Siclon tropegałe
In meteorołozia un siclon tropegałe el ze un sistema tenpestozo, o tipo de siclon, che el ga vesto prinsìpio su àcue tropegałi o subtropegałi del pianeta e caraterizà da un sentro o vòrteze de basa presion co nùcleo caldo e da numarévułi fronti de tenporałi (lìnee de gropo), desponesti tipegamente cofà spirałe e in rodasion da torno de un sentro belché defìnio, che i produze forti venti e pezanti precipitasion piovoze inte łe àree coinvolzeste dal so pasajo.[1]
Sti sicloni i se produze in consevensa del całore sensìbiłe libarà da l'osèano ałimentàndose dopo gràsie al całore latente de condensasion libarà inte l'àrìa dal vapore àcueo in condensasion. I ze difarenti da altre tenpeste o vòrtezi atmosfèreghi (es. sicloni extratropegałi) pròpio parché i ga un difarente mecanismo de ałimentasion de l'enerzia. I sicloni tropegałi, par sta motivasion, i se forma de frecuente sora de l'osèano arente de l'ecuatore, a sirca 15° de latitùdene de destansa da sto cuà, che el se move dopo verso alte latitùdeni del respetivo emisfero finmente a finirse pì o manco lentamente trasformàndose in comuni sicloni extratropegałi. Tutavia se łe tenperature marine łe consente i połe desviłuparse finmente a airca 30° de latitùdene o par-fin pì in là dei 35° de latitùdene in cazo de tranzision tropegałe, un procedimento che el consente ła trasformasion dinàmega e termodinàmega de un siclon extratropegałe inte un siclon tropegałe.[2][3][4][5][6][7]
In rełasion a l'entità e a ła zona zeogràfega de formasion de un siclon tropegałe, sto cuà el ze ciamà in magnera difarente: uragan, tifon, tenpesta tropegałe, tenpesta siclònega, depresion tropegałe o s-cetamente siclon o "ciclon".[8]
Etimołozia
[canbia | canbia el còdaxe]La paroła tifon ła ga du pusìbiłi orìzeni:
- dal cineze 大風 (daaih fūng (cantoneze); dà fēng (cineze) che signìfega "grando vento" (el tèrmano cineze 颱風 táifēng e 台風 taifu in japoneze i ga un'orìzene indipendente);
- da l'urdu, persian o àrabo ţūfān (طوفان) < grego Τυφών (typhon).
La paroła "uragan" ła deriva dal nome de un Dio de ła tenpesta dei Amerindi dei Caràibi, Huracan, dal cuało deriva el spagnoło huracán.
Inte-ła-fin, ła paroła siclon el vien dal grego "κύκλος", che signìfega "ser-cio".
Termenołozia
[canbia | canbia el còdaxe]
I sicloni tropegałi i ze clasificai drento tre grandi categorie bazae su ła intensità de ła fenomanołozia: depresion tropegałi, tenpeste tropegałi, e un terso grupo de tenpeste pì intense, che łe ga el nome che cànbia in baze a ła rejon. Par ezénpio, se na tenpesta tropegałe ła se descaenase inte el Pasìfego nord-osidentałe e ła riva a ver venti de l'entità de un uragan su ła scała de Beaufort, ła tołaria el nome de "tifon"; se na tenpesta tropegałe de ła istesa entità ła se verifegase invese inte el Conca del Pasìfego nord-orientałe ła vegnaria ciamà "uragan". I tèrmani "uragan" e "tifon" no i ze doparai inte l'emisfero sud o inte l'Osèano Indian. In ste conche i tołe el nome de sicloni.
De consevensa dipendindo de ła rejon i gnen doparai tèrmani difarenti par descrìvar i sicloni tropegałi co venti màsimi sostegnesti che i sorpasa i 33 m/s (63 nodi o 117 km/h):
- Siclon el ze el tèrmano da senpre conosesto inte l'Osèano Indian (cyclones), da co che el ze sta doparà par ła prima volta dal presidente de ła Comision Marìtema de Calcuta inte ła metà del XIX secoło. El vien doparà anca inte el Pasìfego sud[9]. Deriva dal grego kuklos che signìfega "sircołare". El tèrmano el vien de frecuente conpagnà da ajetivi vari (par ezénpio: tropegałe) inte łe altre àree.
- Uragan el ze el tèrmano col cuało i gnen ciamai i sicloni inte l'Atlàntego nord (huricanes) e inte el Pasìfego sentro-nord e nord-orientałe[10], verso est de ła linea del canbiamento de data, in memòria del Dio Maya de łe tenpeste, Huracan;
- Tifon el ze el tèrmano col cuało i gnen denomenai sicloni inte el Pasìfego nord-osidentałe[11], verso òvest de ła lìnea del canbiamento de data]], inte el Mare de ła Cina (typhoon), da tái fēng (cineze senplifegà台风, cineze tradisionałe颱風) o dà fēng (大风, 大風 che signìfega "grando vento").
Localmente, i ze stai doparai i tèrmani Bagyo inte łe Fiłipine, Taino a Haiti e Willy-willies in Austràlia, reppu in Japon, asina-t inte el Golfo Pèrsego.[12]
Depresion tropegałe
[canbia | canbia el còdaxe]
La depresion tropegałe ła ze un sistema de nubi e tenporałi andove i venti i riva a ła vełosità màsima de 63 km/h. No ghe ze un "òcio" e no i ze organizai a spirałe, cofà de sòłito cade inte i sicloni. Ghe ze isteso un'àrea de basa presion dal cuało el tołe el nome "depresion". Se ze drio parlar del stàdio inisiałe che el połe evòlvar in vero e pròpio siclon/uragan/tifon se łe se prezenta łe condision fìzeghe juste par el so desviłupo.
Tifoni, uragani o sicloni
[canbia | canbia el còdaxe]I tifoni, uragani o sicloni i ze depresion, o sia àree co na presion atmosfèrega tanto basa, co estension de racuanti sentenari de chiłòmetri, organizai a spirałe o sia veri e propi vòrtezi atmosfèreghi viołenti che i pròvoca o sia forti venti, bundanti precipitasion e pezanti inondasion drio de łe coste. I se forma solché inte el mare, tipegamente in chełi tropegałi, devegnendo bon de far entrada inte l'interior dei continenti solché inte na cea parte, andove de presa i se tènua. La so formasion ła cade intrà ła fin de l'istà e inte l'autuno cuando che inte i mari ła stasiona l'àrìa calda e ùmida par via de łe pì alte tenperature gaveste par via de l'àcua superfisałe.
Notasion
[canbia | canbia el còdaxe]- ↑ Glossary of NHC Termsnhc.noaa.gov.
- ↑ The TT Problem: Forecasting the Tropical Transition of Cyclones (PDF)atmos.albany.edu, novembre 2004.
- ↑ Revisiting the 26.5°C Sea Surface Temperature Threshold for Tropical Cyclone Developmentjournals.ametsoc.org, 4 novembre 2014.
- ↑ National Hurricane Center: HURRICANE ALEX (PDF)nhc.noaa.gov, gennaio 2016.
- ↑ National Hurricane Center: Tropical Storm GRACe (PDF)nhc.noaa.gov, ottobre 2009.
- ↑ National Hurricane Center: HURRICANE VINCE (PDF)nhc.noaa.gov, ottobre 2005.
- ↑ National Hurricane Center: Tropical Storm ARLENE (PDF)nhc.noaa.gov, aprile 2017.
- ↑ (EN) Glossario di Termini del National Hurricane Centernhc.noaa.gov.
- ↑ (EN) What is the difference between a hurricane, a cyclone, and a typhoon?, National Ocean Service della National Oceanic and Atmospheric Administration. entrada il 15 settembre 2018.
- ↑ (EN) What is the difference between a hurricane, a cyclone, and a typhoon?, National Ocean Service della National Oceanic and Atmospheric Administration. entrada il 15 settembre 2018.
- ↑ (EN) What is the difference between a hurricane, a cyclone, and a typhoon?, National Ocean Service della National Oceanic and Atmospheric Administration. entrada il 15 settembre 2018.
- ↑ Lyall Watson - "Heavens Breath" 1984
Altri projeti
[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so siclon tropegałe
el detien schemi gràfeghi so
Linganbi foresti
[canbia | canbia el còdaxe]- (EN) Joseph A. Zehnder, tropical cycloneEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
| Controło de autorità | LCCN (EN) sh85138066 · GND (DE) 4186319-7 · NDL (EN, JA) 00575300 |
|---|