Zigurat
Zigurat (akadski ziqqurrat, od zaqāru "zidati na uzvišenom mestu") je hram kula u drevnoj mesopotamskoj dolini i Persiji (Iran), u obliku terasaste piramide.
Jedna od najbolje očuvanih zigurata nalazi se u Čoga Zanbilu u zapadnom Iranu, koji je nekim čudom preživeo uprkos razaranjima u osmogodišnjem Iransko-irački rat u osamdesetim godinama prošlog veka u kome su uništena mnoga arheološka nalazišta. Sialk, u Kašanu, Iran, smatra se najstarijim poznatim ziguratom, koji potiče iz ranog trećeg milenijuma pne. Nacrti zigurata kreću se od jednostavnih postolja na kojima su podignuti hramovi do čuda matematike i građevinarstva koji se sastoje od nekoliko terasastih spratova na čijem vrhu se nalazi hram.
Primer jednostavnog zigurata je „Beli hram“ u Uruku, u starom Sumeru. Sam zigurat je platforma na kojoj je podignut Beli hram. Njena svrha je da hram približi nebesima i omogući pristup hramu stepenicama.
Primer velikog i masivnog zigurata je zigurat Marduk, ili Etemenanki, u drevnom Vavilonu. Nažalost, od ove građevine ostali su samo temelji, ali ipak arheološka otkrića i istorijski prikazi potvrđuju da je ona bila višebojna sedmospratna građevina, sa hramom sa vrlo preciznim proporcijama na vrhu. Veruje se da je hram bio obojen u indigo plavu boju, kao i viši spratovi. Poznato je da su postojala tri stepeništa koja su vodila prema hramu, od kojih su se dva bočna uzdizala samo do polovine zigurata.
Etemenanki, naziv građevine je na sumerskom i znači "Stvaranje neba i zemlje." Vrlo verovatno ga je gradio Hamurabi, a u osnovi hrama otkriveni su ostaci ranijih zigurata. Poslednji sprat se sastojao od 15 metara visokog objekta u obliku kutije od pečene opeke koji je sagradio kralj Navukodonosor II.
Zigurati su bila vrsta hrama zajedničkog za Sumere, Vavilonce i Asirce iz drevne Mesopotamije. Najstariji primeri zigurata datiraju s kraja trećeg milenijuma pne. a poslednji su iz 6. veka pne. Građeni u smaknutim redovima oko pravougaone, kružne ili kvadratne osnove, zigurati su imali piramidalnu strukturu. Opeke sušene na suncu činili su srž zigurata, dok je fasada bila od pečene opeke. Fasada je često bojena u razne boje i verovatno je imala neko kosmološko značenje. Broj spratova bio je od dva do sedam, sa svetilištem ili hramom na vrhu. Pristup svetilištu bio je omogućen nizom stepenika s jedne strane zigurata ili spiralnim stepeništem od osnove do vrha. Najznačajniji primeri ovih građevina su ruševine u Uru i Korsabadu u Mesopotamiji.
Mesopotamski zigurati nisu bili mesta javnog obožavanja ili svečanosti već se verovalo da su oni bili stanovi bogova. Kroz zigurate bogovi su mogli da budu bliže čovečanstvu i svaki grad imao je svog boga ili boginju zaštitnika. Samo je sveštenicima bilo dozvoljeno da ulaze u zigurat i njihova obaveza je bila da se brinu o bogovima i njihovim potrebama. Zbog toga su sveštenici bili vrlo moćni članovi sumerskog društva.
Pretpostavlja se da je zigurat bio i simbolička predstava prvobitne humke na kojoj je izgrađen svet. Takođe, zigurat je možda građen i kao most između neba i zemlje. Za hramove Sumera se verovalo da su kosmičke ose, vertikalna veza između neba i zemlje, zemlje i podzemlja, i horizontalna veza između zemalja. Zigurat izgrađen na sedam nivoa predstavljao je sedam nebesa i ravni postojanja, sedam planeta i sedam metala povezanih s njima i sedam odgovarajućih boja.
Zna se za ukupno 32 zigurata koji postoje u Mesopotamiji. Četiri su u Iranu, a ostali su uglavnom u Iraku. Poslednji koji je otkriven, u Sialku, nalazi se u centralnom Iranu.
Ziguratski stil arhitekture se i danas kopira širom sveta. Neki primeri su:
- Centralna biblioteka Univerziteta u Tenesiju u Noksvilu.
- Zigurat pokraj reke, u blizini centra Sakramenta, koji služi kao poslovna zgrada.
- Dvorana za boravak studenata na Univerzitetu East Anglia, u Noriču, Velika Britanija.
Biblijski zapis o Vavilonskoj kuli možda se zasniva na sećanju na mesopotamske zigurate.
