Nicolas Defrecheux

Nicolas Defrecheux

Skepiaedje	10 di fevrî 1825, Lidje
Moirt	26 di decimbe 1874, Hèsta
Nåcionålité	Bedje
Activités	powete, scrijheu

WIKIDATA

Nicolas Defrecheux, di s' plin no, Jean-Nicolas-Joseph Defrecheux (riwalnijhåve Colas Dofrexhoe u Colas Defrexheu), k' on scrît ossu Defrêcheux, c' esteut on scrijheu e walon k' aveut skepyî a Lidje li 10 di fevrî 1825, et k' a morou a Hesta, eco djonne, li 20 di decimbe 1874.

Ci fourit onk des prumîs grands fjheus d' arimés del Walonreye.

Riprins dins l' grosse antolodjeye Piron.

Mwaissès dnêyes

I divna rlomé, tot d' on côp, après l' eplaidaedje del tchanson Leyîz m' plorer" dins l' Journal de Liége li 23 d' djun 1854. I rmeta ça e 1856 avou l' cråmignon "L' avez vs veyou passer ?", k' a rascodou l' pris d' ene bate di scrijhaedjes e walon amontêye pa ene soce di bénfjhance Les Vrais Liégeois.

Tant k' a Defrecheux, i va publiyî Chansons Wallonnes (1860), ene ramexhnêye di tchansons k' ont stî replaideyes avou des contes et des tuzêyes après s' moirt e 1877.

Sins vraiy modele divant lu, Colas Defrecheux a stî l' prumî a sepi pår adiercî del vraiye powezeye e walon. Dj' ô bén: des tecses ki leu soûmint, ci n' est pus des fåves u des tchansons a boere, mins les grands sintimints del djin (oniesté, famile, amour do vî tins et do lingaedje walon). Stilisticmint, c' est eto des scrijhaedjes wice k' i gn a nén trop di racontaedjes, et sins grandiveusté ni måhonteusté.

"Totes les Ouves da Defrexheu", eplaideyes e 1925

Plake del rowe di Hesta a s' no

Gn a ene rowe di Hesta k' a stî batijheye a s' no. Ene eto a Skerbek.

Il est l' pa da Joseph Defrecheux, ki va fé do diccionairaedje, et da Charles Defrecheux (1851 - 1906). I vont scrire ambedeus dizo l' no d' pene Hanscrouff.

Defrexheu et les soces di waloneus

Li djuri do concour di 1856, inte di zels Henry Forir, Charles Duvivier et François Bailleux, ourit-st adon l' idêye d' askepyî ene "soce literaire walone". Et c' est come ça ki l' 27 di decimbe del minme anêye, li Société Liégeoise de Littérature Wallonne fourit metowe so pås so fotches.

Il î va moussî todroet, et î divni cwårlî e 1869.

Il fourit eto mimbe d' oneur do Cåvea lidjwès.

Rilomêye da Colas Defrexheu

On vout k' Edith Piaf åye riclamé ki "Leyîz m' plorer", c' esteut l' pus bele tchanson å monde.

Dispu les anêyes 2000, on eploye li ratourneure lingaedje da Defrecheux po djåzer do lingaedje walon (come on dit "lingaedje da Shaekespeare" po l' inglès).

E 2024, li Siervice des Lingaedjes do Payis a eplaidî ene ramexhnêye di ses powinmes po plou fiesti ses deus cints ans, e fevrî 2025, et po s' sovni des 150 ans di s' moirt, e decimbe 2024. Ci ptit live la est dné po rén a totes les djins k' el dimandnut.

Sacwantès rlomêyès tchansons et arimés da Defrexheu

Leyîz m' plorer

(diviè 1850, cwand i scrît "Leyîz m' plorer")

Pådje rén k' sol tchanson

"Leyîz m' plorer" est, ciete, li pus rlomêye des tchansons da Defrecheux. Edith Piaf el riclama li pus bele tchanson di tos les tins.

L' avez vs veyou passer ?

Cråmignon, fwait po les fiesses do 25inme aniversaire di l' avnowe do Rwè Yopôl prumî.

Vive li no lidjwès

Nicolas Defrecheux a fwait des paroles e walon pol tchanson Valeureux Liégeois, k' a dmoré, disk' å djoû d' ouy, li tchanson des soces di studiants d' Lidje, dins les ôtès univiersités.

Mes deus lingaedjes

Loukîz a : so Wikisourd: Mes deux lingage (mwaisse ortografeye)

Arimé k' on pôreut dire ki c' est l' prumî rwaitaedje di sociolinwince do walon. I dene a tchaeke lingaedje ene plaece, et des cwålités: li walon virlixh, po djåzer avou ses copleus et ki lyi rmimbere si mame; li francès ki lyi a siervou e scole.

Hårdêyes difoûtrinnes

• Pådje då Colas Defrexheu.
• "Vive li no d' Lidjwès"
• Li Wiccionaire si rsieve di sacwantès fråzes da Nicolas Defrecheux po-z enimådjî des mots k' i gn a.
• Vos trouvroz des racsegnes so les ouves da Nicolas Defrecheux, u les ouves zeles-minmes, so Wikisourd e walon.