Wiek
Ne Wiek is in ju Tiedreekenge fon däälich ne Periode fon soogen Deege. As eersten Dai fon ju Wiek jält in dän kristelke un islamitiske Kalender die Sundai, in uur Systeme (as ISO 8601 un NEN 2772) die Moundai.
Wiekendeege
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]In do maaste Sproaken hääbe do Wiekendeege n Noome, man in wäkke Sproaken wäide do Deege nummerd. Deertruch kon dät Ferwikselenge reeke, as twiske Portugiesisk un Rusk.
Do soogen Deege fon de Wiek sunt:
| Naamd ätter | ||
|---|---|---|
| Seelter Noome | in romaniske Sproaken | in germaniske Sproaken |
| Moundai | Moune | Moune |
| Täisdai | Planet Mars | Die germaniske God *Tiwaz as Äquivalent fon Mars |
| Middewiek | Planet Mercurius | Die germaniske God Wodan as Äquivalent fon Mercurius, man in Seeltersk un Hoochdüütsk ärsät fon ne Uursättenge uut dät Säärkenlatienske. |
| Tuunsdai | Planet Jupiter | Die germaniske God *Thuner (Donar) as Äquivalent fon Jupiter |
| Fräindai | Planet Venus | Ju germaniske Goddin Frija (Frigg) as Äquivalent fon Venus |
| Snäiwende | Sabbath | Planet Saturnus, deerjuun ap Fräisk un fääre in Düütsklound dät wäil fon ju angelsaksiske Mission ienfierde *Sunne-Äiwend |
| Sundai | God | Sunne |
Eenige Uutnoamen
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]| Betjuudenge fon dän Noome in dät | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Seelter Noome | Arabiske | Hebräiske | Portugiesiske | Ruske | Iesloundske | Düütske | Finske |
| Sundai | eersten Dai | eersten Dai | |||||
| Moundai | twäiden Dai | twäiden Dai | twäiden Dai | Dai ätter Sundai / Dai ätter neen-Aktivitätendai |
|||
| Täisdai | trääden Dai | trääden Dai | trääden Dai | twäiden Dai | trääden Dai | ||
| Middewiek | fjooden Dai | fjooden Dai | fjooden Dai | Midde (fon de Wiek) | Midwieksdai | Midwiek | Midwiek |
| Tuunsdai | füüften Dai | füüften Dai | füüften Dai | fjooden Dai | füüften Dai | ||
| Fräindai | Dai fon dät Touhoopekuumen | säksten Dai | säksten Dai | füüften Dai | Fäästeldai | ||
| Snäiwende | Dai fon dän Sabbath | Dai fon dän Sabbath | Sabbath (uk ap Spoanisk) | (Dai fon dän) Sabbath | Boadedai | (bietiede) Sunne-äiwend | |
Uursproang
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Do Benaamengen fon do Deege fon de Wiek bestounde al duusende fon Jiere un stamme uut dät Sanskrit. Disse Betjuudengen fon do Noomen fon do Deege fon de Wiek sunt noch altied in jusälge Foulge un Betjuudenge in dät Sanskrit tourääch tou fienden. Do Babylonier noomen disse Benaamengen uur truch dän Tuuskhondel die oafte geböärde. Fon do Babylonier koomen do Noomen uk in Europa un dän Räst fon de Waareld. Älken Dai waas n uur Godhaid of Heemelköärper widmed. Uk in ju vediske Astronomie waas ju Taal 7 wichtich. Dät rakt 7 Heemelköärpere do der deeges sichtboar weese konnen mäd dät noakende Ooge (ju Sunne, ju Moune un fieuw Planeten). Disse Köärpere wäide älk mäd ne Godhaid identifizierd. Ätter ne uur Theorie toankt me, dät ju 7-deegse Periode ne Fereenfachenge is fon n Fjoondel fon dät Moune-Mound.
Uk dät Oolde Testament fon de Biebel wiest ne Wiek fon soogen Deege. Ju Waareld wuud ärskaffed in säks Deege. Dän soogende Dai räästede God uut. In ju juudske Religion is dät dän Sabbat. Dät Kristendum noom disse juudske Apfoatenge uur, man ferskäuw dän Räästdai fon Snäiwende ätter Sundai. N litjet Paat fon dät Kristendum, do Soogende-Dais-Adventiste, bleeuw deerjuun bie de Snäiwende as Räästdai.
Kultuure sunner Wieke fon soogen Deege
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- Do Maya hieden 20 Wieke fon 13 Deege. Hiere Tzolkinjier duurde deeruum uk man 260 Deege un waas n astrologisk Jier. Dät Gregorianiske Jier (Haab) fon 365 Deege waas foar do Maya minner wichtich, man wuud daach ferwoand foar de Buuräi. Jo hieden uk noch n Jier fon 360 Deege (Mayakalender, Tun Kalender). Dissen Kalender fangt oun 3114 Jiere foar Kristus ap n 11 August in ju Fergrööterenge fon dän Gregorianisken Kalender un eendet ap n 22. Dezember 2012. Dät is die Kalender fon ju Evolution fon dät Bewustweesen.
- Ju Wiek ap Bali variierde fon aan bit tjoon Deege.
- Op Java bestoant ju traditionelle Wiek uut fieuw Määrkedsdeege. Dät System wäd noch immer ferwoand, man uk dät äiwendloundske is in Gebruuk. Deertruch äntstounde 5 x 7 = 35 Wiekdai-Kombinatione, do unner uur benutsed wäide bie ju Bestimmenge fon gunstige of uungunstige Deege. Dissen Gebruuk kon me ferglieke mäd uus Astrologie.
- Dät foarkristelke Litauen hied Wieke fon njuugen Deege.
- Room koande bit in dät fjoode Jierhunnert, as Kaiser Konstantin dän Groote dät Roomske Riek tou dät Kristendum bekierde un de soogendeegige Wiek aplaide, ju oachtedeegige Wiek.
- Ätter ju Frantsööske Revolution wuud 1793 ne "Wiek" ienfierd, ju der uut tjoon Deege bestuud un ju me ‘’Décade’‘ naamde. Ju wuud oawers 1806 wier ouskaffed.
- Ju Sowjetunion fersoachte sunner Ärfoulch ne Wiek fon säks Deege ientoufieren, mäd dän säkste Dai as Räästdai.
1 Wiek
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- 7 Deege
- 168 Uuren
- 10.080 Minuten
- 604.800 Sekunden
- 23,00% fon n truchsnittelk Mound
- 1,92% fon n truchsnittelk Jier