Brezilya İmparatorluğu
Brezilya İmparatorluğu Império do Brasil | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1822-1889 | |||||||||||||
Slogan Independência ou Morte! "Ya Özgürlük Ya Ölüm!" | |||||||||||||
 Brezilya İmparatorluğu'nun en geniş toprakları, 1822-1828, eski Cisplatina eyaleti dahil. | |||||||||||||
| Başkent | Rio de Janeiro | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Portekizce | ||||||||||||
| Demonim | Brezilyalı | ||||||||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter anayasal monarşi | ||||||||||||
| Hükümdar | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Başbakan | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Yasama organı | Ulusal Kongre | ||||||||||||
| Federal Senato | |||||||||||||
| Temsilciler Meclisi | |||||||||||||
| Tarihî dönem | 19. yüzyıl | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||
| 1889 | 8.337.218 km2 | ||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Brezilya Uruguay | ||||||||||||
Brezilya İmparatorluğu, (Portekizce: Império do Brasil) 19. yüzyılda bugünkü Brezilya ve Uruguay toprakları üzerinde var olmuş devlet.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Brezilya, 16. yüzyılın başlarından beri bir Portekiz sömürgesi durumundaydı.[1] Napoléon'un 1807'de Portekiz'i işgal etmesinden sonra Portekiz veliaht prensi Dom João, Brezilya'ya sığınmaya karar verdi.[2] Veliaht prens 1808'de Rio de Janeiro'ya varınca sömürgenin konumu değişti; Brezilya, fiilen Portekiz İmparatorluğu'nun merkezi durumuna geldi.[1] Portekiz'in Brezilya üzerindeki ticaret tekelinin kaldırılması ile Britanya'nın Brezilya ile ticareti büyük önem kazandı. 1815'te yapılan yasal bir düzenleme ile Brezilya Portekiz'le eşit bir statüye kavuşturuldu. 1816'da Kraliçe I. Maria'nın ölümü üzerine veliaht prens, VI. João olarak tahta çıktı.[1]
Fransızların geri çekilmesinden sonra Portekiz'de ortaya çıkan karışıklıklar, kralın Portekiz'e dönüşünü zorunlu kılıyordu. Kral 1821'de oğlu Dom Pedro'yu veliaht tayin ederek Portekiz'e dönmek üzere Brezilya'dan ayrıldı. Bu arada Portekiz'de, yüz yılı aşkın süredir ilk kez toplanan Cortes (Parlamento), Brezilya'nın statüsünün yeniden sömürgelik düzeyine indirilmesine karar vermiş, Dom Pedro'nun da Portekiz'e dönmesini talep etmişti.[1] Portekizliler ile Brezilyalılar arasındaki sürtüşmelerin arttığı ve cumhuriyetçi eğilimlerin belirginleştiği bir ortamda, Dom Pedro Lizbon'a dönmeyi reddederek 7 Eylül 1822'de de imparatorluk tacını giydi. Amerika Birleşik Devletleri, 1824'te yeni devleti tanıyan ilk ülke oldu. Britanya'nın arabuluculuk girişimleri sonucunda 1825'te de Portekiz, yeni Brezilya hükûmetini tanıdı.[1]
I. Pedro, bağımsızlıktan hemen önce topladığı kurucu meclisi dağıttıktan sonra yeni ve liberal bir anayasa hazırlattı.[1] Yeni anayasaya göre oluşturulan meşrutiyet yönetimi sırasında, krala karşı muhalefet arttı.[1] Brezilya'nın bugünkü Uruguay topraklarını yitirmesine yol açan Brezilya-Arjantin Savaşı'ndan sonra kral 1831'de henüz beş yaşında olan oğlu lehine tahttan çekildi.[1]
1840'ta II. Pedro'nun resmen tahta çıkmasına değin geçen süre bir iç karışıklık ve savaş dönemiydi.[1] İç savaşın sona ermesini sağlamak amacıyla 1834'te anayasada yapılan değişiklikle daha adem-i merkeziyetçi bir yapılanmaya gidildi, önemli yetkilerle donanmış eyalet parlamentoları oluşturuldu.
Yaklaşık yarım yüz yıl süren II. Pedro döneminde Brezilya siyasal bakımdan istikrarlı, ekonomik bakımdan ise ihracata yönelik liberal bir ekonomiyle yönetilen bir devlet görünümündeydi. Aydın bir kişiliği olan II. Pedro, anayasal çerçeveye sadık kalarak, meclislerin ve hükûmetin etkin biçimde çalışmasına özen gösterdi. İmparatorluğun başlıca toplumsal ve ekonomik sorunu, ekonominin temel direği olan tarımda pamuk, kahve ve şeker üretiminin köle emeğine dayanmasıydı. Liberal bir ekonomik politika izlendiği için sanayinin gelişmediği, altın madenlerinin de önemini yitirdiği bu dönemde egemen sınıfı büyük toprak sahipleri oluşturuyordu. Köle emeğine duyduğu gereksinme, bu kesimin köleliğin kaldırılmasına uzun süre direnmesinin nedeniydi. Brezilya, bir oranda Britanya'nın baskısıyla 1831'de köle ticaretini yasakladıysa da bu ticaret 1853'e değin sürdü. Büyük toprak sahiplerinin siyasal ağırlığı nedeniyle, köleliliğin bütünüyle ortadan kaldırılması ancak 1888'de gerçekleştirildi. Bu tarihte 700 bin dolayında köle özgürlüğüne kavuştu.
II. Pedro döneminde, Brezilya'nın bölgedeki etkinliği de arttı.[1] Brezilya, Arjantin'deki Rosas rejiminin sona ermesinde etkili olduğu gibi, Brezilya ile Arjantin ve Uruguay arasındaki ittifak, 1864-70 savaştan sonra Paraguay'da da bir rejim değişikliğinin gerçekleşmesini sağladı. Bu, aynı zamanda bölgedeki liberal rejimlerin de zaferi anlamına geliyordu.
II. Pedro döneminde Brezilya'nın Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ile ilişkileri de gelişti, ulaştırma ve enerji gibi alanlara önemli yatırımlar yapıldı, 8.000 km uzunluğunda bir demiryolu ağı kuruldu.[1] Bu yatırımlar önemli ölçüde, şeker, kahve ve pamuk gibi ürünlerin ihracatından sağlanan gelirle yapıldı. Ama Brezilya'nın en önemli ihraç ürünü olma yolundaki kahve ticaretini elinde tutan Britanya'ya ticari bağımlılığı da gitgide arttı.
Dış ilişkilerdeki yoğunlaşma, ABD'nin federal yapısından etkilenen cumhuriyet yanlılarının 1870 sonrasında etkinliğini artırmasına katkıda bulundu. Köleliğin kaldırılmasına tepki gösteren toprak sahiplerinin ve ordunun bazı unsurlarının desteğini yitiren II. Pedro sonunda 15 Kasım 1889'da tahttan çekilmeye zorlandı. Pedro'nun Avrupa'ya sürgüne gönderilmesiyle de imparatorluk dönemi sona erdi.
