Paintball

Paintball, kişilerin bireysel olarak ya da takımlar halinde rakiplerini yenmek için yarıştıkları bir spordur. Daha genel tanımıyla karşılıklı 2 takımın çeşitli senaryolara bağlı kalarak birbirlerine karşı oynadıkları bir grup oyunudur. ‘’Paint’’ ve ‘’Ball’’ kelimelerinin birleşmesiyle meydana gelen bu İngilizce kökenli kelime ‘’Boya topu’' anlamına gelmektedir. Fakat uluslararası platformlarda da paintball adını almış ve oynanan tüm ülkelerde de bu isimle tanımlanmaktadır.

Oyuncular paintball tabancaları tarafından fırlatılan içi suda çözünür boya dolu jelatin kapsüller ile rakiplerini vurarak oyunda ilerler. Paintballlar zehirsiz, çevre dostu, suda çözünür polimerden yapılmıştır. Oyun genelde düzenli gerçekleştirilen yarışma organizasyonları, turnuvalar, profesyonel takımlar ve oyuncular seviyesinde profesyonel bir spor olarak oynanmaktadır. Paintball teknolojisi silahlı kuvvetler, polis güçleri ve paramiliter güvenlik kurumları tarafından da eğitim amaçlı ve bazı toplumsal olaylarda ya da bazı şüpheli kişiler üzerinde ölümcül olmayan bir müdahale aracı olarak kullanılmaktadır.

Oyunlar değişen büyüklüklerdeki açık ya da kapalı sahalarda oynanabilir. Bir oyun sahası doğal ya da yapay yüzeyle kaplı olabilir, saha oyunun niteliğine göre şekillendirilir ve oyuncular tarafından taktik örtü olarak kullanılır. Paintball oyununda farklı oyun tipleri vardır ve oyunlar bayrak yakalama, eleme, cephane limiti, belirli bir noktayı savunma ya da belirli bir noktaya saldırma, oyun alanına saklanmış belirli objeleri ele geçirme gibi varyasyonlar içerebilir. Oynanan varyasyona göre oyun sadece saniyeler de sürebilir, saatlere de yayılabilir. Hatta senaryo oyunlarında günlere yayılabilir.

Basitçe oynanabilen ve genelde sahalarda uygulanan iki tip senaryo mevcuttur. Bunlardan biri karşı takımın bayrağını ele geçirme amacıdır. Bu senaryoda hangi takım karşı takımın bayrağını vurulmadan ele geçirirse o takım skor olarak öne geçmekte ve avantaj sağlamaktadır. Bir diğeri ise tek bir bayrağın ortada sabitlenmesi ve her iki takımın da aynı bayrağa yönelmesi ve alması şeklindedir. Bu senaryoda da bayrağı alıp kendi başlangıç noktasına vurulmadan varan takım skor elde etmiş olur.

Paintball oyununun yasallığı ülkelere ve bölgelere göre değişmektedir. Pek çok bölgede oyunlar yasalarla düzenlenmiştir ve oyuncuların koruyucu maskeler giymesi ve belirli kurallara uyması zorunludur. Maskelerin takılması konaklama – toplanma bölgesinde zorunlu değildir.

Kullanılan paintball donanımları senaryolara ya da oyun tiplerine göre, donanıma harcanabilecek bütçeye göre ve kişisel tercihlere göre değişebilir. Paintball, 23 Ocak 2018 tarihi itibari ile Atıcılık ve Avcılık Fedarasyonu bünyesinden çıkarılarak Gelişmekte Olan Spor Branşları Fedarasyonuna bağlanmıştır.

Ekipmanlar

Paintball silahı

ABD'de 1960 yılında Nelson Paint Şirketi'nin kurucularından olan Charles Nelson daha önce buna benzer birçok konsepte imza atmakla beraber marker, Türkçe adıyla işaretleyici olarak bilinen paintball silahını ve boya topunu icat etmiştir. Paintball silahlarının temel amacı, o zamanlarda ormanlarda kesilecek olan ağaçları belirlemekti. Bu yüzden de işaretleyici olarak anılmaktadır. Fakat daha sonraları, bir ihtiyaçtan doğan bu icat, paintball sporunun oluşmasına etki etmiştir.

Paintball silahı rakibinizi boya topları ile vurmaya yarayan temel oyun ekipmanıdır. Paintball silahının bir besleme gözü olmalıdır, buradan boya yüklenir. Yükleme mekanizması yaylı, kütleçekimli (boya topları yükleme odacığına düşer) ya da elektronik cebri besleme sistemli olabilir.

Modern paintball silahları sıkıştırılmış hava tankı ya da karbondioksit tankı gerektirir. Erken dönem sürgülü mekanizmalı paintball silahları ise normalde saçmalı silahlarda görülen tek kullanımlık gümüş kapsüller (12 gram CO2 kartuşlar) kullanmaktaydı.

1980'lerin ortalarından sonlarına dek paintball silahı mekaniği oldukça gelişerek daimi hava basıncı ve yarı otomatik kullanım özellikleri getirildi. Atış hızı yükseltilen silahların karbondioksit (CO2) tankları da 3.5 ons kapasiteye sahipken 40 ons kapasiteye yükseltildi. Silahlara 5000 PSI basınç kapasitesine kadar ulaşan, farklı büyüklüklerde sıkıştırılmış hava ya da nitrojen tankları eklendi.

Kararsız CO2 kullanımı elektronik silahlardaki düşük basınçlı pnömatik bileşenlere zarar vermemektedir. Bu yüzden daha kararlı bir gaz olan sıkıştırılmış hava elektronik silah sahiplerince tercih edilmektedir.

Boya topları

Paintball silahlarında cephane olarak kullanılan boya topları küre şeklinde jelatin kapsüllerdir ve polietilen glikol, diğer zehirsiz suda çözünür maddeler ve boya içerirler. Boya toplarının kalitesi topun kabuğunun kırılganlığı, şeklinin mükemmel yuvarlaklıkta olup olmamasına ve dolgunun kalınlığına göre değişmektedir. İyi kalite toplar mükemmel küre şeklindedir, vuruş anında patlamalarını garanti etmek için çok ince kabukludurlar ve oyun sırasında gizlenemeyen ya da çıkartılamayan kalın, parlak renkli dolguya sahiptirler. En yüksek kalite boya toplarına mısır nişastası ve metalik pullar da eklenir böylece her türlü arka plan renginde kolayca seçilebilen, kalın, parlak ve çıkartması zor renkli izler bırakırlar.

Günümüzde kullanılan hemen hemen tüm paintball topları çevreye zarar vermeden toprakta çözünebilen niteliktedir. Boya toplarının yapımında kullanılan tüm maddeler yenilebilir kalitede ve insan sağlığına ve çevreye zararsızdır. Üreticiler ve dağıtıcılar geçmişte geleneksel yağ bazlı boyalar ve sıkıştırılmış karbondioksitten daha kullanıcı dostu ve çevre dostu olan su bazlı boyalara ve sıkıştırılmış havaya geçiş yapmak için oldukça çaba sarf ettiler. Yapılan geliştirmeler sonucu bugünkü çevre dostu boya topları ortaya çıktı. Boya topları 0.50" (.50 kalibre) ve 0.68" (.68 kalibre) gibi farklı boyutlarda olabilmektedir.

Maske ve gözlükler

Maskeler oyuncuların yüzlerini boya toplarından korumak için giydikleri güvenlik araçlarıdır. Geçmişte kullanılan gözlükler laboratuvarlarda ya da marangozhane gibi endüstriyel alanlarda kullanılan güvenlik gözlükleriyken, bugün kayak gözlükleri kullanılmaktadır. Bu gözlükler gözleri, burnu, burun deliklerini, ağzı ve kulakları tamamen kapatmaktadır. Maskeler aynı zamanda boğaz koruması da sağlayabilir. Modern maskeler eski tasarımlara göre daha hafif ve kullanışlıdır. Bazı oyuncular ağız ya da kulak korumalarını estetik ya da konfor sebeplerinden çıkartabilirler. Ancak bu önerilmediği gibi çoğu oyun alanında izin de verilmemektedir.

Profesyonel Ekipmanlar

Çoğunlukla oyunu yoğun bir şekilde oynayan oyuncuların, turnuva katılımcılarının ya da profesyonel oyuncuların kullandığı ekipmanlar ise şunlardır:

Kapsül ve Kapsül Paketleri: Yukarıda saydığımız zorunlu ekipmanların yanı sıra kullanılan en yaygın ekipman kapsüllerdir. Kapsüller plastik kaplardan ibarettir ve başparmakla açılan kapakları vardır. Bu kaplar kullanıma hazır boya toplarını muhafaza etmeye yarar. 10, 80, 100 ve 140 topluk değişik ebatlarda kapsüller bulunabilmektedir. 140'lık kapsüller genelde turnuva katılımcıları tarafından kullanılır. Boya topu kapsülleri özel kemerlerde oyun sırasında kolay ulaşılabilecek şekilde taşınır. Pek çok farklı tasarımlarda boya topu kapsülü taşıma kemerleri vardır. Bu kemerler en amatör oyunculardan turnuva katılımcılarına kadar her seviyede oyuncunun ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekildedir.
Sıkmaç/Silecek: Zaman zaman boya topu oyuncunun silahının içinde patlar. Bu meydana geldiğinde boya silahın içerisinde akar ve silahın çalışmasını aksatabilir. Speedball ve turnuva oyuncuları genelde silahlarını temizleyecek zaman bulamazlar ve olduğu gibi kullanırlar. Woodsball ve senaryo oyuncuları ise yanlarında molalarda namluyu temizleyebilecekleri bir alet bulundururlar. Sileceklerin pek çok farklı tipi vardır. Modeller temizleme zamanı, verimlilik ve yer kaplamalarına göre seçilebilir.
Paintball Formaları ve Pantolonları: Gerçekte motokros ve BMX kıyafetlerinden uyarlanmış paintball kıyafetleri turnuva oyuncuları tarafından giyilir. Bu kıyafetler oyuncuya hareket serbestliği sağlar ve hem boya toplarından hem de yüzeydeki taş gibi engellerden ya da sert yüzeylerden korur. Modern paintball kıyafetleri boya toplarının vurma etkilerini oldukça azaltmaktadır. Genelde yakın atışların yapıldığı kapalı alanlarda bazen sert zırhlar giyilerek oyuncunun yakın atışların etkilerinden korunması sağlanır.
Dirseklik ve Dizlik: Outdoor sporlarda yaygın olan dirseklik ve dizlik paintball oyuncuları tarafından da kullanılabilmektedir. Diz, dirsek hatta kalça eklemleri pedlerle vurmanın etkilerinden korunabilmektedir. Genelde pantolonların içine giyilen pedler yumuşak köpükten yapılırlar.
Eldivenler: Paintball toplarının ellere, parmaklara ve parmak eklemlerine etkileri oldukça acı verici olabilir ve geçici sakatlıklara yol açabilir. Ayrıca bir outdoor sporu olduğu için paintball sporcuları çoğu zaman yüzükoyun yatmak, sürünmek durumunda kalır ve bu ellerde yaralara, zedelenmelere yol açabilir. Koruyucu eldivenler ellerdeki yaralanmaları önler.
Atletik Koruyucu: Diğer sporlarda olduğu gibi paintball sporunda da oyuncuların hızlı hareket eden objelerden etkilenme olasılığı bulunmaktadır. Erkek oyuncular genellikle hassas anatomik bölgelerini acı verici vurulmalardan ve yaralanmalardan korumak için futbolda, lacrosse, hokey ve beyzbolda da kullanılanlara benzer atletik destekler ve genital bölge koruyucuları giyerler. Kadın oyuncular için de pelvik koruyucular ve özel spor sütyenleri bulunmaktadır.

Diğer Boya Atış Ekipmanları

Taşıtlar: Taşıtlar da yalnızca senaryo oyunlarda görülür. Go-kart arabalarından geliştirilmiş zırhlı paintball taşıtları oyuncuların vurulmalardan korunmalarına ve arazide hızlı hareket edebilmelerine olanak sağlar. Bu araçlara bir dizi boya fırlatıcı silah da monte edilebilmektedir.

Oynanış Şekli

İlk paintball oyunu 27 Haziran 1981 yılında Sutton, New Hampshire yakınlarında 6'şarlı iki grup halinde toplamda 12 kişinin bir arada oynaması ile gerçekleşmiştir. Sports Illustrated bununla ilgili bir makale kaleme alınca bu oyun birçok kişinin dikkatini çekmiştir. Bunun üzerine Bob Gurnsey, Hayes Noel ve Charles Gaines Nelson Paint Şirketi'den paintball silahlarının lisansını eğlence amaçlı kullanım olarak almışladır.

Paintball çok çeşitli kurallar ve varyasyonlar dahilinde oynanabilmektedir. Özellikle Türkiye'de Paintball sahalarında her firmada değişik kurallar dahilinde oynanmaktadır. Fakat daha global bir bakış açısında değerlendirdiğimizde kurallar ve konsept oyun öncesinde belirlenir. En temel oyun kuralı oyuncuların oyunu hiç vurulmadan tamamlamak üzere birbirleri ile rekabet etmesidir. Bir dizi kural oyundaki vuruşların geçerliliğini belirler, bazı oyunlarda istisnasız, koşulsuz her vuruş geçerli sayılmaktadır. En yaygın varyasyon, vuruşun geçerli sayılması için boya topunun patlamış olması ve vurulan oyuncuda belli büyüklükte bir iz bırakmasıdır. Elenen oyuncular oyun sahasını terk etmelidir. Bir oyuncunun elenmesi karşı takıma puan kazandırır. Belirlenen oyun kurallarına göre elenen oyuncu daha sonra oyuna tekrar katılabilir ya da oyundan tamamen çıkartılabilir.

Her oyunun spesifik hedefi oyun öncesinde belirlenir. Bu bir bayrak kapma yarışı ya da oyuncuların elenmesine bağlı bir oyun olabilir. Paintball sporundan zaman içerisinde popüler başka bazı varyasyonlar da çıkmıştır. Bunlardan birisi woodsball oyunlarıdır. Woodsball geniş ormanlık arazide oynanır. Speedball varyasyonu ise daha küçük sahalarda ve hızlı tempoda oynanır. Speedball oyunları 15 saniye gibi çok kısa sürelerle oynanır. Genelde en fazla 20 dakikaya kadar çıkar. Bir başka varyasyon ise senaryo paintball oyunlarıdır. Bu oyunlarda kurgusal ya da tarihi olaylar ve karakterler canlandırılır. Bugüne kadarki en büyük senaryo paintball oyunu Oklahoma D-Day'in 2. Dünya Savaşını yeniden canlandırması olmuştur.

Resmi paintball müsabakaları hakemin daveti ile başlar ve gerekli kontrollerin yapılması için oyunculara 5 dakika süre verilir. Müsabaka başlamadan önce tüm marker yani işaretleyiciler yardımcı hakemler tarafından sürat testine ve atış testine tabi tutulur. Son olarak boya topu ve gerekli ekipmanların kontrolü tamamlandıktan sonra oyuncular sahaya davet edilir. Oyuncular kendi stratejileri dahilinde sahadaki yerlerini alırlar ve müsabaka başlar.

Oyundaki amaç rakip takımı tümüyle işaretleyerek saf dışı bırakmak ve karşı takımın başlangıç noktasında bulunan düğmeye basmak ve zamanı durdurmaktır. Bazı senaryolarda bu bayrağı almak olarak da değişiklik göstermektedir. Düğmeye basan ve zamanı durduran takım skor olarak avantaj elde etmiş olur. Ancak kesin skor verilmeden önce hakemin işaretlemelere dair kontrolü gerçekleşir ve nihai skor düğmeye basan takıma verilir. Oyun süresi tamamlanana kadar kim daha fazla skor elde ettiyse o takım müsabakayı kazanır.

Güvenlik kuralları açısından çok disiplinli bir spor branşı olan paintball sporunda maske ve namlu kılıfı en önemli ve olması gereken ekipmanlardandır.

Kaynakça

"Paintball Kural Kitabı" (PDF). EPBF. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2017.
"Paintball Wave". Paintball Wave. 1 (1). 2009. s. 12.
Gelişmekte Olan Spor Branşları Federasyonu Resmi İnternet Sitesi 7 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Paintball, Atıcılık ve Avcılık Federasyonundan ayrıldı Haberi 31 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"Paintball Genel Tanıtım" (PDF). GOSBF. 8 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018.