało, 20 czerwca 1945 uruchomiono pierwszą linię o rozstawie 1524 mm na trasie Kawęczyńska – Wiatraczna. Sprowadzany z Berlina tabor mający wydatnie pomóc w przywróceniu kursowania tramwajów w całej stolicy miał jednak koła o rozstawie normalnym^[4]. W związku z tym zdecydowano się zmienić rozstaw szyn, a proces, który rozpoczęto jeszcze w 1945 roku ostatecznie zakończono w 1948 r.^[4]

Teraźniejszość

Do dzisiaj ten rozstaw szyn jest używany na całej sieci kolejowej w Rosji, Mongolii oraz Finlandii. Oprócz tego stosują je wszystkie systemy metra w tych krajach oraz większość systemów tramwajowych.

Obecnie koleje o rozstawie szyn 1520 mm w Polsce można znaleźć głównie w pasie przygranicznym z krajami byłego Związku Radzieckiego. Jedynym wyjątkiem jest otwarta w 1979 roku Linia Hutniczo-Szerokotorowa ciągnąca się aż do Sławkowa w województwie śląskim. Ma ona za zadanie obsługiwać import oraz eksport towarów z Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego na wschód.

Wykaz linii szerokotorowych w Polsce

Linia kolejowa	Nazwa linii	Rozstaw
Linia kolejowa nr 57	Kuźnica Białostocka – Gieniusze – Machnacz	1520 mm
Linia kolejowa nr 58	Granica Państwa (Zubki Białostockie) – Waliły Las	1520 mm
Linia kolejowa nr 59	Granica Państwa (Svislac) – Chryzanów	1520 mm
Linia kolejowa nr 60	Kobylany – Terespol	1520 mm
Linia kolejowa nr 63	Dorohusk – Zawadówka Naftobaza	1520 mm
Linia kolejowa nr 65	Granica Państwa (Hrubieszów) – Sławków LHS^[5]	1520 mm
Linia kolejowa nr 92	Przemyśl – Medyka	1520 mm
Linia kolejowa nr 116	Granica Państwa (Werchrata) – Kaplisze	1520 mm
Linia kolejowa nr 123	Hurko – Krówniki	1520 mm
Linia kolejowa nr 124	Medyka – Chałupki Medyckie	1520 mm
Linia kolejowa nr 125	Żurawica – Małkowice	1520 mm
Linia kolejowa nr 205	Wielewo – Anielin Gradowo	1520 mm
Linia kolejowa nr 217	Bogaczewo – Wielkie Wieżno – Braniewo	1520 mm
Linia kolejowa nr 446	Terespol – Granica Państwa (Briest)	1520 mm
Linia kolejowa nr 450	Kobylany – Wólka	1520 mm
Linia kolejowa nr 455	Wólka – Kobylany	1520 mm
Linia kolejowa nr 614	Żurawica ŻRB – Hurko	1520 mm
Linia kolejowa nr 904	Zaborze – Raniewo	1520 mm
Linia kolejowa nr 905	Kowalewo – Bogdanów	1520 mm
Linia kolejowa nr 912	Zabłotczyzna – Oskierki	1520 mm
Linia kolejowa nr 915	Mikłaszewo – Planta	1520 mm
Linia kolejowa nr 916	Siemianówka – Wiącków	1520 mm
Linia kolejowa nr 923	Buchwałowo S – Buchwałowo Wschód	1520 mm
Linia kolejowa nr 926	Bocznica Straszewo S	1520 mm
Linia kolejowa nr 927	Bocznica Grzybowce S	1520 mm
Kursywą zaznaczono linie wykreślone z ewidencji PKP PLK: przekazane w zarząd innym podmiotom, nieistniejące, nieczynne lub nieistniejące stacje będące niegdyś punktami krańcowymi linii.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Witalij A. Rakow: Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955 (ros.). Moskwa: 1995. ISBN 5-277-00821-7.
↑ Polska – koleje. Encyklopedia Gutenberga. [dostęp 2015-01-22].
↑ ^a ^b Paweł Terczyński: Atlas tramwajów. PKMK Poznań, 2004.
↑ ^a ^b Jan Kubalski. Dwa resorty, których odbudowa dała najlepsze wyniki. Komunikacja. „Stolica”. Nr 2 (11) (19–26 stycznia 1947), s. 4. Naczelna Rada Odbudowy Warszawy.
↑ Linia kolejowa pod zarządem PKP LHS.

[rakow-1] Witalij A. Rakow: Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955 (ros.). Moskwa: 1995. ISBN 5-277-00821-7.

[gutenberg-2] Polska – koleje. Encyklopedia Gutenberga. [dostęp 2015-01-22].

[atlas-3] Paweł Terczyński: Atlas tramwajów. PKMK Poznań, 2004.

[twroz-4] Jan Kubalski. Dwa resorty, których odbudowa dała najlepsze wyniki. Komunikacja. „Stolica”. Nr 2 (11) (19–26 stycznia 1947), s. 4. Naczelna Rada Odbudowy Warszawy.

[5] Linia kolejowa pod zarządem PKP LHS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]