Mauritus
Mauritus（模里西斯）
kakilimaan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u Mauritus（模里西斯） sa i labu nu Africa, itiza i 20 17 S, 57 33 E.
u ahebal nu lala' mapulung sa izaw ku 2,040 km2.
u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 2,030 km2, u ahebal nu nanumay sa izaw ku 10 km2.
hamin nu tademawan sa 1,348,242.
kakalukan umah sa 43.80%, kilakilangan umah sa 17.30%, zumaay henay umah sa 38.90%.
tapang tusu nu kanatal (首都)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tapang tusu nu kanatal sa u Port Louis (路易港).
kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kakinging nu kanatal demiad sa 12 bulad 3 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Prithvirajsing Roopun (Puleteweylaciyesinke．lupung 普里特維拉傑辛格·魯蓬), 1959 a mihca 5 a bulad 24 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Mauritius (模里西斯) ayza, micakat a demiad sa i 2019 a mihca 12 bulad 2 demiad.
cunli (總理)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u cunli nu Mauritius (模里西斯) ayza sa ci Pravind Jugnauth (普拉溫德·賈格納特), micakat a demiad sa i 2017 a mihcaan 1 bulad 23 demiad.
likisi (歷史)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]隨著1955年和1957年在倫敦召開的兩次模里西斯制憲會議，部長會議制度開始在模里西斯實施，並在1959年3月9日舉行了大選，模里西斯開始自治。
kilul satu cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku lima (1955) a mihcaan atu cacay a malebut siwa lasubu lima a bataan idaw ku pitu (1957) a mihacaan itini i Lun-dun (倫敦) kina tusa amikaygi tu Mauritus (模里西斯) a kakaygian, sakakaay nipikagian malingatu i Mauritus (模里西斯), i cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku siwa (1959) a mihcaan tulu a baulad siwa a demiad sikawaw tu tabakiyay anipi singkiwan, Mauritus (模里西斯) malingatu u nuhini tu amikuwan.
1961年制憲會議在倫敦重開，進一步推進了制憲運動。1965年，英國以國防為由，將具有戰略價值、本屬模里西斯領土的查哥斯群島分割出來，另建英屬印度洋領地，以方便與美國合作在印度洋上建立軍事基地。
cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku cacay (1961) a mihcaan mikaygi aca i Lun-dun (倫敦) pabaluhay mikaygi, micuduh tu cesin (制憲運動), cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku lima (1965) a mihcaan, Ing-kuo (英國) u hitay kulikucu nuheni, usi sakalepacawan a kawaw, naw nu Mauritus (模里西斯) a lala' nu Ca-ke-se a subal (查哥斯群島) kelican, patideng tu Ing-kuo (英國) nu Indu-yang (印度洋) a lala', saka lihalay atu Amilika (美國) mapapadang itini i In-du-yang (印度洋) patideng tu nuhitayan a kakitidan.
模里西斯當局當時並沒有提出反對，但後來重申擁有查哥斯群島的主權，並認為分割行為違反國際法，這個說法更獲得聯合國的認同。
tawyaay nu Mauritus (模里西斯) caay patahkal tuni pibelihan tu kawaw, nikudan satu alaw misinsi nuheni ku Ca-ke-se masabelengay a subal (查哥斯群島), satu numikelicay u mibelihay tu kanatal a cudadan sa, nina kamu satu mapalekec nu kanatal (聯合國) a kasingalihan.
1965年最後一次制憲會議為模里西斯鋪設了獨立之路。1967年大選後，模里西斯通過了新的憲法，並在1968年3月12日宣布獨立。
cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku lima (1965) a mihcaan sadikuday nipikaygian tu Mauritus (模里西斯) padadanay tuni pisitekedan a adadan. cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku pitu (1967) a mihcaan mahedek satu misingkiw, Mauritus (模里西斯) malakuud tu baluhay a sian-fa (憲法), itini i cacay a malebut siwaw a lasubu enem a bataan idaw ku walu (1968) a mihcaan tulu a bulad sabaw tu tusa a demiad mihaputu misiteked kamisa.
獨立後的模里西斯仍是大英國協的成員，全稱是模里西斯主權國（Dominion of Mauritius）以英女王伊莉莎白二世為國家元首，並由其總督代行國家元首權力。模里西斯獨立後的首任總督是約翰·蕭·雷尼爵士。
misiteked satu ku Mauritus (模里西斯) u TaIng-kuosia (大英國協) a tademaw kunuheni. tada ngangan nuheni u Mauritus Cu-cinkuo (模里西斯主權國) u Ing-kuo (英國) niwan ci Ilisa-pay (伊莉莎白) e’se ku sakakaay nu kanatal, u cundu kumi dayliya tu sakakaay nu kanatal si kawaw. Mauritus (模里西斯) misitekeda satu nu sayaway a cungdu ci Yehan. saiw. leyni jue-se (約翰．蕭．雷尼爵士).
1992年3月12日，模里西斯共和國成立，最後一任總督林嘉杜成為臨時總統。1992年6月30日，卡薩姆·烏提姆成為模里西斯共和國首任正式總統。
cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan idaw ku tusa (1992) a mihcaan tulu a bulad sabaw tu tusa a demiad, Mauritus kun-he-kuo (模里西斯共和國) mapatiden, sadikuday nu cung-tu (總督) ci Lincia-tu (林嘉杜) mala milingziay nu cungtun. cacay a malebut siwaw a lasubu siwaw a batana idaw ku tusa (1992) a mihcaan enem a bulad tulu a bataan a demaad Kasa-mu. uti-mu (卡薩姆.烏提姆) mala Mauritus kunhe-kuo (模里西斯共和國) sayaway nu tatengay a cung-tun.
hekalay a sakaudip (環境)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]模里西斯的環境是典型的熱帶沙灘加上山區樹林。季節性的氣旋會對動植物造成損害，但他們卻會迅速恢復。
Mauritus (模里西斯) sakaudip nu kakitidaan u sakacaledesay a likelikenan atu kilangkilang abuyu'buyu'an. puu' nu aliyuc milaecus tu canacanan nu langawan, nika amelik masamata.
模里西斯是沉浸在海洋中的火山島嶼，山勢從南部陡升到中部往北緩降，除南部一小段海岸線外，整島幾乎均為珊瑚礁包圍。海浪長期淘洗珊瑚、貝殼，使得模里西斯的海岸有著長白柔細的沙灘。
Mauritus (模里西斯) mahida midikuay i bayubayuan nu silamalay a buyu' (火山) a subal, buyu' han namakayda i timul masa likelun kda i amis haymaw sa mudebu' , nutipan idaw henay ku adidiay nu dadipasan, nina subal mami liwliw malawaw nu sansanguan. sademiadan han nu laying mibanaw ku sansangu, sadipit, sisa Mauritus (模里西斯) a dadipasan idaw ku masatanayu’ nu nikasadid a sanglac nu likelikenan.
模里西斯的沙灘沙質細膩，海景怡人。著名的海灘包括北部地區的Trou Aux Biches海灘、Mon Choisy海灘、La Cuvette海灘；東部地區的Poste La Fayette & Roches Noires海灘、Palmar-Belle Mare海灘；南部地區的Souillac海灘、Riambel海灘、Pointe Aux Roches海灘、Tamarin海灘等。
Mauritus (模里西斯) masadid ku likelikenan, sakanamuhan sa ku bayu. saka singanganay nu bayuan nuiamisay a niyadu‘ han u Trou Aux Biches a likelikenan, Mon Choisy likelikenan, La Cuvette likelikenan, waliyan a niyadu' han Poste La Fayette atu Roches Noires likelikenan, Palmar-Belle Mare likelikenan. timulan a niyaduan nu Souillac likelikenan, Riambel likelikenan, Pointe Aux Roches likelikenan, Tamarin likelikenan sa.
模里西斯南部Le Chamarel村莊的「七彩土」國家公園是世界上唯一同時擁有七種不同顏色泥土的地區，這是火山灰形成的奇觀。
Mauritus (模里西斯) timulan nu “Le Chamarel” a niyadu’an a "pitu nu kulit a lala'" kanatal a aidangan nu kitakit u caayay nu sakalecad a pitu nu caayay kalecad nu lala' a niyadu'an, uiniyan unika hetikan nu abu nikasilamalan nu masahicaay a aadihan.
模里西斯北面的龐波慕斯植物園（Pamplemousses Botanical Garden），建於1767年，最初由一位法國植物學家在此種植喜愛的植物，後來擴建為現今面積800多畝的植物公園。
nu amisan nu Mauritus (模里西斯) "Pamplemousses Botanical Garden" (龐波慕斯植物園), patideng i cacay a malebut pitu a lasubu enem a bataan idaw ku pitu (1766) a mihcaan, sayaway nu cacay a Fa-kuo (法國) mikinkiway tu langaw nu cancanan itini paluma' tu kanamuhan nidatu a langaw, nikuda satu ahebal satu kuni palumaan ayda hatu nipalumaan han makala tu walu a lasubu nu pina a kuby kuni palumaan tu kilangkilang a aaidangan.
模里西斯是世界上空氣品質最好的國家之一，在世界衛生組織公布的全球空氣品質排名中列第二位。
Mauritus (模里西斯) a kanatal u sakapahay nu kitakit a demiad, itini i kitakit nu wiasen cuce (衛生組織) nipihapuan u kanatal sakapahay nu demiad a bali nu saka tusa.
u aiidangan (觀光業)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]
模里西斯是世界知名的旅遊勝地，自然景觀和人文景觀極其豐富，海景和陸景俱佳。
Mauritus (模里西斯) a kitakit kataydaan aaidangan, pakunida hananay kiya aidangan atu tademaw nu kasilaculan nu aadihan, bayu atu enal kapahnamin ku aadihan.
模里西斯擁有舒適的亞熱帶氣候、清潔溫暖的海水、讓人流連忘返的沙灘、各種熱帶動植物以及熱情好客的當地人。
Mauritus (模里西斯) idaw ku sapi’ay halawhaw kuyu demiad, takelal diheku ku bayu, caay kaw kapawanan aidatenga a likelikenan, cancanan nu mulangaway a tuud atu hina labangay nu tademaw nuheni.
模里西斯旅遊設施完善，遍布設施完備服務周到的賓館和度假村。2010年，北部地區的Trou Aux Biches海灘被當年世界旅遊大獎評選為印度洋地區最佳旅遊海灘目的地。
Mauritus (模里西斯) kapah kuyu aidangan nuheni, kapah ku sakay tademawan midiput liwkang atu tataydaan midang. tusa a malebut cacay a bataan (2010) a mihcaan, amisan a niyadu' u Trou Aux Biches likelikenan tawya i kanatal aaidangan a kawlah nipilian u Indu (印度) a niyadu' ku sakataydaan nu midanga a likenlikenan.
2012年1月，模里西斯在世界旅遊大獎中第三次獲得了「世界傑出海島旅遊目的地」，同時還獲得了「世界最佳海灘」。
tusa a malebut cacay a bataan idaw ku tusa (2012) a mihcaan cacay a bulat, Mauritus (模里西斯) itini i kitakit a laliwkuan nu tabakiay a kawlahan kina tulu amakaala tu kawlah " kitakit micidekay a subal nu aaidangan", tawya makaala tu "kitakitay sakapahay a likelikenan"
模里西斯還是世界上贏得最多回頭客的旅遊地。 美國著名作家馬克·吐溫也在其個人遊記作品《赤道漫遊記》（Following the Equator）中提到：「有人說上帝創造天堂之前先創造模里西斯，而那個天堂其實是依照模里西斯創造出來的。」
Mauritus (模里西斯) nu kitakit u saka tikuwan nu katuuday anikatayniyan amidangay nu tademaw. Amilika (美國) matinengay misulitay a tademaw ci Make. tuwen (馬克.吐温) nunipidangan anisulitan tu "ce-daw-man-yu-ci" (赤道漫遊記, Following the Equator）saan cinida " idaw kumusakamuay misanga ku paudipay sa maluayaw misanga tu Mauritus (模里西斯), kakalayan han tatenga unipi tudung tu Mauritus (模里西斯) anipatidenga".
模里西斯提供多種休閒活動，尤其是四周溫和的海水讓這裡成為水上運動的天堂，海釣、衝浪、帆板、滑水、潛水、遊艇應有盡有。
Mauritus (模里西斯) yadah ku sasalamaan, micidek ku liwliw nu halwhaway a nanum atu bayu mala nanum nu sapilaylay a tinkuku, papacemut tu buting, micukay tu laing, kilul satu bali a balunga, saselican tu nanum, picelemay tu nanum, balunga atu cancan idawnamin.
陸上運動則有高爾夫、網球、跳傘、獵鹿、四驅車、山地車、繩降、騎馬和徒步。由而鬥爭，藍色表示模里西斯位於藍色的南印度洋，黃色象徵獨立的光芒照耀島國，綠色表示國家的農業渡渡鳥已絕種的渡渡鳥。
ienalay a laylay han idaw ku sasalamaan tu kaw-el-fu (高爾夫) salama’tu galasan (跳傘)、miadup tu ganbul (獵鹿)、sepatay nu muli a batikal (四驅車)、nu pacah a kakacawan (山地車)、nisaselican tu sedaysa nu tuwawsu’(繩降), mikacaw tu subayu (騎馬) atu muculil. nika aalawan, u langdaway han nu Mauritus (模里西斯) itida i langdaway a Naintuyung (南印度洋) , kalawlawan a kulitan mahida u malikatay a subal nu kanatal, sumilaway han mahida u kanatal a malukay nu du’du’ayam (渡渡鳥) kainai’an tu ayam u du’du (渡渡鳥).
du'du' ayam (渡渡鳥)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]當葡萄牙人於十六世紀初發現模里西斯時，他們見到一種前所未見的新品種雀鳥，並把其命名為渡渡鳥，意即「呆子」（蠢鳩）。
Putaw-ya (葡萄牙) a tademaw i sabaw tu enem (16) a se-ci makaadih tu Mauritus (模里西斯) sa, makaadih kunuheni tu caay henay paka adih tu baluhaya tu cilucilukan ayam, pangangan han u du’du’ ayam, imi han "kalaapaapaan sa".
到了1681年，島上已不見渡渡鳥的蹤影，原因主要是葡萄牙和荷蘭殖民者大量獵殺渡渡鳥，而且為了建造城市而砍伐森林，破壞了渡渡鳥的生存環境。
katukud tu cacay a malebut enem a lasubu walu a bataan idaw ku cacay (1681) a mihcaan, i subal caay tu pakaadih tu du’du’ aayaman, saan u Putaw-ya (葡萄牙) atu Helan (荷蘭) malimaday nu tademawan tada yadah tu kuniadupan tu du’du’ ayam, sapatideng tu luma' yadah kunipi letek tu kilang, kainaiantu nu kaledabuwan nu dudu' a ayam.
也有說法認為由殖民者帶到模里西斯的野豬被放生到野外後，嚴重威脅到繁殖速度不高的渡渡鳥。無論原因為何，渡渡鳥在被人類首次發現之後不過二百年時間，就從地球上消失。
idaw henay ku duma a sasakamuwan numalimaday a tademaw alan nu Mauritus (模里西斯) kiwma pahutin i hekal, pihaceng kunipisawacu tuni kacaayan nunikasai wawawan nu ayam . anumahica satu dudu' a ayaman hiyan nu tademaw nuni kaadihan sa caay henay kaw matenesay tu tusa a lasubau (200) a mihcaan, hini satu i kitakit a malawpes.