Бәрхет

 

Бәрхет

Бәрхет Викиҗыентыкта

Бәрхет яки хәтфә ( алман. Barchent; ингл. гл. Velvet, фр. Velours) — йонча кушып тукылган ефәк тукыма. Тукыма җирлеге киндер я саржа үреме белән тукыла. Ефәк, йон яки киҗе-мамык җептән озын йонча белән тукылганы - хәтфә (хәтфә) дип атала. Хәтфә техникасында сызыклар рәвешендә бизәкләр салып чыгарылган тукыма - вельвет

Этимологиясе

«Бәрхет» сүзе гарәп-төрки barracan — «кара кием» дигәнгә барып чыга, рус теленә алман һәм поляк теле аша килгән.

Тарих

Энциклопедия Британника хәбәр итүенчә, бәрхет туку Ерак Көнчыгышта барлыкка килгәнгә охшаган, кайбер тикшеренүчеләр фикеренчә, беренче булып бәрхет Кытайда эшләнә башлаган, шулай ук Һиндстаннан килеп чыгуы турында гипотеза бар. .

Бәрхет тукыманы Аурупада XII гасырда куллана башлыйлар. Алар көнчыгыштан алып кайтыла. Үзләрендә тәүге тапкыр Сицилиядә һәм Венецияда чыгарыла башлаган. Италияда башта яшел төстә, ә соңыннан зәңгәр, күк, кызыл бәрхет барлыкка килә.

Русияда

Кызыл бәрхет күлмәк

XVII гасырга кадәр Русиядә тик җибәктән сугылганы гына бәрхетдип аталган. Чит илләрдән — Италия, Испания, Персиянан алып кайтканнар, бигрәк тә италия бәрхете югары бәяләнә. Башка илләрдәге кебек, беренче чиратта абруйлы һәм бай кешеләр генә кия алган. 1584 елда бер аршын "венедицкий" (венеция) бәрхете өчен бер сум түләгәннәр.

1623 елда Мәскәүдә патша сарае карамагында Бәрхет сарае ачыла, аңа Иван Дмитриев идарә итә. Биредә хәтта күп төсле бәрхет эшләнә. Мануфактура XVII гасыр уртасында ябыла .

XX гасыр — хәзерге заман

Бәрхет техникасында эшләп чыгарылган тукымалардан XX гасырда пан-бәрхет популярлыгын саклап калган. ХХ гасырда барлыкка килгән ясалма һәм синтетик сүсләрдән җитештерелгән тукыма, шулай ук яңа технологияләр күп булуы белән бәйле, табигый сүстән җитештерелгән бәрхет кысырыклап чыгарылган.

Бәрхет — символ буларак

• Ал бәрхет тышлы китап «Бәрхет китап» дигән исем алган(1687), анда Русиянең атаклы дворян затлар исемлеге бирелгән.
• Бәрхет мизгелләре - ял итү өчен иң кулай вакыт
• Бәрхет ихтилал, ягъни кан түкми, көч кулланмый ясалган инкыйлаб.

Галерея

• 
  Пармиджанино (1503-1540). Изабелла д'Эсте портреты Лондон, Һэмптон-Корт. Герцогиняның күлмәге алтын сүс белән чигелеп, бәрхет тасма белән бизәлгән
• 
  Аньоло Бронзино. Элеонора Толедская белән улы Джованни. 1545. Уффици галереясе, Флоренция. Хәтфә күлмәк «анар алмасы» бизәкләре белән тукылган.
• 
  Рус императоры сараеннан бәрхет күлмәк шлейфы.Парча. Мода йорты Париж. 1888 ел тирәсе

Шулай ук карагыз

• Касай бәрхете
• Аксамит

Әдәбият

• Бархат// Большая советская энциклопедия : [в 30 к.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 3-й к. — М.  : Советская энциклопедия, 1969-1978.
• Бархат, материя // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.

• Бархат — Краткая энциклопедия домашнего хозяйства / Ред. И. М. Скворцов и др. — М.: Государственное Научное издательство «Большая Советская энциклопедия» — 1959.
• Л. Кибалова. О. Гербенова. М. Ламарова. Иллюстрированная энциклопедия моды.. — 1988.
• Кирсанова, Р. М. Костюм в русской художественной культуре 18 — первой половины 20 вв.. — 1995.
• Р. М. Кирсанова. Розовая ксандрейка и драдедамовый платок: Костюм — вещь и образ в русской литературе XIX в.. — 1989. — С. 22.
• Михайлова И. Великолепный «косматый», «рытый», «петливатый»: бархат в средневековой Европе // Теория моды: Одежда. Тело. Культура.  — 2012.  — № 25 (осень).
• Старинные узорные ткани России XVI — начала ХХ века: Из фондов Государственного Исторического музея. — 1999.
• Лермонтова Е. (A.), Шелковая фабрика в правление царевны Софьи Алексеевны, П., 1915; История Москвы, к. 1,. М., 1952, с. 415-16.

Сылтамалар

• Ирина Михайлова. Великолепный «косматый», «рытыйт», «петливатый»: бархат в средневековой Европе (рус.) // Теория моды. Одежда. Тело. Культура. — М.: Новое литературное обозрение, 2012. — Вып. 25, № 3. — ISBN 5-86793-472-1. Архивировано 19 января 2015 года.