Kahire
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Kahire القاهرة (El Kahire) | |
|---|---|
Kahire | |
 Bayrak  Arma | |
Takma adlar: Bin minareli şehir, Arap ve İslam dünyasının başkenti | |
  Kahire Kahire'nin Mısır'daki konumu | |
| Ülke |  Mısır |
| İl | Kahire |
| İdare | |
| • Vali | Gala Mustafa Sait |
| Yüzölçümü | |
| • Başkent | 453 km² |
| • Kent | 6,640 km² (2.560 mil²) |
| Rakım | 23 m |
| Nüfus (2011) | |
| • Başkent | 9.120,350 |
| • Yoğunluk | 17.190/km² |
| • Kent | 17.290,000 |
| • Metropol | 19,439,541 |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| Alan kodu | (+20) 2 |
Resmî site www.cairo.gov.eg | |
 | |
| Konum |  Mısır |
| Kriter | Kültürel: i, v, vi |
| Referans | 89[1] |
| Tescil | 1979 (3. oturum) |
| Bölge | Arap Devletleri |
Kahire (Arapça: القاهرة, romanize: el-Qāhira, "Galip", "Üstün Gelen"), Mısır'ın başkenti, Arap dünyası ve Afrika'nın en büyük kenti. Büyük bölümü Nil Irmağının doğu kıyısında, ırmağın Reşid ve Dimyat kollarına ayrıldığı noktanın biraz aşağısında yer alır. 1300 yılı aşkın süredir aynı alanda, aynı adla yer alan kent, Doğu ve Batı'nın, eski ile yeninin gelişigüzel bir bileşimini yansıtır. Kentin adı Mısırlılar tarafından çoğu kez ülkenin adı olan Arapça Misru, Mısır Arapçası Masr olarak adlandırılır.
Kahire, kent merkezinde 7.9 milyon, banliyöleriyle birlikte toplam 20 milyona yakın bir nüfusa sahiptir. Kahire Mısır ve çevre ülkelerinin politik, ekonomik ve kültürel merkezi konumundadır. Mısır hükûmeti, parlamentosu, devlet daireleri ve diplomatik temsilciliklerin birçoğu Kahire'de bulunmaktadır.
Kahire barındırdığı birçok üniversite, yüksek okul, tiyatro, müze ve anıtlarıyla ülkenin atardamarı konumundadır. Eski Kahire, 1979 yılından beri UNESCO Dünya Mirası listesi'nde bulunmaktadır. Kahire Müzesi, Piramitler bölgesi, Nil Irmağı çevresi turistlerin rağbet ettikleri önemli mekanlardandır.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Kahire kenti Kahire iliyle (muhafaza) hemen hemen aynı alanı kaplar. Çöl yükseltileri arasında sıkışmış olan güneydeki dar kesimi ve ırmak deltasına doğru genişleyen kuzey kesimiyle bir yelpazeyi andırır. Arazi yapısı ve sulama giderlerinin fazlalığı çöle doğru genişlemesini engellediğinden, yüzyıllar boyunca önce ırmağa doğru, daha sonra da kuzey ve güney yönünde büyümüştür.
Tipik bir çöl ikliminin egemen olduğu kentte gece-gündüz sıcaklık farkı çok yüksektir. Yazın gündüzleri ortalama 33 °C-34 °C'yi bulan sıcaklık, geceleri Nil'den gelen esintilerin etkisiyle 20 °C-22 °C'ye kadar iner. Kısa süren kış aylarında Yengeç Dönencesi'nde bulunan Güneş gündüzlerin ılık geçmesini sağlar, ama geceler oldukça serin ve nemlidir. Kentin yağış aldığı tek mevsim kıştır.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir] Kahire, Mısır iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 31 | 34,2 | 37,9 | 43,2 | 47,8 | 46,4 | 42,6 | 43,4 | 43,7 | 41 | 37,4 | 30,2 | 47,8 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 18,9 | 20,4 | 23,5 | 28,3 | 32 | 33,9 | 34,7 | 34,2 | 32,6 | 29,2 | 24,8 | 20,3 | 27,7 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 14,0 | 15,1 | 17,6 | 21,5 | 24,9 | 27,0 | 28,4 | 28,2 | 26,6 | 23,3 | 19,5 | 15,4 | 21,8 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 9 | 9,7 | 11,6 | 14,6 | 17,7 | 20,1 | 22 | 22,1 | 20,5 | 17,4 | 14,1 | 10,4 | 15,8 |
| En düşük sıcaklık (°C) | 1,2 | 3,6 | 5 | 7,6 | 12,3 | 16 | 18,2 | 19 | 14,5 | 12,3 | 5,2 | 3 | 1,2 |
| Ortalama yağış (mm) | 5 | 3,8 | 3,8 | 1,1 | 0,5 | 0,1 | 0 | 0 | 0 | 0,7 | 3,8 | 5,9 | 24,7 |
| Kaynak: World Meteorological Organization (1971-2000)[2] | |||||||||||||
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Geçmişte yörede Memfis ve Babil gibi antik yerleşmelerin bulunmasına karşın, bugünkü kentin gelişmesi Mısır'a İslamı yayan Arapların 641'de eski Babil sitesinin karşısında kurduğu el-Fustat (askeri kamp anlamına gelen Latince fossatum'dan) kasabasıyla başladı (bugün Mısr ül-Kadime (Eski Kahire)). Sonraki yüzyıllarda el-Fustat çevresinde bir dizi yeni yerleşim alanı açıldı; Abbasiler 751'de el Asker'i, Tolunoğulları 870'te Ktai'yi kurdular.
969'da kenti ele geçiren Fatımilerin komutanı Cevher, var olan yerleşimin kuzeydoğusunda surlarla çevrili dikdörtgen planlı bir kent kurdu. Başlangıçta el-Mansuriye olarak anılan kente, Fatımilerin merkezi olmasından (973-974) sonra Kahire adı verildi.
Eyyubilerin kurucusu Selahaddin Eyyubi, Kahire ve Fustat'ı tek bir sur içine alarak, Kahire'yi büyük bir kent durumuna getirdi ve geniş bir alanı kaplayan topraklarını buradan yönetti. Memlûk sultanı Baybars zamanında Memlûklerin merkezi olan kent, Orta Çağ boyunca en parlak dönemini Memlûk yönetimi altında yaşadı. 1340'larda 500 bine ulaşan nüfusuyla Afrika, Avrupa ve Ortadoğu'nun en büyük kenti durumuna gelmenin yanı sıra Doğu ile Batı arasındaki ticarette kilit bir bağlantı noktası niteliğini kazandı. El-Ezher Üniversitesi kentin aynı zamanda İslam bilimlerinin merkezi olmasını sağladı. Memlûklere bağlı zengin topraklardan gelen vergiler önemli bir gelir kaynağıydı. Kentteki en önemli mimari yapılar bu dönemde inşa edildi.
Kentin veba salgını (1348) ve Timur'un doğu sınırlarındaki istilasıyla (1400) başlayan gerilemesi, keşiflerin baharat yolunun önemini azaltmasıyla daha da hızlandı. Osmanlıların Mısır'ı ele geçirmesiyle (1517) siyasal özerkliğini yitiren Kahire, yalnızca bir eyalet merkezi durumuna geldi.
Napoléon Bonaparte'ın 1798'deki Mısır seferiyle Kahire'de kurduğu yönetim temmuz 1801'e değin sürdü. 1805'te valiliğe atanan Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın kurduğu hanedan Kral I. Faruk'un iktidardan devrilmesine (1952) değin Mısır'ı yönetti. Mehmed Ali ve ardıllarının saltanatı ve onu izleyen Britanya yönetimi dönemlerinde ve en sonra da bağımsızlıktan bu yana, kent işlevlerine göre çeşitli bölgelere ayrılmıştır (bakanlıklar, ticarethaneler, lüks konutlar).
Yapılaşma
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kentin bugünkü yapısı tarihiyle yakından ilgilidir. Kalabalık bir nüfusu barındıran ve Batı tipinde kurulmuş kesimi çevreleyen gecekondu görünümündeki üç eski mahallenin en büyüğü Fatımilerce kurulan yerleşim alanıdır. Burada Baybars Camisi ve Salaheddin Kalesi gibi çok sayıda tarihsel yapı vardır. Öteki eski mahalleler geçmişte kentin banliyöleri olan Bulak ve Mısrü'l-Kadime'dir (el-Fustat).
Kentin modern merkezi olan el-Azbakiye ile yakınındaki büyük ticaret merkezileri ve konut alanları yoksul eski mahallelerle çarpıcı bir karşıtlık oluşturur. Kentin ana caddesi Nil'e koşut uzanan ve televizyon binası, katedral, belediye binası ve lüks otellerin çevrelediği el-Kurniş Caddesi'dir. Nil kıyısındaki modern kesimler ile eski mahalleler arasında bulunan kesimde alt orta sınıflar yaşar. Ulusal Kitaplık ve İslam Sanatları Müzesi burada yer alır.
Metropoliten alanın doğusunda din büyüklerine ve Memlûk sultanlarına ait mezarlar bulunur. Ölüler Kenti adı verilen ve dünyada başka örneği bulunmayan bu yörede nüfusun en yoksul kesiminin bir bölümü (250 bin kişi kadar) yaşar. Belediye hizmetlerinden yoksun olan yörede, II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan hızlı nüfus artışının etkisiyle yapılmış olan görece modern, yeni yapılara da rastlanır.
Son yıllarda kentin batı ve kuzey kesimleri konut alanları olarak hızla büyümektedir. Tarımsal topraklardan ya da sulama yoluyla çölden elde edilen alanlarda Heliopolis ve Nasr kenti gibi çeşitli yerleşmeler kurulmuştur.
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Kahire Mısır, Roma, Orta Çağ Arap ve Osmanlı mimarisinden zengin örnekler barındırır. Kentin tescil edilmiş olan 400'den fazla tarihsel anıtı MS 130 ile 19. yüzyıl başları arasındaki dönemden kalmadır. En eski kesimlerde üstü sıvalı ve iki-dört katlı tuğladan evler egemendir. Bazı eski evlerde yöreye özgü ahşap pencere kafesleri (müşrefiye) bulunur. Geleneksel konutlar çeşmeli bir avluya açılır; erkek ve kadınların yaşadığı bölümler ayrıdır. Kentin 19. yüzyılda inşa edilen kesimindeki binaların taştan yapılmış zengin bezemeli dış yüzeylerinde, kubbeciklerinde ve romanesk eşiklerinde abartılı Avrupa etkisi görülür. 20. yüzyıl başlarında kurulan Batı etkisindeki kesimlerin fazla yüksek olmayan taş ya da betonarme binaları Paris'teki yapılar örnek alınarak yapılmıştır. Nil kıyısındaki Akdeniz tipi binalarda eski Mısır mimarisinin bazı özellikleri korunmuştur.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Geçmişte dinsel ve etnik açıdan karmaşık olan kent nüfusu giderek türdeş bir yapı kazanmaktadır. Günümüzde nüfusun yüzde 90'ını Müslümanlar oluşturur; geri kalanların çoğunu Kıptî Kilisesi'ne bağlı Mısırlı Hıristiyanlardır. Ayrıca az sayıda Katolik ve Protestan (çoğu Avrupa kökenli) ile küçük bir Yahudi topluluğu vardır. Kentin çok yüksek olan nüfus artış hızı ciddi sorunlar doğurmaktadır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kahire'nin ekonomisi başlangıcından bu yana yönetsel işlevlerine, iç ve dış ticarete ve sanayi üretimine dayanmıştır. Büyük ölçekli sanayileri dokumacılık (genellikle pamuklular), demir-çelik, gıda ve tütün işlemenin yanı sıra tüketim mallardır. El emeğine dayanan geleneksel sanayiler de önemli bir yer tutar. Mısır'ın en önemli banka ve finans kuruluşları ile ulaşım şirketlerinin merkezleri Kahire'dedir.
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Kahire Üniversitesi, Ayn Şems, El-Ezher Üniversitesi ve Kahire Amerikan Üniversitesi gibi kurumlarıyla yükseköğretim merkezi olan Kahire'ye öteki Arap ülkelerinden çok sayıda öğrenci gelir.
Önemli Yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]Mısır Müzesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kentteki başlıca müzelerden biri Tutanhamon'a ait hazinelerin sergilendiği Mısır Müzesi'dir. 1900 yılında Fransız mimar Marcel Dourgnon tarafından neo-klasik tarzda inşa edilen müze, dünyadaki en geniş Antik Mısır koleksiyonuna sahip. Giriş katında 42 odada, üst katta ise 47 odada eserler sergileniyor.
Diğer müzeler İslam öncesi döneme ait ikon, dokuma ve taşların sergilendiği Kopt Müzesi, Memlûk Kuran'ları ile ahşap, pirinç ve cam eşyaların sergilendiği İslam Sanatları Müzesi'dir.
Han el-Halili
[değiştir | kaynağı değiştir]Han el-Halili Çarşısı Ortadoğu'da kurulan en büyük pazarlardan, Kahire'nin ve Mısır'ın en çok turist çeken noktalarından biridir. Tahrir Meydanı'nın doğusunda yer alır ve sokakları İslami mimarinin birçok örneğine ev sahipliği yapar. Gümüş, bakır, altın ve kaymaktaşı gibi madenlerden yapılmış çeşit çeşit hediyelik eşya ve takılar, deri ve daha birçok kumaşın kullanıldığı rengârenk kıyafetler, ruhu canlandıran, bedeni dinçleştiren kokularıyla Doğu'nun egzotik baharatları ve ara sokaklara serpiştirilmiş kahveciler hem hediyelik eşyalar almak hem de Kahire'nin oryantal yüzüne ışık tutan bir tur yapmak isteyen ziyaretçilerin uğrak noktasıdır.
Cezire Adası
[değiştir | kaynağı değiştir]Nil'in Kahire'den geçen bölümündeki adalardan en büyüğü seçkin Cezire adasıdır. Gelir seviyesi yüksek ailelerin ikamet ettiği Zamalek Mahallesi, Kahire Kulesi, Cezire Spor Kulübü, Modern Sanatlar Müzesi ve Opera Binası bu adada gezilebilecek noktalar arasındadır. Özellikle 182 m uzunluğundaki Kahire Kulesi'nden şehir manzarasını izlenebilir.
Tahrir Meydanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bankalar, alışveriş merkezleri ve restoranların sıralandığı Kahire merkezinin ortasında yüksek binaların mesken tuttuğu Tahrir Meydanı bulunmaktadır. Işıklı panolarla süslü meydan, bürokrasinin de merkezidir. Arap Birliği binası, çeşitli bakanlıklar ve devlet dairelerini barındıran Mugamma binası ve Kahire Amerikan Üniversitesi bu meydanda yer almaktadır. Meydan'ın güneyine doğru çıkarsanız 120 bin eserlik bir koleksiyona sahip olan Mısır Müzesi'ne ulaşılır. Ayrıca batıda, Nil kıyısında yer alan ünlü oteller Tahrir Meydanı'na çok kısa mesafede yer almaktadırlar.
Kahire Kalesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Han el-Halili çarşısının güneyinde, 15 dakikalık mesafede yer alır. Kendi içindeki yapıların çokluğundan dolayı burası bir kent gibidir. Camiler, müzeler ve restoranlar ile, Kahire kent merkezinin karmaşasından uzak ve sakin bir nokta olan Kahire Kalesi'nden Kahire manzarası da görülebilir.
Kale sınırları içerisinde bazı yapıları: Süleyman Paşa Camisi, Mehmed Ali Paşa Camii, En-Nasır Camisi, Askeri Müze, Araba Müzesi, Polis Müzesi, Gawhara Sarayı'dır. Kale'nin batısında kentin simgelerinden olan Sultan Hasan Medresesi ile Er-Rifai Camisi, güneybatısında ise Tolunoğlu Camisi ile Gayer-Anderson Müzesi de dikkate değer yapılardandır. Spiral minaresiyle Kahire'de tek olan Tolunoğlu Camisi ve İslam ve Avrupa sanatına dair paha biçilmez parçaların sergilendiği Gayer-Anderson Müzesi Kahire Kalesi içindedir.
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Kahire ülkenin öteki kentlerine demiryollarıyla bağlanır. Heliopolis yakınında uluslararası bir havalimanı vardır; Kahire Uluslararası Havalimanı Kahire'nin 15 km kuzeydoğusunda yer alır.
Kent içinde yaygın olarak kullanılan atlı araba, eşek ve develer yerini otomobillere, otobüs ve 1987'de kullanılmaya başlayan ve Afrika'daki ilk yeraltı taşımacılığı örneği olan metroya bırakmıştır.
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Mısır ve Kahire'deki en popüler spor dalı futboldur. Kentin en ünlü iki futbol takımı El-Ehli ve Zamalek yalnızca Mısır'ın değil Afrika ve Arap dünyasının önde gelen futbol kulüplerindendir. İki takım da iç saha maçlarını Kahire Uluslararası Stadyumu'nda oynamaktadır.
Fotoğraf galerisi
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Şehrin modern kısmının gökyüzünden görünüşü -
Kahire ve Nil Nehri -
Kahire Üniversitesi -
Kahire Kulesi -
Tahrir Meydanı -
Gize Piramitleri -
Kahire Metrosu -
Cezire Adası -
Han el-Halili -
El-Hakim Camisi -
-
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Barselona İspanya
Frankfurt Almanya
Houston, ABD
İstanbul, Türkiye
Minsk Belarus- New York, ABD
Ottawa, Kanada
Paris Fransa
Pekin, Çin
Saraybosna Bosna-Hersek
Seul, Güney Kore- Stuttgart Almanya
Tokyo, Japonya- Xi'an, Çin
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2016.
- ^ "Weather Information for Cairo". World Meteorological Organization. 18 Nisan 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2014.
