System rachunków narodowych

System rachunków narodowych – wewnętrznie uporządkowany zbiór spójnych, logicznych i zintegrowanych rachunków makroekonomicznych, bilansów i tablic opracowanych według obowiązujących norm i reguł statystycznych, służący do pomiaru efektów działalności gospodarczej w krajach o gospodarce rynkowej.

W gospodarce światowej obowiązują obecnie dwie metody pomiaru efektów działalności gospodarczej:

zalecana przez ONZ (SNA 93)
zalecana przez Unię Europejską (ESA 95)

Funkcje

Główne funkcje systemu rachunków narodowych to:

rola koordynacyjna i zapewnianie spójności informacji statystycznych
podstawa dla prowadzenia skoordynowanych analiz makroekonomicznych będących podstawą wielu procesów decyzyjnych

Mierniki

Do podstawowych mierników systemu rachunków narodowych należą:

Mierniki zmodyfikowane

System Rachunków Narodowych operujący takimi miarami, jak PKB czy PNB zaczęto modyfikować w celu opracowania bardziej adekwatnej miary jakości życia obejmującej również jakość środowiska przyrodniczego. Do wskaźników ekologicznych opartych na modyfikacji SNA należy zaliczyć:

mierniki dobrobytu ekonomicznego Nordhausa i Tobina (MEW – Measure of Economic Welfare)
mierniki krajowego dobrobytu (NNW – Net National Welfare)
miernik ekonomicznych aspektów dobrobytu (EAW – Index of the Economic Aspects Welfare)
wskaźnik ekologicznych bogactw naturalnych Daly’ego i Cobba nazywany miernikiem trwałego dobrobytu ekonomicznego (ISEW – Index of Sustainable Economic Welfare)

System Rachunków Narodowych ONZ (ang. United Nations System of National Accounts – UNSNA, SNA)

Jest to opis sposobu pomiaru wyników pracy społeczeństwa opracowany w wyniku współpracy Organizacji Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Komisji Wspólnot Europejskich, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Banku Światowego.

Po raz pierwszy został opublikowany w 1952 roku. Jego twórcami są laureaci Nagrody Nobla Simon Kuznets i Richard Stone. Obecna wersja pochodzi z 1993 roku.

Zalety

System dostosowany do warunków gospodarki rynkowej
System wewnętrznie spójny
System uzgodniony międzynarodowo i odpowiadający standardom międzynarodowym

Zastrzeżenia wobec SNA

System Rachunków Narodowych zalecany przez ONZ posiada według niektórych ekonomistów i statystyków różne wady. Najważniejsze z nich to:

Nie jest spójny z innymi statystykami, m.in. statystyką przedsiębiorstw czy statystyką budżetową
Nie pozwala na pełną ocenę rozmiarów aktywności gospodarczej, gdyż nie uwzględnia działalności produkcyjnej wykonywanej w ramach gospodarstwa domowego, poza tym nie rozwiązano w ramach systemu problemu szacunków wartości realnych wartości dodanej jednostek nierynkowych
Nie charakteryzuje poprawnie poziomu dobrobytu ani nie uwzględnia w rachunkach degradacji środowiska naturalnego i emisji zanieczyszczeń
Zawarte w nim definicje zużycia pośredniego i spożycia końcowego są niewłaściwe
Zasada zaliczania wydatków na ochronę zdrowia do wydatków podnoszących poziom życia gospodarstw domowych jest wątpliwa
Zawarta w nim definicja akumulacji jest niedokładna

Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych (ESA 95)

Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych to międzynarodowy standard metodologiczny i rachunkowy dla szczegółowego opisu gospodarki(tj. regionów, krajów czy grup krajów), jej składowych oraz relacji z innymi gospodarkami.

Zastąpił wydany w 1970 roku Europejski System Zintegrowanych Rachunków Ekonomicznych. Jest w pełni zgodny ze zrewidowanym światowym podręcznikiem rachunków narodowych (SNA 93), jednak jest bardziej zorientowany na warunki i dane wymagane przez Unię Europejską. Jest zharmonizowany w zakresie pojęć i klasyfikacji stosowanych w wielu innych statystykach społecznych i gospodarczych. Dzięki temu może być podstawą odniesienia dla statystyki społecznej i gospodarczej Unii Europejskiej i jej Krajów Członkowskich.

Znaczenie

ESA jest wykorzystywany do:

kontroli realizacji i prowadzenia europejskiej polityki pieniężnej,
ustalania wysokości wsparcia finansowego dla określonych regionów Unii Europejskiej (wydatki z funduszy strukturalnych UE zależą między innymi od liczb wynikających z regionalnych rachunków narodowych),
określania środków własnych UE.

Schemat ESA

Podstawowy schemat ESA uwzględnia:

Rachunki sektorów – opis różnych etapów procesów gospodarczych według sektorów instytucjonalnych, a także bilanse dla opisu stanów aktywów, pasywów i wartości netto na początek i koniec okresów księgowych
Kompleks przepływów międzygałęziowych i rachunki według rodzajów działalności – opisują bardziej szczegółowo procesy produkcji oraz przepływy wyrobów i usług

Schemat ESA zawiera ponadto omówienie pojęć ludności i pracujących.

Różnice między ESA 95 a SNA 93

Chociaż ESA 95 jest w pełni zgodny z SNA 93, istnieje między nimi kilka różnic:

ESA zawiera dodatkowe rozdziały poświęcone transakcjom dotyczącym produktów, transakcjom podziału i transakcjom finansowym
ESA opisuje pojęcia w sposób bardziej szczegółowy, stosuje dodatkowe wyjaśnienia
ESA zawiera rozdziały dotyczące rachunków regionalnych i kwartalnych a SNA zawiera rozdział poświęcony rachunkom satelitarnym
ESA określa dokładne progi, od których zależy sposób rejestracji
ESA pomija produkcję niektórych wyrobów jako nieistotną dla krajów UE
ESA zawiera odniesienia do specyficznych układów instytucjonalnych w UE
ESA zawiera specyficzne klasyfikacje EU
ESA zawiera dodatkową klasyfikację dla wszystkich transakcji zewnętrznych

Polski system rachunków narodowych

Założenia polskiego systemu rachunków narodowych są zgodne zarówno z założeniami zalecanymi przez ONZ, jak i przez Unię Europejską, uwzględniają jednak specyfikę polskiego systemu organizacyjnego i prawnego.

Bibliografia

System Rachunków Narodowych (SRN) Tom I, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1996

System Rachunków Narodowych (SRN) Tom II, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1997

Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA 1995, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2000

Michał Gabriel Woźniak, Wzrost gospodarczy. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2004, ISBN 83-7252-222-7.

Linki zewnętrzne

Główny Urząd Statystyczny
SNA 93 w serwisie statystycznym ONZ. unstats.un.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-13)]. (ang.)