Zomi Festival of Khuado
Zomi Festival of Khuado
Zomi Festival of Khuado
Thupatna
Zomite’ i tenna, leh i omna kibang loin muntuam gamtuam tek himah tase lehang, i ki
batna zong tampi takmah na om sam aa, tuate’ lakah KHUADO cih thu, khat aa-a kihel ahi hi. Hi
thu lai tawh gelhkhiat theih nading aa hunpha ahong pia Topa Pasian tungah ka lung adam aa,
tua banzomin lai aa gelhkhia ding leh athu aa zong a gen dingin vai ahong ap makai vaihawmte
tung leh hi lai a sim mipih sapih akua maciat tungah zong ka lung adam mahmah hi.
Thukhupna
Tanglai i pu leh i pate’ hun pan tu khang dongin ei Zomite’ sungah kumsimin kum
kibengletin mihon kilomkhat aa gualnop annek “Lawm’ ” nihvei kinei aa, Khuabawl Sialsawm
annek lawm leh anlaak khuado annek lawm’te ahi hi. A masa zaw “Lawm’ ” pen lopawi khaici
tuhkhit tawl om hunsung ( Dopi ) kha aa kibawl hi aa, a kik “Lawm’ ” pen anlaak khit tawl om
hunsung ( Phal ) kha aa kibawl ahi hi. I pu leh i pate’ ii zia leh tongte’ i etkik tak ciangin, biakna
leh ngeina kiciantak aa- ana nei, thukhun leh thuciin kician tak tawh ana kalsuante’na hi uh aa,
ahih na khempeuh uh ah thu kitukalh cih bang omlo hi. Amaute in a biak a siam uh na
mangngilh ngeiloin na zahtak bawl uh hi. Tua thute tawh kizomin, ei Zomite in lopawi khaici
tuhkhit ahi aa, anlaak khit ahi zongin “Lawm’ ” thu tawh kisai pen tuni ciang dong, a kikhel
bangmah om nai hetlo hi. Zomite’ adingin hih “Lawm’ ” thu pen a thupi mahmah leh a manpha
mahmah khat hi aa, thu khengval aa mihon khawlkhopna ( Unlawful Assembly ) nam hilo hi.
Kuama kimin zat ding aa a na neihkhakloh uh, tanglai i pu leh i pate pan aa ei Zomite bek in i
neih leh i zat ahih manin, Zomite leh “Lawm’ ” cih pen a kikhen thei hetlo ding thu ahi hi. A thu
aa nialbawl himhim cih pen thakhat thu in pasan sialnek bang aa- a tungpah pawl nam ahih
samloh hang, hun saupi ahuam ding, mihingte’ khangsimna tawh a kipehlawh ahih lam
phawkin thu saupi khualna tawh a gamta, a kampau, a kikhuasa minamte i hih ding pen thupi
mahmah ding hi. Zomite’ sung aa gamtatna leh ki-itna tawh a kihualkhawm leh a kilomkhawm
ahi ( Social Ethics leh Social Love Feast ) tangpi tawh sa bang aa tatkhopna, leh itna ankuang
umkhop theihna siamna citciat zong sumgum bang aa i minam in anei gige i hih lam zong
phawk ciat ni. Thu limci, thu namtui tawh kikhuasa in vai masuante toibawl, neusek loin, tangzai
sak ni. Biakna leh ngeina tui bang aa-a luang khawm helhel thute i zangkhai ngaihsut khakloh
ding zong pen thupi mahmah dingin ka um hi. Mi namdangte’ biakna leh ngeinate i zuihpih i
(7)
neihpih ding zong omkha mah ding aa, tua mah bangin, eima biakna leh ngeinate zong minam
dangte in a hong theihpih tham ding dinmun i neih ding zong ki sam pha mahmah kha ding hi.
Mi namdang te aa bek zuihpih ding i sawm kei ding aa, ei aa zong bang hiam cih a thupitna leh a
manphatna a lakkhia thei lam ding in zong ma i pang ding hi. “Pasian hangin eite’ piangin,
hingin, i gamtang hi”( Sawl.17:28 ) ci-in Pasian kammal sungah a kigenna a om mah bangin,
i hinna leh i tatna, i hekna thu vannuai huamkhawmin eite a hong piangsak Pasian tawh a
kisailo, a kipehlawhlo ding leh a pengthei ding khat zong omlo ding aa, tua mah bangin mihing
leh mihing kizopna lam pan in zong “Sing abul pan lok leng adawn ki ling ding”cih gentehna
thu ana omna tawh kizui-in, sabang aa i tatkhopna hih leitungah eite i nuntakna leh i ki khuasak
nate limtakin lungngai leng, “Mimal khat leh tuikulh khat” cih bang dan aa kim leh paam tawh
ki mematna neilo liang aa kikhuasa veuvau mawk cih bang dan zong lah ahi khin samlo deuh
ding leh “Suangpi suangneu in thek” cih bang dan aa, mimal, minam, gam khat leh gam khat
kizom kipeh diudeu in hih leitung thu leh vaite’ a kihei, a kipeipei hi zaw ahih lamtak i phawk
kimciat na dingin zong tha kipia in, i ki hanthawn nuam hi. Ei Zomite’ in adung leh avai kigawm
( Vertical leh Horizontal ) ahi Pasian tawh kizopna leh mihing leh mihing kizopna nuntakna tawh
kisai a manpha mahmah Pasian kammal pan aa-a hong pai thu, bul lakin lungnemna tawh
thukhual picinna kung lam zuan in, masuan limci, maban limci a neikimciat minamte ahi dingin, i
tunna ciangciang panin manawt ciat ni.
(8)