Prijeđi na sadržaj

Dualizam

Izvor: Wikipedija

Dualizam (latinski: dualis — dvojan, dvostruk) ili dvojstvo jest pojam koji označava da je nešto sastavljeno od dva osnovna činioca (elementa, dela, principa i sl.).[1]

U filozofiji, dualizam je mišljenje da postoje dva iskonska počela stvarnosti: npr. duh i telo, odnosno ideja i materija. Dualizmu i pluralizmu suprotstavlja se monizam, učenje da se svekolika stvarnost, duhovna i čulna, može izvesti iz jednog izvornog principa.

Postoje dualizmi materije i sile, kauzaliteta i finaliteta, slobode i nužnosti u filozofiji, kvantiteta i kvaliteta u prirodi, sižea i stila u umjetnosti, muškog i ženskog pola u biologiji itd.

U filozofiji

[uredi | uredi kod]

Dualizam se relativno rijetko javlja kao čisti dualizam, tj. nauka o iskonskoj i nesvodljivoj dvojnosti svijeta. Kod većine filozofa postoji uverenje o prioritetu bilo duhovnog, bilo materijalnog faktora stvarnosti, i tako se prividni dualizam razrjeđuje u idealistički ili materijalistički pogled na svijet.

Jin i jang simboliše dualizam svih stvari u prirodi prema shvatanju taoističke filozofije.

Antika

[uredi | uredi kod]

Empedokle je govorio da u prirodi postoje dva protivna načela kretanja: ljubav i mržnja. Tako je on prvi od grčkih filozofa kazao da su zlo i dobro počela i da je uzrok svih dobara dobro, a zala zlo.[2]

Kod Platona dualizam se izrazio u učenju o svijetu ideja i svijetu pojavnosti; kod Aristotela u teoriji o formi-duši, koja oblikuje i oživljava pasivnu večnu materiju.

Dualističke filozofske koncepcije mešaju se u doba pojave hrišćanstva s pojmovima hrišćanske teologije.

Novi vek

[uredi | uredi kod]

Na početku Novog vijeka nova faza filozofskog dualizma započinje s Dekartovom teorijom o duhu i tvari kao apsolutno heterogenim supstancijama. Ta teorija, preko okazionalističkih diskusija, Leibnicove nauke o prestabilnoj harmoniji između duhovnih i materijalnih modifikacija u monadama, preko Kantove koncepcije o nespoznatljivim duhovnim i materijalnim „stvarima po sebi“, preko raznih panpsihizama, psihofizičkih paralelizama itd. traje do danas.[3]

U religiji

[uredi | uredi kod]

U religiji, dualizam je nauka o dva principa, dvije sile, koje se od iskona bore za prevlast i konačnu pobjedu u svijetu. Oprečni principi definišu se kao različito: kao dobro i zlo, svjetlost i tama, muškost i ženstvenost (jin i jang kod Kineza), Ormuzd i Ahriman (u prastaroj persijskoj Zoroastrovoj religiji), bijeli i crni bog (u veri starih Slavena), bog i satan (u manihejizmu, naučanju persijskog verskog reformatora Manija, 216- 276). Primijenjen ne samo na prirodu i životne manifestacije, nego i na društvene — klasne i ekonomske — odnose, dualizam manihejskog tipa osobito se snažno izrazio u reforminim „heretičkim“ pokretima između IX i XIII veka (bugarski i bosanski bogumili, patareni, hatari, albigenezi, valdenzi itd.).

U fizici

[uredi | uredi kod]

U fizici, dvostruko svojstvo vala i korpuskula; osnovno svojstvo materije, prema kojemu svaka elementarna čestica ima svojstva valnog gibanja, a elektromagnetski talasi svojstva čestica.

Izvori

[uredi | uredi kod]
  1. „Dualizam”. Veliki rečnik. Arhivirano iz originala na datum 04. 02. 2020. Pristupljeno 4. 2. 2020. 
  2. Aristotel, Metafizika (str. 16), Zagreb, 2001.
  3. „Dekartov kogito, metefizički dualizam i metoda istraživanja”. Filozofija. Arhivirano iz originala na datum 04. 02. 2020. Pristupljeno 4. 2. 2020. 

Povezano

[uredi | uredi kod]
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy