Prijeđi na sadržaj

1783

Izvor: Wikipedija
Ovo je članak o godini 1783.
Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 17. vijek18. vijek19. vijek
Decenija: 1750-e  1760-e  1770-e  – 1780-e –  1790-e  1800-e  1810-e
Godine: 1780 1781 178217831784 1785 1786
Let braće Montgolfier.
1783. po kalendarima
Gregorijanski 1783. (MDCCLXXXIII)
Ab urbe condita 2536.
Islamski 1197–1198.
Iranski 1161–1162.
Hebrejski 5543–5544.
Bizantski 7291–7292.
Koptski 1499–1500.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 1838–1839.
Shaka Samvat 1705–1706.
Kali Yuga 4884–4885.
Kineski
Kontinualno 4419–4420.
60 godina Yin Voda Zec
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11783.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1783 (MDCCLXXXIII) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po julijanskom kalendaru.

Događaji

[uredi | uredi kod]

Januar/Siječanj

[uredi | uredi kod]
  • januar - Jekaterina Voroncova-Daškova postavljena za direktora ruske Carske akademije umetnosti i nauka - prva žena na takvom položaju.
  • 16. 1. - Jozefinizam: objavljen je patent o braku, uvedena mogućnost građanskog braka.
  • 20. 1. - Pregovori o miru u Versaju: Britanci sklapaju preliminarni mir sa Francuskom i Španijom.

Februar/Veljača

[uredi | uredi kod]

Mart/Ožujak

[uredi | uredi kod]
  • 15. 3. - Urota u Newburghu: Washington uspjeva odgovoriti oficire od pomisli na pobunu protiv Kongresa zbog zaostalih plaća i nesigurne mirovine.
  • mart, krajem - Crnogorski guvernadur Jovan Radonjić otišao u Rijeku (do novembra), možda i do Beča, ponovo moli Austriju za pomoć.[1]
  • 22. 3. - Umro je hrvatski ban Franjo Leopold Nádasdy, naslijediće ga Franjo Esterházy (do 1785).
  • 23. 3. - Mozart drži koncert u bečkom Burgteatru, kome prisustvuje i car; između ostalog je izveo i Haffnerovu simfoniju.
  • 30. 3. - Car Josip II. daje dekret o centralnim sjemeništima, biskupima je oduzeta mogućnost da neposredno odlučuju o odgoju svećeničkog podmlatka; upravu nad sjemeništem u Zagrebu će dobiti Maksimilijan Vrhovac.[2]
  • 31. 3. - U Ugarskoj je donesena Sistematska regulacija jevrejskog naroda: dozvoljeno naseljevanje u slobodne kraljevske gradove, obrazovne odredbe itd.

April/Travanj

[uredi | uredi kod]
  • 2. 4. - Vojvoda od Portlanda je titularni šef britanske vlade, zapravo koalicije Foxa i lorda Northa (do decembra).
  • 3. 4. - Ugovor o prijateljstvu i trgovini između SAD i Švedske.
  • 9. 4. - U Americi su izdata naređenja obema stranama da se prekine sa neprijateljstvima.
  • 14. 4. - Praizvedba Lessingovog "Nathana Mudrog" u Berlinu.
  • 17. 4. - Zakon irskih priziva ili Zakon odricanja: Britanski parlament se odrekao donošenja zakona za Irsku, prizivi na odluke irskih sudova se ne mogu iznositi pred britanske (ali irski parlament je ukinut unijom 1800/01).
  • 19. 4. (8. 4. po j.k.) - Ruska carica Katarina Velika donosi ukaz kojim je anektiran Krimski Kanat, koji se prethodnih nekoliko godina nalazio pod ruskom "zaštitom"; time nestaje posljednji trag nekadašnje Zlatne Horde i nastaje područje koje će postati poznato kao Nova Rusija.
    • Krimska kriza između Austrije i Turske 1783-84: Austrija gomila trupe na turskim granicama, prema hrišćanima u Bosni je zauzet tolerantniji stav.[3]
  • proleće - Grupa popa Nikole Radomirovića, sa Radičem Petrovićem i Stevanom Veskovićem je krenula u prvu izviđačku misiju u Srbiju, upućeni od zemunskog majora Liderskrona (napravili su otiske ključeva beogradskih kapija[4]). U junu će obilaziti i Bosnu.[5]
  • april - Dositej Obradović piše "Pismo Haralampiju" u kojoj najavljuje "Sovjete zdravago razuma", izašle sledeće godine.
  • april - Commonwealth v. Jennison: vrhovni sud Masačusetsa presuđuje da je ropstvo neustavno - ali odluka je slabo poznata, neuki robovi još uvek služe, reklasifikovani su u najamne radnike.
  • 28. 4. - Drugi anglo-majzorski rat: Tipu Sultan zauzima nakon opsade Bednore, dan. Nagaru u Karnataki, nakon opsade.

Maj/Svibanj

[uredi | uredi kod]
  • maj - U Bosni se nastavlja kuga od prošle godine: "Neka se pamti i to da je iza Jurjeva gotovo čitav mjesec dana svakim danom pred Begovom džamijom u podne i ikindiju bilo po 20 dženaza, a nekada i po više"[6]. Kuge u Bosni ima i u Banjoj Luci, Ostrošcu, Travniku i Bihaću, a u Srbiji u Beogradu, Šapcu i drugde - Sava je blokirana, prebezi iz Turske se vraćaju nazad.[7] U Bosni je i gladna godina, jedu se suve kruške umesto hleba, kada je iz Carigrada stigao kapidžija da traži veliki porez, narod je odbio.[8]
  • 20. 5. - Drugi Anglo-majzorski rat: Tipu Sultan uspešno opseda Britance u Mangaloreu (do januara).

Jun/Juni/Lipanj

[uredi | uredi kod]
  • 4. 6. - Braća Montgolfier pokazuju let balona članovima provincijske skupštine staleža u Annonayu na jugoistoku Francuske.
  • 8. 6. - Početak erupcije vulkana Laki na Islandu koja će trajati osam mjeseci i posredno i neposredno prouzročiti smrt trećine islandskog stanovništva, kao i glad na području Sjeverozapadne Evrope, pa i u daljim krajevima.
  • 14. 6. (3. 6. po j.k.) - Ruske vlasti na novopripojenom području Krima osnivaju grad Sevastopolj, kao bazu za mornaričku eskadru, prvo pod imenom Ahtijar (Bela litica).
  • 29. 6. - Crnogorski glavari pišu karlovačkom mitropolitu Mojsiju da rukopoloži arhimandrita Petra, pošto je Arsenije Plamenac bolestan i ne napušta Crmnicu - urađeno sledeće godine.

Jul/Juli/Srpanj

[uredi | uredi kod]
  • leto - Pančevački major Turati sastavlja opis puteva Srbije na osnovu izveštaja obaveštajaca.[9]
  • leto - Dositej je u Lajpcigu izdao "Život i priključenija", prvi deo. On je drugi pisac, nakon Orfelina, koji je štampao knjigu građanskom ćirilicom.[10]
  • leto - "Lakijeva izmaglica" u Evropi i Severnoj Americi usled erupcije na Islandu (u Engleskoj od 23. juna do 20. jula).
  • 23. 7.? - Arapska plemenska konfederacija Bani Utbah na čelu sa Ahmed bin Muhammad bin Khalifom zauzima Bahrein, ranije pod persijskom vlašću. Kuća Āl Khalīfah i danas vlada Bahreinom.
  • 24. 7. - Sporazum u Georgijevsku kojim Kartli-Kahetinsko Kraljevstvo u današnjoj Gruziji postaje protektorat Ruskog Carstva (na snazi od 1784, aneksija 1800/03).

Avgust/August/Kolovoz

[uredi | uredi kod]
  • 4. 8. - Erupcija ere Tenmei: nakon tromesečne aktivnosti dolazi vrhunac erupcije japanskog vulkana Asama - gine oko 1.500 ljudi, ali mnogo više od pogoršane gladi (1782-88).
  • 10. 8. - Antelope, brod Britanske istočnoindijske kompanije se nasukao na Palauu, što je prvi dosledni kontakt sa tim ostrvima.
  • 18. 8. - Uveče se vidi meteorska procesija iznad Zapadne Evrope.
  • 27. 8. - Jacques Charles i braća Robert pokrenuli u Parizu prvi vodonični balon, Le Globe.

Septembar/Rujan

[uredi | uredi kod]

Oktobar/Listopad

[uredi | uredi kod]
  • 26. 10. - Praizvedba Mozartove Velike mise u Salzburgu.

Novembar/Studeni

[uredi | uredi kod]

Decembar/Prosinac

[uredi | uredi kod]
  • 1. 12. - Jacques Charles poleće iz Pariza vodoničnim balonom, prvo sa jednim od braće Robert pa sam do visine od 3 km.
  • 13. 12. (kal.?) - U Sankt Peterburgu otvorena učiteljska škola, pod vođstvom Teodora Janković-Mirijevskog.
"General George Washington daje ostavku na svoju komandu" (Trumbull, 1824)
  • 19. 12. - Nakon pada Foxove vlade, jer se kralj protivio predlogu zakona o reformi Istočnoindijske kompanije, William Pitt Mlađi (24) postaje britanski premijer (do 1801. i 1804-06).
  • 23. 12. - Washington daje ostavku kao vrhovni komandant Kontinentalne armije. Postaje prvi lider Društva Cincinnata, naslednog oficirskog udruženja.
  • 26. 12. - Louis-Sébastien Lenormand skače u Montpellieru s jednom vrstom padobrana.
  • zima - Ledena zima 1783/84 usled islandske erupcije.
  • krajem godine - Skadarski Mahmud-paša Bušatlija počinje vršiti snažniji pritisak na Crnu Goru.[11]

Kroz godinu

[uredi | uredi kod]
  • Hrvatska:
    • Plemstvo u Hrvatskoj provodi "agrarni apsentizam", tako je oko 40 velikaša poslalo pisma banu da ne mogu doći na sabor, a živjeli su u Beču, Minhenu, Budimu, Požunu i drugim gradovima Evrope.[12]
    • Karlovačka generalna komanda preporučila da se dopusti slobodnije naseljavanje srpskih trgovaca i zanatlija po svim varošima i štapskim mestima - neke porodice se preseljavaju iz Kostajnice u Petrinju i Karlovac.[13]
    • Ujedinjene banska i varaždinska generalkomanda sa sjedištem u Zagrebu,[14] čime banska krajina gubi vezu sa hrvatskim banom (do 1786).[15]
    • Komisija za ujednačavanje pravopisa u Hrvatskoj i Slavoniji - preovlađuje mišljenje da se uzme pravopis slavonskih pisaca.[16]
  • Jedan pripadnik dubrovačke nove vlastele je tek ove godine izabran u Vijeće umoljenih (Senat), a što je omogućeno sporazumom iz 1763.[17]
  • Kuga u Dalmaciji 1783-84, o kojoj piše Julije Bajamonti (1786).
  • Pravoslavna eparhija u Bukovini je stavljena pod jurisdikciju Karlovačke mitropolije (do 1873).
  • Josip II. ukida cehove (prije smrti će povući taj patent).
  • Crkve: župna crkva Navještenja Blažene Djevice Marije u Gospiću (od 2000. katedrala); Evangelička crkva u Bačkom Petrovcu; pravoslavna Rođenja Bogorodice u Botošu; sv. Jovana Krstitelja u Bačkoj Palanci; župna crkva sv. Vida u Pitomači
  • U Beogradu podignuto Šejh-Mustafino turbe.
  • Zaharije Orfelin: "Iskusni podrumar".
  • Mathias Piller i Ludwig Mitterpacher: Iter Per Poseganam Sclavoniae Provinciam.
  • Braća Elhuyar izolirala volfram.
  • Immanuel Kant: "Prolegomena za bilo koju buduću metafiziku", sažetak argumenata i polemika o "Kritici čistog uma".

Rođenja

[uredi | uredi kod]

Smrti

[uredi | uredi kod]
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1783.

Reference

[uredi | uredi kod]
  1. Istorija s. n. IV-1, 525
  2. Historija n. J. II, 1099
  3. Istorija s. n. IV-1, 455
  4. Istorija s. n. IV-1, 361
  5. Istorija s. n. IV-1, 357
  6. Velike suše i kuge u Bosanskom ejaletu tokom druge polovine XVIII stoljeća. bosnae.info
  7. Istorija s. n. IV-1, 355
  8. Istorija s. n. IV-1, 454
  9. Istorija s. n. IV-1, 358
  10. Istorija s. n. IV-2, 99
  11. Istorija s. n. IV-1, 526
  12. Historija n. J. II, 1074
  13. Istorija s. n. IV-1, 227
  14. Historija n. J. II, 1056
  15. Historija n. J. II, 1102
  16. Historija n. J. II, 1101
  17. Historija n. J. II, 1217-8
Literatura
  • Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
  • Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy