Tajskie liczebniki

Tajskie liczebniki (taj. เลขไทย) – zbiór liczebników tradycyjnie używanych w Tajlandii, chociaż cyfry arabskie są bardziej powszechne. Liczebniki te wywodzą się z indyjsko-arabskiego systemu liczbowego powszechnie stosowanego w innych częściach świata. W języku tajskim liczebnik często następuje po rzeczowniku i poprzedza klasyfikator miary, chociaż występują odstępstwa od tej reguły.

Cyfry

Tajskie zero, które także oznacza środek, w zależności od kontekstu, wywodzi się wprost z sanskryckiego śūnya, podobnie jak wieloznaczne nazwy od dwa do cztery, podane niżej, z wyjątkiem jeden i jej wariantów. Tajskie nazwy cyfr od dwa do dziewięć przypominają te w języku kantońskim używane w południowych Chinach. Są one nawet bliższe minnańskiemu (Teochew/Hokkien), być może dlatego, że Chińczycy w Tajlandii używają Teochew. Natomiast znaki cyfr są niemalże identyczne z cyframi khmerskimi. Poniżej jest porównanie do trzech języków (kantońskiego, minnańskiego z wymową). Tajska transliteracja stosuje transkrypcję języka tajskiego (RTGS).

Liczba	Tajski				Khmerski	Kantoński	Minnański
Liczba	Liczba	Słownie	RTGS	Archaiczne	Khmerski	Kantoński	Minnański
0	๐	ศูนย์	sun	(Sanskryt śūnya)	០	零 (ling⁴)	空 (khong³)
1	๑	หนึ่ง	nueng	อ้าย (âai)	១	一 (yat¹)	一 (it⁴)
2	๒	สอง	song	ยี่ (yîi)	២	二 (yi²) [雙 (seung¹) = pair]	二 (ji⁷) [雙 (song¹, lit.)]
3	๓	สาม	sam	สาม (sǎam)	៣	三 (saam¹)	三 (sam¹, lit.)
4	๔	สี่	si	ไส (săi)	៤	四 (sei³)	四 (si³)
5	๕	ห้า	ha	งั่ว (ngûa)	៥	五 (ng⁵)	五 (go^.7)
6	๖	หก	hok	ลก (lók)	៦	六 (luk⁶)	六 (liok⁸, lit.)
7	๗	เจ็ด	chet	เจ็ด (jèd)	៧	七 (chat¹)	七 (chit⁴)
8	๘	แปด	paet	แปด (pàed)	៨	八 (baat³)	八 (pat⁴, lit.)
9	๙	เก้า	kao	เจา (jao)	៩	九 (gau²)	九 (kau²)
10	๑๐	สิบ	sip	จ๋ง (jǒng)	១០	十 (sap⁶)	十 (tzhap²)

[lit. = wymowa literacka]

Od dziesięciu do miliona

Z sanskrytu lakh oznacza rangę cyfry w systemie pozycyjnym (tam naeng khong thua lek, ตําแหน่งของตัวเลข), które są ponazywane dla potęg liczby dziesięć: jednostki to lakh nuay (หลักหน่วย); dziesiątki, lakh sip (หลักสิบ); setki, lakh roi (หลักร้อย), itd.^[1] Liczba jeden następująca po dowolnej potędze dziesięciu staje się et (kantoński: 一, yat¹; minnoński: 一, it⁴). Liczba dziesięć (sip) jest taka same w minnońskim 十 (sip⁸, lit.). Liczby od dwadzieścia do dwadzieścia dziewięć rozpoczynają się od yi sip (kantoński: 二十, yi⁶sap⁶; minnoński: 二十, lit. ji⁷sip⁸). Nazwy z lakh sip od 30 do 90 oraz dla lakh ze 100, 1000, 10000, 100000 i milion, są prawie takie same jak liczby khmerskie.

Liczba	Tajski		RTGS
10	๑๐	สิบ	sip
11	๑๑	สิบเอ็ด	sip et
12	๑๒	สิบสอง	sip song
20	๒๐	ยี่สิบ	yi sip
21	๒๑	ยี่สิบเอ็ด	yi sip et
22	๒๒	ยี่สิบสอง	yi sip song
100	๑๐๐	ร้อย	roi
1 000	๑๐๐๐	พัน	phan
10 000	๑๐๐๐๐	หมื่น	muen
100 000	๑๐๐๐๐๐	แสน	saen
1 000 000	๑๐๐๐๐๐๐	ล้าน	lan

Dla liczb od 21 do 29, część oznaczająca 20: yi sip (ยี่สิบ), może być skrócona w mowie potocznej do yip (ยีบ, ยิบ).

Setki są tworzone przez połączenie roi z wartościami dziesiątek i jednostek. Na przykład, dwieście trzydzieści dwa to song roi sam sip song.. Słowa roi, phan, muen, i saen powinny pojawić się przed liczbą (nueng jest opcjonalne), więc np. dwieście dziesięć to song roi sip, a sto to roi lub nueng roi. Nueng nigdy nie poprzedza sip, więc song roi nueng sip jest niepoprawne. Osoby mówiące tajskim językiem ojczystym mówią czasami roi nueng (lub phan nueng, itp.) z inną tonacją na nueng aby odróżnić jedno sto od sto jeden. Jednak takie odróżnienie często nie jest wykonywane i mogą wystąpić niejednoznaczności. Aby uniknąć nieporozumień, w przypadku wystąpienia 101 (lub 1001, 10001 itd.) trzeba powiedzieć roi et (lub phan et, muen et, itd.).

Liczby większe niż milion

Liczby większe niż milion tworzone są przy pomocy prefiksu lan z mnoznikiem. Na przykład, dziesięć milionów to sip lan, a bilion (10¹²) to lan lan.

Ułamki

Potocznie ułamki dziesiętne tworzy się mówiąc chut (จุด, kropka) w miejscu naszego przecinka. Na przykład 1.01 to nueng chut sun nueng (หนึ่งจุดศูนย์หนึ่ง).

Ułamki tworzy się umieszczając nai (ใน, w, z) między licznikiem a mianownikiem lub, aby wyraźnie wskazać, za pomocą [set] x suan y ([เศษ] x ส่วน y, x części z całego y). Na przykład ⅓ to nueng nai sam (หนึ่งในสาม) lub [set] nueng suan sam ([เศษ]หนึ่งส่วนสาม). Słowo set (เศษ) można pominąć.

Słowo khrueng (ครึ่ง) oznacza "pół". Poprzedza ono kwalifikator miary jeśli jest używane samodzielnie, ale występuje po kwalifikatorze jeśli jest użyte z inną liczbą. Na przykład kradat krueng phaen (กระดาษครึ่งแผ่น) znaczy "pół arkuszu papieru", lecz kradat nueng phaen krueng (กระดาษหนึ่งแผ่นครึ่ง) znaczy "jeden i pół arkuszy papieru".

Liczby ujemne

Liczby ujemne tworzy się umieszczając lop (ลบ, minus) przed liczbą. Na przykład −11 to lop sip et (ลบสิบเอ็ด).

Liczebniki porządkowe

Liczebniki porządkowe tworzy się umieszczając thi (ที่, place) przed liczbą. Nie są one specjalnie odróżniane od liczebnika gdyż po liczebniku w dalszym ciągu następuje określany rzeczownik, który jest thi (kolejny) w tym przypadku.

Tajski	RTGS	znaczenie
ที่หนึ่ง	thi nueng	pierwszy
ที่สอง	thi song	drugi
ที่สาม	thi sam	trzeci
ที่สี่	thi si	czwarty
ที่#	thi #	#szy, #gi, #ci, #ty, itd.

Przypisy

↑ Online Royal Institute Dictionary. rirs3.royin.go.th. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-03)]., 1999 edition: wybierz "ห" i wprowadź หลัก

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Thai Royal Institute On-line Dictionary. rirs3.royin.go.th. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-03)]. (ORID 1999) [TH: พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒]
Numerals in many different writing systems, który zawiera cyfry laotańskie, khmerskie i tajskie; przywrócony 2008-11-12
Graphic version z cyframi wielu systemach zapisu, nie wymaga Unicode; przywrócony 2008-11-12
Thai Numbers. Jak się je zapisuje w cyfrowej i tekstowej postaci i jak się je wymawia.

[1] Online Royal Institute Dictionary. rirs3.royin.go.th. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-03)]., 1999 edition: wybierz "ห" i wprowadź หลัก

[1]