Przejdź do zawartości

Ryjewo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ryjewo
wieś
Ilustracja
Kościół pw. bł. Michała Kozala
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

kwidzyński

Gmina

Ryjewo

Liczba ludności (2006)

2914

Strefa numeracyjna

55

Kod pocztowy

82-420[2]

Tablice rejestracyjne

GKW

SIMC

0156357

Położenie na mapie gminy Ryjewo
Mapa konturowa gminy Ryjewo, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ryjewo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Ryjewo”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Ryjewo”
Położenie na mapie powiatu kwidzyńskiego
Mapa konturowa powiatu kwidzyńskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Ryjewo”
Ziemia53°50′44″N 18°57′27″E/53,845556 18,957500[1]
Stacja kolejowa Ryjewo

Ryjewo (niem. Rehhof[3], dawniej Zieglershuben[4]) – wieś w północnej Polsce w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Ryjewo, której jest siedzibą. Położona na prawym brzegu Wisły, w północnej części Niziny Kwidzyńskiej, ok. 10 km na północ od Kwidzyna, na trasie linii kolejowej Malbork-Kwidzyn-Grudziądz (stacja Ryjewo) i przy skrzyżowaniu dróg wojewódzkich nr 525 i 607.

Wieś królewska Ryjowo położona była w II połowie XVI wieku w województwie malborskim[5]. W latach 1946–1975 należała do województwa gdańskiego, a od 1975 do 1998 do województwa elbląskiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa wsi znana była już w XIV w. W okresie krzyżackim znajdował się tu folwark zakonny, który spłonął w 1622 r. W XVI w. w rejonie Ryjewa eksploatowano bogate złoża rudy darniowej, przetapiane następnie w miejscowych piecach hutniczych m.in. na kule armatnie, używane w wojnach Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy[6].

Wieś została osadzona na prawie długoterminowej dzierżawy przez mennonitów w 1742. W jej skład wchodził również majątek leśny Oberforsterei Rehhof. Po I rozbiorze Polski w 1772 znalazła się w granicach Królestwa Prus. W 1801 włączona została do ekonomii malborskiej.

W 1895 zbudowano kościół ewangelicki, a w 1909 kościół katolicki. Ryjewo uzyskało połączenie kolejowe w 1883 – Kolej Miast Nadwiślańskich. W 1868 we wsi znajdowały się 74 budynki, 39 domów, 309 mieszkańców, 173 katolików, 122 ewangelików oraz 14 dysydentów. Nadleśnictwo Ryjewo posiadało 72 domy, 587 mieszkańców, 302 katolików, 278 ewangelików, 4 dysydentów i 3 żydów.

Pod koniec II wojny światowej Ryjewo ponownie znalazło się w granicach Polski – wpierw w Okręgu Mazurskim (Okręg IV) Ziem Odzyskanych, a następnie włączono je 29 maja 1946 do województwa gdańskiego[7]; a ludność niemiecką wysiedlono.

Wieś o układzie ulicówki i usytuowanych naokoło kolonii. Krajobraz kulturowy mocno zmieniony z powodu znacznego rozwoju wsi na przełomie XIX i XX w.

Infrastruktura

[edytuj | edytuj kod]

W Ryjewie istnieją: placówka Ochotniczej Straży Pożarnej, Niepubliczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej, Zespół Szkół, Dom Pomocy Społecznej „Słoneczne Wzgórze”, Gminny Klub Sportowy Relax Ryjewo ze specjalizacją w piłce nożnej (klasa okręgowa Pomorskiego Związku Piłki Nożnej, grupa gdańska II), Gminny Uczniowski Klub Sportowy Bellator Ryjewo (piłka ręczna).

Corocznie w ryjewskiej hali sportowej rozgrywany jest Turniej Halowej Piłki Nożnej, który na stałe wpisał się w kalendarium sportowych imprez w Ryjewie.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Według rejestru zabytków NID[8] na listę zabytków wpisane są:

  • kościół pw. Świętej Rodziny, ul. Grunwaldzka 40, 1908–1910, nr rej.: A-1437 z 11.02.1994
  • cmentarz przy kościele, pocz. XX, nr rej.: j.w.
  • plebania, 1910, nr rej.: j.w.
  • kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pw. bł. Biskupa Kozala, ul. Jana Pawła II, 1895, nr rej.: A-1294 z 5.12.1989
  • pastorówka z ogrodem, obecnie przedszkole, ul. Grunwaldzka 60, 1900, nr rej.: A-1496 z 5.12.1994.

Pomezańskie Sanktuarium Świętej Rodziny to kościół zbudowany w stylu neogotyckim. Wnętrze trójnawowe, ze sklepieniami gwiaździstymi, wieża podwyższona o iglicę w kształcie pinakla. Co roku w pierwszą niedzielę po 15 sierpnia odbywa się ogólnodiecezjalny odpust pod przewodnictwem ordynariusza elbląskiego.

Kościół bł. Michała Kozala Biskupa i Męczennika zbudowany był w 1895 na potrzeby miejscowych protestantów i służył im do II wojny światowej, podczas której został doszczętnie zniszczony. Na początku lat 90. XX w. ludność miejscowa odbudowała kościół.

We wsi znajduje się ponadto gospodarstwo mennonickie z 1779[9].

Kalendarium

[edytuj | edytuj kod]
  • 1387 – po raz pierwszy w dokumentach pojawiła się nazwa Rehehof (Rehhof);
  • 1466–1772 – wieś w granicach Królestwa Polskiego w województwie malborskim;
  • 1472 – w ekonomii malborskiej;
  • 1565 – występuje pod nazwą Reyowo i Regoff;
  • 1622 – pożar strawił folwark ryjewski;
  • 1742 – akcja osiedlania mennonitów w okolicach Ryjewa;
  • 1745 – liczy 30 dymów (gospodarstw domowych);
  • 1772 – wieś w granicach Królestwa Prus;
  • 1785 – folwark należał do Lehwarcka z Ryjewa, który odziedziczył go po ojcu;
  • 1801 – włączenie do ekonomii malborskiej i podporządkowanie urzędowi w Sztumie;
  • 1883, 15 sierpnia – oddano do użytku ryjewski odcinek kolei nadwiślańskiej;
  • 1895 – zbudowano kościół ewangelicki;
  • 1898, 1 października – włączenie Sarnowa i Cegiełkowa do Ryjewa;
  • 1908–1909 – budowa kościoła katolickiego;
  • 1918 – powstanie ochotniczej straży pożarnej;
  • 1919 – budowa kurortu uzdrowiskowego (od 1965 dom pomocy społecznej);
  • 1919–1954 – w powiecie kwidzyńskim;
  • 1945 – ponowne włączenie do Polski; wysiedlenie ludności niemieckiej;
  • 1946–1975 – w województwie gdańskim;
  • 1954–1975 – w powiecie sztumskim;
  • 1975–1998 – w województwie elbląskim;
  • 1999, 1 stycznia – w powiecie kwidzyńskim w województwie pomorskim.

Wspólnoty wyznaniowe

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119216
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1128 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości. (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  4. Zieglershuben, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 589.
  5. Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku : suplement. Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2021, k. 1.
  6. Dariusz Podbereski, Marcin S. Wilga: Wędrówki przyrodnicze. Trasy wycieczek przyrodniczych. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1995, s. 127. ISBN 83-85843-48-5.
  7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177).
  8. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 57 [dostęp 2020-03-15].
  9. Piotr Skurzyński: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna. Warszawa: Sport i Turystyka – Muza, 2004, s. 50. ISBN 83-7200-631-8.
  10. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-08-02].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy