kir

Turkcha (tr)

kir

chirkin

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

kir

Etimologiyasi

1 Badan, kiyim va shu kabilarga chang-toʻzon oʻtirishi tufayli va boshqa yoʻllar bilan hosil boʻladigan ifloslik. ◆ Qoʻlning kiri. Toʻnning kiri. shsh Moʻysafid capma-rosh.. kirdan qatirmalanib yaltiragan lun-gini [Yoʻlchining

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

boʻyniga ilib, boshini ish-qalay boshladi. Oybek, Tanlangan asarlar.

2 Kir bosgan, kirlangan. ◆ Kir koʻylak. Qoʻllari kir. sht ◆ Egnida tirsagi qirilgan kostyum, Yoqa kir, tugmasiz, yuz yamalgan shim. Uygʻun, „Ustasi farang“ . ◆ Yoʻlchi uning boshini kir yostiqqa ohista qoʻydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 koʻchma Yaramas, jirkanch, iflos. ◆ Fa-qat ana shu kir maqsadga yetish niyatida Aliqul bilan fikran boʻlsa ham bitim tuz-ding. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . ◆ Yoshlik oʻtdi. Boʻyi yetdi. Kir odat uni zindondek hovliga soldi. Mirtemir .

4 Yuviladigan yoki yuvilgan kiyim-kechak, sochiq, dasturxon va sh. k. buyumlar. ◆ Gul-nor titroqlablari bilan bazoʻrgina: -Yaxshi.. ammangizni sevintiring, man nima ? — dedi-da, kir yoyishni bahona qilib, uzoqlashdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ [Oyimxon] Och-dan oʻlmaslik uchun ertadan kechgacha kir yuvib, haqiga bir kosa kepak olib, non qilib yegan. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Koʻnglida kiri yoʻq Darrov xafa boʻla-vermaydigan, birovga gina-adovat saqla-maydigan, birovga yomonlikni istamaydi-gan; ochiq koʻngilli. ◆ Yuragida bori yuziga tepib turadigan bunday kishilarni, koʻnglida kiri yoʻq, debmaqtaydilar. P. Qodirov, „Uch ildiz“ . ◆ Tojimat aka.. koʻnglida kiri yoʻq, shaldir-shuldir odam edi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . Koʻnglini (yoki dilini) kir qilmoq Taʼbini xira qilmoq, dilini gʻash qil-moq; besaranjomlikka solmoq. ◆ Oʻksinish — odam koʻnglini kir qiladigan yomon illat-lardan. M. Ismoiliy, „Odamiylik qissasi“ . ◆ U [Toʻla] eng avval.. dilini kir qilib kelgan yolgʻonchilikka qarshi kurash boshladi. M. Ismoiliy, „Bizning roman“ . Tirnoq ostidan (yoki orasidan, tagidan) kir qidirmoq q. tir-noq. ◆ Men oʻz akasini reviziya qilib, tirnoq ostidan kir qidirib yurgan odamdan yaxshi-lik kutmayman. O. Yoqubov, „Asarlar“ . ◆ Sen tirnoq orasidan kir qidirmay qoʻya qol. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . ◆ Darrov tirnoq tagidan kir qidirasiz-a, Samadov. P. Qodi-rov, „Uch ildiz“ . Tishining kirini soʻrmoq Yey-digan hech narsa yoʻkdigini bildiradi, shun-ga ishora qiladi. ◆ Ular [boylar] palov yeb, ti-shini kovlaganlarida, biz tishimizning kirini soʻrib, oʻchoq oldida chorigʻimizni quritar edik. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Shoʻromiz boʻlsa, qorinlaring bir amallab toʻyib qolar, deydi. Lop etib qish kirsa, tishimizning kirini soʻrib oʻtiramizmi? B. Rahmonov, „Mardlar qissasi“ .

Antonimlari

КИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

kir
1 грязь (на теле, белье и т. п.); // грязный, нечистый; ◆ ~ dastroʻmol грязный, нечистый платок; ◆ ~ boʻlmoq быть грязным, загрязняться; ◆ ~ni ketkizmoq смывать, удалять грязь;
2 бельё (чаще грязное); ◆ ~ yuvish стирка белья; ◆ ~ chayqamoq 1) полоскать бельё; 2) стирать бельё; ◆ ~ tokcha узкая ниша, где хранится чистое бельё; ◆ 

• ~ yuvdi kuni первые поминки на третий день после смерти покойного или покойной (в этот день обычно стирают бельё покойного и потом отдают его человеку, омывавшему труп); tirnoq orasidan (или ostidan) ◆ ~ izlamoq (букв. выискивать грязь под ногтями) подкапываться (под кого-л.); искать вину там, где её нет; искать повод для нанесения (кому-л.) вреда; ◆ koʻnglida ~i yoʻq чистосердечный, откровенный; имеющий чистые помыслы; ◆ koʻnglida ~i yoʻq odam чистосердечный человек; человек с открытой душой.
  

Turkcha (tr)

kir

chirkin