Dezerterstvo
„Dezerterstvo” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Dezerterstvo (razvrstavanje).Dezerterstvo (latinski: desertio, engleski: Absence without Leave ili AWOL, njemački: Fahnenflucht) je naziv za čin kojim pripadnik oružanih snaga, odnosno neke vojne ili paravojne formacije samovoljno napušta svoju dužnost odnosno položaj, najčešće u namjeri da se nikada u nju ne vrati. Taj čin u pravilu predstavlja jedan od najtežih prekršaja vojne discipline koja mnoge države, ovisno o okolnostima, u svojim zakonodavstvima tretiraju kao kazneno djelo koje se u pojedinim ekstremnim slučajevima može izreći smrtna kazna.
Dezerterstvo je fenomen koji se može zapaziti u samim počecima vojne historije, odnosno u Starom vijeku kada se prve odredbe o kažnjavanju dezertera mogu zapaziti u Hamurabijevom zakoniku. Dezerterstvo je tada prvenstveno bila posljedica loše logistike, odnosno nevoljkosti vojnika da prate komandante na pohodima u daleke, nepoznate krajeve gdje im je prijetila smrt od gladi ili zaraznih bolesti. U to doba se također može zapaziti da je dezerterstvo bilo manje izraženo u malim milicijskim vojskama gradova-država gdje je vojna služba bila vezana uz politički status nego u najamničkim vojskama koje nisu osjećale nikakvu odanost prema svojim poslodavcima. U nastojanju da se suzbije dezerterstvo se najviše istakla rimska vojska, a to se u vrijeme građanskih ratova odražavalo kroz posebnu formu dezerterstva, u kojoj nisu dezertirali pojedinci nego cijele jedinice koje bi pri tome sačuvali svoju unutrašnju hijerarhiju i disciplinu.
Slabljenje Rimskog Carstva i sve masovnije uvođenje barbara u rimsku vojnu službu je dovelo do masovnih dezertiranja koja će bitno doprinijeti padu Carstva i stvaranju feudalnih država na njegovim teritorijama u srednjem vijeku. Iako je feudalni sistem prije svega trebao omogućiti popunu vojski ljudstvom, on to obično nije bio u stanju jer je centralnoj vlasti u to doba obično nedostajalo autoriteta i mogućnosti da svoje vazale tjera na ispunjavanje svojih obaveza. Zbog toga su feudalne vojske u pravilu bile male, da bi se tek razvojem robno-novčane privrede počele puniti najamnicima od kojih će se s vremenom razviti profesionalne stajaće vojske u Novom vijeku.
Period od 15. do 18. vijeka karakteriziraju napori mnogih vojski da uvedu što čvršću disciplinu i suzbiju dezerterstvo. U tome je možda najviše otišla Pruska kod Friedrichom Velikim koji je svojim generalima zabranjivao da vode operacije ili dižu logore u šumama ili naseljenim mjestima, odnosno da marširaju noću - sve u nastojanju da se potencijalnim dezerterima da što manje prilike za bijeg.
Period od vremena francuske revolucije, pak, uvodi ideologiju kao jedan od motiva za dezerterstvo, a što posebno dolazi do izražaja kada se uvođenjem vojne obaveze stvaraju velike nacionalne vojske vjerski, nacionalno i klasno heterogenog sastava. Mnogi dezerteri napuštaju vojnu službu kako ne bi bili u prilici ratovati protiv vlastite društvene grupe, a javlja se i dezerterstvo motivirano pacifizmom, odnosno načelnim odbijanjem sudjelovanja u ratu uopće. Neke od država su, nastojeći izbjeći negativne propagandne posljedice tog fenomena, s vremenom razvile institut prigovora savjesti, odnosno omogućile vojnu službu koja ne sadrži nošenje oružja ili zahtijeva njegovu upotrebu.
- Missing movement Arhivirano 2015-12-31 na Wayback Machine-u from About.com
- Memorial to German World War Two deserters in Ulm, Germany at the Sites of Memory webpage
- Memorial to all deserters in Stuttgart, Germany at the Sites of Memory webpage
- Awol Information Arhivirano 2015-04-06 na Wayback Machine-u