Geisha
Geisha (Japonisht: 芸者),[1][2] geiko (芸子), ose geigi (芸妓) janë femra japoneze që argëtohen duke performuar tradita të lashta të artit, vallëzimit dhe këndimit. Ato karakterizohen me veshje dhe grime tradicionale.
Geisha nuk janë të barabartë me prostitutat; një keqkuptim me origjinë në Perëndim për shkak të ndërveprimeve me kurtizanë japonezë Oiran, veshja tradicionale e të cilëve është e ngjashme me atë të geishës.
Termi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Fjala “Geisha” përbëhet nga dy kanji: 芸 (Gei) që do të thotë "art" dhe 者 (Sha) që do të thotë "person". Një tjetër emër për geisha është Geiko (芸妓) që përkthimi mund të jetë “Gruaja e Artit”. Ky term përdore nga Japonia Perëndimore ku i referohen geisha.
Një nxënëse geisha quhet maiko (舞妓) që do të thotë “Gruaja e Vallëzimit” ose Hangyoku (半玉), “Gjysmë e Çmuar” që do të thotë se ato paguhen gjysmë nga paga e një geisha të plotë.[3] Një femër që hynë në komunitetin e geisha nuk duhet të filloj si maiko, në mënyrë që të filloj karrierën si geisha. Një femër e cila është 21 vjeçare, ajo konsiderohet e vjetër të filloj si maiko dhe ajo bëhet një geisha e plotë. Historikisht, geisha shpesh fillojnë hapat e hershme për trajnime në moshën shumë të hershme qysh në moshën 6 vjeçare.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në fazat e hershme të historisë japoneze, kishte artistë femra: Saburuko (vajzat që shërbenin) ishin kryesisht vajzat që përshkuan familjet e të cilëve u zhvendosën nga betejat në fund të viteve 600. Disa prej këtyre vajzave saburuko shisnin shërbime seksuale, ndërsa të tjerët me një arsimim më të mirë bënin jetesë duke kënduar në tubime shoqërore të klasit të lartë. Pasi që gjykata perandorake e zhvendosi kryeqytetin në Heian-kyo (Kiotos) në vitin 794, filluan të shfaqeshin kushtet që do të formonin kulturën geisha, pasi ajo u bë shtëpia e një elite të obsesionuar bukuri.[4] Artistë të aftë femra, si kërcimtarë Shirabyōshi.
Japonia tradicionale përqafoi kënaqësitë seksuale dhe burrat nuk ishin të detyruar të jenë besnikë ndaj grave të tyre.[5] Gruaja ideale ishte një nënë modeste dhe menaxhere e shtëpisë; nga dashuria zakonet tradicionale japoneze kishte rëndësi dytësore. Për kënaqësi seksuale dhe shtojcë romantike, burrat nuk u shkojnë grave të tyre, por me kortizanë.[6][7] Në shekullin e 16-të u ndërtuan lagjet e njohura si yukaku (遊 廓, 遊 郭) dhe në vitin 1617 shogunata përcaktoi "lagjet e kënaqësisë", jashtë të cilave prostitucioni do të ishte i paligjshëm dhe brenda së cilës yūjo do të klasifikohet dhe liçensohet.[8] Klasa më e lartë yūjo ishte paraardhësi i geishës, i quajtur tayuu, një kombinim i aktores dhe prostitutës, fillimisht duke luajtur në faza të vendosura në shtratin e thatë të lumit Kamo në Kyoto. Ata bënë valle dhe skica erotike, dhe ky art i ri u quajt kabuku, që do të thotë "të jesh e egër dhe mizore". Vallet u quajtën kabuki, dhe ky ishte fillimi i teatrit kabuki.[8]
Paraardhësit e geisha ishin odoriko (“valltaret e reja”)[9] që ishin të popullarizuar në shtëpitë private të samurai të klasit të lartë, edhe pse shumë prej tyre u shëndërruan në prostituta në shekullin e 18.[10] Ishte afër shekullit të tetëmbëdhjetë që u shfaqën artistët e parë të dhomave të kënaqësisë, të quajtur geisha. Geishat e parë ishin burra, klientë të këndshëm duke pritur për të parë më të njohurit dhe dhuratat e kurtezanëve (oiran).[8] Femra e parë që e quajti veten geisha ishte një prostitutë e Fukugawa, rreth vitit 1750.[11]
Pamja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Geisha e pjekur ose Geiko zakonisht mbajnë veshje, grime dhe flokët të zbutura, në kontrast me veshjen më të gjallë, përbërjen e rëndë dhe flokët e përpunuar të maikos. Gratë që paraqesin si maiko, Kyoto, që mbajnë furisode dhe okobo tradicionale. Pamja e një geisha ndryshon gjatë gjithë karrierës së saj, nga vajza maçiane me grimë, deri në pamjen më të zymtë të një geisha më të vjetër. Stili i ndryshëm i flokëve dhe furqetë tregojnë fazat e ndryshme të zhvillimit të një vajze të re dhe madje edhe një detaj si minutë sa gjatësia e vetullave është e rëndësishme. Vetullat e shkurtra janë për vetullat e reja dhe të gjata që shfaqin pjekurinë.
Grimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Grimi tradicional e një nxënëse geisha përmban një bazë të trashë të bardhë me buzë të kuq dhe akset e kuqe dhe të zeza rreth syve dhe vetullave. Fillimisht, maskë bazë e bardhë u bë me plumb, por pas zbulimit se ajo helmoi lëkurën dhe shkaktoi probleme të lëkurës dhe mbrapa për geisha e vjetër drejt fundit të epokës Meiji, u zëvendësua me pluhur oriz. Në kohët moderne, grimet tradicionale e nxënsëve geisha është një nga karakteristikat e tyre më të njohura, megjithëse geisha e themeluar zakonisht vetëm veshin rroba të bardha të fytyrës karakteristike të maikos gjatë shfaqjeve të veçanta.
Bërja e grimit është e vështirë për ta përkryer dhe merr shumë kohë dhe bëhet para veshjes së kimono, në mënyrë që të mos bëhet pistë. Maiko të cilët janë në hapat e fundit nganjëherë ngjyrosin edhe dhëmbët e tyre për një periudhë të shkurtër.
Veshja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Maiko me darari obi dhe geisha me taiko-musubi. Geisha nga Niigata veshin parukë, kimono dhe taiko musubiGeisha gjithmonë veshin kimono. Geisha mësues vishen me kimono shumë të gjallë me obi të tepruar. Gjithmonë, Obi është më i ndritshëm se kimonoja e veshur për të dhënë një ekuilibër të caktuar ekzotik. Maiko e Kyotos vesh stilin e lidhur në një stil të quajtur "darari", ndërsa Tokio "hangyoku" e vesh atë të lidhur në mënyra të ndryshme, duke përfshirë taiko musubi. Geisha më e vjetër e Kyotos vesh modele dhe stil më të ndrydhur (sidomos obliqën e lidhur në një nyje më të thjeshtë të shfrytëzuar nga gratë e martuara të njohura si "taiko musubi" ose "nyja daulle"). Geishat e Tokyos dhe Kanazawas veshin "yanagi musubi" (柳 結 び, stili shelg), taiko musubi dhe "tsunodashi musubi" (甬 出 結 び).
Geiko veshë nagajuban të kuq ose rozë, ose nën kimono. Një maiko vesh me ngjyrë të kuqe me modele të shtypura të bardha. Jakë e vogël e maikos është kryesisht e kuqe me qëndisje të bardhë, argjend ose ari. Dy deri në tre vjet në stërvitjen e saj, jakë e kuqe do të jetë tërësisht e qëndisur në të bardhë (kur shihet nga përpara) për të treguar vjetërsinë e saj. Në moshën 20-vjeçare, jakë e saj do të kthehet nga e kuqe në të bardhë.
Geisha veshin një sandale të sheshtë, zōri, përjashtë, dhe veshin vetëm tabi (çorape të bardha të ndara me shputë) në ambiente të mbyllura. Në një kohë të keqe geisha veshin ngrënë zogj druri, të quajtur geta. Maiko mban një nyjë të veçantë prej druri të njohur si okobo.
Flokët
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Stilet e flokëve të geisha kanë ndryshuar nëpër histori. Në të kaluarën, ka qenë e zakonshme që gratë të mbajnë flokët e tyre poshtë në disa periudha, por në të tjerat. Gjatë shekullit të 17-të, gratë filluan të rimarrin të gjithë flokët e tyre, dhe gjatë kësaj kohe është zhvilluar stili tradicionale i flokëve shimada, një lloj chignon tradicionale i veshur nga geisha më i themeluar. Ekzistojnë katër lloje kryesore të shimadës: taka shimada, një shigjetë e lartë e veshur zakonisht nga gratë e reja, të vetme; tsubushi shimada, një shigjetë më e rrafshët e veshur përgjithësisht nga gratë e moshuara; uiwata, një chignon që zakonisht lidhet me një copë pambuk me ngjyrë; dhe një stil që i ngjan një pjeshke të ndarë, e cila është e veshur vetëm nga maiko. Stilet tjera të flokëve: Ofuku, Katsuyama, Yakko-shimada dhe Sakkō. Maiko e Miyagawa-chō dhe Pontochō do të veshin gjashtë stile të flokëve shtesë që çojnë deri në Sakko, përfshirë Umemodoki, Oshidori no Hina, Kikugasane dhe Osafune.
Shumë geisha moderne përdorin paruke në jetën e tyre profesionale, ndërsa maiko përdorin flokët e tyre natyrale. Ose duhet të mbahen rregullisht nga artizanët shumë të kualifikuar. Stilet tradicionale të flokëve është një art që ngadalë po vdes. Me kalimin e kohës, stili i flokëve mund të shkaktojë tullac në krye të kokës.
Procesi i mësimit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Deri në shekullin e 20-të, geishat fillonin trajnimin e tyre në një moshë të re, rreth moshës gjashtë vjeç.[12][13] Në ditët e sotme kjo nuk është më kështu, dhe geishat zakonisht debutojnë si maiko rreth moshës 17 ose 18 vjeç. Ligji i punës parashikon që nxënësit të hyjnë në okiya vetëm në moshën 18 vjeç, megjithëse okiya në Kioto është e lejuar ligjërisht të rekrutojë studentë në një moshë më të re, 15-17 vjeç.[14][15] Tani vajzat duhet të përfundojnë shkollën e mesme dhe më pas të marrin një vendim personal për të mësuar si të bëhen geisha. Gratë e reja që duan të bëhen geisha tani, më shpesh fillojnë trajnimin e tyre pas përfundimit të shkollës së mesme ose edhe kolegjit. Në mënyrë të konsiderueshme më shumë gra fillojnë karrierën e tyre në moshën e rritur.
Para se të debutojnë si maiko, nxënësit mund të jetojnë në okiya si shikomi – në thelb, një stazhiere që mëson të gjitha aftësitë e nevojshme për të u bërë maiko, si dhe kujdesen për nevojat e shtëpisë dhe mësojnë të jetojnë me motrat e tyre geisha dhe në karyukai.[16] Duke vëzhguar geishat e tjera dhe duke mësuar nga nëna e shtëpisë (e njohur si oka-san (fjalë për fjalë "nënë")), nxënësit mësojnë të flasin me miqtë, mirësjelljet e nevojshme për të qenë geisha, dhe traditat e karyukai.[17][18] Nxënësit gjithashtu mësojnë të veshin kimonon në mënyrë të rehatshme.
Maiko do të fillojë trajnimin formal pa ndërprerje si minarai në ozashiki (お座敷, festa e geishave), ku ajo do të ulet dhe do të vëzhgojë sesi maiko dhe geishat e tjera ndërveprojnë me klientët.[19][20] Kështu, stazhierja fiton një përfytyrim për natyrën e punës, duke ndjekur karakterin tipik të trajnimit të arteve tradicionale në Japoni, ku pritet që një nxënës të mësojë pothuajse ekskluzivisht përmes vëzhgimit. Megjithëse geishat në fazën e trajnimit minarai do të ndjekin festat, ato nuk do të marrin pjesë në një nivel të lartë dhe në vend të kësaj duhet të ulen në heshtje.
Geisha të huaj
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Që nga vitet 1970, të huaj filluan në bëhen geisha. Liza Dalby punoi për një kohë me geisha në Pontochō, por nuk bëri zyrtarish debutim si vetë geisha. Antropologja australiane Fiona Graham debutoi si geisha në Asakusa në vitin 2007[21][22] nën emrin Sayuki.
Distrikti i Gion në Kyoto, nuk pranon që gratë jo-japoneze të stërviten për t'u bërë një geisha për shkak të mjedisit të tyre ultra-tradicionalist.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "How to pronounce 'Geisha'". Forvo. Marrë më 22 shtator 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "English 'geisha' translations". EZ Glot. Marrë më 22 shtator 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Masuda, Sayo (2003). Autobiography of a Geisha. Përkthyer nga Rowley, G. G. New York: Columbia University Press. ISBN 0-231-12951-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Gallagher, John (2003). Geisha: A Unique World of Tradition, Elegance, and Art. London: PRC. ISBN 1-85648-697-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Patrick, Neil (16 maj 2016). "The Rise of the Geisha - photos from 19th & 20th century show the Japanese entertainers". The Vintage News. Marrë më 6 nëntor 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "History of geisha". Japan Zone. Marrë më 18 qershor 2010.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Lesley Downer, "The City Geisha and Their Role in Modern Japan: Anomaly or artistes", in Martha Feldman and Bonnie Gordon, eds, The Courtesan's Arts: Cross-Cultural Perspectives (New York: Oxford University Press, 2006; ISBN 0-19-517028-8), pp. 223–242.
- ^ a b c Downer, Lesley (23 mars 2006). "The City Geisha and Their Role in Modern Japan: Anomaly or artistes". përmbledhur nga Feldman, Martha; Gordon, Bonnie (red.). The Courtesan's Arts: Cross-Cultural Perspectives. New York: Oxford University Press, USA. fq. 223–242. ISBN 978-0-19-517029-0.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Stampa:Vague - ^ Fujimoto, Taizo (1917). The Story of the Geisha Girl. fq. 18. ISBN 978-1-4086-9684-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Seigle, C. S. (mars 1993) [1931]. "Rise of the Geisha". Yoshiwara: the glittering world of the Japanese courtesan (bot. illustrated). University of Hawaii Press. fq. 171. ISBN 978-0-8248-1488-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Tiefenbrun, S. (2003). "Copyright Infringement, Sex Trafficking, and the Fictional Life of a Geisha". Michigan Journal of Gender & Law. 10: 32. doi:10.2139/ssrn.460747. SSRN 460747.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Do Geishas Still Exist?". whysojapan.com (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "Things I Learned About Geisha, Firsthand". allabout-japan.com (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "What is a Geisha? History, Traditions, & More". www.bokksu.com (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "Everything you've wanted to know about the history of geisha and maiko". gogonihon.com (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "The Tough Journey to Becoming a Geisha". www.nani.sg (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "Geiko, Geisha or Maiko? The differences and the culture". www.bitemybun.com (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "What do we know about Geishas". www.languageacademia.com (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "The Life Of A Geisha". www.toki.tokyo (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "Stages in a career". geishaofjapan.com (në anglisht). Marrë më 2024-08-14.
- ^ "Melbourne woman becomes a geisha". 9 News. Ninemsn Pty Ltd. 8 janar 2008. Arkivuar nga origjinali më 5 tetor 2012. Marrë më 14 tetor 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Corkill, Edan (29 qershor 2008). "Aussie geisha speaks out". The Japan Times. The Japan Times Ltd. Arkivuar nga origjinali më 24 qershor 2018. Marrë më 14 tetor 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)