Listowny dialog Witolda Gombrowicza i Leo Lipskiego należy do tych epizodów historii polskiej literatury, które przeszły niemal niezauważone. Pretekstem nawiązania korespondencji była tu „sprawa Bubera”, pomysł Gombrowicza, by za pośrednictwem Lipskiego skontaktować się z autorem Ja i Ty. Na prezentowany materiał składają się pochodzące z archiwum Instytutu Literackiego „Kultura” nieznane dotąd listy Gombrowicza do Lipskiego, a także sporządzona przez autora Piotrusia notatka wyjaśniająca szczegóły tej relacji. Zrekonstruowaniu kontekstu korespondencji służą także inne materiały, które nie były dotychczas obiektem badań: przechowywana w podparyskim Maisons-Laffitte korespondencja Lipskiego z Jerzym Giedroyciem, a także zasoby toruńskiego Archiwum Emigracji.

Słowa kluczowe: Witold Gombrowicz, Leo Lipski, Martin Buber, przekład Ślubu

Artykuł analizuje niebadane dotąd relacje między twórczością Leopolda Buczkowskiego a myślą nieortodoksyjnego judaizmu. Zafascynowany nią twórca przyznaje jej rolę zasadniczej ramy pojęciowej organizującej własne pisarstwo oraz inspirującej właściwy mu program etyczny. Buczkowski występuje przy tym w roli błyskotliwego diagnosty sytuacji teologii żydowskiej w dobie nowoczesności, prowadząc szyfrowany dialog z koncepcjami takich jej wybitnych przedstawicieli, jak Gershom Scholem, Franz Rosenzweig czy Martin Buber. Przy użyciu narzędzi inspirowanych myślą Jacques’a Derridy, artykuł stawia tezę o istnieniu bezpośredniego związku między postulowaną przez Buczkowskiego marańską formułą „rozszczepieńczej” podmiotowości a montażową poetyką tego pisarstwa.

Słowa kluczowe: Leopold Buczkowski, maranizm, frankizm, dialog, montaż.