Harabati Baba Tekkesi
 Tekke bahçesi | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Kalkandelen, Makedonya |
| Koordinatlar | 42°00′07″K 20°57′20″D / 42.00194°K 20.95556°D |
| İnanç | Şii İslam (Alevi-Bektaşi) |
| Durum | Faal |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Harabati Baba |
| Mimari tür | Tekke |
| Mimari biçim | Osmanlı |
| Tamamlanma | 1538 |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Doğal taş, ahşap |
Harabati Baba Tekkesi veya Sersem Ali Baba Dergâhı, (Makedonca: Арабати Баба Теќе) MS 1538 yılında inşa edilmiş, günümüzde Makedonya'nın Kalkandelen şehrinde bulunan Osmanlı-Türk dini eserlerinden biridir.
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Harabati Baba Tekkesi, Makedonya'nın kuzeybatısında bulunan Kalkandelen şehrinde yer alır. Şehrin bir kenarında konumlanan bu dinî külliyenin içinde birçok yapı, bahçe bulunur. Duvarlarla çevrili tekke külliyesinin büyük ve gösterişli bir giriş kapısı vardır. Kapısı üzerinde kule bulunur.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Tekke, 1538 yılında Sersem Ali Baba veya Server Ali Baba adlarıyla anılan Bektaşi babası tarafından kurulmuştur.[1] 1799 yılında Kosova Valisi Recep Paşa'nın kuruculuğunda bir vakıf, tekkenin içinde oluşturulmuştur.[2] Dergâhın içindeki Mavi Konak adlı yapıyı Recep Paşa'nın veremli kızı Fatma Hanım'ın yüksekte daha temiz hava alması için yaptırdığı düşünülür.[3]
Tekkenin kurucusu olan Server Ali Baba, Kalkandelen'e gelmeden önce Bektaşilik'te “dedebabalık” makamını kuran ve 1520'de ilk dedebaba olarak Hacıbektaş'taki dergâhta bu posta oturan kişidir.[4] Ayrıca, Kanuni Sultan Süleyman'ın ilk eşi olan Mahidevran Sultan'ın ağabeyi olması nedeniyle Osmanlı sarayı ile yakın ilişki içinde bulunmuş, Hacı Bektaş Dergâhına yerleşmeden önce devlet kademesinde mîr-i miran (beylerbeyi) rütbesine kadar yüksemiş bir devlet adamıdır.[5] “Sersem” lakabını alışı ile ilgili rivayet şöyledir:[5] Ali Baba gördüğü bir rüya üzerine devlet işlerini bırakıp Hacı Bektaş Veli dergâhında dinî hayata geçmek için padişahtan izin istemişti. Bu kararına şaşıran Sultan Süleyman “Sen sersem mi oldun? Vezîrlik bırakılır da orada Dervîşlik mi yapılır” deyince “Kabûlümdür Sultânım, varsın bana Sersem Alî desinler. Fakir müsaadenizi ricâ ederim”, diye cevap vermiş ve padişah da izin vermiştir.
Mahidevran Sultan'ın Hürrem Sultan'ın entrikaları ile saraydan sürülmesinden sonra ağabeyi Sersem Ali Baba'nın Hacı Bektaş Veli dergâhından uzaklaştırıldığı ve Kalkandelen'e geldiği düşünülür. Ali Baba, Kalkandelen'e gidişinden bir süre sonra Anadolu'da çıkan Celali isyanları nedeniyle Kanuni tarafından geri çağrıldı. Kalender Çelebi İsyanı'ndan sonra Anadolu'daki faaliyetlerine son verilen ve postnişinsiz kalan Hacıbektaş Veli Dergâhı'nda ikinci kez dedebaba unvanı ile posta oturdu ve orada öldü. Kalkandelen'deki Harabati Baba Dergâhının bahçesinde Sersem Ali Baba'nın makamı bulunur.[4]
Kalkandelen'deki tekke adını, Sersem Ali Baba'nın ölümünden sonra yerine geçen dedelerden birisi olan Harabati Baba'dan alıyor. 16. yüzyılda Malatya'dan Kalkandelen'e gelen Harabati Baba tekkeyi dergâh haline sokmuştur.[6] Yüzyıllar boyu dergâhın geniş bahçesinde tarım ve hayvancılık yapılmıştır.[6]
Dergâh, Kosova Valisi Recep Paşa döneminde gelişip önem kazanmıştır.[7] Recep Paşa, dergâha 50 hektarlık arazi vakfedip yeniden yaptıran kişidir. Mezarı, dergâhın bahçesindedir.
1945 yılında kapatılan dergâh, 1948 yılında eşkıyalar tarafından yakıldı. Ayrıca, Yugoslavya döneminde, yapılar turistik bir tesise dönüştürüldü; içinde otel, lokanta, disko işletilmiştir.[1]
Yugoslavya'nın dağılması ile 1992'de dergâhın Kış Evi ve Meydan Evi gibi bazı bölümleri yeniden açılarak dergâh canlandırıldı. 2001'deki Ohri Çerçeve Antlaşması'ndan sonra otel, restoran olarak kullanılan bölümler kapatıldı.[6] 2003 yılında dergâhın kullanımı konusu Sünni Birliği ve Bektaşi Birliği arasında dava konusu oldu.[6] İddialara göre, 2010'da bazı bölümleri sünniler tarafından şiddet yoluyla ele geçirildi.[8]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Tekke külliyesinde bir kısım -
Tekkeden ayrıntı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Balkan Travellers - Tito, Teto and Some Troubled Tourism Await You in Tetovo, Macedonia, Erişim tarihi:23.11.2012 2 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ Džemal Ćehajić, Društveno-politički religiozni, književni i drugi aspekti derviških redova u jugoslavenskim zemljama, Prilozi za orijentalnu filologiju, Orijentalni institut u Sarajevu, Saraybosna 2000 22 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Boşnakça)
- ^ "Demet Sevimli, Merhaba Rumeli yazı dizisi 4, Milliyet gazetesi, 24.09.2009". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015.
- ^ a b "Dedebabalık ve Sersem Ali Baba, Düşünce Denizi bloğu 26.11.2006". 15 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2012.
- ^ a b Yaşar Kalafat, Bedri Noyan Dedebaba ve Balkanlarda Bektaşilik, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 6, Yıl 1998[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b c d "Devrim Sevimay, Merhaba Rumeli Yazı Dizisi 4, Milliyet Gazetesi, 24.09.2009". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2012.
- ^ "Övgün Ahmet Ercan, Kalkandelen ilke Bektaşi Dergâhından Çıkarılan Ders, 20.11.2010". 20 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2012.
- ^ "Makedonya Harabati Baba Bektaşi Dergâhı Kundaklandı, Cemvakfi.org.tr sitesi, 21.12.2010". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2012.
