Megrelce
| Megrelce | |
|---|---|
| მარგალური ნინა | |
| Telaffuz | margaluri nina |
| Bölge | Megrelya |
| Etnisite | Megreller |
| Konuşan sayısı | (500,000 atıf 1989)[1] |
| Dil ailesi | Güney Kafkas dilleri
|
| Yazı sistemi | Gürcü alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Gürcistan |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | xmf |
 Megrelcenin konuşulduğu yerler. | |
Megrelce (Megrelce: მარგალური ნინა, romanize: Margaluri nina; Abhazca: Агыршәа, romanize: Agırşwa), Güney Kafkas dillerinden biridir. Gürcistan'ın güneybatısındaki antik Kolhis halkıyla ilişkili olduğu sanılan yaklaşık 500.000 Megrel tarafından konuşulur.
Dağılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Megrelce konuşan nüfusun büyük çoğunluğu, Gürcistan’ın Samegrelo bölgesinde yaşar. Küçük bir grup da Gürcistan’ın ayrılıkçı bölgesi Abhazya’da bulunur. Abhazya’da Megrelce konuşan nüfusun çoğunluğu göç ettirilmiştir.
Megrelce, yaygın olarak Gürcü alfabesiyle yazılır; ama bu dil aslında yazılı bir dil değildir ve belli bir yazı standardı da oluşmamıştır. Megrelce konuşan nüfus ikidillidir ve asıl dilleri dışında Gürcüce konuşurlar. Gürcüce aynı zamanda Megrelce konuşan nüfusun yazı ve eğitimi dilidir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Megrelce, Güney Kafkas dillerinden biridir. En yakın akrabası Lazcadır ve bu iki dilin yaklaşık 500 yıl önce ayrılmaya başladığı kabul edilir. Aynı dili konuşan nüfusun kuzeyinde kalanlar Megrelce ve Osmanlılar'ın fethettiği bölgede kalanlar Lazca konuşan halk olarak ikiye ayrıldılar. Bu iki dil Gürcüceye yakın olmakla birlikte Gürcüceyle ayrışmanın MÖ 1. bin yılda başladığı kabul edilir. Güney Kafkas dillerinden olan Svanca ise akrabası olan bu dillere daha az benzer ve diğer dillerden MÖ 2. bin yılda ayrıştığı sanılır.
Bazı dilbilimciler, Megrel ve Laz dillerinin tek bir Zan dilinin birer lehçesi olduğunu ileri sürer. Zan dilinin yakın çağlarda Megrel ve Laz dillerine ayrıldığını ve günümüzde Zan dillerinin ayrıca konuşulan diller olmadığına dikkat çekerler.
En eski yazılı Megrelce metinler 19. yüzyıla tarihlenir. Bu metinler daha çok etnografya içeriklidir. İlk Megrelce dilbilimsel çalışmalar da 19. yüzyılın sonlarında yapıldı. 1930-1938 arasında Kazakişi Gazeti, Komuna, Samargaloş Çai, Narazeniş Çai ve Samargaloş Tutumi gibi gazete ve dergiler yayımlandı.
Lehçeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Megrelce’nin başlıca lehçe ve ağızları şunlardır:
- Zugdidi-Samurzakano veya Kuzeybatı lehçesi.
- Cvari
- Senaki veya Güneydoğu lehçesi.
- Martvili-Bandza
- Abaşa
Karşılaştırma
[değiştir | kaynağı değiştir]| Türkçe | Lazca | Megrelce | Gürcüce |
|---|---|---|---|
| Haber | Ambai[2] | Ambe | Ambavi |
| Yeni | Ağani | Axali | Axali |
| İhtiyar | Badi | Badidi | Moxutsi |
| Süt | Mja | Bja | Rže |
| Dut | Mjoli | Bjoli | Tuta |
| Erkek Kardeş | Cuma | Cima | Žma |
| Pazar | Mjaçxa | Jaşxa | Ǩvira |
| Tavuk | Kotume | Kotomi | Katami |
| Geldik | Komoptit | Kumoprtit | Movedit |
| Saymak | Ǩoroʒxu | Ǩoroʒxua | Riʒxva |
| Aile | Ocaği | Ocaxi | Ocaxi |
| Sekiz | Ovro | Ruo | Rva |
| Megrelya | Margalona | Samargalo | Samegrelo |
| Doğru | Mtini | Tini | Sǯori |
| Güvercin | Ťoroci | Ťoronci | Mťredi |
| Kalpsiz | Ugure | Ugure | Ugulo |
| Önce | Ǯoxle | Ǯoxole | Ǯin |
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2013.
- ^ "“Ambai” mi, “Ambari” mi? 24 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.".
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aleksandre Tsagareli (1880), Megrelskie Etiudi, Analiz Fonetiki Megrelskogo Yazika ("Megrelian Studies — The Analysis of Phonetics of Megrelian Language"). Rusça.
- İoseb Kipşidze (1914), Gramatika Megrelskogo (Iverskogo) Yazika ("Grammar of Megrelian (Iverian) Language"). Rusça.
- Şalva Beridze (1920), Megruli (Iveriuli) Ena ("Megrelian (Iverian) Language"). Gürcüce.
- Laurence Broers (2004), Containing the Nation, Building the State - Coping with Nationalism, Minorities, and Conflict in Post-Soviet Georgia.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Laz dil, tarih, kültür sitesi ve Lazca gazete 25 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mingrelian22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ethnologue raporu
- Nanashi Nina – Megrelce ilk alfabe kitabı29 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TITUS Caucasica: Megrelisch27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Almanca
- Otar Kacaia'nın Megrelce-Gürcüce sözlüğü2 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Megrelce Projesi Lund Üniversitesi, İsveç
