Zanorja e mbyllur e përparme e pabuzorëzuar
| Zanorja e mbyllur e përparme e pabuzorëzuar | |
|---|---|
| i | |
| IPA Number | 301 |
| Encoding | |
| Entity (decimal) | i |
| Unicode (hex) | U+0069 |
| X-SAMPA | i |
| Braille |  |
| Audio sample | |
Zanorja e mbyllur e përparme e pabuzorëzuar, ose zanorja e lartë e përparme e pabuzorëzuar,[1] është një lloj tingulli zanor që shfaqet në shumicën e gjuhëve të folura, i përfaqësuar në Alfabetin Fonetik Ndërkombëtar me simbolin i. Është i ngjashëm me tingullin e zanoreve në fjalën angleze meet - dhe shpesh quhet -e e gjatë në anglishten amerikane.[2] Megjithëse në anglisht ky tingull ka gjatësi shtesë (zakonisht duke u përfaqësuar si /iː/) dhe normalisht nuk shqiptohet si një zanore e pastër (është një diftong i lehtë), disa dialekte janë raportuar se e shqiptojnë fonemën si një tingull të pastër.[3] Një tingull i pastër [i] dëgjohet gjithashtu në shumë gjuhë të tjera, si frëngjishtja, me fjalë si chic.
Zanorja e mbyllur e përparme e pabuzorëzuar është ekuivalentja vokalike e qiellzores [j]. Ato alternohen me njëra-tjetrën në gjuhë të caktuara, si frëngjishtja, dhe në diftongjet e disa gjuhëve, [i̯] me diakritikën jorrokjesore dhe [j] përdoren në sisteme të ndryshme transkriptimi për të përfaqësuar të njëjtin tingull.
Gjuhët që përdorin shkrimin latin zakonisht përdorin shkronjën ⟨i⟩ për ta përfaqësuar këtë tingull, megjithëse ka disa përjashtime: në drejtshkrimin anglez ajo shkronjë zakonisht shoqërohet me /aɪ/ (si në bite) ose /ɪ/ (si në bit), dhe /iː/ përfaqësohet më shpesh nga ⟨e⟩, ⟨ea⟩, ⟨ee⟩, ⟨ie⟩ ose ⟨ei⟩, si në fjalët scene, bean, meet, niece, conceive; Drejtshkrimi irlandez pasqyron etimologjinë dhe nëse bashkëtingëlloret e mëparshme janë të gjera apo të holla, kështu që kombinime të tilla si ⟨aí⟩, ⟨ei⟩ dhe ⟨aío⟩ përfaqësojnë të gjitha /iː/.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Përderisa Shoqata Fonetike Ndërkombëtare parapëlqen termat "e mbyllur" dhe "e hapur" për ngritjen e zanoreve, shumë gjuhëtarë përdorin "e lartë" dhe "e ulët".
- ^ Maddox, Maeve. "DailyWritingTips: The Six Spellings of "Long E"". www.dailywritingtips.com (në anglisht). Marrë më 20 korrik 2014.
- ^ Labov, William; Sharon, Ash; Boberg, Charles (2006). The Atlas of North American English (në anglisht). Berlin: Mouton-de Gruyter. chpt. 17. ISBN 978-3-11-016746-7.
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Lista e gjuhëve me tingullin [i] në PHOIBLE