9 Filipino LM Q1

Panitikang
Asyano
(Kagamitan
ng Mag-aaral sa FILIPINO)
Yunit 2
Ang kagamitang ito sa pagtuturong ay magkatuwang na inihanda At sinuri
ng mga guro mula sa mga pampublikong paaralan, kolehiyo
at unibersidad. Hinihikayat naming ang mga guro at ibang nasa larangan ng

edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng
Edukasyon sa action@deped.gov.ph. Mahalaga sa amin ang inyong mga
puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
1
Filipino – Grade 9
Learner’s Material
First Edition, 2014
ISBN:
Republic Act 8293, section 176 states that: No copyright shall subsist in any work of the
Government of the Philippines. However, prior approval of the government agency or office
wherein the work is created shall be necessary for exploitation of such work for profit. Such
agency or office may, among other things, impose as a condition the payment of royalties.
Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems, pictures, photos, brand names, trademarks,
etc.) included in this book are owned by their respective copyright holders. Every effort has
been exerted to locate and seek permission to use these materials from their respective
copyright owners. The publisher and authors do not represent nor claim ownership over
them.
Published by the Department of Education Secretary: Br. Armin A. Luistro FSC Undersecretary:
Dina S. Ocampo, Ph.D.
Mga Manunulat
ROMULO N. PERALTA
DONABEL C. LAJARCA
ERIC O. CARIŇO
AURORA C. LUGTU
JOCELY A O.
MARYGRACE A. TABOR SHEILA C. MOLINA JULIETA U. N C. CARPIO
RIVERA TRINIDA VILMA
D C.
LUCELM AMBAT
J AR
Mga Taga-Rebyu O RCRISTINA S. CHIOCO
Y I
C ŇEVANGELINE CALINISAN
REYNALDO S. REYES E A
JOSELITO S. GUTIERREZ S
JOSENNETH BRANIA D JInilimbag sa Pilipinas ng
RODERIC P. URGELLES R O_________________________
MAGDALENA O. JOCSON S____________
A E
Mga Konsultant N
D DDepartment of Education –
DR. ALTHEA ENRIQUEZ A . Instructional Materials Council
DR. JULIUS T. GAT-EB Y TSecretariat (DepEd-IMCS)
A U nd
B GOffice Address: 2 Floor
Language Editor E UDorm G, Philsports Complex
L I Meralco Avenue, Pasig City
DR. FLORENTINA S. GORROSPE L NPhilippines 1600
A A
Y
Telefax: (02) 634 – 1054
Tagapangasiwa
O O or 634 – 107
. , Email Address:
LOLITA M. ANDRADA M J imcsetd@yahoo.com
2
Paunang Salita
Ang panitikan ay minanang hiyas na nagsisilbing tulay na nag-uugnay sa atin sa iba-

ibang kultura ng bansa sa daigdig. Sa bawat pahina ng panahong nagdaan,
nabubuksan din ang ating kamalayan at pag-unawa sa natatanging kontribusyon ng
Panitikang Asyano sa daigdig ng mga alamat, maikling kuwento, sanaysay, dula,
tula, pabula at iba pa.
Sa masaklaw na paglalarawan, ang Asya ay nagbigay rin ng malaking ambag sa

daigdig ng panitikan sa Pilipinas. Kung gagalugarin natin ang naging impluwensiya
ng Panitikang Asyano sa ating mga Pilipino, masasabing hinulma nito ang malaking
bahagi ng ating pagkakakilanlan. Sa kabila ng napakaraming impluwensiya ng mga
Asyano sa kulturang Pilipino, nanatili pa rin ang taglay at natatanging kakanyahan
natin bilang mga Pilipino, tulad ng pagpapahalaga sa saloobin at pag-uugali ng isang
katutubong Pilipino sa isip, salita, at kilos.
Bago pa man dumating ang mga kanluranin ay mayroon na tayong ugnayan sa

Hapon, India, Tsina at Arabia, at nagaganap ang pakikipag-ugnayang ito sa
pamamagitan ng kalakalan, paninirahan at pakikipag-isa. Dahil dito, maraming mga
impluwensiya o minanang kultura natin ngayon ang nakaaapekto sa ating
pamumuhay at kultura bilang mga Pilipino sa kasalukuyan.
Ang Modyul sa Filipino sa Baitang 9 ang maglalantad sa iyo sa makulay na

panitikan ng Asya, at makapagbibigay ng malinaw na pang-unawa sa iyong
pagkakakilanlan bilang isang Asyano. Ito ang durungawang maghahatid sa iyong
kamalayan sa kultura ng ating mga karatig-bansa sa Asya upang lubos na
maunawaan ang kanilang kakanyahan at pagkalahi. Gagabayan ka ng Modyul na ito
sa iyong paglalakbay at pagtuklas sa mundo ng kaalaman.
3
TALAAN NG NILALAMAN
ARALIN I - Mga Akdang Pampanitikan ng Timog-Silangang Asya
Panimula
Panimulang Pagtataya
Aralin 1.1: Maikling Kuwento ng Singapore
Ang Ama
Anim na Sabado ng Beybleyd
Mga Pangatnig at Transitional Devices
Aralin 1.2: Alamat ng Thailand
Alamat ni Prinsesa Manorah Ang Buwang Hugis-Suklay
Pang-abay na Pamanahon
Aralin 1.3: Tula ng Pilipinas
Kultura: Ang Pamana ng Nakaraan,

Regalo ng Kasalukuyan, at Buhay Kinabukasan
Sitti Nurhaliza: Ginintuang Tinig at Puso ng Asya
Wastong Gamit ng Salitang Naglalarawan
Aralin 1.4: Sanaysay ng Indonesia Kay Estella Zeehandelaar Kapag
Lumaki Na
Ang Kahalagahan ng Recycling

Mga Pang-ugnay
Aralin 1.5 Dula ng Pilipinas Tiyo Simon
Kapag Naiisahan Ako ng Aking Diyos

Pandiwang Nasa Panaganong Paturol
Pangwakas na Gawain
ARALIN 2: Mga Akdang Pampanitikan ng Silangang Asya
Panimula
Aralin 2.1: Tanka at Haiku ng Hapon
Kaligirang Pangkasaysayn ng Tanka at Haiku Estilo ng Pagkakasulat
ng Tanka at Haiku
Ponemang Suprasegmental
Aralin 2.2: Pabula ng Korea
Ang Hatol ng Kuneho Nagkamali ng Utos
Modal
Aralin 2.3: Sanaysay ng Taiwan
Ang Kababaihan ng Taiwan, Ngayon at Noong
Nakaraang 50 Taon
Pagbibigay ng Kapangyarihan sa Kababaihang Pilipino sa
Pamamagitan ng Estadistikong Kasarian
Mga Pangatnig na nag-uugnay ng magkatimbang at di-

magkatimbang na yunit
4
Aralin 2.4: Maikling Kuwento ng Tsina Niyebeng Itim
Nagmamadali ang Maynila

Pagpapalawak ng Pangungusap Gamit ang Panuring
Aralin 2.5: Pabula ng Korea
Mongol: Ang Pagtatagumpay ni Genghis Khan Dahil sa Anak
Kohesiyong Gramatikal
ARALIN 3: Mga Akdang Pampanitikan ng Timog-Kanlurang Asya
Panimula Panimulang Pagtataya Aralin 3.1: Epiko ng Hindu
Rama at Sita
Nagkakaiba, Nagkakapareho sa Maraming Aspekto Dalawang Uri ng
Paghahambing
Aralin 3.2: Parabula ng Kanlurang Asya
Ang Talinghaga Tungkol sa May-ari ng Ubasan Parabula ng Banga
Pagpapakahulugang Semantika Aralin 3.3: Elehiya ng Bhutan
Elehiya sa Kamatayan ni Kuya

Ang Mga Dalit Kay Maria
Kung Tuyo na ang Luha Mo Aking Bayan Pagpapasidhi ng
Damdamin
Aralin 3.4: Sanaysay ng Israel
Usok at Salamin: Ang Tagapaglingkod at Pinaglilingkuran
Tilamsik ng Sining… Kapayapaan
Ang Pamaksa at Pantulong na Pangungusap Aralin 3.5: Nobela ng
Saudi Arabia
Isang Libo’t Isang Gabi Mga Patak ng Luha
Pahayag na Nagbibigay ng Katuwiran sa Ginawi ng Tauhan
5
MGA AKDANG PAMPANITIKAN
NG SILANGANG ASYA
6
I. PANIMULA
Larawan ng pag-unlad ang Silangang Asya: Hapon, North at South Korea, Taiwan,
Tsina at Mongolia. Matatagpuan ang mga bansang ito sa pagitan ng matataas na
kapuluan ng Gitnang Asya, at ng Karagatang Pasipiko. Malalalim ang lambak,
matataas ang mga bundok, at masagana ang mga kapatagan. Likas sa mga taga-
Silangang Asya ang mahigpit na pagkakabuklod-buklod ng pamilya. Makikita sa mga
akdang pampanitikan ang kanilang paniniwala, pilosopiya,katangian, kaugalian, at
kultura ng kanilang lahi na binigyan ng iba’t ibang anyo upang magmulat sa
kamalayan ng mga Asyano.
Sa pagtatapos ng Modyul 2, inaasahang mauunawaan at mapahahalagahan mo

ang kasiningan ng tanka at haiku ng Hapon, pabula ng Korea, sanaysay ng Taiwan,
maikling kuwento ng Tsina, at dula ng Mongolia sa pag-aaral nito. Hihimayin rin ang
mga panitikan ng nabanggit na mga bansa upang maunawaan mo kung mabisa ang
mga akdang pampanitikan ng Silangang-Asya sa pagpapakilala ng kultura at
kaugalian ng mga bansang pinagmulan nito?
Bilang pangwakas na gawain, inaasahang makasusulat ka ng sariling akda na

nagpapakita ng pagpapahalaga sa pagiging Asyano batay sa sumusunod na
pamantayan: a) orihinalidad, b) kaangkupan sa paksa, at c) taglay ang mga
elemento ng akda.
Sagutin mo ang kasunod na paunang pagsusulit sa sagutang papel bilang

paghahanda sa pagpalaot mo sa araling ito. Titik lamang ang isusulat.
II. PANIMULANG PAGTATAYA
1.
Pinakamaliit na yunit ng salita na may kahulugan.
A. morpema
C. salitang – ugat
B. ponema
D. pantig
2. Tulang mula Hapon na binubuo ng 31 na pantig.
A. Ambahan
C. Tanaga
B. Haiku
D. Tanka
3.
Ginagamit sa mga kuwentong ito ang mga hayop bilang tauhan.
A. maikling kuwento
C. parabula
B. kuwentong bayan
D. pabula
4.
Pamuno sa pandiwa o tinatawag din itong malapandiwa.
A. aspekto
C. pangatnig
B. modal
D. pawatas
Para sa mga bilang 5-7
Mula sa isang tuldok ng kaluwalhatian, anak, ikaw ay sumilang. Inaruga ka ng iyong

ama at ipinaghehele sa oyayi nang walang pag-iimbot na pag-ibig. Ni sa lamok ay
ayaw kang padapuan. Ni sa langgam ay ayaw kang pagapangan.
Ngunit paminsa-minsan, anak, ikaw ay umaatungal ng iyak. Pagkat ayaw mo sa
iyong yaya. Ni sa iyong mga tiya. Ang gusto mo’y sa akin magpaalaga,
magpakuwento, magpatulog. Gusto mo’y magpaheleng katulad noong ikaw ‘y
7
sanggol pa. Kung kailan pa naman ako subsob sa pagmamakinilya. Paano ko
ipaliliwanag sa iyo, anak , kung bakit kung minsan ay mas kailangang mas harapin
ko pa ang pagmamakinilya kaysa sa pagkarga sa iyo ?
Halaw sa: Paano Nagsusulat ang Isang Ina
ni Ligaya G. Tiamson Rubin

5.
Alin sa magkapares na salita ang magkasingkahulugan?
A. padapuan-pagapangan
C. wagas-dalisay
B. iyak na iyak- umaatungal

D. magpahele-magpa-alaga
6.
Alin sa talaan ang mga halimbawa ng pangatnig ?
A. mo, iyo, ikaw

C. ang, si, sina
B. ni, kung, ngunit

D. mas, kaysa
7. Ang pangatnig ay mga kataga o salita na ___________ ng dalawang salita,

parirala, o sugnay na pinagsusunod-sunod sa pangungusap.
A. nagsasama
C. nag-uukol
B. nagtuturing
D. nag-uugnay
8.
Ano ang hindi kabilang sa pangkat?
A. direktor
C. kariktan
B. iskrip
D. tanghalan
9.
Alin sa mga elemento ng dula ang sumasaksi sa pagtatanghal nito?
A. aktor
C. iskrip
B. direktor
D. manonood
10. Siya ang nagbibigay ng interpretasyon sa iskrip ng dula, siya ay ang ______.
A. aktor C. manonood
B. direktor D. tanghalan
11. Ano ang mga kohesiyong pangramatika na pagpapatungkol?

A. Anapora at Katapora C. Pangatnig na Pananhi
at Temporal
B.Nominal at Berbal D. Pangatnig na Pandagdag
at Panalungat
Paano ginamit ang modal sa pangungusap: “Ibig ng mga tutubi na ipaghiganti ang
kanilang prinsesa.”
A.
malapandiwa
C. pandiwa
B.
panuring
D. pawatas
13. Hindi maganda ang tubo ng halaman kaya namatay. Paano binibigkas ang
salitang nasalungguhitan sa pangungusap?
A. /tu.boh/ C. /tu.bo?/
B. /TU.bo/ D. /tu.BO/
Ama ng maikling : Edgar Allan Poe, Ama ng sinaunang pabula:
_____________
A. Aesop C. Nukada
B.Basho D. Ki no Tomonori
8
Hindi na kaila sa mga taga-Tulikan ang pakikipagkasintahan ni Derang sa

inhinyerong namamahala sa binuksang lansangang nagmumula sa kabayanan,
bumabagtas sa nayong ito, at patungo sa kabundukan ng Sinukuan. Hindi nila
dinaramdam ang gayon, sapagkat wika nila’y likas na yaon sa mga taong
magkakatugon ang damdamin. Bagaman nagkagayon si Derang ay walang pinag-
uukulan ng sali-salitaan kundi ang ama nitong si Mang Tiyago, sapagkat magmula
nang mangibig ang inhinyero’y nawala na ang dating mairog na pakikisama sa
kanyang mga kanayon. Hindi nila sinisisi si Derang, sapagkat naniniwala ang mga
taga-Tulikan na sa puso ng dalaga ay hindi nagbuko ang damdaming nagnanasa ng
karangalan. Ang tanging dinaramdam ng lamang nila’y ang pagkawala ng dating
mainam na ugali ng ama ni Derang na si Tandang Tiyago.
Halaw sa: Nagbibihis na ang Nayon ni Brigido Batungbakal
15. Ang ibig sabihin ng pariralang ang pagkawala ng dating mainam na ugali ng
ama ni Derang ay __________.
A. naging mayabang
C. nagbago ang pakikitungo sa kapwa
B. mahirap itong pakisamahan D. nagbago ang magandang
pag-uugali
16.
Ang ibig sabihin ng magkatugon ang damdamin ay____________.
A. pareho ang minamahal

C. iisa ang itinitibok ng puso
B. pareho ang iniibig

D. iisa ang isinisigaw
17.
Ang higit na binibigyang-pansin ng may-akda sa kuwento ay ang ________.
A. tauhan
C. pangyayar i
B. lugar
D. aral
18.
Ang kuwentong ito ay mauuri sa___________.
A. pangkatauhan
C. makabanghay
pangkatutubong-kulay D. pangkaisipan
Ang dahilan ng pagdaramdam ng mga taga-Tulikan ay ___________.
pagbabago ng pakikitungo ni Mang Tiyago

pagdating ng mga taga-Maynila
pagbabago ng kanilang lugar
pangingibig ni Derang sa iba
Ano ang ikinaiba ng dula sa ibang genre ng panitikan?
Ito ay binibigkas nang maindayog.

Ito ay itinatanghal.
Ito ay masining na isinasalaysay.

Ito ay mayaman sa supernatural na pangyayari.
Ano ang kadalasang ipinapakita sa isang dula?
Kabayanihan ng mga tauhan

Pinagmulan ng isang bagay
Nagaganap sa buhay ng tao
Kagandahan ng kapaligiran
9
22.
“Siya ang Ina ng Demokrasya, hindi matatawaran ang kontribusiyon
ni dating pangulong Cory Aquino sa samabayanang Pilipino.”
Sa pangungusap, anong kohesiyong gramatikal ang ginamit?
A. sa
C. siya
B. hindi
D. ni
23.
Batay sa sagot sa blg.7, anong uri ng kohesiyong gramatikal
na pagpapatungkol ang ginamit?
A. anapora
C. nominal
B. berbal
D. katapora
Bakit mahalaga ang kohesiyong gramatikal na pagpapatungkol sa pagbuo ng mga

pahayag o diyalogo?
Binibigyang-turing nito ang mga pangngalan
Iniiwasan nito ang pag-uulit ng mga pangangalan

Napaiikli nito ang mga pangungusap
Napalalawak nito ang mga pangungusap
Mayaman ang batang binusog ng pabula. Ano ang nais ipahiwatig nito?
Matalino ang bata sapagkat nagbabasa ng pabula.
Mayaman ang bata sa kaalaman tungkol sa mga hayop.

Matalino at may mabuting asal ang batang natuto sa mga pabula.
Maraming maibabahagi sa iba ang batang maraming nabasang kuwento.
Ano ang ibig sabihin ng paglagas ng Cherry Blossoms sa mga Tanka
ng Hapon.
A. paglipas ng panahon C. Mainit na ang panahon.
B. Malapit na ang taglamig. D. Nalanta na ang Cherry Blossoms.
Mahalagang bigkasin nang wasto ang mga ponemang suprasegmental sa

pakikipagtalastasan upang ___________
mas maging malakas ang ating tinig sa pagbigkas.
maging wasto ang baybay ng mga salitang ating isinusulat.

maging malinaw ang kahulugan ng nais nating maipabatid
maipaabot sa kausap ang tumapak na mensahe at damdamin.
Paano naiiba ang tanaga sa Pilipinas at Tanka ng Japan?
A. May tugma sa tanaga sa Tanka ay wala.
Mas mahaba ang Tanka kaysa sa tanaga.

Malalim ang kahulugan ng Tanka, ang tanaga’y mababaw
Ang paksa ng tanaga ay tungkol sa pag-ibig, ang Tanka ay sa panahon
Hindi ganap na pandiwa ang mga modal sapagkat ________
hindi ito nagsasaad ng kilos
ito ay nasa anyong pawatas

ginagamit lamang itong panuring sa pandiwa
wala itong ganap na kahulugan kapag nag-iisa
10
Paano ko ipaliliwanag sa iyo, anak, kung bakit kung minsa’y kailangan kong umalis ng
bahay at sa gabi na bumalik habang iyak ka nang iyak at ako ang palaging
tinatawag ?
Kung sa ngayon, anak, ako muna’y patawarin. Ngunit baling-araw sana’y maunawaan
mong ang pagmamahal na iyan ang siyang tunay na dahilan kung bakit kung minsan
ay mas hinaharap ko pa ang pagmamakinilya kaysa paghele sa iyo.
Halaw sa: Paano Nagsusulat ang Isang Ina ni Ligaya G. Tiamson Rubin
29. Ang tono ng nagsasalita sa sanaysay ay

A.
nagdaramdam
C. nagpapaunawa
B.
nagtatampo
D. nanghihikayat
Ang layunin ng sumulat ng tekstong ito ay upang ____________
isa-isahin ang pagkukulang ng ina
ipaunawa sa anak ang sitwasyon ng ina

ipaunawa sa anak kung bakit nagtatrabaho ang ina
makonsensiya ang ina sa kawalan ng panahon sa anak
Ipinapakita sa teksto ang realidad sa lipunan na ang babae ay:
pantahanan lamang
abala sa labas ng tahanan

aktibong bahagi ng lipunan
katuwang sa paghahanapbuhay
para sa mga bilang 32-34
Nagugunita pa ng mga taga-Tulikan ang unang pagkakarinig nila sa pangalang

Rosauro Santos. Isang trak ang unang naghatid ng pangalang ito sa
Tulikan, trak na kinalululanan ng mga piko at pala. Ipinagtanong ng tsuper ng
sasakyan ang bahay ang tininti sa nayon upang ihabilin dito ang mga kagamitan. Ang
inhinyero ay kasunod na kinabukasan at sa bahay ng tininti nanuluyan. Hindi na nga
naglaon at umalingasngas ang balitang nangingibig ang inhinyero sa anak ng tininti,
kay Derang na lalabing-animing taon lamang.
Halaw sa: Nagbibihis na ang Nayon
ni Brigido Batungbakal
32. Ang sadya ng inhinyero sa bayan ng Tulikan ay upang __________.
A. makilala si Derang
C. mamahala sa mga kagamitan
B. makilala ang bayan
D. mamahala sa pagbubukas ng daan
33. Batay sa reaksiyon ng mga taga-Tulikan sa mga pangyayari sa kuwento,
masasabing sila ay __________.

A. malapit sa isa’t isa C. hindi nagkakasundo
B. mainggitin sa kapwa D. hindi nagkakaisa
11
34.Ang layunin ng may-akda sa paghahatid ng kanyang kuwento ay
ipakilala ang mga tauhan
ilarawan ang lugar at mga kaugalian

isalaysay ang mga pangyayari
maghatid ng mga aral
Kulas:
Talagang buwisit ang sabong! Isinusumpa ko na ang sabong! Ni
ayaw ko nang makita ang anino ng sabungang iyan.
Nawa'y magkatotoo na sana iyan, Kulas.
Celing:
Kulas:
Oo, Celing, ipinapangako ko sa iyo, hindi
na ako magsasabong
kailanman.
Buweno,
Celing:
magpalamig ka muna ng ulo. Pupunta lang kami kay
Kumareng Kikay upang bumili ng sabon.
(Lalabas sina Celing at Sioning. Sisindihan ni Kulas ang natitirang kalahati ng

sigarilyo, hihithit at pagkatapos ay ihahagis sa sahig at papadyakan. Pupunta sa
isang silya at uupong may kalumbayan.)
Hango sa dulang: Sa Pula, Sa Puti
ni Francisco Soc Rodrigo

35. Ano ang senaryong ipinakita sa bahagi ng dulang “Sa Pula, Sa Puti”?
A. pagsisisi sa huli
C. panghihinayang sanhi ng pagkatalo
B. pagkahilig sa sugal
D. pag-aaway
Alin sa sumusunod ang angkop na ayos ng tanghalan o tagpuan ng dulang nasa

itaas.
sa bakuran ng mag-asawang Kulas at Celing
sa dampa ng mag-asawang Kulas at Celing

sa sala ng mag-asawang Kulas at Celing
sa tarangkahan ng mag-asawang Kulas at Celing
37.“Talagang buwisit ang sabong! Isinusumpa ko na ang sabong!” Kung isasaayos

mo ang pahayag na ito at gagamitan ng kohesiyong gramatikal na pagpapatungkol,
anong kohesiyong gramatikal na pagpapatungkol ang angkop?
A. ito C. sila
B. iyan D. siya
12
Tenyong:
Tatang, ikaw po’ y ititihaya ko nang hindi mangalay…
Inggo:
Huwag na… anak ko…hindi na maaari…luray-luray na ang
katawan ko…Tayo’y maghihiwalay nang walang pagsala! Bunso
ko, huwag mong pababayaan ang Inang mo! Putin, ay Putin…
Julia-Juana… kayo na lamang ang inaasahan kong kakalinga sa
kanila…Ang kaluluwa ko’y inihain ko na kay Bathala! Adyos mga
kaputol ng dibdib! Adyos mga kababayan! Ako’y iyong patawarin…
Naluoy na yata ang puso ng mga Kastila.
Hango sa dulang: Walang Sugat
ni Severino Reyes
Anong kulturang Pilipino ang lantad sa bahaging ito ng dula?
Maluwag na pagtanggap sa kamatayan
Pag-iiwan ng habilin bago lumisan

Paghingi ng tawad sa naging pagkakasala
Pagmamahal at pagmamalasakit sa magulang
“Ang kaluluwa ko’y inihain ko na kay Bathala!” Kung durugtungan ang pahayag na
ito at gagamitan ng kohesiyong gramatikal, ano sa sumusunod na panghalip ang
angkop?
A. nila C. sila
B. niya D. siya
40-50. Sumulat ng isang sanaysay na naglalarawan ng kultura ng alinmang bansa sa

Silangang Asya. Maaaring ito ay pormal op di-pormal at hindi bababa sa
200 salita.
YUGTO NG PAGKATUTO
I. Tuklasin
Alamin natin ang baon mong kaalaman tungkol sa mga araling nakapaloob dito
upang sa pagtatapos ay maipaliwanag mo kung gaano kabisa ang mga akdang
pampanitikan sa Silangang Asya sa pagpapakilala ng kultura at kaugalian ng mga
bansa nito.
Subukin mo ngang isakatuparan ang kasunod na gawain sa ibaba. Gawin mo ito sa

sagutang papel.
13
Ano ang
Watawat
Anong bansa
pagkakakilanlan o
ito?
tatak ng bansang
ito?
Ipagpagpatuloy ang pagpapalawak ng iyong kaalaman sa araling ito.
II.Linangin
Naririto ang mga aralin na gagabay sa iyo upang mahusay mong maipaliwanag ang
kabisaan ng mga akdang pampanitikan sa Silangang Asya sa pagpapakilala ng
kultura at kaugalian ng mga bansa nito.
Aralin 2.1
A. Panitikan: Tanka ni Ki no Tomonori at Haiku ni Bashō
- Hapon
( Isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat )
B. Gramatika / Retorika: Ponemang Suprasegmental
(diin, tono o intonasyon, at antala o hinto)
C. Uri ng Teksto: Naglalarawan
Panimula
Ang Hapon ang isa sa mga kilala at nangunguna sa larangan ng ekonomiya at

teknolohiya hindi lamang sa Asya kundi maging sa buong daigdig. Bagama’t
makabago na ang paraan ng pamumuhay ng mga tao roon, napananatili pa rin nila
14
ang kanilang sinaunang kultura at pagpapahalaga sa panitikan. Patuloy nila itong
ginagamit at pinagyayaman tulad na lamang ng Tanka at Haiku.
Ang Aralin 2.1 ay tungkol sa Tanka at Haiku na mula sa Hapon. Bahagi rin ng pag-
aaral ang paghubog sa iyong kasanayan sa wastong paggamit ng mga ponemang
suprasegmental tulad ng diin, tono o intonasyon, at antala o hinto upang mabigkas
mo nang wasto ang ilang halimbawa ng Tanka at Haiku nang wasto.
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makapagtatanghal at

makabibigkas nang maayos at wastong Tanka at Haiku mula sa Ingles tungo sa
Filipino batay sa sumusunod na pamantayan : wastong bigkas, malinaw na pagbasa,

at may damdamin.
Aalamin mo kung paano naiiba ang Tanka at Haiku sa iba pang uri ng tula.
Gayundin, kung paano nakatutulong ang ponemang suprasegmental sa maayos na
pagbigkas ng anumang uri ng tula.
Yugto ng Pagkatuto
A. Tuklasin
Sa kasunod na mga gawain, tuklasin natin kung may alam ka na sa
pagkakaiba ng Tanka at Haiku.
GAWAIN 1. Suriin Mo
Basahin ang bawat Tanka at Haiku.

Suriin ayon sa paksa at mensaheng
nais ipabatid nito.
Tanka
Haiku
Katapusan ng Aking Paglalakbay
Tutubi
ni Oshikochi Mitsune
ni Gonzalo K. Flores
Isinalin sa Filipino ni M.O. Jocson
Hila mo’y tabak
Napakalayo pa nga
Ang bulaklak nanginig
Wakas ng paglalakbay
Sa paglapit mo.
Sa ilalim ng puno
Tag-init noon
Gulo ang isip.
Naghihintay Ako
Anyaya
ni Prinsesa Nukada
ni Gonzalo K. Flores
Ulilang damo
Naghintay ako, oo
Sa tahimik na ilog
Nanabik ako sa ‘yo.
Halika, sinta
Pikit-mata nga ako
Gulo sa dampi
Nitong taglagas
15
Pamagat
Paksa
Menahe
Tanka
Naghihintay Ako
Katapusan ng
Aking Paglalakbay
Haiku
Tutubi
Anyaya
GAWAIN 2. Paghambingin Mo
Mula sa binasang Tanka at Haiku, isa-isahin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga ito
batay sa kayarian. Kopyahin sa iyong sagutang papel ang graphic organizer.
Tanka
Tanka at Haiku
Haiku
Pagkakaiba
Pagkakaiba
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
___________
_______________
Pagkakatulad
________________________________
Sagutin ang mga gabay na tanong.
Masasalamin ba sa mga akda ang kultura ng bansang pinagmulan nito? Ipaliwanag.

Bakit kinahiligan ng mga Hapon ang pagsulat ng maiikling tula?
Nasiyahan ka ba sa naging resulta ng gawain? Huwag kang mag-aalala, nais

lamang nitong sukatin ang taglay mo ng kaalaman tungkol sa paksang tatalakayin.
B. Linangin
Babasahin at uunawain mo ngayon ang Kaligirang Pangkasaysayan ng
Tanka at Haiku upang matuklasan mo kung paano pinahahalagahan ng mga Hapon

ang kanilang kultura at tradisyon sa pamamagitan ng ilang akdang pampanitikan.
Kaligirang Pangkasaysayan ng Tanka at Haiku
Ang Tanka at Haiku ay ilang anyo ng tula na pinahahalagahan ng panitikang
Hapon. Ginawa ang Tanka noong ikawalo siglo at ang Haiku noong ika-15 siglo. Sa
mga tulang ito layong pagsama-samahin ang mga ideya at imahe sa pamamagitan
ng kakaunting salita lamang.
Ang pinakaunang Tanka ay kasama sa kalipunan ng mga tula na tinawag na
Manyoshu o Collection of Ten Thousand Leaves. Antolohiya ito na naglalaman ng

iba’t ibang anyo ng tula na karaniwang ipinahahayag at inaawit ng nakararami.
16
Sa panahong lumabas ang Manyoshu, kumawala sa makapangyarihang
impluwensiya ng sinaunang panitikang Tsino ang mga manunulat na Hapon. Ang
mga unang makatang Hapon ay sumusulat sa wikang Tsino sapagkat eksklusibo
lamang ang wikang Hapon sa pagsasalita at wala pang sistema ng pagsulat.Sa
pagitan ng ikalima hanggang ikawalo siglo, isang sistema ng pagsulat ng Hapon ang
nilinang na mula sa karakter ng pagsulat sa Tsina upang ilarawan ang tunog ng
Hapon. Tinawag na Kana ang ponemikong karakter na ito na ang ibig sabihin ay “
hiram na mga pangalan”.
Noong panahong nakumpleto na ang Manyoshu, nagsimulang pahalagahan ng mga

makatang Hapon ang wika nila sa pamamagitan ng madamdaming pagpapahayag.
Kung historikal ang pagbabatayan, ipinahahayag ng mga Hapon na ang Manyoshu
ang simula ng panitikan nilang nakasulat na matatawag nilang sariling-sarili nila.
Maiikling awitin ang ibig sabihin ng Tanka na puno ng damdamin. Bawat Tanka ay
nagpapahayag ng emosyon o kaisipan. Karaniwang paksa naman ang pagbabago,
pag-iisa, o pag-ibig. Tatlumpu’t isa ang tiyak na bilang ng pantig na may limang
taludtod ang tradisyunal na Tanka. Tatlo sa mga taludtod ay may tig-7 bilang ng
pantig samantalang tig-5 pantig naman ang dalawang taludtod. Nagiging daan ang
Tanka upang magpahayag ng damdamin sa isa’t isa ang nagmamahalan (lalaki at
babae) . Ginagamit din sa paglalaro ng aristocrats ang Tanka, kung saan lilikha ng
tatlong taludtod at dudugtungan naman ng ibang tao ng dalawang taludtod upang
mabuo ang isang Tanka.
Gaya nga nang naipahayag na sa unang bahagi ng tekstong ito, noong ika-15 siglo,
isinilang ang bagong anyo ng pagbuo ng tula ng mga Hapon. Ang bagong anyo ng
tula ay tinawag na Haiku.
Noong panahon ng pananakop ng mga Hapon sa Pilipinas lumaganap nang lubos

ang Haiku. Binubuo ng labimpitong pantig na nahahati sa tatlong taludturan.
Ang pinakamahalaga sa Haiku ay ang pagbigkas ng taludtod na may wastong antala

o paghinto . Kiru ang tawag dito o sa Ingles ay cutting. Ang kiru ay kahawig ng
sesura sa ating panulaan. Ang Kireji naman ang salitang paghihintuan o “cutting
word”. Ito ay kadalasang matatagpuan sa dulo ng isa sa huling tatlong parirala ng
bawat berso. Ang kinalalagyan ng salitang pinaghintuan ay maaaring
makapagpahiwatig ng saglit na paghinto sa daloy ng kaisipan upang makapagbigay-
daan na mapag-isipan ang kaugnayan ng naunang berso sa sinundang berso.
Maaari rin namang makapagbigay - daan ito sa marangal na pagwawakas.
Ang mga salita na ginagamit ay maaaring sagisag ng isang kaisipan.
Halimbawa ang salitang kawazu ay “palaka” na nagpapahiwatig ng tagsibol. Ang

shigure naman ay “ unang ulan sa pagsisimula ng taglamig ”. Mahalagang
maunawaan ng babasa ng Haiku at Tanka ang kultura at paniniwala ng mga Hapon
upang lubos na mahalaw ang mensaheng nakapaloob sa tula.
Estilo ng Pagkakasulat ng Tanka at Haiku
Parehong anyo ng tula ang Tanka at Haiku ng mga Hapon. Maiikling awitin ang
Tanka na binubuo ng tatlumpu’t isang pantig na may limang taludtod.
17
Karaniwang hati ng pantig sa mga taludtod ay: 7-7-7-5-5, 5-7-5-7-7 o maaaring
magkapalit-palit din na ang kabuuan ng pantig ay tatlumpu’t isang pantig pa rin.
Samantala, ang Haiku ay mas pinaikli pa sa Tanka. May labimpitong bilang ang
pantig na may tatlong taludtod. Maaaring ang hati ng pantig sa mga taludtod ay:
5-7-5 o maaaring magkapalit-palit din na ang kabuuan ng pantig ay labimpito pa rin.
Karaniwang paksa ng Tanka ay pagbabago, pag-ibig, at pag-iisa. Ang paksang

ginagamit naman sa Haiku ay tungkol sa kalikasan at pag-ibig. Parehong
nagpapahayag ng masidhing damdamin ang Tanka at Haiku.
Naririto ang mga halimbawa ng Tanka at Haiku na mula sa Wikang Nihongo ay

isinalin naman sa Ingles at Filipino. Basahin at suriin.
Tanka ni Ki no Tomonori
Isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat

Hapon
Ingles
Filipino
Hi-sa-ka-ta no
This perfectly still
Payapa at tahimik
Hi-ka-ri no-do-ke-ki
Spring day bathed in soft light
Ang araw ng tagsibol

Ha-ru no hi ri
From the spread-out sky
Maaliwalas
Shi-zu ko-ko-ro na-ku
Why do the cherry blossoms
Bakit ang Cherry

Ha-na no chi-ru-ra-
So restlessly scatter down?
Blossoms
mu
Naging mabuway.
Haiku ni Bashō
Hapon
Ingles
Filipino
ha-tsu shi-gu-re
An old silent pond...
Matandang sapa
sa-ru mo ko-mi-no
A frog jumps into the pond,
Ang palaka’y tumalon
wo
ho-shi-ge na-ri
splash! Silence again.
Lumalagaslas
GAWAIN 3. Paglinang ng Talasalitaan
Batay sa kultura ng mga Hapon, isulat sa loob ng kahon ang mga salitang kaugnay
ng kahulugan o ipinahihiwatig ng mga salitang nasa biluhaba. Gayahin ang pormat
sa sagutang papel.
palaka
Cherry
taglagas
Blossoms
Kahulugan
Kahulugan
kahulugan
kaugnay o
kaugnay o
kaugnay o
konotasyong
konotasyong
kahulugan
konotasyong
kahulugan
kahulugan
18
GAWAIN 4. Kahon ng Kaalaman
Itala sa loob ng kahon ang mahahalagang impormasyon na nakalap mula sa

binasang kaligirang pangkasaysayan ng Tanka at Haiku. Hanguin ang pormat sa
papel.
Tanka
panahon kung kailan
paksa at tema
sukat
naisulat
___________________
________________
____________________
________________
__________________
____________________
Haiku
panahon kung kailan
paksa at tema
sukat
naisulat
___________________
________________
____________________
________________
__________________
____________________
GAWAIN 5. Sa Antas ng Iyong Pag-unawa
Sagutin ang mga tanong.
1.
Anong damdamin ang nangibabaw sa ilang halimbawa ng Tanka
at Haiku na tinalakay? Ganito rin ba ang iyong naramdaman? Bakit?
2.
Ano ang karaniwang paksa ng Tanka at Haiku? Ano ang nais ipahiwatig nito?
Paano nakatutulong ang Tanka at Haiku sa pagpapakilala ng kultura ng bansang

pinagmulan nito?
May pagkakaiba ba ang pagbigkas ng Tanka at Haiku? Sa paanong paraan?
Kung ikaw ang susulat ng ganitong uri ng tula ano ang paksang nais mong
talakayin? Ipaliwanag.
Alam mo ba na…
Kung may Tanka at Haiku ang Hapon, tayo naman sa Pilipinas ay may
Tanaga? Ito ay isang uri ng sinaunang tula ng mga Pilipino na may layong linangin
ang lalim ng pagpapahayag ng kaisipan at masining na paggamit ng antas ng wika.
Binubuo ito ng tigpipitong pantig sa bawat taludtod ng bawat saknong.
GAWAIN 6. Pagapapaunlad ng Kaalaman
Basahin at unawain ang halimbawa ng Haiku, Tanka at Tanaga. Sagutin ang

kasunod na mga tanong.
19
Haiku
Tanaga
ni Natsume Soseki
Tag-init
Isinalin sa Filipino ni Vilma C.
ni Ildefonso Santos
Ambat
Alipatong lumapag
Sa kagubatan
Sa lupa, nagkabitak
Hangi’y umaalulong
Sa kahoy, nalugayak
Walang matangay
Sa puso, nagagablab
Haiku
Kabibe
ni Bashō
ni Ildefonso Santos
Isinalin sa Filipino ni Vilma C.

Ambat
Kabibe ano ka ba
May perlas maganda ka
Ambong kaylamig
Kung idiit sa tainga
Maging matsing ay nais
Nagbubuntong hininga
ng kapang damo
Tanka
Hindi Ko Masabi
Katapusan ng Aking
ni Ki Tsurayuki
Paglalakbay
Isinalin sa Filipino ni M.O.
ni Oshikochi Mitsune
Jocson
Isinalin ni M.O. Jocson

Hindi ko masasabi
Napakalayo pa nga
Iniisip mo
Wakas ng paglalakbay
O aking kaibigan
Sa lilim ng puno
Sa dating lugar
Tag-init noon
Bakas pa ang ligaya
Gulo ang isip.
Sagutin ang mga gabay na tanong
Ipaliwanag ang konotasyon at denotasyon

ng salitang nasa talahanayan. Gawin ito sa sagutang papel.
denotasyon konotasyon
umaalulong damo alipato kabibe ligaya paglalakbay
Paghambingin ang ilang halimbawa ng Tanka, Haiku, at Tanaga batay sa sukat,

tugma at pagbigkas.
20
May pagkakatulad ba ang pagsulat ng mga Pilipino ng Tanaga sa pagsulat ng Tanka
at Haiku ng mga Hapon ? Patunayan.
Masasalamin ba sa halimbawang Haiku,Tanka at Tanaga na naibigay ang kultura ng

bansang pinagmulan nito? Ipaliwanag.
Batay sa mga nabasang halimbawa ng tula, anong mga isyung panlipunan ang
maaaring maiugnay sa mga ito ?
Ang susunod mong pag-aaralan ay tungkol sa mga ponemang suprasegmental.

Mahalaga ito upang makatulong sa iyo kung paano mo bibigkasin nang wastong
diin, tono o intonasyon, at antala upang maipahayag mo ang damdamin o
kahulugang nais mong ipabatid sa iyong pakikipag-usap.
Ito ay makahulugang tunog. Sa paggamit ng suprasegmental, malinaw na

naipahahayag ang damdamin, saloobin, at kaisipang nais ipahayag ng nagsasalita.
Sa pakikipagtalastasan, matutukoy natin ang kahulugan, layunin o intensyon ng
pahayag o ng nagsasalita sa pamamagitan ng diin, tono o intonasyon, at antala o
hinto sa pagbibigkas at pagsasalita.
Diin – Ang diin, ang lakas, bigat, o bahagyang pagtaas ng tinig sa pagbigkas ng
isang pantig sa salita. Ang diin ay isang ponema sapagkat sa mga salitang may
iisang tunog o baybay, ang pagbabago ng diin ay nakapagpapabago ng kahulugan
nito.
Maaring gamitin sa pagkilala ng pantig na may diin ang malaking titik.
Mga halimbawa:
a) BU:hay = kapalaran ng tao b) LA:mang = natatangi

bu:HAY = humihinga pa la:MANG = nakahihigit; nangunguna
b. Tono / Intonasyon - Ang pagtaas at pagbaba ng tinig na maaaring

makapagpasigla,makapagpahayag ng iba’t ibang damdamin, makapagbigay-
kahulugan, at makapagpahina ng usapan upang higit na maging mabisa ang ating
pakikipag-usap sa kapwa.
Nagpalilinaw ito ng mensahe o intensyong nais ipabatid sa kausap tulad ng pag-

awit. Sa pagsasalita ay may mababa, katamtaman at mataas na tono. Maaaring
gamitin ang bilang 1 sa mababa, bilang 2 sa
katamtaman at bilang 3 sa mataas.
Mga halimbawa:
a) Kahapon = 213, pag-aalinlangan
Kahapon = 231, pagpapatibay, pagpapahyag

talaga = 213, pag-aalinlangan
talaga = 231, pagpapatibay, pagpapahayag
Antala/Hinto - Bahagyang pagtigil sa ating pagsasalita upang higit na maging

malinaw ang mensaheng ibig ipahatid sa kausap.Maaaring gumamit ng simbolo
kuwit( , ),dalawang guhit na pahilis (//) o gitling ( - )
21
Mga halimbawa:
a) Hindi/ ako si Joshua.

(Pagbigkas ito na ang hinto ay pagkatapos ng HINDI. Nagbibigay ito ng kahulugan
na ang nagsasalita ay nagsasabing siya si Joshua na maaaring siya’y
napagkamalan lamang na si Arvyl.)
b) Hindi ako, si Joshua.
(Pagbigkas ito na ang hinto ay nasa AKO. Pagpapahiwatig ito na ang kausap ay
maaaring napagbintangan ng isang bagay na hindi ginawa. Kaya sinasabi niyang
hindi siya ang gumawa kundi si Joshua)
Hindi ako si Joshua.
(Pagbigkas ito na nasa hulihan ang hinto. Nagpapahayag ito na

ang nagsasalita ay nagsasabing hindi siya si Joshua.)
Ngayong nalaman mo na ang mga kahalagahan ng mga ponemang suprasegmental

sagutin ang mga pagsasanay upang lalong maging bihasa sa paggamit ng mga ito.
Pagsasanay 1. Bigkasin Mo
Bigkasin at isulat ang kahulugan ng mga pares ng salita na pareho ang baybay
subalit magkaiba ang bigkas.
1.
/ SA:ka/ - _________________
/sa:KA/- _________________
2.
/BU:hay/- _________________
/bu:HAY/-________________
3./ki:ta/ - ___________________
/ki:tah/- __________________
4. /ta:la/ - ___________________
/ta:la?/ - _________________
5. /ba.lah/ -__________________
/ba.la?/- _________________
Pagsasanay 2. Tono
Tukuyin ang wastong tono ng bawat pahayag batay sa layunin nito. Maaaring
gamitin ang bilang 1 sa mababa, bilang 2 sa katamtaman at bilang 3 sa mataas .
Isulat sa sagutang papel.
1. kanina
= _______,
pag-aalinlangan
kanina
= _______,
pagpapatibay, pagpapahyag
mayaman = _______, pagtatanong mayaman = _______, pagpapahayag
magaling = _______, pagpupuri magaling = _______, pag-aalinlangan
kumusta = _______, pagtatanong na masaya
kumusta = _______, pag-aalala
5. Ayaw mo = _______, paghamon Ayaw mo = _______, pagtatanong
Pagsasanay 3. Diin
Gamitin sa pangungusap ang sumusunod na mga salita. Ipakita ang pagbabago ng

kahulugan batay sa diin.
22
Halimbawa: /SA:ka/ - bukid, /saKA/ - at saka (also)
1.
/BA:ba/ - ________________
/ba:BA/ - ________________
2.
/BA: ta/ - ________________
/ba:TA/ - ________________
3.
/BA: ga/ - ________________
/ba:GA/ - ________________
4.
/LA:bi/ - ________________
/la:BI/ - ________________
5.
/BA:sa/ - ________________
/ba:SA/ - ________________
Pagsasanay 4. Hinto/ Antala
Basahin ang sumusunod na pahayag. Subukin kung anong mga pagkakaiba ng

kahulugan ang maibibigay sa paggamit ng hinto at intonasyon.
Hindi si Arvyl ang sumulat sa akin.
Wrenyl, Matthew, Mark ang tatay ko.

Hindi siya ang kaibigan ko.
C. Pagnilayan at unawain
Paano naiiba ang Tanka at Haiku sa iba pang uri ng tula?
Paano nakatutulong ang ponemang suprasegmental sa pagbigkas ng tula?
Ngayong natutuhan mo ang pagkakaiba ng Tanka at Haiku sa iba pang uri ng tula
tulad ng Tanaga at kung paano nakatutulong ang ponemang suprasegmental sa
pagbigkas ng tula, ilipat mo sa isang mahalagang gawain.
D. Ilipat
Basahin ang sitwasyon sa loob ng kahon. Makiisa sa pangkatang gawain sapagkat

nakasalalay rito ang inyong tagumpay.
GAWAIN 7. Masining na Pagbigkas
Magkakaroon kayo ng Grand Family Reunion bilang pagdiriwang sa ika- 80

kaarawan ng inyong lolo. Napagkasunduan ng angkan na magsagawa ng
paligsahan sa pagtatanghal. Upang maging kakaiba sa lahat, naisip ninyo na
sariwain ang mga Tanka at Haiku na nasulat ng inyong lolo noong panahon ng mga
Hapones. Sa iyong pagtatanghal, tiyaking masusunod mo ang mga pamantayan:
A. Wastong bigkas ................................................

40%
B. Malinaw na pagbasa at interpretasyon .............
40%
C. May damdamin .................................................
20%
Kabuuan .........................................................
100%
23
Binabati kita! Matagumpay mong naisagawa ang mga gawain sa araling ito. Kung
may hindi ka pa lubos na naunawaang paksa ay maaari mong balikan ang modyul o
dili kaya’y magtanong sa iyong guro. Tandaang ang nagtatanong ay nagpapahayag
ng pagnanais na matuto. Kung malinaw na sa iyo ang lahat ay maaari ka nang
magpatuloy sa iyong paglalakbay. Ang bansang susunod mong papasyalan ay ang
Korea. Maligayang paglalakbay at pag-aaral.
Aralin 2.2
A. Panitikan:
Ang Hatol ng Kuneho
Pabula - Korea
B. Gramatika/ Retorika:
Modal (gamit bilang malapandiwa,
bilang panuring);
Mga Uri nito: (nagsasaad ng pagnanasa,
paghahangad at pagkagusto, sapilitang
pagpapatupad, hinihinging mangyari,
at nagsasaad ng posibilidad)
C. Uri ng Teksto:
Nagsasalaysay
Panimula
Ang Korea tulad ng ilang bansa sa Asya ay ilang beses ding sinakop ng mga
dayuhan. Nakikita sa kanilang pamumuhay ang impluwensiya ng Tsina at Hapon,
ang ilan sa mga bansang sumakop sa kanila. Sa likod nito ay mahigpit pa rin nilang
napananatili ang pagpapahalaga sa kanilang kultura, tradisyon, kasaysayan,
edukasyon, at pamilya.
Ang Aralin 2.2 ay naglalaman ng pabula na pinamagatang “Ang Hatol ng
Kuneho” na mula sa Korea at isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat. Kaugnay ng

araling ito ay tatalakayin natin ang paggamit ng modal at ang mga uri nito.
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makasusulat ng isang pabulang

batay sa sumusunod na pamantayan: a) orihinalidad, b) malikhaing pagsulat, c)
malinaw na paglalahad ng mensahe; at d) maayos na pagkakabuo ng kuwento.
Aalamin mo kung bakit mahalagang unawain at pahalagahan ang pabula.Gayundin,

kung nailalarawan ba ng mga hayop na tauhan sa pabula ang katangian ng mga tao
sa bansang pinagmulan nito?
24
Yugto ng Pagkatuto
A. Tuklasin
GAWAIN 1. Iguhit Mo
Mula sa mga tauhan ng mga pabulang nabasa mo gumuhit ng isang hayop na

sumisimbolo sa iyong pagkatao. Ipaliwanag kung bakit ito ang napili mong hayop.
Gawin ito sa sagutang papel.
GAWAIN 2. Iugnay Mo
Pakinggan ang pabulang babasahin ng iyong guro na pinamagatang
“Ang Pasaway na Palaka” na isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat mula sa Korea at

isagawa ang sumusunod na gawain:
Isulat ang mga kaisipang may kaugnayan sa salitang pabula batay sa pabulang
napakinggan. Kopyahin ang pormat sa sagutang papel.
Pabula
2. Bakit hayop ang ginamit na tauhan sa kuwento?
Nagsisimula pa lamang ang masaya mong paglalakbay sa mundo ng pabula.
Magpatuloy ka lamang sa pag-aaral ng araling ito sapagkat mas marami ka pang

matutunghayang hiwaga.
B. Linangin
Basahin at unawain mo ang pabulang pinamagatang “Ang Hatol ng Kuneho” mula sa

Korea na isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat. Sikapin mong suriin kung bakit
mahalagang unawain at pahalagahan ang pabula. Subukin mo ring pagtibayin o
pasubalian kung nailalarawan ba ng mga hayop na ginamit sa pabula ang katangian
ng mga tao sa bansang pinagmulan.
Ang Hatol ng Kuneho

Noong unang panahon, nang ang mga hayop ay nakapagsasalita pa, may isang
tigreng naghahanap ng pagkain sa gubat. Sa kaniyang paglilibot, nahulog siya sa
napakalalim na hukay. Paulit-ulit na sinubukan ng tigre ang makaahon, subalit
25
siya ay nabigo. Sumigaw siya nang sumigaw upang humingi ng tulong subalit
walang nakarinig sa kanya.
Kinabukasan, muling sumigaw ang tigre upang humingi ng tulong hanggang

mapaos. Gutom na gutom at hapong-hapo na ang tigre. Lumupasay na lamang siya
sa lupa. Naisip niyang ito na ang kaniyang kamatayan. Walang ano-ano ay nakarinig
siya ng mga yabag. Nabuhayan siya ng loob at agad tumayo.“Tulong! Tulong!” muli
niyang isinigaw.
“Ah! isang tigre!” sabi ng lalaki habang nakadungaw sa hukay.
“Pakiusap! Tulungan mo akong makalabas dito,” pagmamakaawa ng tigre.
“Kung tutulungan mo ako, hindi kita makalilimutan habambuhay.”
Naawa ang lalaki sa tigre subalit naisip niyang baka kainin siya nito. “Gusto sana
kitang tulungan subalit nangangamba ako sa maaaring mangyari. Patawad!
Ipagpapatuloy ko na ang aking paglalakbay”, wika ng lalaki at nagpatuloy sa
paglalakad.
“Sandali! Sandali! Huwag mong isipin iyan,” pakiusap ng tigre. “Huwag kang mag-
alala, pangako ko hindi kita sasaktan. Nagmamakaawa ako, tulungan mo ako.
Kapag ako ay nakalabas dito tatanawin kong malaking utang na loob!”
Tila labis na nakakaawa ang tinig ng tigre kaya bumalik ang lalaki upang tulungan
ito. Nakahanap siya ng troso at dahan-dahan niyang ibinaba sa hukay. “ Gumapang
ka dito,” sabi ng lalaki.
Gumapang ang tigre sa troso hanggang makaahon sa hukay. Nakita ng tigre ang
lalaking tumulong sa kanya. Naglaway ang tigre at naglakad paikot sa lalaki.
“Sandali!” Hindi ba nangako ka sa akin na hindi mo ako sasaktan? Ito ba ang paraan
mo ng pagpapasalamat at pagtanaw ng utang na loob?” sumbat ng lalaki sa tigre.
“Wala na akong pakialam sa pangakong iyan dahil nagugutom ako! Hindi ako
kumain nang ilang araw!” tugon ng tigre.
“Sandali! Sandali!” ang pakiusap ng lalaki. “Tanungin natin ang puno ng Pino kung
tama bang kainin mo ako.”
“Sige,” ang wika ng tigre. “Pero pagkatapos natin siyang tanungin, kakainin na kita.
Gutom na gutom na ako.”
Ipinaliwanag ng tigre at ng lalaki sa puno ng Pino ang nangyari.
“Anong alam ng tao sa pagtanaw ng utang na loob?” tanong ng puno ng Pino.
“ Bakit ang mga dahon at sanga namin ang kinukuha ninyo upang mapainit ang
inyong mga tahanan at maluto ang inyong mga pagkain? Mga taon ang binibilang
namin upang lumaki. Kapag kami’y malaki na pinuputol ninyo. Ginagamit ninyo kami
sa pagpapatayo ng inyong mga bahay at pagpapagawa ng inyong mga
kasangkapan. At isa pa, tao rin ang humukay ng butas na iyan. Utang na loob!
Huwag ka nang magdalawang isip, Tigre. Sige pawiin mo ang iyong gutom.”
26
“O, anong masasabi mo doon?” tanong ng tigre habang nananakam at
nginungusuan ang lalaki.
Sa mga sandaling iyon ay dumaan ang isang baka. “Hintay! Hintay!” pakiusap ng
lalaki. “Tanungin natin ang baka sa kaniyang hatol.”
Sumang-ayon ang tigre at ipinaliwanag nila sa baka ang nangyari. Hiniling ng

dalawa ang opinyon ng baka.
“Sa ganang akin, walang duda sa kung ano ang dapat gawin,” wika ng baka sa tigre.
“Dapat mo siyang kainin! Tingnan mo, mula nang kami ay maisilang naglilingkod na
kami sa mga tao. Kaming mga baka ang nagbubuhat ng mabibigat nilang dalahin.
Inaararo namin ang bukid upang makapagtanim sila. Subalit, ano ang ginagawa nila
kapag kami ay tumanda na... pinapatay kami at ginagawang pagkain! Ginagamit nila
ang aming balat sa paggawa ng kung ano-anong bagay. Kaya huwag mo na akong
tanungin tungkol sa pagtanaw ng utang na loob. Kainin mo na ang taong iyan.”
“Tingnan mo, lahat sila ay sumasang-ayon sa akin. Kaya humanda ka na sa iyong

kamatayan!” wika ng tigre habang bumubuwelo upang sakmalin ang lalaki.
Alam na ng lalaki na ito na nga ang kaniyang katapusan. Nang biglang dumating ang
lumulukso-luksong kuneho.
“Sandali! Tigre! Sandali!” sigaw ng lalaki.
“Ano na naman!” singhal ng tigre.
“Pakiusap, bigyan mo pa ako ng huling pagkakataon.Tanungin natin ang kuneho

para sa kaniyang hatol kung dapat mo ba akong kainin.”
“Ah! Walang kuwenta! Alam mong ang sagot niya. Pareho lang sa sagot ng puno ng
Pino at ng baka.”
“Pakiusap, parang awa mo na!” pagsusumamo ng lalaki.
“O sige, pero huli na ito. Gutom na gutom na ako!” sagot ng tigre.
Isinalaysay ng tigre at ng lalaki ang nangyari. Matamang nakinig ang kuneho.
Ipinikit ang kaniyang mga mata at pinagalaw ang kaniyang mahahabang tainga.
Pagkalipas ng ilang sandali, muli niyang idinilat ang kaniyang mga mata. Malumanay
at walang ligoy na nagsalita ang kuneho. “Naiintindihan ko ang inyong isinalaysay.
Subalit kung ako ang magpapasya at magbibigay ng mahusay na hatol dapat tayong
magtungo sa hukay. Muli ninyong isasalaysay sa akin ang nangyari. Ituro ninyo sa
akin ang daan patungo doon,” wika ng kuneho.
Itinuro ng tigre at ng lalaki ang hukay sa kuneho. “Tingnan natin, sabi mo nahulog ka
sa hukay at ikaw naman ay nakatayo dito sa itaas”, wika ng kuneho sa tigre at sa
lalaki. “ Pumunta kayo sa mga posisyon ninyo noon, upang mapag-isipan ko pang
mabuti ang aking hatol.”
27
Tumalon agad ang tigre nang hindi nag-iisip. Ang nais lamang niya ay matapos agad
ang usapan nang makain na niya ang tao. “Ah! ganito ang kalagayan ninyo noon.
Ikaw, tigre ay nahulog sa hukay at hindi makaahon. Ikaw naman lalaki, narinig mo
ang paghingi ng saklolo kaya tinulungan mo ang tigre. Ngayon maaari na akong
magbigay ng aking hatol. Ang problemang ito ay nagsimula nang tulungan ng tao
ang tigreng makalabas sa hukay”, paliwanag ng kuneho na tila may ibang kausap.
“Sa ibang salita, kung ang tao ay hindi nagpakita ng kabutihan at iniwan ang tigre sa
hukay, walang naging problema. Kaya naisip ko na magpatuloy ang tao sa kaniyang
paglalakbay at dapat na manatili ang tigre sa hukay. Magandang umaga sa inyong
dalawa!” wika ng matalinong kuneho at nagpatuloy sa kaniyang paglukso.
Naririto ang ilang karagdagang impormasyon na makatutulong sa iyo upang unawain

kung ano ang katangian ng pabula.
Kaligirang Pangkasaysayan ng Pabula sa Korea
Ang mga hayop ay hindi lamang mga nilikhang gumagala sa kapatagan at

kabundukan. Ang mga ito ay may simbolong ugnayan sa bansa at sa mga
mamamayan nito. Sa Korea, mahalaga ang ginampanan ng mga hayop sa kanilang
mitolohiya at kuwentong bayan . Ayon sa kanilang paniniwala, noong unang
panahon daw ay may isang tigre at oso na nagnais maging tao. Nang bumaba sa
lupa ang kanilang diyos na si Hwanin ( diyos ng kalangitan) ay humiling ang isang
tigre at isang oso na maging tao. Ang sabi ni Hwanin ay magkulong sa kuweba ang
dalawa sa loob ng 100 araw. Dahil sa marubdob na pagnanasang maging tao ay
sumunod sa ipinag-uutos ang dalawa. Pagkalipas lamang ng ilang araw ay agad
ding lumabas ang tigre subalit nanatili sa loob ng kuweba ang oso. Pagkalipas ng
100 araw ay may isang napakagandang babae ang lumabas ng kuweba. Ang babae
ay natuwa sa kaniyang itsura at kinausap muli si Hwanin . Nagpasalamat siya sa
diyos at muling humiling na sana ay magkaroon siya ng anak. Pinababa sa lupa ng
diyos ang kaniyang anak na si Hwanung ( anak ng diyos ng kalangitan) at ipinakasal
sa babae. Sila’y nagkaanak at pinangalanang Dangun. Si Dangun ay naging hari.
Pinaniniwalaang dito nagsimula ang pagkakaroon ng simbolong hayop ang iba’t
ibang dynasty sa Korea.
Ano ang pabula?
Ang pabula ay isa sa mga sinaunang panitikan sa daigdig. Noong ika-5 at ika-6 na
siglo bago si Kristo, may itinuring nang pabula ang mga taga-India. Ang karaniwang
paksa ng mga pabula ay tungkol sa buhay ng itinuturing na dakilang tao ng mga
sinaunang Hindu, si Kasyapa.
Lalong napatanyag ang mga ganitong kuwento sa Gresya. Si Aesop ang tinaguriang
“Ama ng mga Sinaunang Pabula” dahil sa napabantog niyang aklat, ang
Aesop’s Fable.
Ang pabula ay isang maikling kuwentong kathang-isip lamang. Karaniwang

isinasalaysay sa mga kabataan para aliwin gayundin ang magbigay ng pangaral.
Ang mga tauhan ng kuwento ay pawang mga hayop. Mga hayop na kumakatawan o
sumasagisag sa mga katangian o pag-uugali ng tao. Ang ahas halimbawa ay
karaniwan nang nangangahulugan ng isang taong taksil. Ang pagong, makupad.
Ang kalabaw, matiyaga. Ang palaka, mayabang. Ang unggoy o matsing, isang tuso.
Ang aso, matapat. Marami pang hayop ang may ibang pagpapakahulugan. Sa mga
28
bagay naman, ang rosas ay kumakatawan sa babae at sa pag-ibig. Ang bubuyog sa
isang mapaglarong manliligaw.
Itinuturo ng pabula ang tama, patas, makatarungan at makataong ugali at

pakikitungo sa ating kapwa. Ang mga pabula ay lumaganap dahil sa magagandang
aral sa buhay na ibinibigay nito.
GAWAIN 3. Tukuyin ang Ipinahihiwatig
Ipaliwanag ang nais ipahiwatig ng mga sumusunod na pahayag batay sa

pagkakagamit sa binasang pabula. Isulat sa sagutang papel ang iyong sagot.
Kinabukasan ipinagpatuloy ng tigre ang paghingi ng tulong hanggang siya’y

mapagaw. Nang walang tulong na dumarating lumupasay siya sa lupa.
Naglaway ang tigre at naglakad paikot sa lalaki.

Nais sanang tulungan ng lalaki ang tigre subalit nangibabaw ang kaniyang
pangamba.
“Mga taon ang binibilang namin upang lumaki pagkatapos puputulin lang ng mga
tao!” sumbat ng puno ng Pino.
“Dapat kainin ng tigre ang tao” ang hatol ng punong Pino at baka.
GAWAIN 4. Ikuwento Mong Muli
a. Ayusin ang mga larawan batay sa wastong pagkakasunod-sunod ng mga

pangyayari sa pabula. Gamitin ang bilang 1-5. Isulat sa sagutang papel ang iyong
mga sagot.
kuneho
puno ng Pino
Tigre
Baka
Lalaki
____
____
____
____
____
b. Ilarawan ang katangian at ginampanan ng bawat tauhan sa pabula. Kopyahin ang

porma sa sagutang papel.
Pangalan ng Tauhan
Katangian
Ginampanan
GAWAIN 5. Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

Tama ba ang naging hatol ng kuneho sa suliranin ng tigre at ng lalaki? Bakit?
29
Kung ikaw ang hahatol sa sitwasyon gagawin mo rin ba ang ginawa ng kuneho?
Ipaliwanag.
Magbigay ng isang kasabihang maaaring mahalaw sa pabulang nabasa. Ipaliwanag.

Sa iyong palagay, kung nakapagsasalitang muli ang mga nilalang
sa kalikasan natin ngayon, ano kaya ang kanilang hatol sa ating mga tao? Bakit?
Bilang kabataan na pag-asa ng bayan, ano ang maimumungkahi mo upang
maiwasan ang pang-aabuso sa sumusunod:
hayop
kalikasan
Mahihinuha mo ba sa pabulang ito ang kultura at kaugalian ng mga taga-Korea?
Bakit mahalagang pag-aralan ang pabula?
GAWAIN 6. Basahin Mo...
Basahin mo ang pabulang mula sa ating bansa. Maging kritikal ka sa iyong pagbasa
upang makita mo ang pagkakatulad o pagkakaiba nito sa pabula ng Korea.
Nagkamali ng Utos
Sa malayong kaharian ng mga tutubi ay may naninirahang isang prinsesang tutubi.

Siya’y bugtong na anak nina Haring Tubino at Reyna Tubina ng kahariang
Matutubina. Mahal na mahal ng hari at reyna ang anak nila. Sinasabing ipaglalaban
ng buong kaharian ang anumang kaapihan ni Prinsesa Tutubi.
Si Prinsesa Tutubi ay mahilig mamasyal at magpalipad-lipad sa papawirin. Lagi

niyang kasa-kasama ang kaniyang mga piling dama at mga tagasubaybay na
mangyari pa ay pawang mga tutubi rin.
Isang araw, naisipan niyang lumipad patungo sa labas ng kaharian. Ibig niyang
alamin kung ano ang daigdig sa labas ng kanilang kaharian. Tumakas siya sa
kaniyang mga dama at tagasubaybay. Mag-isa niyang nilakbay ang malawak na
papawirin.
Maligayang-maligaya si Prinsesa Tutubi. Umaawit-awit pa siya sa kaniyang paglipad.

Wiling-wili siya sa lahat ng kaniyang nakikita.Totoong nalibang si Prinsesa
Tutubi at hindi niya napansin ang pamumuo ng maiitim na ulap sa papawirin.
Huli na nang ito ay mapuna ni Prinsesa Tutubi. Mabilis man siyang lumipad pabalik
sa kaharian ay inabutan din siya ng malakas na ulan.
“Titigil muna ako sa punongkahoy na ito”, ang sabi sa sarili ng prinsesa.
Ngunit sa punongkahoy pala namang iyon ay maraming mga matsing. Pinaalis

nilang pilit ang nakikisilong na tutubi. Bawat dapuang sanga ni Prinsesa
Tutubi ay niyuyugyog ng mga matsing. Hindi lamang iyon. Pinagtawanan pa nila ang
prinsesa.
30
“Kra-kra-kra! Nakakatawa. Malaki pa sa kaniyang tuhod ang kaniyang mga mata,”
ang malakas na sabi ng isa. Sinundan ito ng malakas na hagikgikan ng mga
matsing.
Sa laki ng galit ni Prisesa Tutubi umuulan pa ay umalis na siya sa punongkahoy na

iyon at lumipad pauwi sa palasyo.Tuloy-tuloy siya sa silid ng kaniyang amang hari.
Kaniyang isinumbong kay Haring Tubino ang mga matsing.
Laking galit ng hari. Nagpatawag agad ang hari ng isang kawal.
“Pumunta ka ngayon din sa kaharian ng mga matsing,” ang utos niya sa kawal.
“Sabihin mong dahil sa ginawa nila sa aking anak na Prinsesa, gusto kong hamunin
ang kaharian ng mga matsing sa isang labanan.”
Mabilis na lumipad ang inatasang kawal. Pagdapo niya sa kaharian ng mga matsing
ay walang paligoy-ligoy niyang sinabi ang kaniyang pakay. Malakas na tawanan ng
mga matsing ang naging sagot sa pahayag ng kawal na tutubi.
“Mga tutubi laban sa mga matsing! Ha-ha-ha-ha!” Muling nagtawanan ang mga
matsing. “ Nakakatawa, ngunit pagbibigyan namin ang inyong hari,” ang sabi ng
pinuno. “ Ang mga matsing laban sa mga tutubi!”. Nagtawang muli ang mga matsing.
“Kailan at saan gaganapin ang labanan?” ang tanong ng pinuno.
“Bukas ng umaga sa gitna ng parang!” ang tugon ng kawal.
“Magaling! Bukas ng umaga sa gitna ng parang, kung gayon,” ang masiglang pag-
ulit ng matsing sa sinabi ng tutubi.
Bumalik sa kanilang kaharian ang kawal na tutubi at ibinalita sa Haring Tubino ang
naging katugunan ng mga matsing.
Kinabukasan naroroon na sa isang panig ng parang ang hukbo ng mga matsing.

Anong daming matsing. Waring ang buong kamatsingan ay naroroon at pawang
sandatahan. Bawat isa ay may dalang putol ng kahoy na pamukpok.
Nasa kabilang panig naman ng parang ang makapal na hukbo ng mga manlilipad na
tutubi.
“Kailangang pukpukin ninyo ang bawat makitang tutubi,” ang malakas na utos ng
haring matsing.
Sa kabilang dako naman ay ibinigay na rin ng pinuno ng mga tutubi ang kaniyang
utos. “Dapat nating ipaghiganti ang kaapihan ni Prinsesa Tubina. Kailangang
magbayad ang mga matsing. “Dumapo sa ulo ng mga matsing. Kapag may
panganib ay dagling lumipad,” ang malinaw at marahan niyang utos.
Nagsalubong sa gitna ng parang ang mga manlilipad na tutubi at ang hukbo ng

sandatahang matsing. Buong-buo ang pagtitiwala ng mga sandatahang matsing sa
kanilang sandatang pamukpok. Matatapang din namang sumunod ang mga kawal
na tutubi palibhasa ay nais nilang ipaghiganti ang kaapihan ng prinsesa at ng buong
kahariang Matutubina.
31
Nagsimula ang labanan. Dapo at lipad, dapo at lipad ang mga tutubi. Pukpok dito,
pukpok doon naman ang mga matsing. Kung tatanawin buhat sa malayo ang
labanan, ay wari bang matsing laban sa matsing. Nakita ng pinuno ng mga matsing
ang pangyayari. Nagkamali siya ng utos. Hindi nalaman agad na sa ulo pala ng
kaniyang mga kawal darapo ang maliliksing tutubi. Babaguhin sana niya ang
kaniyang utos, subalit huli na ang lahat. Isang kawal na matsing ang pilit na
pinukpok pa ang tutubi sa ulo ng pinunong matsing. Kayat nang matapos ang
labanan ay nakabulagtang lahat ang mga matsing. Samantala, walang sinumang
tinamaan sa mga mabilis umiwas at lumipad na mga tutubi. Naipaghiganti nila ang
pagkaapi ng kanilang prinsesa at ng buong kahariang Matutubina.
GAWAIN 7. Story Ladder
Isulat ang mahahalagang pangyayari sa pabulang “Nagkamali Ang Utos”. Gayahin

ang pormat sa sagutang papel.
wakas
kakalasan
kasukdulan
tunggalian
Simula
GAWAIN 8. Mga Gabay na Tanong
Paano nagapi ng mga tutubi ang mga matsing sa labanan?
Nasasalamin ba sa pabulang “Nagkamali ng Utos” ang kultura nating mga Pilipino?

Ipaliwanag.
Paghambingin ang pagkakatulad at pagkakaiba ng katangian ng hari ng tutubi sa
pabulang “Nagkamali ng Utos” at ang kuneho sa “Ang Hatol ng
Kuneho”?
Ang susunod nating tatalakayin ay ang modal. Natalakay na ito noong nasa
ikawalong baitang ka. Itinuro na sa inyo na ang modal ay isa sa mga uri ng
pangungusap na walang paksa. Ngayon ay tuklasin mo ang iba pang gamit nito.
Pagsasanib ng Gramatika
Alam mo ba na…
ang modal ay tinatawag na malapandiwa? Ginagamit ang mga ito na pantulong sa

pandiwang na nasa panaganong pawatas. Ang mga ito ay ginagamit bilang panuring
na may kahulugang tulad ng pandiwa. Ang mga modal ay mga pandiwang hindi
nagbabago, limitado kapag binanghay o walang aspekto.
Mga Halimbawa: ibig, nais, gusto, kailangan
32
Gamit ng modal:
1. Bilang malapandiwa
Gusto niyang makaahon sa hukay.

Ibig ng puno at ng baka na kainin ng tigre ang tao.
(Ang gusto at ibig ay ginamit bilang malapandiwa subalit di tulad ng ganap na

pandiwa wala itong aspekto.)
2.Bilang panuring na may kahulugang tulad ng pandiwa
Gustoniyang maglakbay muli.
(Ang salitang gusto ay nagbibigay turing sa salitang maglakbay na isang pandiwang

nasa anyong pawatas. )
Ibig ng kuneho na makita ang hukay kung saan nahulog ang tigre. (Ang salitang ibig
ay modal na nagbibigay turing sa salitang makita na isang pawatas.)
Narito ang mga uri:
Nagsasaad ng pagnanasa, paghahangad at pagkagusto
Mga Halimbawa: Gusto kong mamitas ng bayabas.

Ibig kong matupad mo ang iyong pangarap sa buhay.
Sapilitang pagpapatupad
Halimbawa: Dapat sundin ang sampung utos ng Panginoon.
Hinihinging mangyari
Halimbawa: Kailangan mong magpursigi sa iyong pag-aaral.
Nagsasaad ng posibilidad
Halimbawa: Maaari ka bang makausap mamaya?

Puwede kang umasenso sa buhay.
Ngayong alam mo na kung ano ang modal patunayan mo ang iyong kasanayan sa
pamamagitan ng pagsasagawa ng sumusunod na gawain.
Pagsasanay 1
Halawin mula sa pabulang “Nagkamali ng Utos” ang mga pangungusap na

nagtataglay ng modal at tukuyin kung paano ginamit ito. Isulat ang A kung ito ay
ginamit bilang malapandiwa at B kung ito ay ginamit bilang panuring.
Pagsasanay 2
Dugtungan ang mga pangungusap upang mapalawak ang kaisipang nais ipabatid.
_____1. Dapat nating alagaan ang kalikasan.
_____2. Ibig kong umahon sa kahirapan.
_____3. Kailangan natin ng pagbabago.
_____4. Gusto kong marating ang magagandang tanawin sa ating bansa.
_____5. Maaari pa kaya ito?
33
Pagsasanay 3
Tukuyin ang isinasaad ng modal na ginamit sa pangungusap. Letra lamang

ang isulat sa iyong sagutang papel.
Mga Pagpipilian:
a - Nagsasaad ng posibilidad c – Hinihinging mangyari
b - Nagsasaad ng pagnanasa d – Sapilitang mangyari
___1. Ibig kong maging matiyaga tulad ng oso sa pabula
___2. Dapat sumunod sa ating mga magulang.

___3. Kailangan mong makuntento at magpasalamat sa kung ano ang mayroon ka
ngayon.
___4. Maaari pa bang masagip ang ating kalikasan?
___5. Ibig ng magandang babae na magkaroon siya ng anak.
___6. Gusto kong pahalagahan ang aking pamilya tulad ng pagpapahalagang
ginagawa ng mga taga-Korea.
___7. Kailangang magbasa ka ng mga pabula upang matuto ka ng mabubuting asal.
___8. Maaaring walang pagkakaiba ang pabula ng Pilipinas at Korea.
___9. Maaari kang maging manunulat ng pabula tulad ni Aesop. __10. Hindi ka
dapat sumuko sa mga pagsubok sa buhay.
Pagsasanay 4.
Bilang kabataan, magmungkahi ng isang batas na nais mong maipatupad o mga

dapat gawin sa sumusunod na isyung panlipunan sa ating bansa. Kopyahin sa
sagutang papel ang kasunod na porma.
korupsyon
reporma sa edukasyon
pangkapayapaan
Pagnilayan at Unawain
Batay sa iyong nasaliksik at napag-aralan, may pagkakaiba ba ang katangian ng

mga hayop na ginamit sa pabula ng Korea at ng Pilipinas?
Masasabi bang ang mga katangian na taglay ng mga hayop na tauhan sa pabula ay
sumasalamin sa mga katangian ng mga tao sa bansang kanilang pinagmulan?
Ipaliwanag.
Bakit mahalaga ang pabula?
Binabati kita at narating mo na ang bahaging ito ng aralin. Alam kong nanabik ka
nang gamitin ang lahat ng iyong natutuhan para sa pangwakas na gawain.
Unawain ang mga panuto ng iyong guro upang maisagawa ito nang maayos.
D. Ilipat
GAWAIN 9. Malikhaing Pagsulat

Basahin ang sitwasyong inilahad. Isagawa ito nang buong husay. Makiisa at mag-
ambag ng kaalaman sa pangkatang gawain. Wika nga “ang tingting kapag nag-
34
iisa ay hindi makalilinis nang mahusay subalit kapag sama-sama’y maraming
magagawa.” Alam mo ‘yan, di ba?
Pinuno ka ng Human Resource Department ng isang kompanya. Magsasagawa ka

ng Team Building Workshop upang pagtibayin ang pagkakaroon ng pagkakaisa,
pagmamalasakit, at dedikasyon sa trabaho ng iyong mga empleyado. Magsasagawa
ka ng paligsahan sa pangkatang pagsulat ng pabula bilang isa sa mga bahagi ng
workshop. Ang bawat pangkat ay dapat pumili ng isang hayop na sisimbolo sa isa sa
mga katangiang dapat taglayin ng isang mahusay na empleyado. Ang napiling hayop
ang gagawin nilang tauhan sa kanilang isusulat na pabula. Dapat isaalang-alang sa
paghuhusga ang sumusunod na pamantayan:
a. Orihinalidad......................................................
25 %
b. Pagiging malikhain .........................................
25 %
c. Pagkakabuo ng kuwento..................................
25 %
d. Malinaw na pagkakalahad ng mensahe .........
25%
Kabuuan .............................................
100 %
Binabati kita sa pakikiisa mo sa mga gawain. Sa paligsahan ay may
nananalo at natatalo. Ang higit na mahalaga’y buong puso mong ibinigay ang lahat
ng iyong makakaya. Alam na alam mo ‘yan!
Ang susunod na bansang ating lalakbayin ay ang Taiwan.
Aralin 2.3
A. Panitikan : Ang Kababaihan ng Taiwan : Ngayon at Noong Nakalipas na 50 taon
Sanaysay - Taiwan
(Isinalin sa Filipino ni Sheila C. Molina)
B. Gramatika/Retorika : Mga Pangatnig na Nag-uugnay ng Magkatimbang na Yunit
(at, pati, saka, o, ni, maging, ngunit, subalit ), at
Di-Magkatimbang na Yunit (kung, nang,bago, upang, kapag o ‘pag, dahil sa,

sapagkat, palibhasa, kaya, kung gayon, sana)
C. Uri ng Teksto : Naglalahad
Panimula
Maglakbay tayo sa isa pang bansa sa Silangang Asya, ang Taiwan. Karamihan ng
Taiwanese ay may mga tradisyonal na pagpapahalaga batay sa
Confucian Ethics. Kasama rito ang mga kagandahang-asal, mga karunungan, at
angkop na ugnayang sosyal. Ang mga Taiwanese ay nahaharap ngayon sa hamon
35
na mapanatili ang mga pagpapahalagang ito sa kabila ng pagkakaroon ng
industriyalisadong lipunan. Bagamat isang industriyalisadong bansa ang Taiwan,
hindi pa rin nakatatanggap ng pantay na karapatan ang kababaihan sa larangan ng
trabaho. Isang patunay nito ay ang tinatanggap na buwanang sahod ng kalalakihan
kung saan 78.5% na mataas ito sa tinatanggap ng mga kababaihan.
Ito ay ayon sa aklat ni Yan Chen na pinamagatang Women in Taiwan in Socio-

Cultural Perspective.
Ang Araling 2.3 ay naglalaman ng sanaysay na pinamagatang “Ang Kababaihan ng

Taiwan : Ngayon at Noong Nakalipas na 50 Taon” na isinalin sa
Filipino ni Sheila C. Molina. Nagbago na kaya ang kalagayan ng kababaihang

Taiwanese sa kanilang lipunan? Ang sagot ay malalaman mo sa pagbasa mo ng
sanaysay. May mga gawain din na inilaan na tiyak na makatutulong sa paglinang ng
kasanayan gamit ang mga pangatnig na nag-uugnay ng magkatimbang at di-
magkatimbang na yunit.
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makasusulat ng isang editoryal

gamit ang mga pangatnig na nagpapahayag ng iyong mga opinyon at pananaw
tungkol sa napapanahong isyung panlipunan sa Silangang Asya batay sa
sumusunod na pamantayan: a) mapanghikayat, b) makatotohanan, c) may
kaangkupan sa paksa, at d) kawastuhan ng balangkas.
Aalamin mo kung paano masasalamin sa sanaysay ang kalagayang panlipunan at

kultura ng Silangang Asya. Gayundin, kung paano mo mabisang maipahahayag ang
iyong mga opinyon at pananaw gamit ang mga pangatnig.
Yugto ng Pagkatuto
Tuklasin
Basahin ang maikling talata at sagutin ang kasunod na Gawain.
“Namamasyal pa sa Luneta, nang walang pera…” isang linya ito ng awiting

sumasalamin sa simpleng libangan ng mga kabataang Pilipino noon. Subalit hindi
maitatanggi na sa pagdami ng malls sa lungsod, unti-unti na ring nagbabago ang uri
ng pamumuhay ng kabataang Pilpino. Binura na ng panahon ang kanilang simpleng
interes na mamasyal sa mga liwasang- bayan o tabing-ilog. Napalitan ito ng kanilang
pagkahikayat na magpunta sa mall. Katulad rin ng iba pang kabataan, dito na sila
namamasyal, naglalaro, kumakain ng kung ano-ano at nabibighani sa mga samu’t
saring paninda na makikita sa mga naglalakihang estanteng salamin. Nang lumaon
ang mga mall ay hindi na lamang nagsisilbing isang pasyalan. kung hindi naging
bahagi na rin ito ng sistema ng modernong kabataang Pilipino.
- isinulat ni : Celeste Marie R. Cruz Sambotani III ni Bernie C. Santos,2007
36
GAWAIN 1. Ang Malaking Katanungan
Batay sa binasang talata, sagutin ang mga tanong. Isulat sa papel ang sagot.
Sino ang kinakausap ng
Ano ang nais sabihin

may-akda ?
ng may-akda ?
Saan madalas
Bakit nagbago ang

mamasyal ang
Ano ang pangunahing
uri ng pamumuhay ng
kabataan noon ?
ideya ng akdang
mga kabataan ?
binasa mo ?
Paano nakaapekto ang pagkakaroon ng mga mall sa pamumuhay ng mga Pilipino ?
Mahusay ! Nasagot mo nang wasto ang mga katanungan. Ngayon, unawain mo

naman ang ilang bahagi ng awit na pinamagatang “Dalagang Pilipina” na isinulat ni
Jose Corazon De Jesus.
GAWAIN 2. Awit ay Unawain
Basahin at unawaing mabuti ang ilang bahagi ng awit na “Dalagang Pilipina” na

isinulat ni Jose Corazon De Jesus at sa musika ni Jose G. Santos.
Ang dalagang Pilipina, parang tala sa umaga
Kung tanawin ay nakaliligaya

May ningning na tangi at dakilang ganda Maging sa ugali, maging sa kumilos
mayumi, mahinhin, mabini ang lahat ng ayos Malinis ang puso maging sa pag-irog
may tibay at tining ng loob
Bulaklak na tanging marilag, ang bango ay humahalimuyak Sa mundo'y dakilang

panghiyas, pang-aliw sa pusong may hirap. Batis ng ligaya at galak,
hantungan ng madlang pangarap.

Iyan ang dalagang Pilipina, karapat-dapat sa isang tunay na pagsinta.
Ilarawan ang dalagang Pilipina.

Patunayan na karapat-dapat ang dalagang Pilipina sa isang tunay na pagtatangi.
Pagkatapos mong sagutin nang mahusay ang gawain inaasahan ko na handa ka na

upang pag-aralan ang sanaysay mula sa Taiwan.
37
B. Linangin
Basahin at unawaing mabuti ang sanaysay upang malaman kung paano

masasalamin ang kalagayang panlipunan at kultura ng Silangang Asya.
Ang Kababaihan ng Taiwan, Ngayon at Noong Nakaraang 50 Taon isinalin sa

Filipino ni Sheila C. Molina
Ang bilang ng populasyon ng kababaihan sa mundo ay 51% o 2% na mataas kaysa

kalalakihan. Maaaring isipin ng ilan na ang kababaihan ay nakakukuha ng parehong
pagkakataon at karapatan gaya ng kalalakihan. Ilang kababaihan lamang sa buong
mundo ang nakakakuha ng pantay na karapatan at paggalang tulad sa kalalakihan.
Ang tungkulin at kalagayan ng kababaihan ay unti-unting nagbabago sa nakalipas
na 50 taon. Ito ay makikita sa dalawang kalagayan
: una ang pagpapalit ng gampanin ng kababaihan at ang ikalawa ay ang pag-unlad

ng kanilang karapatan at kalagayan. Nakikita ito sa Taiwan.
Ang unang kalagayan noong nakalipas na 50 taon, ang babae sa Taiwan ay katulad
sa kasambahay o housekeeper . Ang tanging tungkulin nila ay tapusin ang hindi
mahahalagang gawaing-bahay na hindi natapos ng kanilang asawa. Ang mga babae
ay walang karapatang magdesisyon dahil sa kanilang mababang kalagayan sa
tahanan.
Ngayon, nabago na ang tungkulin ng mga babae at ito ay lalong naging komplikado.
Sa bahay ng mga Taiwanese, sila pa rin ang may pananagutan sa mga gawaing-
bahay. Ngunit sa larangan ng trabaho, inaasahang magagawa nila kung ano ang
nagagawa ng kalalakihan. Sa madaling salita, dalawang mabibigat na tungkulin ang
nakaatang sa kanilang balikat.
Ang ikalawang kalagayan ay pinatutunayan ng pagtaas ng kanilang sahod,

pagkakataong makapag-aral, at mga batas na nangangalaga sa kanila. Karamihan
sa mga kompanya ay nagbibigay ng halaga sa kakayahan ng babae at ang mga
kinauukulan ay handang kumuha ng mga babaeng may kakayahan at
masuwelduhan ng mataas. Tumataas ang pagkakataon na umangat ang babae sa
isang kumpanya at nakikita na ring may mga babaing namamahala. Isa pa, tumaas
ang pagkakataon para sa mga babae pagdating sa edukasyon. Ayon sa isang
estadistika mula sa gobyerno, higit na mataas ang bilang ng mga babaing nag-aaral
sa kolehiyo kung ihahambing sa kalalakihan makalipas ang 50 taon.
At ang huling kalagayan ay ang pagbabago ng mga batas para sa pangangalaga sa

kababaihan ay nakikita na rin. Halimbawa, sa Accton Inc., isa sa nangungunang
networking hardware manufacturer sa Taiwan, ginawa nang isang taon ang
maternity leave sa halip na 3 buwan lamang. Ang gobyerno ng Taiwan ay gumagawa
na ng batas sa pagkakaroon ng pantay na karapatan upang higit nilang
mapangalagaan ang kababaihan.
Bilang pagwawakas, naiiba na ang gampanin ng mga babae at higit itong

mapanghamon kung ihahambing noon. Ang kanilang karapatan at kahalagahan ay
binibigyan na ng pansin. Ngunit hindi ito nangangahulugan na ang mga babae ay
tumatanggap na ng pantay na posisyon at pangangalaga sa lipunan. Mayroon pa
ring mga kompanya na hindi makatarungan ang pagtrato sa mga babaing lider nito.
38
Marami pa ring kalalakihan ang nagbibigay ng mabigat na tungkulin sa kanilang
asawa sa tahanan. Ito ay matuwid pa rin sa kanila. Marami pa ring dapat magbago
sa kalagayan ng kababaihan sa Taiwan at malaki ang aking pag-asa na makita ang
ganap at pantay na karapatan nila sa lipunan.
(posted by admin sa Free Papers: Free Essay on Women in Taiwan: Now & Fifty Years Ago)
http://women-in-taiwan-essay-htm/oct.1,2013
Alam mo ba na …
Ang sanaysay ay isang matalinong pagkukuro ng sumulat tungkol sa isang paksa?

Ito ay isang genre o sangay ng panitikan na nasusulat sa anyong tuluyan na
maaaring tumalakay sa anumang isyu sa kapaligiran maging tao, hayop, pook,
pangyayari, bagay, at guniguni.
Ayon kay Alejandro Abadilla, ang sanaysay ay pagsasalaysay ng isang sanay. Kaya’t
ang sinumang susulat nito ay nangangailangan na may malawak na karanasan,
mapagmasid sa kapaligiran, palabasa, o nagsasagawa ng pananaliksik tungkol sa
paksang napiling isulat. Nararapat na magpokus sa isang paksa lamang at
maghanda ng balangkas upang magkaroon ng kaisahan ang daloy ng mga ideya.
Tinatawag na mananaysay ang manunulat ng sanaysay. Kinakailangan ng masining

na pag-aaral at kasanayan ng sinumang susulat nito. Katunayan,
GAWAINkabilang 3sa. Paglinangmatatawagng naTalasalitaansanaysay ang mga

akdang pandalub-aral gaya ng tesis, disertasyon, pamanahong papel at panunuri, at
ang mga sulating pampamahayagan gaya ng tanging lathalain.
Suriin ang kahulugan ng salitang may salungguhit batay sa pagkakagamit nito sa

sanaysay. Isulat sa papel ang sagot. - mula sa Panitikang Filipino: Antolohiya
ni Jose B. Arrogante et. al, 2003
1.
parehong pagkakataon
_______________________________
2.
pantay na karapatan
_______________________________
naiiba na ang gampanin ______________________________
hindi makatarungan ang trato ___________________________
higit na mapanghamon ________________________________
Kahanga-hanga ang iyong galing sa talasalitaan! Tiyak kong handa ka na upang

linangin at paunlarin ang iyong pag-unawa sa tulong ng mga inihandang gawain.
GAWAIN 4. Grapiko ng Talakayan
Sagutin ang mga gabay na tanong na nasa loob ng kahon at ang iba pang kasunod
na mga tanong. Gayahin ang pormat sa papel.
39
Noon
Ngayon
Magbigay ng mga
______________
patunay na
______________
______________
nagbago na ang
______________
______________
kalagayan ng
______________
______________
kababaihan sa
______________
______________
Taiwan ngayon at
______________
______________
noong nakaraang
______________
______________
50 taon.
______________
______________
______________
______________
Kongklusyon :
______________
______________
_______________
______________
_______________
Nagbago ba ang kalagayan ng kababaihan sa Taiwan noong nakalipas na 50 taon at

sa kasalukuyan? BIgyang- patotoo ang iyong sagot.
Anong kongklusyon ang nabuo ng may -akda sa wakas ng sanaysay?
GAWAIN 5. Sanaysay ay Suriin
Sagutin nang mahusay ang mga tanong tungkol sa binasang talataan.
Ano ang paksa ng binasa ?
Ano ang layunin ng sumulat nito?

Ipaliwanag ang sumusunod na kaisipan :
“Ang mga babae ay walang karapatang magdesisyon dahil sa mababang kalagayan sa
lipunan.”
“Ang karapatan at kalagayan ng kababaihan ay umuunlad kung ihahambing 50 taon

ang nakalipas.”
“Karamihan sa mga kompanya ay nagbibigay-halaga
sa kakayahan kaysa kasarian.”
Ano ang masasabi mo sa pagkakabuo ng sanaysay ?
Paano masasalamin sa sanaysay ang kalagayang panlipunan at kultura ng
Silangang Asya?
Natutuwa ako at mahusay mong naisagawa ang mga gawain. Ngayon nama’y ituloy
mo pa ang pagbabasa. Ang iyong babasahin ay isang paglalahad tungkol sa
kababaihang Pilipino. May kaibahan kaya sa kalagayan at pagtanggap na ibinibigay
sa kababaihang Pilipino kung ihahambing sa mga taga-Taiwan? Paano mo
mabisang maipahahayag ang iyong mga opinyon at pananaw gamit ang mga
pangatnig?
40
Pagbibigay Kapangyarihan sa Kababaihang Pilipino sa Pamamagitan ng
Estadistikang Kasarian
“Babae, pasakop kayo sa inyong asawa,” isang pahayag na hinango sa Banal na

Aklat at naging panuntunan ng balana rito sa daigdig sa lahat ng panahon.
Lahat ng bagay ay nagbabago kaya nga walang permanente sa mundo. Ang dating
kiming tagasunod lamang ay natutong tumutol laban sa karahasan sapagkat hindi na
matanggap ang dinaranas na kaapihan. Kaniyang ipinaglaban ang sariling karapatan
upang makapagpasiya sa sarili. Lakas-loob din niyang hiningi ang karapatang
maisatinig ang matagal nang nahimbing na pagnanasang maging katuwang hindi
lamang sa tahanan kundi maging sa paghubog ng lipunan para sa isang maunlad,
matahimik at kaaya-ayang kinabukasan.
Sa ngayon, ang kababaihan ay unti-unting na ring napahalagahan. Hindi man ito

maituturing na ganap dahil sa patuloy na mga karahasang pantahanan na pawang
mga kababaihan ang nagiging biktima. Ang sexual harassment na madalas ay daing
ng mga kababaihan ay nagdaragdag sa mga suliraning pambansa.
Ang babae ay katuwang sa pamumuhay. Hindi sila katulong na tagasunod sa lahat
ng mga ipinag-uutos ng ilang nag-aastang “Panginoon”. Sila’y karamay sa suliranin
at kaagapay sa mga pangyayaring nagdudulot ng pait sa bawat miyembro ng
pamilya.
Tunay na ang mga kababaihan ay hindi lamang kasama kundi kabahagi sa
pagpapaunlad ng bayan sa lahat ng panahon.
Marami na ring samahan ang itinatag upang mangalaga at magbigay-proteksiyon sa
mga kababaihan. Ilan sa mga ito ay Gabriela, Tigil-Bugbog Hotline at marami pang
iba. Patuloy ang mga samahang ito sa pakikibaka upang sugpuin ang patuloy na
diskriminasyon sa pagitan ng kalalakihan at kababaihan.
Layunin nilang mabigyan ng edukasyon at kamulatan sa mga karapatang dapat
ipakipaglaban ng mga kababaihan.
halaw sa Sandigan I(Kalipunan ng mga Banghay-Aralin
sa Pagtuturo ng Filipino ) ni Lolita M. Andrada
Tingnan natin kung naunawaan mo ang pangalawang teksto na iyong binasa.

Sagutin mo ang mga tanong.
GAWAIN 6. Tugunang Tanong Sagot
Sagutin ang mga tanong sa bawat hanay nang naaayon sa naunawaan mo sa

tekstong binasa.
Nandiyan Na
Pag-isipan
Sariling Sikap
Ano ang kalagayan
1. Paano mo
1. Bumuo ng sariling
ng kababaihang
ihahambing ang
pananaw kung ano
Pilipino sa ating
kalagayan ng Pilipina
ang dapat na
lipunan sa
sa babaing
maging katayuan
kasalukuyan ?
Taiwanese ?
ng kababaihan sa
2. Ano ang tono ng

lipunan.
may-akda sa isinulat
2. Isa-isahin ang
na sanaysay?
katangiang taglay
Ipaliwanag.
ng sanaysay.
41
Ano ang layunin ng may-akda sa pagsulat ng ganitong uri ng sanaysay ?
Binabati kita sa husay at tiyaga na iyong ipinamalas. Balikan natin ang tanong sa
panimula. Paano mo mabisang maipahahayag ang iyong mga opinyon/pananaw?
Makatutulong sa iyo ang kaalamang makukuha tungkol sa mga pangatnig.
Ipagpatuloy mo pa ang iyong pag-aaral.
GAWAIN 7. Pagsasanib ng Gramatika/Retorika
Pangatnig ang tawag sa mga kataga o salitang nag-uugnay ng dalawang salita,

parirala, o sugnay na pinagsusunod-sunod sa pangungusap. Halimbawa: Layunin
nilang mabigyan ng edukasyon at kamulatan sa mga karapatang dapat
ipakipaglaban ng mga kababaihan.
Ang pangatnig na at ay nag-uugnay ng mga salitang edukasyon at kamulatan.
Sila’y karamay sa suliranin at kaagapay sa mga pangyayaring nagdudulot ng pait sa

bawat miyembro ng pamilya. Ang pangatnig na at ay nag-uugnay ng dalawang
sugnay. Ang unang sugnay ay sila’y karamay sa suliranin. Ang ikalawang sugnay ay
kaagapay sa mga pangyayaring nagdudulot ng pait sa bawat miyembro ng pamilya.
May dalawang panlahat na pangkat ng mga pangatnig : (1) yaong nag-uugnay ng

magkatimbang na yunit (2) yaong nag-uugnay ng di- magkatimbang na yunit.
Sa unang pangkat, kabilang ang mga pangatnig na at, pati, saka, o, ni, maging,
ngunit, subalit atbp. Ang mga pangatnig na ito ay nag-uugnay ng mga salita, parirala
at sugnay na magkatimbang o mga sugnay na kapwa makapag-iisa.
Sa ikalawang pangkat naman ay kabilang ang mga pangatnig na kung, nang, bago,
upang, kapag o pag, dahil sa, sapagkat, palibhasa, kaya, kung gayon, sana, atbp.
Ang mga pangatnig na ito ay nag-uugnay ng dalawang sugnay na hindi timbang, na
ang ibig sabihin ay pantulong lamang ng isang sugnay.
- mula sa Makabagong Balarilang Filipino ni Alfonso O. Santiago at Norma G. Tiangco, 2003
42
Pagsasanay 1. Magtala at Magsuri
Basahin ang talataan at pagkatapos ay itala ang mga pangatnig na ginamit at suriin
kung magkatimbang o di -magkatimbang. Ilagay sa kasunod na tsart ang iyong
sagot. Isulat sa papel ang iyong sagot.
Sa pagharap sa maraming hamon sa buhay, kailangang-kailangan ang edukasyon

sa pagpupunyaging makamit ang ideyal na kapayapaan, kalayaan, at panlipunang
katarungan. Hindi sa dahilang ang edukasyon ay mapaghimalang gamot o majik na
magbubukas sa mundong ideyal kundi ito’y isa sa pangunahing paraan upang
mapagyaman ang higit na magkakatugma at malalim na uri sa pagdebelop ng tao
para mabawasan ang kahirapan, eksklusyon, kamangmangan, pang-aapi at giyera.
Batay sa report sa UNESCO ng Internasyunal na Komisyon sa Edukasyon para sa
ika-21 dantaon, malaki ang maitutulong ng mga polisiya sa edukasyon upang
makabuo nang higit na mabuting daigdig.
-halaw sa “Edukasyon: Ang Kinakailangang Utopia” ni Jaques Delors
Mga Pangatnig na Magkatimbang

Mga Pangatnig na Di-Magkatimbang
Inaasahan na malinaw na sa iyo ang pangatnig at mga pangkat nito. Palalimin mo

pa ang iyong kasanayang panggramatika sa pamamagitan ng paggamit ng
pangatnig sa pagbibigay ng sariling opinyon o pananaw.
Pagsasanay 2. Opinyon Mo’y Ipahayag
Pagmasdan mo ang sumusunod na larawan. Bumuo ka ng mga pangungusap na

magpapahayag ng iyong opinyon at pananaw tungkol sa mga larawan. Gumamit ng
mga pangatnig. Isulat sa papel ang iyong sagot.
1. Pagwawagi ni Megan Young
bilang Miss World 2013

Opinyon
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
43
2. Krisis sa Zamboanga
Opinyon
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
3. Ang Usapin Tungkol sa Priority Dev’t Assistance Fund (PDAF)
Opinyon
__________________
__________________
__________________
__________________
__________________
Paano masasalamin sa sanaysay ang kalagayang panlipunan at kultura ng

Silangang Asya ?
Paano mabisang maipahahayag ang iyong mga opinyon at pananaw gamit ang mga
pangatnig ?
Ilahad mo nga ang iyong mga natutuhan sa araling ito.
Napag-
Masasabi
kong ….
Natuklasan
alaman
kong ….
kong ....
(aam-govst.edu- 218 224 )
44
Ilipat
GAWAIN 8. Masubok Nga
Ito na ang pagkakataon upang ilipat mo na iyong natutuhan sa araling ito.

Naniniwala ako na kayang-kaya mo itong gawin. Ngayon naman ay tiyak na
makasusulat ka ng isang editoryal na maglalahad ng iyong opinyon/pananaw tungkol
sa napapanahong isyung panlipunan sa Silangang Asya. Basahin mo ang ilang
paalala sa gagawin mong editoryal.
Isa kang editor sa isang pahayagan. Susulat ka ng editoryal tungkol sa isang

napapanahong isyung panlipunan sa alinmang bansa sa Silangang
Asya. Tatayain ang iyong editoryal batay sa sumusunod na pamantayan :
Mapanghikayat
Makatotohanan
Kaangkupan sa Paksa
Kawastuhan ng balangkas
Ang katumbas na iskor ay tingnan sa kasunod na iskala :
4
-
Napakahusay
3
-
Mahusay
2
-
Hindi mahusay
1
-
Kailangan pang linangin
Binabati kita sa ipinakita mong kahusayan. Nagtagumpay ka sa lahat ng mga

gawain. Kung may mga bagay pa na hindi malinaw sa iyo , balikan lamang ang
bawat bahagi ng modyul na ito o magtanong sa iyong guro .
Maghanda ka na para sa ikaapat na aralin. Ang akda naman na iyong babasahin at

pag-aaralan ay tungkol sa maikling kuwento ng Tsina. Maligayang paglalakbay at
pag-aaral.
Aralin 2.4
A. Panitikan: Niyebeng Itim
Maikling Kuwento – Tsina

ni Liu Heng
(Isinalin sa Filipino ni Galileo S. Zafra)
B. Gramatika/Retorika: Pagpapalawak ng Pangungusap
Gamit ang Panuring (pang-uri at pang-abay)
45
Panimula
Ang lugar naman na ating lalakbayin ay hindi na bago sa iyo. Malaki ang naging
impluwensiya ng bansang ito sa ating kultura at tradisyon. Marami sa
nagugustuhang pagkain ng mga Pilipino ay nagmula sa kanila tulad ng pancit, mami,
siomai, siopao , lumpia, at lechon. Mula sa pagkain, damit at mga kagamitan sa
bahay, naging bahagi sila ng ating pang-araw-araw na buhay. May ideya ka na ba sa
bansang aking tinutukoy. Tama! Ang bansang Tsina. Nais mo bang malaman ang iba
pa nilang kultura ? Kilala ang mga Tsino sa pagpapahalaga sa kanilang pamilya.
Makikita sa mga nakakaangat na pamilya ang pagsasama-sama sa iisang bubong
hanggang sa ikalimang henerasyon. Higit din nilang pinapahalagahan ang anak na
lalaki kaysa sa babae dahil ang lalaki ang magdadala ng apelyido ng pamilya. Lalaki
rin ang inaasahang magtatrabaho para sa pamilya at ang babae naman ang
mangangalaga sa tahanan.
Sa araling ito, inaasahang maipamamalas mo ang pag-unawa sa kuwento ng

katutubong- kulay mula sa Tsina na pinamagatang “Niyebeng Itim” sa tulong ng mga
panuring bilang pampalawak ng pangungusap at tekstong naglalarawan.
Pagkatapos ng araling ito, inaasahang makapaglalarawan ka nang masining ng mga

kaugalian at uri ng pamumuhay ng tao sa alinmang bansa sa Silangang Asya.
Makapaghahatid sa tagapakinig ng tiyak na larawan ng kaugalian at uri ng
pamumuhay ng bansang napili.
Masasagot mo rin ang mahalagang tanong na: Paano naiiba ang maikling
kuwentong pangkatutubong kulay sa iba pang uri ng maikling kuwento? At paano
nakatutulong ang kaalaman sa pagpapalawak ng pangungusap sa paglalarawan ng
kultura ng Asyano?
Yugto ng Pagkatuto
A. Tuklasin
Basahin mo muna ang ilang bahagi ng maikling kuwento at suriin kung ano ang
binibigyang-pansin dito. Tauhan ba, lugar, o pangyayari?
GAWAIN 1. Kuwento ay Suriin
Tukuyin ang nais bigyang-pansin sa sumusunod na bahagi ng kuwento. Gamitin mo

ang mga simbolo na nasa ibaba at ilagay sa patlang bago ang bawat bilang. Isulat
sa papel ang iyong sagot.
Tauhan
Lugar
Pangyayari
46
__________1. Unti- unti, sa paningin ko’y nagkakahugis ang isang mapanglaw
at dahop na kapaligiran. Ang mga bahay na malalayo ang agwat, nagliliitan, ang
iba’y nakagiray na, pulos na yari sa kugon at kawayan, ay waring
nagsisipagbantang lumupasay sa anumang sandali. Sa malayang hangin ay
nagsasanib-sanib ang kahol ng mga aso, kakak ng mga manok at itik, unga ng
mga kalabaw, langitngit ng nagtatayugang kawayan at pagaspas ng dahon. (mula
sa Lugmok Na Ang Nayon ni Edgardo Reyes)
__________2. Dinalaw siya mula noon ng pag-aagam-agam sa kaniyang pag-

aanluwage. Hinahanap-hanap niya mula noon ang bagay na dapat niyang
malikha; at sa palagay niya’y waring nagkukulang at hindi tumpak ang bawat
gawin at likhain niya. Dumaan ang mga taon at siya’y nakaramdam ng
panghihina. Mabilis ang pagtanda niya, ngunit ang kanyang alalahanin ay hindi
nababawasan. (mula sa Anluwage ni Hilario L. Coronel)
_________3. May luha siya sa mata ngunit may galak siyang nadama.
Luwalhati. Hinagud-hagod niya ang mga kamao. Nadama niya ang bagong
tuklas na lakas niyon. Ang tibay. Ang tatag. Ang kapangyarihan. Muli niyang
tiningnan ang nakabulagtang si Ogor. Pagkaraa’y nakapikit at buka ang labing
nag-angat siya ng mukha. (mula sa Impeng Negro ni Rogelio Sikat)
_________4. Tunay ngang isang malaking pangyayari ang nakaakit sa pansin

ng San Joaquin. Hindi sila magkasundo sa pagtinging ibibigay nila kay Lea. Sa
isang banda, siya ang anak ni Aling Clara na magpapaahon sa kanya pamilya
mula sa kahirapan; kaiinggitan, kamumuhian, masarap siraan. Subalit siya rin
ang anak ng San Joaquin na kapupulutan ng pag-asa; pupurihin, tatangkilin,
gagawing pangunahing tauhan sa kwentong isasalaysay sa ilang henerasyon ng
kabataan .(mula sa Bagong Bayani ni Joseph Salazar)
_________5. Kung takipsilim ay isinusuot na lahat ni Marcos ang pulinas, ang

gora, at ang suwiter, saka dala ang latigong katulad ng pamalo ni Don Teong .
Pagdating niya sa pook na kinapupugalan ay saka aasbaran ng palo ang

kalabaw hanggang ito’y umungol na ang alingawngaw ay ano’t hanggang sa
kalagitnaan ng bayan. Kung di niya makita na halos apoy na ang lumalabas sa
dalawang mata ng hayop ay hindi pa niya ito titigilan. Sa gayon ay matulin
siyang nagtatago upang umuwi na siya sa bayan. (mula sa Walang Panginoon ni
Deogracias Rosario)
Mahusay ! Nasuri mo nang tama kung ano ang binibigyang-pansin sa mga

kuwento. Handa ka na para basahin ang komiks strip.
47
GAWAIN 2. Paglalarawan ng Tauhan
Dalawang magka-opisina ang nag-uusap.
4
8
Sagutin ang mga gabay na tanong :
Batay sa binasa, ipakilala ang tauhan na pinag-uusapan ng dalawang magkaopisina.
Ikuwento kung paano nakamit ni Amy ang kanyang pangarap sa buhay .
Ipahayag ang iyong opinyon kung naniniwala ka sa kasabihang :
“Ang kabuluhan ng buhay ng tao ay nakabatay sa kaniyang kakayahang magpasya.”
GAWAIN 3. Makikilala mo ba ?
Gaano mo kilala ang mga kapatid nating Tsino? Magbigay ng kanilang mga
tradisyon at kaugalian. Isulat sa papel ang iyong sagot.
Ngayon ay tapos mo nang sagutan ang mga pagsasanay na may kinalaman sa

paksang ating tatalakayin. Alam kong handa ka na upang basahin ang maikling
kuwento mula sa Tsina.
B. Linangin
Basahin at unawain mong mabuti ang kuwentong pangkatutubong- kulay mula sa

Tsina upang malaman mo kung ano ang mga kaugalian at uri ng pamumuhay ng
bansang ito.
Niyebeng-itim ni Liu Heng
Isinalin sa Filipino ni Galileo S. Zafra
Paparating na ang bisperas ng Bagong Taon. Nagpakuha ng litrato si Li Huiquan sa

Red Palace Photo Studio, isang bagay na ayaw na ayaw niyang gawin, dahil
pakiramdam niya, lalo pa siyang pinapapangit ng kamera. Sinabihan na siya ni Tiya
Luo na sapat na ang apat na piraso, ngunit nag-order siya ng labinlima.
Nagulat ang klerk.
“Kinse?”
“Kinse nga.”
“Hindi kami siguradong maganda pa rin ang litrato kapag ganoon karami.”
“Gusto ko sabi ng kinse!”
May pagkainis na sa kanyang boses at iyon lamang ang magagawa niya para
mapigilan ang sarili na suntukin ang pangang iyon. Nag-order siya ng kinse para
hindi na siya bumalik pa sa susunod at ikinabuwisit niya ang ituring na kahangalan
ang ganito.
Nang bumalik siya para kunin ang litrato, mas kabado siya kaysa nang kunin niya
ang mga abo ng kanyang ina sa crematorium. Tumalikod siya at lumakad papalayo
dala ang balutang papel nang hindi pa muna sinusuri ang litrato, at nang
49
nag-iisa na lamang, dinukot niya ang laman . Labinlimang magkakatulad na litrato
ang hawak niya, bawat isa ay nakatitig sa kanya nang may pare-parehong hitsura.
Sa kabuuan, mas maayos ang kinalabasan kaysa kanyang inaasahan. Parang mas
manipis ang kaniyang labi dahil nakatikom, nakatitig ang mga mata niya. Hindi mo
masasabing pangit. Sa katunayan, mas guwapo siya kaysa sa maraming tao. Wala
siyang reklamo.
Dinala siya ni Tiya Luo sa komite sa kalye kung saan pinagpasa-pasahan sila.
Nakipag-usap sila sa iba’t ibang tao hanggang sa isang may katandaang opisyal ang
nagbigay rin sa kanya ng lisensya para sa kariton. Hindi naaprobahan ang kanyang
aplikasyon para sa lisensya sa pagtitinda ng prutas dahil puno na ang kota. Ang mga
kontak ni Tiya Luo ay hindi makatulong o ayaw nang tumulong. Mayroon na lamang
lisensya para sa tindahan ng damit, sombrero at sapatos. Wala nang pakialam si
Huiquan kung anuman ang maaaring itinda. Ang mahalaga, mayroon siyang
magawa. Nabalitaan niyang mas madali ang pagtitinda ng prutas, mas mabilis ang
kita; mas mabagal naman sa damit, at mas mababa pa ang tubo. Nabalitaan din
niyang kailangan niya ng maayos na tindahan o koneksiyong black-market para
talaga mapatakbo ito. Ngunit handa siyang sumubok. Kailangang palakasin niya ang
kanyang utak, at di matatakot magtrabaho, maaayos ang lahat. Kahit maliit ang
kikitain niya, hindi naman liliit pa iyon sa natatanggap niya bilang ulila, hindi ba?
Bahala na.
Paglabas nila mula sa compound ng gobyerno, nakabangga nila ang isang

matabang mama na tinawag ni Tiya Luo na Hepeng Li. Sabi ni Tiya Luo kay
Huiquan na tawagin itong Tiyo Li. Walang ideya si Huiquan kung hepe ito ng ano at
kaninong tiyo ito, ngunit naaalala niya rito ang matatabang sumo wrestler ng Hapon.
“Hindi ka ba magpapasalamat kay Tiyo Li sa lahat ng tulong niya?”
Magalang na yumuko si Huiquan, isang ugaling natutunan niya sa

kampo.Kailangang yumuko ang mga bilanggo sa lahat ng guwardya, inspektor, at
tagamasid na nakikipag-usap sa kanila o nakatingin man lang sa kanila- iyon ang
pagsasanay. Ginagawa na niya iyon dahil nakasanayan na. Ngunit halos di siya
napansin ng mama -- tila ito isang lalaking tumitingin ng kung anong paninda.
Pakiramdam ni Huiquan ay isa siyang basurahan o isang pirasong basahan na nais
magtago sa isang butas.
“Ito ba siya?” tanong ng matabang mama kay Tiya Luo.
“Mabait siyang bata, tulad ng sabi ko. Tingnan mo’t namumula na siya.”
Napatawa ang mama habang itinuon ang tingin kay Huiquan.
“Alam mo ba kung paano ka nakakuha ng lisensya gayong maraming retirado at

walang trabaho ang di-makakuha?”
“Dahil … dahil kailangan ko ng trabaho?”
“Iyon lang ba?” mapanlibak ang ngisi ng mataba.
“Dahil isa akong ulila?”

50
“Kinakalinga ka ng pamahalaan; tiyak kong alam mo iyan. Huwag kang manggugulo
at huwag kang sakim… nagkamali ka na. Kalimutan mo na iyon, dahil kapag umulit
ka, wala nang tutulong sa iyo.”
“Gagawin ko anuman ang ipag-utos ng pamahalaan.”
Isa na naman sa maraming islogan sa kampo. Nakabilanggo pa rin ang kaniyang

isip at damdamin kahit pinalaya na siya sa kampo. Kahit si Tiya Luo ay tumangu-
tango. Saanman siya magpunta, laging may nagsasabi sa kaniya kung ano ang
dapat at di-dapat gawin; sa pagtingin sa kanya nang mababa, umaangat ang
kanilang sarili. Namalagi siya sa bilangguan. Sila ay hindi at nararamdaman niya na
ang mga babala, panlalait, at paalala ay para lang sa kaniya; gamitin ang ihian,
walang dudura, bawal pumasok, limang yuan na multa - lahat ay patungkol sa
kaniya at tanging sa kanya lamang. Habampanahon na may magpapahirap sa
kaniyang buhay, magtuturo sa kaibahan niya at ng ibang tao, hihila sa kanya
paibaba. Gusto niyang lumaban, pero wala siyang lakas. Kaya magpapanggap
siyang tanga, umiiwas sa mga nagmamasid at nagmamatyag, Maraming taon na
naman niyang ginagawa ito.
Masayang naglakad si Tiya Luo, di-pansin ang tamlay sa mukha ni Huiquan habang
nakasunod ito na parang bilanggo.
“Halos Bagong Taon na. Pwede kang manatili ngayong bagong taon sa
amin.”
“Salamat, pero maayos na po ako…”
“Sa palagay ko’y matutuwa na ang ina mo. Kung buhay siya, ipapangalandakan niya
-- negosyante na ang anak ko; maganda ang kinabukasan niya; hindi na siya katulad
nang dati. Gusto kong pasalamatan mo ang nanay mo.”
“Sige po.”
“Bahala ka kung gusto mong mag-isa ngayong Bagong Taon pero hindi ibig sabihin
na pwede kang uminom.”
“Huwag kayong mag-alala.”
“Hindi na maaga para mamili para sa Bagong Taon. Isda, manok – kung ano-ano pa.
Kung hindi ka marunong magluto, pumunta ka rito at tuturuan kita. Dapat lang na
maayos ang Bagong Taon mo. Pagkatapos, dapat magtrabaho na. Ayusin mo at
hahanapan kita ng nobya. Ano sa palagay mo, bata?”
“Kayo ang masusunod.” Ngumiti siya ngunit matamlay. Ang isang yari sa kahoy at
canvass na ambi ay aabot ng sandaan o mahigit pa; kung may tatlong gulong,
dagdag na tatlong daan pa mahigit. Wala nang matitira para sa paninda.
Hindi pa nga nagsisimula’y kailangan na niyang humugot sa naipon ng kaniyang ina.

Kinabahan siya dahil wala na itong atrasan.
Isa o dalawang araw bago ang Bagong Taon, nakakita siya ng kakarag-karag at
lumang tatluhang gulong na sasaksyan sa East Tsina Gate Consignment Store na
230 yuan ang halaga. Ayos ang presyo pero napakasama ng kondisyon at di-
51
masasakyan. Mukhang maayos ang balangkas- kahit paano’y napanatili ang hugis;
walang gulong, pero mapakikinabangan pa rin ang gilid at rayos ng gulong; walang
kuliling , walang kadena, at walang tapakan, ngunit may preno at pedal. Hindi siya
makapagpasya at pinag-isipan niya sa lahat ng anggulo. Nalibot na niya ang buong
bayan. Ang mga bagong sasakyan ay nagsisimula sa apat na raan, wala namang
ipinagbibiling umaandar pang segunda mano. Sa isang groseri, nakakita siya ng
isang sasakyang yari sa kawayan na mukha namang matibay, ngunit parang may
mali rito. Kung magtitinda siya ng damit, kakailanganin niya ang tatluhang gulong –
para naman presentable.
“Gusto mo nito? Para saan?” Lumapit ang klerk sa kaniya.
“Kariton para sa mga damit.”
“Tamang-tama. Hindi ka magsisisi. Kung poste ng telepono, o kongkreto. O iba pang

katulad, hindi ko ‘to irerekomenda. Pero para lamang pala sa ilang tumpok ng damit.
Di ka gagastos ng higit sa sandaan sa pag-aayos nito, at pwedeng tumagal pa ng
lima, anim na taon.”
“Bakit di-gumagalaw?”
“Matigas ang preno. Aayusin ko.”
Ibinigay ni Huiquan ang pera, at kinaladkad ang walang gulong na sasakyan mula
East Tsina Gate patungong Dongsi, at mula roon, papuntang Chaoyong Gate. Dahil
sa kanyang natatanging sasakyan, naging sentro siya ng atensyon, bagaman hindi
naman nakapipinsala ang mga tingin sa kanya. Matapos bumili ng ilang parte sa
pagawaan ng bisikleta sa labasan ng Chaoyong Gate Boulevard, tinulak niya ang
kanyang sasakyan patungong East Lane ng Kalyeng Spirit Run papasok sa gate ng
bilang 18. Ang berdeng bayong na nakasabit sa kalawanging hawakan ng sasakyan
ay napuno ng tinimplang baka, dalawang pinakuluang manok, may yelong isda, apat
na paa ng manok at isang bote ng alak – hapunan para sa Bagong Taon. Binili niya
at madaling nakuha dahil ayaw na ayaw niyang nakapila at wala naman siya
talagang hinahanap para sa kanyang hapunan. Mas iniintindi niya ang kaniyang
sasakyan, ang kanyang bagong kaibigan, ang kaniyang tahimik na kasama.
Inimbitahan siya ni Tiya Luo para maghapunan, bisperas ng Bagong Taon.
Dumaan ito habang naglalagare siya ng kahoy, nakalambitin sa kaniyang bibig ang
isang pirasong manok. Tumanggi na muna siya. May naamoy ang Tiya at inangat
nito ang takip ng palayok. Pinalalambot ang paa ng manok sa kumukulong sabaw.
Walang makikitang berde – hindi balanseng pagkain. Sira na ang manggas ng
kaniyang panlamig; puno ng kusot ang kaniyang sapatos at laylayan ng pantalon;
marumi at mahaba ang kaniyang buhok. Naawa si Tiya Luo sa kaniya, ngunit
tumanggi pa rin si Huiquan. Ginagamit pa rin niya ang kahoy na iniwan ni Hobo,
desididong gumawa ng magandang patungan para sa kaniyang sasakyan.
Bumalik si Tiya Luo para imbitahan siyang manood ng TV - nakatatawang palabas at

iba pang kawili-wiling programa. Hindi dapat palampasin. Ngunit umiling siya, hindi
man lang tuminag sa kaniyang paglalagare.
52
“Marami pa po akong gagawin.”
“Hindi makapaghihintay kahit pagkatapos ng Bagong Taon.”
“Mas gugustuhin kong patapusin ninyo ako...”
“Marami namang panahon. Huwag mong tapusin agad lahat. Di ka dapat magpagod,
Bagong Taon pa naman.”
Sa umpisa, panaka-naka ang mga paputok, ngunit dumalas ang ingay at pagsapit ng
hatinggabi, akala mo’y sasabog na ang mundo. Ibinaba ni Huiquan ang lagare at
nagsalin ng alak. Matagal na pinalambutan ang paa ng manok kaya halos matanggal
na sa buto ang mga laman nito. Tama naman ang pagkaluto, medyo matabang,
marahil, kaya nilagyan niya ng kaunting toyo ang plato at isinawsaw niya ang laman
dito, at kumain at uminom siya hanggang sa mamanhid ang kanyang panlasa.
Maaaninag sa kaniyang bintana sa kaniyang likod ang pula at berdeng ilaw
paminsan-minsan. Karangyaan kahit saan ka lumingon, mula sa mga taong kuntento
sa kanilang buhay. Ano ang balak ng milyong taong ito ? Ano ang ipinagsasaya nila?
Siguradong hindi siya kabilang sa kanila. Kung buhay si Ina, panahon iyon ng
pagbabalot ng dumpling, iyong maliliit na pagkaing pumuputok sa bibig na parang
kendi. Gustung-gusto niya iyon. Sa unang Bagong Taon niya sa kampo, pitumpu’t
anim ang nakain niya sa isang upuan, hanggang sa mabusog siya nang sobra’t hindi
na siya halos makaupo, at ginugol niya ang buong hapon sa paglalakad sa laruan.
Gayunman, kahit ang alaalang ito ay hindi nakapagpasaya sa kaniya. Malagkit ang
mga kamay niya dahil sa pinalambutang paa ng manok at sapin ng malagkit na
baboy, at nahihilo na siya dahil sa alak.
Lumabas siya at tumayo sandali sa bakuran. Walang lamig, walang hangin. Makulay
ang langit; maraming paputok sa lahat ng dako. Ang bakuran, na may mahigit sa pito
o walong talampakan ang luwang, ay tulad ng balon sa ilalim ng kumikinang na
bughaw na langit. Isang stereo ang bumubuga ng awit, iyong tunog na di-
maintindihan. Naiisip niyang mataba at pangit ang mang-aawit. Nakapanood na siya
ng ganito sa TV – magagandang boses at ngiti ngunit pangit ang hitsura nila.
Kumikisay sila sa iskrin, ang mga kilos ay nagpapatingkad lamang sa kanilang
kapangitan at ang mga awit nila ay ginagawang mga sigaw at halinghing.
Magagandang babae lamang dapat ang ipinakikita sa TV, subalit maaaring
nagkukulang na ng suplay. Bagaman lumalayo na si Huiquan sa mga babae,
sumasagi pa rin sa isip niya ang imahen ng magagandang dalaga. Wala sa mga ito
ang kilala niya dahil labo-labo na ang mga ito sa kanyang utak – malalabong imahen
na ang intensyon ay malinaw at tiyak. May mga panahon, natatanging panahon,
kung kailan pinapangarap niyang mapasasayaw niya sa kaniyang isip ang mga
imahen. Ngunit sa totoong mundo man o sa mundo ng ilusyon ay hindi niya
mapasunod ang mga ito. Walang magawa, napilitan siyang tanggapin ang kaniyang
kahinaan.
Ang isip ni Huiquan ay nabaling sa malalaswang dingding -- dingding ng banyo na

ang mga sugat ay hindi mabura, ginulping dingding na halos iguho ng malalaswang
pag-atake. Kakaiba, malaswang isip at dumi ay kakatuwang napapagsama nang
maayos doon, pinupuwersa siyang harapin ang maruming katawan na pinipilit niyang
itago. Mag-isa sa bisperas ng Bagong Taon, idinagdag
53
niya ang sarili niyang mga pantasya sa mga naroon sa maruruming dingding. Hindi
pala ang mga babae kundi marahil sa sarili pala niya siya naririmarim.
Sa sarili niyang paraan, inalagaan niya ang kaniyang sarili. Magulo, siyempre pa,
ngunit gusto niya ang gayon, lihim, ligtas, at di-komplikado. Mas maraming
mapagtataguan sa kampo kaysa kaya nilang bilangin – taniman, maisan, daluyan ng
irigasyon, di pa nabubungkal na bukid – na ang tanging nagmamasid sa kaniya ay
ang langit sa itaas at ang lupa sa ibaba. Nang naroon na siya, wala na siyang
pagtingin kay Xiaofen, kaya wala nang direksyon ang kaniyang pagkahumaling.
Bahala na. Alam niyang pinaglalaruan siya ng mga demonyo at wala siyang lakas
para labanan ito.
Pagod na siya. Paubos na ang mga pagputok. Ang madalang nang pagputok ay
nagpatingkad sa kalaliman ng gabi. Puno na ang mg tao ng kasiyahan, pagkain, at
laro, at oras ba para matulog ang lungsod, bago magbukang-liwayway.
Wala siyang kasama, at pakiramdam niya’y nawawala siya. Labas sa kaniyang mga
pantasya, wala siyang makitang babae na karapat-dapat sa kaniyang pagmamahal.
Si Luo Xiaofen, wala na sa kanyang isip, ay hinding-hindi ang babaeng iyon. Hindi
pa niya nakikita ito simula nang lumabas siya. Nagbabakasyon ito sa Harbin kasama
ng kaniyang nobyo, isang assistant sa kolehiyong normal, at isang gradwadong
mag-aaral sa matematika si Luo – isang tambalang itinadhana ng langit. Ibinalita ni
Tiya Luo, masaya at nagmamalaki, na magpapakasal na ang dalawa sa Mayo. Si
Luo Xiaofen – kababata ni Hiuquan, sabay silang nag-elementarya hanggang
gitnang paaralan, ngunit ngayon, wala na siyang pagkakatulad. Nasa Harbin si Luo,
samantalang siya, nasa kalyeng Spirit Run, sa isang madilim na sulok, gumagawa
ng hamak na bagay. Ngunit ito ang tadhana. Hinahamak siyang lagi ng tadhana.
Sa unang araw ng bagong taon, pinagkaabalahan niya ang kaniyang sasakyan, sa

ikalawang araw, inilabas iyon para paandarin. Tuwang-tuwang siya sa mga sisidlang
ginawa niya. Nagbisekleta siya para tingnan ang mga pakyawan, para pag-aralan
ang mga lokasyon nito. Sa ikalima pa ang takdang pagbubukas ng mga ito, tila
pinagkaisahan siya. Walang magagawa hanggang sa araw na ito.
Matapos sumulat sa Instruktor Politikal Xue at ipadala ang liham, dumaan si Huiquan
sa isang tindahan ng libro at bumili ng mga kopya ng “Mga Multo sa Isang Lumang
Sementeryo at Mga Babaeng Ahas”. Pagbalik sa bahay, humilata siya’t nagbasa
habang kinaing-isa-isa ang saging. Nitong mga nagdaang araw, nakaubos siya ng
isang piling hanggang sa naging madulas ang kanyang bituka at napapapunta sa
inodoro buong araw. Maayos naman ang mga libro; hindi lang siya makaalala ng
istorya. Kaya’t binabasa niyang muli, at parang bago at kawili-wili pa rin sa ikalawang
pagbasa. Matapos niyang basahing muli ang mga libro, itinabi niya ito at ang mga
pader ay tila blangko at maputla. Saging pa. Itinuturing na niyang mga gago ang
mga awtor. Nakababato. Gayon pa rin bukas, at may pakialam ba siya ? Ano ang
pagkakaiba ng malaki at maliit na daga ? Parehong pangit; parehong patagu-tago.
Ibinigay kay Huiquan ang pwesto sa may daanan sa timog ng Silangang tulay. Dito
ang mga numero ay nakapinta nang puti sa mga ladrilyo na nasa isang mahabang
hanay ng tigdadalawang kwadrado-yardang pwesto; ang iba ay okupado, ang iba ay
hindi. Matapos niyang ayusin ang kaniyang tindahan, tinakpan niya iyon
54
ng ambi at inayos ang kaniyang sasakyan para magsilbing harap ng tindahan. Sa
bandang kaliwa niya ay ang daanang silangan-kanluran, sa bandang kanan, ang
katapat nitong hilaga-timog. Nasa tapat mismo ng paradahan para sa Eastbridge
Department Store. Nasa gilid siya ng alimpuyo ng mga tao, parang di humihinto.
Wala isa man lang na tumingin sa kaniyang paninda. Pagod pa sa nagdaang

okasyon, ang mga dumaraan ay palaiwas o bugnutin. Ang kaniyang designasyong
ay Timog 025. Hindi magandang puwesto. Siya ang ika-25 tindero ng damit sa isang
mahabang yardang lugar. Ang mga tindahan ng pagkain ay nasa hilagang bahagi ng
kalye, na may di kulang sa anim na nagtitinda ng inihaw na kamote at ilan pang
matatandang naglalako ng malamig na dalandan at halos bulok nang saging.
Napuno ng kulay berde sa kaniyang tindahan – isang bunton ng walong kulay-

olibang kasuotang pang- army. Isinampay niya ang ilan, inilatag ang iba, at isinuot
ang isa. Niloko siya ng matandang lalaki sa pakyawan. Hindi maitinda ang mga
kasuotan, panlamig na angora, at sapatos na gawa sa canvass . Ang naitinda
lamang niya nang araw na iyon ay mga angora, madaling naubos ang dalawampung
piraso. Mangyari pa, iyon ang pain para sa iba pang paninda. Ang pakyawan ay tres-
diyes. Ibinenta niya ang una ng apat na yuan at ang huli, sais-beinte. Walang
kinailangang magturo sa kaniya. Natuto siya nang iabot sa kaniya ng unang
kostumer ang pera ; huwag kang matataranta sa pera at kalimutan mo na ang
pagiging magalang. Sumigla siya, sa kung anumang dahilan; kumislap ang mata
niya, at napanatag siya. Sa wakas, isang bagay itong may kontrol siya.
Gusto sana niyang magtago ng isang gora para sa sarili. Para itong Ku Klux Klan na
talukbong – mga mata lamang ang makikita – at iyon ang kailangan ng nagtitinda.
Pakiramdam ni Huiquan ay makapangyarihan siya, tulad ng misteryosong matanda
na naglalako ng minatamisan na nakatayo sa harap ng
Eastbridge Department Store, sa dinaraanan mismo ng hangin, ilang oras na walang

imik, walang kibot. May mga kostumer siya – hindi marami, kaunti – ngunit hindi na
matagalan ni Huiquan na panoorin siya, alam niyang maaari siyang sigawan nito
kapag nagpatuloy pa siya.
“Sapatos na tatak-Perfection mula sa Shenzhen free economic zone.
Sapatos, tatak-Perfection, gawa sa Shenzen…”
Nagulat ang mga naglalakad sa sigaw niyang ito. Narinig na niya ang ganitong
pagtawag sa Gate ng Silangang Tsina at sa Bukanang Gate, ngunit hindi niya alam
kung kaya niya ang ganito. Mahirap, sa isip niya; hindi niya kaya.
Ngayon, alam na niyang mali siya sa pagtantya sa sarili.
“Mga blusang Batwing! Halikayo rito ! Tingnan ninyo !”
Sa pagkakataong ito, napakasama ng tunog, ngunit tila walang nagulat. Ilan pang
segundo, nasanay na ang mga mamimili sa kaniyang kakaibang sigaw.
Maipagkakamaling galing sa aso o sa kotse, at hindi pa rin papansinin ng mga
namimili.
“Mga blusang Batwing! Seksi, seksi, seksi, mga babae!”
Kung makasisigaw lang talaga siya ng kung anong malaswa para mapansin.
Buong araw, binantayan niya ang kaniyang tindahan, mula umaga hanggang oras
55
ng hapunan, ngunit wala siyang nabenta, isa man lang panlamig na angora o isang
pares ng sapatos kaya -- wala maliban sa dalawampung angora. Kahit iyon lang,
ang may katandaang babae sa kaniyang kanan ay naiingit, dahil gayong mas
matagal na ito rito, naibenta lamang nito ay pares ng medyas at dalawang panyo.
Ang tindahan sa kaliwa ay binabantayan ng isang lalaking dadalawampuin na muntik
nang mapaaway sa isang kostumer dahil sa isang jaket na balat. Ang sabi ng
kostumer, iyon ay imitasyon; ipinilit ng tindero na tunay iyong balat. Kinusot iyon ng
kostumer at iginiit na imitasyon iyon mula sa ibang bansa. Naubos na ang pasensya
ng tindero. Alam ni Huiquan na tunay iyong balat, ngunit hindi siya nakihalo sa gulo.
Walang dahilan para sumangkot. Nang ang lalaki ay nag-alok sa kanya ng sigarilyo,
tumanggi siya. At siya naman ang nagsindi, di niya pinansin ang lalaki. Wala siyang
balak na mapalapit kaninuman. Kailangang mag-ingat kapag sangkot ang ibang tao.
Siya ang huli sa hanay ng mga tindahan na nagsara ng araw na iyon. Alas nuwebe
na, kalahating oras matapos magsara ang department store. Madilim ang
paradahan, halos walang nagawa ang mga ilaw sa kalye; wala nang kostumer sa
gabi. Nagsasara na rin ang tindahan sa tapat, na binabantayan ng dalawang lalaki,
ngunit kahit gabing-gabi pa, parang ayaw pa nilang tapusin ang araw; may lungkot at
panghihinayang sa kanilang tinig.
“Medyas na nylon, pasara na ! Otsenta sentimos ang isang pares … otsenta

sentimos isang pares ! Paubos na ang medyas na nylon. Huling tawag ! Medyas na
nylon …
Dumaan ang kanilang sasakyan sa gilid ng kalye patungo sa daan, sa direksyon ng

tore ng pamilyang Hu. Pumedal ang isang tindero samantalang ang isa ay
nakaluhod sa sasakyan at iwinawagayway ang isang pares ng medyas na nylon.
Sandali lang ang kanilang lungkot na mabilis na pinalitan ng pambihirang tuwa. Ang
kanilang mga tinig – isang mataas, isang mahina – ay iginala ng hangin sa gabi.
Sa sumunod na araw, nakabenta siya ng muffler.
Sa ikatlong araw, wala siyang naitinda.
Sa ikaapat na araw, wala pang kalahating oras pagkabukas niya ng tindahan,

nakapagbenta siya ng kasuotang pang-army sa apat na karpintero na kababalik
lamang sa Beijing mula sa timog. Pagkagaling sa Estasyon ng Beijing, tumungo sila
sa hardware sa tore ng pamilyang Hu, at nang marating nila ang Silangang-tulay,
nagkulay talong ang kanilang labi dahil sa lamig. Naligtas ang kanilang mga balat ng
kasuotang panlamig ni Huiquan, at ang kanilang pera ay mabilis niyang isinilid sa
kaniyang bulsa. Bago siya nakapagtinda, matamlay niyang hinarap ang negosyo,
ngunit nagbigay ng inspirasyon ang pagbili ng mga karpintero. Tiyaga ang susi para
sa isang buhay na matatag. Kahit sa pinakamalalang panahon, walang ibubunga
ang mawalan ng pag-asa. Mas mabuting maghintay kaysa sa umayaw, dahil walang
makaaalam kung kalian kakatok ang oportunidad, Hindi naman sa lahat ng
pagkakataon ay malas ka, hindi ba ? Nag-iisip si Huiquan.
Mula sa Raya : Pagbasa at Pagpapahalagang Pampanitikan sa Filipino ni Aurelio S. Agcaoli,2005
56
Oops ! Alam kong may kaalaman ka na sa maikling kuwento dahil napag-aralan mo
na ito noong nakaraang markahan kung saan sinuri ang kuwentong makabanghay.
Ngayon naman ay pag-aaralan mo ang kuwento ng katutubong-kulay.
Alam mo ba na …
Sa kuwentong makabanghay, ang binibigyang-diin ng sumulat ay ang

pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari o ang madulang pangyayari? Sa kuwento
naman ng tauhan, nakapokus ang mga pangyayari sa tauhan upang mabigyan ng
kabuuang pag-unawa ang mga mambabasa tungkol sa kanila. Pinapahalagahan
naman sa kwento ng katutubong-kulay ang tagpuan - ang pook/lugar na
pinangyarihan ng kwento. Karaniwan ay maraming paglalarawan tungkol sa pook -
hindi lamang pisikal kundi pati na rin ang mga pangkalahatang pag-uugali ng mga
tao roon, ang kanilang mga kilos/gawi, mga paniniwala, pamahiin, at pananaw sa
buhay.
-mula sa Sambotani III ni Bernie C. Santos, 2007
GAWAIN 3. Pagpapalawak ng Kaisipan
Ipaliwanag ang sumusunod na kaisipang hango sa kuwentong binasa.
Kaisipang Hango sa Kuwento

Paliwanag
1.
Kailangang palakasin niya ang kaniyang
loob; kung ididilat lamang niya ang kanyang
mata, paaandarin ang utak, at di-matatakot
magtrabaho, maaayos ang lahat.
2.
Saanman siya magpunta, laging may
nagsasabi sa kaniya kung ano ang dapat at
di-dapat gawin; sa pagtingin sa kaniya nang
mababa, umaangat ang kanilang sarili.
3.
Gusto niyang lumaban, pero wala siyang
lakas. Kaya magpapanggap siyang tanga,

umiiwas sa mga nagmamasid at
nagmamatyag.
4.
Isa siyang basurahan o isang pirasong
basahan na nais magtago sa isang butas.
5.
Mas mabuting maghintay kaysa umayaw,
dahil walang nakakaalam kung kailan
kakatok ang oportunidad.
Natutuwa ako sa ipinakita mong kahusayan. Alam kong handa ka nang linangin at
paunlarin pa ang kakailanganing pang-unawa sa tulong ng mga inilaang gawain.
57
GAWAIN 4. Kayarian ng Kuwento
Buuin ang kayarian ng kuwento sa pamamagitan ng pagsagot sa mga gabay na

tanong na nasa loob ng kasunod na graphic organizer. Sagutin sa sagutang-papel
1.Tauhan
NIYEBENG
2. Tagpuan
Lugar
Panahon
ITIM
ni Liu
Heng
3.Paksa
Isinalin
/Tema
sa
Filipino
4. Banghay
a.Panimula
ni
Galileo
b.Suliranin
S. Zafra
c.Reaksyon
d.Layunin
e.Ginawa
5. Wakas
f.Kinalabasan
Sino ang mga tauhan sa kuwento ? Ipakilala.
Ilarawan ang tagpuan ng kuwento. Sa iyong palagay, anong panahon naganap ito ?
Patunayan.
Ano ang tema ng kuwentong binasa ?
a. Paano sinimulan ng may-akda ang kuwento ?
Ano ang suliraning taglay ng pangunahing tauhan ?
Paano hinarap ni Hiuquan ang kaniyang problema ?
Paano sinikap ni Huiquan na malutas ang kanyang suliranin ?
Ano ang mga hakbang na kanyang isinagawa ?
Ano ang kinalabasan ng mga hakbang na ito ?
Paano winakasan ng may-akda ang kuwento ?
58
Inaasahan kong malinaw na sa iyo ang mga pangyayari sa kuwento. Suriin natin ang
kaugalian at uri ng pamumuhay ng Tsino na inilalarawan sa kuwento.
GAWAIN 5. Mailalarawan Mo Ba?
Pag-aralang mabuti ang mga ilustrasyon. Ilarawan ang lugar na kinabilangan ni

Huiquan. Ilarawan din ang kaniyang kilos/gawi at paniniwala.
Habang nasa loob ng
Huiquan
bilangguan
nakalaya na kasama ang kaniyang
Nagtitinda ng angora at iba pa
Tiya Luo
Binabati kita sa iyong kahusayan! Ituloy mo pa ang pagpapalalim ng iyong kaalaman

kaugnay ng tinalakay na bahagi ng aralin. Babasahin mo pa ang isang tekstong
naglalarawan tungkol naman sa ating bansa. Alamin mo ang mga kilos at gawi pati
na ang uri ng pamumuhay ng mga tao sa Maynila. Paano naiiba ang maikling
kuwento ng katutubong-kulay sa iba pang uri nito. Alamin mo rin kung paano
nakatutulong ang kaalaman sa pagpapalawak ng pangungusap sa paglalarawan ng
kultura.
Nagmamadali ang Maynila ni Serafin C. Guinigundo
“GINTO… GINTO… Baka po kayo may ginto riyan? Mga mama … mga ale… ginto..”
ang alok-anyaya ng isang babaing nakakimona at ang saya ay humihilahod sa
sakong at siyang lumilinis sa makapal na alikabok sa bangketa.
Baka po kayo may ginto?” ang muling sigaw ng babae.
59
“Kung may ginto ako ay bakit ipagbibili ko ? Hindi baga mahal ang ginto kaysa sa
kwalta?” sambot ng isang lalaki na ang kausap ay ang kaakbay.
Ang kalipunan ng mga taong naglipana sa Azcarraga, Avenida Rizal at Escolta ay

mga mamimiling walang puhunan (karamihan) at mga tagapagbili ng mga bagay na
wala sa kanila at lalong hindi kanilang pag-aari. Ang hanapbuhay ng mga ito ay
magtala sa papel ng mga bagay na nababalitaang ipinagbibili. Madalian ang
kanilang usapan. Mabilis magkasundo. Tiyak ang pook na tipanan - - sa harap ng
isang mesa: sa ibabaw ng umaasong kapeng-mais na pinapuputla ang kulay ng
gatas na may bantong gata ng niyog. Kung sila’y palarin: kakamal ng libo, kung
mabigo naman ay gutom maghapon.
Sa tawaran ay hindi magkamayaw. Tingin. Tawad. Tingin. Silip. Tawad. Tingin sa

singsing, sa kuwintas, hikaw at pulseras.
“Ilang ply, ano ang sukat ng goma?” Usisa ng isa.
“Ano? In running condition ba ? Baka hindi. Mapapahiya tayo.” Ang paniniyak ng isa
naman.
“Aba! Sinasabi ko sa iyo … garantisado. Hindi ka mapapahiya ,” tugon ng tinanong.
“Hoy, tsiko, ang iyong lote, may tawad na. Ano, magkano ang talagang atin doon ?
Mayroon na ba tayo ? Baka wala ? Ihanda mo ang papel. Bukas ang bayaran.
Tiyakin mo lang ang ating salitaan, ha ? Kahit hindi nakasulat… ikaw ang bahala?”
“Ako ang bahala, boy. Alam mo na ang bilis natin. Hindi ka maaano. Hawak natin
ang ibon.”
- halaw sa Haraya II ni Aurora Batnag et al.
Alamin natin kung naunawaan mo ang pangalawang teksto na iyong binasa.

Ipagpatuloy mo ang iyong kasipagan sa pagsagot sa mga gawain.
GAWAIN 6. Ilarawan Mo
Batay sa binasang teksto, ilarawan mo ang lugar, kilos/gawi, at uri ng pamumuhay

ng mga tao noon sa Maynila.
Magaling at madali mong naunawaan ang ikalawang teksto. Balikan natin ang
tanong sa panimula. Paano nakatutulong ang kaalaman sa pagpapalawak ng
pangungusap sa paglalarawan ng kulturang Asyano ? Upang masagot ang
mahalagang tanong na ito pag-aralan mo ang tungkol sa pagpapalawak ng
pangungusap.
GAWAIN 7. Pagsasanib ng Gramatika/Retorika
Ang panaguri at paksa ay panlahat na bahagi ng pangungusap. Ang bawat isa sa

dalawang panlahat na mga bahaging ito na maaaring buuin pa ng maliliit na bahagi.
Napalalawak ang pangungusap sa mga maliliit na bahaging ito.
60
Ang mga pampalawak ng pangungusap ay (1) paningit, (2) panuring (pang-uri at
pang-abay), at (3) pamuno at mga kaganapan.
Tatalakayin lamang natin ang tungkol sa ikalawa. Ang panuring bilang pampalawak
ng pangungusap.
Dalawang kategorya ng mga salita ang magagamit na panuring, ang pang-uri na

panuring sa pangngalan o panghalip at ang pang-abay na panuring sa pandiwa,
pang-uri o kapwa pang-abay.
Naririto ang ilang pangungusap na nagpapakita ng pagpapalawak sa pamamagitan

ng pang-uri.
Batayang pangungusap: Si Huiquan ay bilanggo.
1. Pagpapalawak sa pamamagitan ng karaniwang pang-uri:
Si Huiquan na ulila ay bilanggo.
Pagpapalawak sa pamamagitan ng pariralang panuring:
Si Huiquan na ulila ay dating bilanggo.
Si Huiquan na ulila sa mga magulang ay dating bilanggo.
Si Huiquan na ulila sa mga magulang ay dating bilanggo sa Tsina.
Si Huiquan na ulila sa mga magulang na mahilig magbasa ng aklat ay dating

bilanggo sa Tsina.
Pagpapalawak sa pamamagitan ng ibang bahagi ng panalita
na gumaganap ng tungkulin ng pang-uri.
a. Pangngalang ginagamit sa panuring:
Si Huiquan na tindero ay dating bilanggo.
b. Panghalip na ginagamit sa panuring:
Si Huiquan na tinderong iyon, ay dating bilanggo.
c. Pandiwang ginamit na panuring:
Si Huiquan na tinderong iyon na sumisigaw ay dating bilanggo.
Bigyang-halimbawa naman natin ang mga pampalawa na pang-abay.
Batayang pangungusap: Umalis si Maciong.
Pagpapalawak sa pamamagitan ng pang-abay na pamanahon: Umalis agad si

Maciong.
61
Pagpapalawak sa pamamagitan ng pang-abay na pamaraan:
Patalilis na umalis agad si Maciong
mula sa Makabagong Balarilang Filipino ni Alfonso O. Santiago at Norma G. Tiangco, 2003
Pagkatapos mong pag-aralan kung paano mo mapapalawak ang pangungusap,

gawin mo na ang kasunod na mga pagsasanay.
Pagsasanay 1. Isip… Isip…
Mula sa mga pangungusap na hango sa mga tekstong binasa, palawakin ang

pangungusap batay sa dalawang kategorya na iyong pinag-aralan. Isulat sa papel
ang iyong sagot.
Palawakin ang pangungusap gamit ang pang-uri Si Tiyo Li ay pulis.
Palawakin ang pangungusap gamit ang pang-abay
Bumili ang ale.
Pagsasanay 2. Saliksik… Dunong
Magsagawa ng pananaliksik tungkol sa kaugalian at uri ng pamumuhay ng alinmang

bansa sa Silangang Asya. Pumili lamang ng isang bansa ito ba ay sa bansang
Hapon, Taiwan, Hilagang Korea, Timog Korea, Mongolia o Tsina. Itala ang mga
impormasyong iyong nakuha at sikaping gumamit ng mga panuring sa
pagpapalawak ng pangungusap. Maging handa sa pag-uulat sa klase. Gawin nang
dalawahan.
Paano naiiba ang maikling kwento ng katutubong-kulay sa iba pang uri ng kwento ?
Paano nakatutulong ang pagpapalawak ng pangungusap sa paglalarawan ng kultura
?
Ilipat
GAWAIN 8. Masubok Nga
Isa kang tourist guide at ang iyong mga kamag-aral ay mga turista na galing sa iba’t
ibang bansa sa Asya. Hihikayatin mo sila na magustuhan ang bansang bibisitahin.
Kaya ikaw ay magsasagawa ng pasalitang paglalarawan ng alinmang bansa sa
Silangang Asya. Ang paglalarawan mo bilang tourist guide ay tatayain sa mga
sumusunod na pamantayan.
62
Tiyak ang mga Datos na Ginamit sa Paglalarawan …….. 50 %
Wastong Bigkas at Intonasyon …………………………….. 30 %
Tiwala sa Sarili, Panghikayat at Presentasyon …………… 20 %
Kabuuan ……………………………………………………100 %
Binabati kita at napagtagumpayan mo ang mga gawaing ibinigay sa iyo. Mayroon pa

bang konsepto na hindi malinaw sa iyo. Balikan lamang ang bawat bahagi ng
modyul na ito o huwag kang mahiyang magtanong sa iyong guro sa Filipino.
Alam mo bang isa na lamang at matatapos mo na ang ikalawang markahan. Ang

kultura naman ng bansang Mongolia ang ihahatid sa iyo ng susunod na aralin.
Maligayang paglalakbay at pag-aaral!
Aralin 2.5
A. Panitikan: Munting Pagsinta
Dula – Mongolia
Mula sa Pelikula ni Sergei Bordrov
Hinalaw ni Mary Grace A. Tabora
B. Gramatika / Retorika: Cohesive Device o Kohesiyong Gramatikal
(Pagpapatungkol o Reference)
Panimula
Ang pamumuhay sa bansang Mongolia ay natatangi sanhi ng lokasyon nito.
Ito’y nakapagitan sa bansang Siberia at Tsina at napapalibutan ng mga disyerto at

mga ilog. Ang Mongolia ay binubuo ng iba’t ibang tribo at karaniwang namumuhay
silang mga lagalag. Ang kalagayang ito ay masisilayan sa kanilang panitikan.
Sa araling ito, inaasahang maipamamalas mo ang pag-unawa at pagpapahalaga sa

dula na may pamagat na “Munting Pagsinta” na hinalaw ni Mary
Grace A. Tabora sa pelikula ni Sergei Bordrov na mula sa Mongolia. Matututuhan mo

rin ang kahalagahan ng mga cohesive device o kohesiyong gramatikal sa pagbuo ng
mga pahayag o diyalogo.
Gayundin, sa pagtatapos ay makikibahagi ka sa pagtatanghal ng isang dulang
naglalarawan sa karaniwang pamumuhay ng tao sa alinmang bansa sa Silangang
Asya. Tatayain ang nasabing pagganap batay sa sumusunod na pamantayan:
kahusayan ng pagganap, orihinalidad ng iskrip, kaangkupan ng mga elemento at
makatotohanan.
Walang dudang sa pagtatapos ng araling ito ay masasagot mo nang may pag-unawa
ang mga tanong na… Bakit mabisa ang dula sa paglalarawan ng karaniwang buhay
at paano mabisang makabubuo ng mga pahayag o diyalogo ng dula?
63
Yugto ng Pagkatuto
A.Tuklasin
Isagawa mong mabuti ang mga panimulang gawain sa ibaba, huwag kang mag-alala
madali lamang iyan sa iyo. Sagot na!
GAWAIN 1. Piliin Mo!
Piliin ang mga elemento ng dula sa kaliwang maskara at isulat ito sa loob ng
maskara sa gawing kanan.
GAWAIN 2. Kaya Mo!
Sagutin ang mga tanong.
Ano-anong mga pangyayari ang kadalasang ipinakikita sa dula?

Ano ang nauunawaan mo sa cohesive device o kohesiyong gramatikal?
GAWAIN 3. Ibahagi Mo!
Itala ang mga karaniwang pangyayari sa iyong buhay at tukuyin kung anong
elemento ng dula ito naangkop mula sa isinagot mo sa Gawain 1. Ibahagi ito sa
isasagawang brainstorming sa klase.
Nakompleto mo na ang unang yugto. Lumipat ka na ngayon sa susunod na
yugto.
B. Linangin
Kung ang pag-uusapan ay ang serye ng mga pangyayari sa buhay ng tao, maaaring
ang pangyayari ngayon sa iyong buhay ay nangyari o nangyayari rin sa buhay ng
isang taga-Mongolia. Upang mapatunayan mo na mabisa ang dula sa paglalarawan
ng karaniwang pamumuhay ng tao, naririto ang isang akdang hinalaw sa pelikula
mula sa Mongolia. Basahin at unawain.
64
Munting Pagsinta
mula sa pelikulang Mongol: The Rise of Genghis Khan ni Sergei Bordrov

Hinalaw ni Mary Grace A. Tabora
Mga Tauhan:
Temüjin- anak ni Yesügei na mula sa Tribong Borjigin

Yesügei- ama ni Temüjin
Borte- isang dalaginding na taga ibang tribo
Tagpuan: Kawangis ng madilim na kalangitan ang nadarama ng magiting na

mandirigmang naninimdim sa takbo ng kapalarang sinapit na nakatalungko sa isang
sulok ng makipot at karima-rimarim na piitan.
Temüjin: Anong saklap na mapiit sa kulungang malupit? Ito ay silid ng

kalungkutan.Tila kailan lamang nang kasa-kasama ko si ama…
Yesügei: Temüjin, bilisan mo na riyan. Kailangan nating magmadali?
Temüjin: Bakit ama?
Yesügei: Malayo ang ating lalakbayin. Kailangang huwag tayong magpatay-. patay.
Mahalaga ang ating sasadyain.
Temüjin: Naguguluhan ako sa iyo ama. Kanina ka pa nagmamadali at sinasabing

mahalaga ang ating sadya sa ating pupuntahan? Ano ba iyon?
Yesügei: Ika’y siyam na taong gulang na, sa edad mong iyan Temüjin ay dapat ka
nang pumili ng iyong mapapangasawa.
Temüjin: Itay ako’y masyado pang bata para sa bagay na iyan. Ang kasal ay sa
matatanda lamang.
Yesügei: Aba’t ang batang ito, hindi naman ibig sabihin na kapag nakapili ka na ng
babaing pakakasalan mo ay magsasama na kayo. Isang simpleng pamimili lamang
ng babae ang gagawin mo at pangakong siya’y iyong pakakasalan.
Temüjin: Ganoon po ba iyon?
Yesügei: Oo, anak.Tayo’y nabibilang sa Tribong Borjigin kaya’t ikaw ay pipili ng

babaing mapapangasawa sa Tribong Merit.
Temüjin: Bakit sa Tribong Merit siya kailangang magmula? Hindi naman iyon ang
ating tribo.
Yesügei: Malaki ang atraso ko sa tribo, kaya’t sa ganitong paraan ako’y makababawi
sa kanila.
Temüjin: Sa tingin mo ba ama sa ating gagawin ay kalilimutan na nila ‘yon nang

ganoon na lamang.
65
Yesügei: Hindi ko alam. Tingnan natin kung ano ang mangyayari. Mas mabuting may
gawin akong paraan kaysa sa wala.
Temüjin: Kung iyan po ang sa tingin ninyo’y tama.
Tagpo: Sa maliit na nayong liblib na kinatatayuan ng ilang kabahayan.
Yesügei: Temüjin, magpahinga muna tayo.
Temüjin: Mabuti ‘yan ama. Napagod na rin ako. Gagalugarin ko lamang ang paligid.
Yesügei: Huwag kang lalayo at mag-iingat ka.
Tagpo: Mapapadpad si Temüjin sa isang dampa kung saan nakatira ang dalaginding
na si Borte. Mabibigla siya sa di inaasahang pagbagsak ng pinto ng kanilang kusina
na likha ng aksidenteng pagkabuwal ni Temüjin.
Borte: Aaay! May magnanakaw!
Temüjin: Shhh (Tatakpan ang bibig ni Borte). ‘Wag kang sumigaw, wala akong
gagawing masama.
Borte: (Pipiliting magsalita kahit nakatakip ang bibig.)
Temüjin: Tatanggalin ko ang pagkakatakip ng bibig mo kung mangangako kang hindi

ka na mag-iingay. Magtiwala ka sa akin hindi ako. masama (Habang dahan- dahang
inaalis ang kamay sa bibig ni Borte.)
Borte: (Sa isang mahinang tinig) Bakit kita paniniwalaan? Di naman kita kilala.
Temüjin: Kahit di mo ako kilala kaya kong patunayan sa iyo na ako’y mabuti.
Borte: (Mariing pagmamasdan si Temüjin) Aber paano mo patutunayan ‘yang

sinasabi mo? Sige nga! (Taas noo).
Temüjin: Basta ba di mo ako pagtatawanan sa sasabihin ko sa iyong patunay.
Borte: Tingnan natin.
Temüjin: (Tila seryosong nag-iisip na may ngiti sa labi)
Borte: Anong nginingiti mo riyan? Sabi mo ‘wag akong tatawa, ikaw lang pala ang
tatawa.
Temüjin: Heto na, handa ka na ba?
Borte: Kanina pa, ang bagal mo naman.
Temüjin: Nais ko sanaaaannnng (magkakandautal) sa…sanang ikaw ang babaing

mapangasawa ko.( Mababa ang tono)
66
Borte: Siraulo ka ba? Niloloko mo ako no? Kabata-bata pa natin.
Temüjin: Seryoso ako. Ano payag ka ba?
Borte: Ganon-ganon lamang ba iyon?
Temüjin: Alam kong mahirap akong paniwalaan, hayaan mong ipaliwanag ko sa iyo.
Kasama ko si Itay, kami’y papunta sa tribo ng mga Merit upang pumili ako ng aking
mapapangasawa. Ngunit ikaw ang ibig ko, ikaw ang pinipili ko.
Borte: Anong mayroon sa akin, bakit ako ang pinili mo?
Temüjin: Di ko rin alam. Ang tanging alam ko lamang ay ito ang ibinigay ng
pagkakataon sa akin. Ikaw ang aking nakita. Kaya naman pagbigyan mo na ako.
Hindi naman ibig sabihin na pumayag ka ay pakakasal na tayo.
Borte: (Di pa rin makapaniwala sa bilis ng mga pangyayari) Di ko malaman kung ano
ang dapat kong sabihin sa iyo. (Nag-aalangan) Pero… sige na nga.
Temüjin: Salamat sa iyo, ako’y labis mong pinaligaya. Asahan mong hindi ka magsisi
sa iyong desisyon.
Borte: (Nahihiya at halos di makapagsalita) Paano na ngayon?
Temüjin: Siyempre tuloy pa rin ang buhay natin. (Masuyo ang pagkakatingin kay
Borte) Pero darating ang panahon na tayo’y mamumuhay sa iisang bubong.
Magkatuwang na aarugain ang ating mabubuting anak.
Borte: Matagal pa iyon.
Temüjin: Oo, pangako babalikan kita pagkatapos ng limang taon. Halika puntahan
natin si Ama. (Kukunin ang kamay ni Borte.)
Tagpo:Magkahawak kamay na naglalakad sina Temüjin at Borte sa paghahanap sa

ama kay Yesügei na kanilang makikita na nakatunghay sa ilog.
Temüjin: Ama!
Yesügeii: (Mapapaharap at magpapalipat-lipat ang tingin sa dalawa pati sa kanilang

kamay) Anong…Sino siya…Bakit?
Temüjin: Ama, siya po ang babaing napili ko. Si Borte.
Borte: Magandang hapon po. Kumusta po kayo?
Yesügei: Pero…
Temüjin: (Agarang magsasalita) Paumanhin po sa pagdedesisyon ko nang di
67
nagpapaalam sa inyo pero buo po ang loob ko sa aking ginawa. Sana’y maunawaan
n’yo po ako.
Yesügei: Ganang desidido ka na, sino ba ako para di-sumang-ayon sa iyong

kagustuhan. Ang iyong buhay naman ang nakataya rito. (Matiim na titingnan si
Borte) Okay lang ba sa iyo?
Borte: Opo!
Yesügei: Kung gayon, halina kayong dalawa at kausapin natin ang mga magulang
mo Borte.
Matapos makipagkasundo sa mga magulang ni Borte, ang mag-ama ay naglakbay

pauwi sa kanilang dampa sa malayong nayon ng Mongolia. (Si Temüjin ay si
Genghis Khan.)
Alam mo ba na…
Ang mga elemento ng dula ay ang sumusunod?

1. Iskrip
 Pinakakaluluwa ng isang dula
 Lahat ng bagay na isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip
 Walang dula kapag walang iskrip
2. Gumaganap o Aktor
 Ang mga aktor o gumaganap ay ang nagsasabuhay sa mga tauhang nasa
iskrip
 Sila ang bumibigkas ng diyalogo

 Sila ang nagpapakita ng iba’t ibang damdamin
 Sila ang pinanonood na tauhan sa dula
3. Tanghalan
 Anumang pook na pinagpasyahang pagdausan ng isang dula ay tinatawag na

tanghalan
4. Direktor
 Ang direktor ang namamahla at nagpapakahulugan sa isang iskrip ng dula
 Siya ang nag-iinterpret sa iskrip mula sa pagpasya sa kaayusan ng tagpuan,
ng kasuotan ng mga tauhan hanggang sa paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga
tauhan
5. Manonood
 Sa kanila inilalaan ang isang dula
 Sila ang sumasaksi sa pagtatanghal ng mga aktor
GAWAIN 4. Ayusin Mo!
Isulat sa patlang ang kahulugan ng mga salita sa bawat bilang sa pamamagitan

nang pagsasaayos ng mga titik na nasa loob ng bubble balloon.
68
1. piitan 3. nakataya
2. masuyo 4. galugarin
5. patay-patay
GAWAIN 5. Unawain Mo!
Sagutin ang mga tanong at mga gawain sa isang sagutang papel. 1.

Isulat sa iba pang mga bilog ang hinihingi sa gitnang bilog.
69
Isa-Isahin Ang Mga Bahagi
Ng Dula Na Naglalarawan Ng
Karaniwang Pamumuhay
Bakit kaya pinili ni Temujin si Borte kaysa sa isang babae mula sa tribong
Merit?
Tama bang hilingin ang bendisyon ng mga magulang sa pagpapasya?
Bakit?
Anong damdamin ang nangibabaw pagkatapos basahin ang akda? Ipaliwanag.
Ibigay ang sariling pananaw tungkol sa mga magulang na nagpapasya para sa
kanilang anak?
Ibigay ang ipinahihiwatig ng maagang pagpili ng babaing mapapangasawa ng isang
lalaking taga-Mongolia? Ipaliwanag.
Magbigay ng reaksiyon tungkol sa maagang pag-aasawa? Sang-ayon ka ba rito o
hindi? Pangatuwiranan.
GAWAIN 6. Sagutin Mo!
Sagutin ang mga tanong na nasa graphic organizer sa sagutang papel.

70
Sa dulang mula sa Mongolia, nangibabaw ang buhay at relasyon ng mag-ama. Ito
rin kaya ang lumitaw sa ikalawang dula na pag-aaralan o ibang pangyayari ng
karaniwang pamumuhay ang masasaksihan? Iyong alamin. Basahin at unawain ang
unang tagpo ng isang dula na inakda ni Julian Cruz Balmaceda ang “Dahil Sa
Anak”.
Dahil Sa Anak
ni Julian Cruz Balmaceda
Mga Tauhan ng Dula :
Don Arkimedes
Don Cristobal
Manuel
Rita
Ang ayos ng tanghalan ay loob ng isang bahay-mayaman. Makikita sa loob ng bahay

ang kasangkapang antik o sinauna. Ipalalagay rin na ang namamahay ay may ugaling
mapaniwalain sa mga utos ng pananampalataya.Sa dakong kaliwa ng nanonood ay
naroon ang silid ng may bahay. Sa dakong kanan ay may mga bintana, At sa dulong
kanan ay isang pintong patungong labas. Sa dulong kaliwa ay may isa ring pintong
patungo sa isang panig ng looban ng bahay. Pagkaangat ng tabing ay makikitang
nangakaupo at nag-uusap ang magpinsang si Don Arkimedes at Don Cristobal. Si Don
Arkimedes(suot pambahay) at Si Don Cristobal (suot panlakad).
Don Cristobal: Liwanagin mo ang ating pinag-uusapan, primo, at kung makukuro mo

ang magiging hangga’y maaaring magbago ka ng isipin at palagay.
Don Arkimedes: Ang lagay ba’y naparito ka upang ipagtanggol ang walang-hiyang
iyan?
Don Cristobal: Isipin mo, primo, na ang tinatawag mong walang-hiya ay tunay mong
anak. Ang bugtong mong anak na iniwan sa iyo ng nasira…
Don Arkimedes:(Titindig at magpapahalata ng kapootan) ….Primo….iya’y hindi ko na

anak , mula sa mga sandaling iya’y maka-isip na gumawa ng napakalaking
kasalanang gaya ng kaniyang ginawa… siya’y hindi ko na anak… Siya’y hindi
karapat-dapat na magtaglay ng aking apelyido… Si Manoling ay kahiya-hiya…!
Karima-rimarim…! Isang malaking batik iyan sa lahi ng mga Lakambayan… Oo,
walang patawad ang kaniyang ginawa…
Don Cristobal:Huwag mong ipasupil sa iyong puso ang iyong isip…Ang nangyari sa
inyong mag-ama’y nangyayari sa lahat…
Don Arkimedes: Nagkakamali ka, primo…hindi nangyari, kailanman sa aming lahi

ang bagay na iyan … Oo talagang walang-hiya, walang turing….walang….
71
Don Cristobal: Dahan- dahan…
Don Arkimedes: Hindi, hindi ako makapagdahan-dahan, kapag naglalagablab ang

aking isip sa galit …Oo… walang pinag-aralan, bastus…
Don Cristobal: Baka ipalagay tuloy ng mga kapitbahay na ako’y siya mong minumura
at tinutungayaw…
Don Arkimedes: Ano ang mawawala sa akin pintasan man nila ako,
pulaan man ako ng mga tao?Pagtawanan ako ng kahit sino… walang kailangan …
Hindi ba’t ngayo’y pinagtatawanan na ako, pinupulaan at pinipintasan ng bala ng
nakakikilala sa akin…?
Don Cristobal : Natatalastas ko ang iyong ikinagagalit . Oo, hindi kita sinisisi
sa palagay ko’y may matuwid ka, datapwat lahat ay may kaniya- kaniyang
hangganan …Ang ginawa ng iyong anak ay isang bagay na di kataka-takang gawin
ng kabataan ngayon
dahil sa kakapusan ng pagkukuro sa mararating…
Don Arkimedes: Primo… alam mo na kung gaano ang pagtatangi ko sa iyo, kaya
kung pinahahalagahan mo ang ating parang magkapatid na pagsasama ay hinihiling
kong huwag na nating pag-usapan ang bagay na iyan… (palipas.) Sapagka’t
makakain mo bang gawin sa iyo ng itinuturing mong bugtong na anak pa naman na
ikaw ay dalhan ng isang apong ni di man lamang nagdaan sa simbahan? Kung sa
bagay ,tayong lahat ay naging ama… ang aking ama ay naging ama rin … ang ama
ng aking ninuno ay naging ama rin …ang ama ng…
Don Cristobal: Oo, ang ama ng iyong ninuno …ay naging ama rin.
Don Arkimedes: Ngunit ni isa ma’y di nagkaroon ng kapangahasang gaya ng

kapangahasang ginawa ng aking “mabait” na anak…Sayang, sayang ang
pagkakapagpaaral ko sa hayop na iyan…Oo, sayang…! Walang education…
Don Cristobal: Ikaw rin ang masisisi sa nangyaring iyan at hindi ang anak mo lamang …
Pinalaki mo sa malabis na layaw ang iyong anak.
Nalimutan mo ang sabi ni Florante na---
Ang laki sa layaw,
Karaniwa’y hubad Sa hatol at munit sa aral ay salat…
Don Arkimedes: Nakita mo na? Sa bibig mo na rin nagmumula ang pagbibigay sisi sa
magulang, dahil sa kagagawan ng anak… saka ngayon ay ikaw ang mamamagitan
upang huwag kong pansinin at alintanain ang kaniyang kaalibughaan…?
72
Don Cristobal: Dapat mong malaman, primo, na ako man ay nagdaramdam
din sa nangyari, kaya’t kinausap ko si Manoling at sinabi ko sa kaniya na ang
kaniyang ginawa ay pangit… napakapangit…!
Don Arkimedes : Kapangit-pangitan…ang sabihin mo!
Don Cristobal : Oo, Pangit pa sa dilang pangit…ngunit ano ang sinabi niya sa
akin? “Tito Cristobal”, ang sabi niya… “Ang nangyari ay nangyari na at hindi
na natin maiuuli pa sa rati. Hindi ko maaaring itapon sa lansangan ang aking
anak …” At kung ang ginawa ng iyong anak, ay gaya ng ginagawa ng iba na
ayaw kumilala sa laman ng kaniyang laman, at sa dugo ng kaniyang dugo…
ano ang sasabihin mo?
Don Arkimedes: Lalo ko siyang mapapatay… Kung may pitong buhay man
siya’y uutasin kong lahat…
Don Cristobal: Mangyari pa… kaya ngayon, si Manoling ay wala ng paraan at

magagawa kundi ang magpasan ng tungkulin ng isang ama…ang sabi nga
niya: “ang nangyari’y nangyari na.”
At tsaka sa ibig mo, primo… agwelo ka na … isang bagong Arkimedes ang

sumilang sa iyong angkan na siyang magpapakilos ng daigdig ….”
Don Arkimedes: Agwelo?
Don Cristobal: Mangyari, may apo ka na … at di apo sa pakinabang kundi

apong tunay… isang apong magdadala ng iyong pangalan…
Arkimedes Lakambayan Junior …
Don Arkimedes: Iyan ang hindi maaari.
Don Cristobal: Kung ayaw ka ng “Junior” ay tatawagin nating Arkimedes
Lakambayan, II, nalalaman mo bang ipinanganak ang iyong apo ng mismong

araw ng iyong ika-50 kumpleanyos?
Don Arkimedes: Basta kung ayaw kong ipamana sa kaniya ang aking ngalan
at apelyido, ay ano ang kaniyang
magagawa? Maiaalis baga sa aking ipagkait ko ang aking pangalan sa iba?
Don Cristobal : Diyan ka nagkakamali. Isang katutubong karapatan ng iyong

apo na gamitin ang pangalang sa kaniya’y ukol. Iyan ang kayamanan mong
maaaring kunin sa iyo ng iba sa harap-harapan, at ikaw ay di makakikibo. At
saka isa pa: Kasalanan ba ng iyong apo na ang maging ama niya’y si
Manuel, at ikaw ang maging nuno?
Don Arkimedes: Matanong kita : sino ang kamukha ng bata?
Don Cristobal :Ikaw sa isang dako…
73
Don Arkimedes: Ano ang ibig mong sabihin?
Don Cristobal: Kamukha mo sapagkat kung makasigaw ay abot sa

kapitbahay.
Don Arkimedes:Demonyo…!
Don Cristobal: At kung tumawa..walang iniwan sa kanyang agwela sa ina.
Don Arkimedes : Sa ina? Sa ina ni Rita? Ang labandera?…Isang butil na

lamang upang kalusin ang salop… Oo….Iyan pa nga ang hindi ko malunok-
lunok. Papasok sa silong ng bubong ng aking tahanan ang isang anak
lamang ng
labandera…! Pasasaan ka, oo pasasaan ka?
Don Cristobal: Diyan ka nagkamali ng panukat, primo. Kilala ko ang ina ni
Rita. Oo, labandera nga, ngunit ikaw ma’y hahanga sa babaing iyon noong
nabubuhay….Sa kaniyang sariling pagsisikap at sa likod ng di kakaunting
pagtitiis, kahit gapang , iginapang ang pagpapaaral sa kaniyang bugtong na
anak, si Rita nga, at una ang Diyos, si Rita’y nakatapos sa Normal School at
nakapagturo sa paaralang bayan… Datapwat diyan siya nakilala ng iyong
anak…Namatay ang kaniyang ina, at si Rita’y naiwan sa piling ng kaniyang
tiya, na halos sunod-sunod na parang organo ang mga anak. Si Rita’y naalis
sa pagtuturo, mula sa sandaling makilala ng mga pinuno ng paaralang bayan
ang kaniyang kalagayan… at ngayo’y mag-ina silang sasagutin ng iyong
anak…
Don Arkimedes: Samakatuwid, ang Ritang iyang anak ng labandera’y….
Don Cristobal: Isang babaing malinis, may puri, may dangal…at maliban sa
munting batik na nilikha ng kalikutan at kagandahang lalaki ng iyong anak…
ay walang maisusurot sa kaniya ang makasalanang lipunan ng mga tao.
Don Arkimedes: Di kung gayon ay mag-iisang buwan na ang anak?
Don Cristobal: Oo, isang buwan at labintatlong araw…
Don Arkimedes: At hindi pa nabibinyagan?
Don Cristobal: Hindi pa, sapagkat ang ibig nila’y magpakasal muna bago
pabinyagan ang iyong apo…
Don Arkimedes: O, ay ano ang kanilang ginagawa? Bakit di pakasal kung

pakakasal, at pabinyagan ang bata, upang lumaking moro at simaron…
Don Cristobal: Kung sa bagay kapwa nangasagulang maging si Manuel,

maging si Rita…ngunit palibhasa’y ibig ni Manuel na mahugasan ang
kaniyang pagkakasala, kaya ang hinihintay ay ang iyong pahintulot…
74
Don Arkimedes: Pahintulot? Aanhin pa ang pahintulot? Nang siya ba’y magtayo ng
‘templo’ ay nangailangan ng aking pahintulot ?
Komporme na akong siya’y mag-asawa , kung ibig niya, upang mailigtas sa

kasalanan ang kaniyang walang malay na anak… ngunit kung ako pa ang magiging
alkagwete na magbibigay ng pahintulot… ay iyan ang hindi maaari.Sinabi mong
sila’y may layang pakasal…. Aber… pakasal sila,at tapos ang kuwento. /Palipas/
Hindi ko sinisisi ang bata … ang sinisisi ko’y ang ama’t ina … kaya kung ibig nila’y
pakasal sila, kahit makasanlibo at ako’y di kikibo , sapagkat sinabi ko sa iyo na
malaon nang nayari ang aking pasiya: ako’y walang anak. Ako’y nagkaroon ng isang
anak na suwail, at ang suwail na yao’y malaon ko nang ipinagtulos ng kandila.
Don Cristobal : Bueno…Kung mag-uulit tayo ng salitaan ay hindi na kita sasagutin.

Naganap ko na ang aking tungkulin: “Ang paalaala’y gamut sa taong nakalilimot….”
anang kasabihan. Napaalaalahanan na kita, ngunit kung ikaw ang nagkukusang lumimot
sa iyong tungkulin ay wala akong magagawa.
Don Arkimedes: Pinasasalamatan kita, pinsan… ngunit bago ka umalis, ay utang na

loob sa iyo, kung makikita mo si Manoling, sabihin mo lamang na ibig ko siyang
makausap. Kapag sa unang tanungan namin ay di sumagot sa akin ng tama … o
nasirang Manoling siya o ako’y hindi na si Arkimedes…
Don Cristobal : Oo, nariyan lamang si Manolo …. Tatawagin ko. (Tutungo sa may pinto
at babalik)Ngunit ang paalaala ko lamang sa iyo …
Huwag mong kalilimutang si Manoling ay iyong anak.
Don Arkimedes: Nalalaman ko. Oo… hindi ko kalilimutan na siya’y aking anak…
Don Cristobal: At hindi mo dapat pagbuhatan ng kamay…
Don Arkimedes: Bakit ko pagbubuhatan ng kamay?
Don Cristobal: Nakikilala kita … kapag nagdidilim ang iyong isip ay gumagawa ka ng
di mo nalalaman…
Don Arkimedes: Oo, nalalaman ko….
Don Cristobal: At isaisip mo na ikaw man, at ako man ay nagdaan din tayo sa
kabataan.
Don Arkimedes: Pero, tatawagin mo ba, o ako ang tatawag…?
Don Cristobal: Oo, ako ang tatawag… Ay, Arkimedes…Arkimedes!
(Papasok sa pintong kanan, samantala’y yao’t dito sa buong bahay si Arkimedes na

bulong ng bulong at kumpas ng kumpas.)
75
Naunawaan mo ba ang iyong binasa? Tingnan nga natin…
GAWAIN 7. Paghambingin Mo!
Gamit ang graphic organizer, paghambingin ang dulang “Munting Pagsinta” at

dulang “Dahil sa Anak.” Isulat ang sagot sa sagutang papel.
Munting Pagsinta Dahil Sa Anak
Tagpuan: Tagpuan:
Tauhan: Tauhan:
Pangyayari: Pangyayari:
Kaisipan Nangibabaw: Kaisipang Nangibabaw:
Kulturang Ipinakita: Kulturang Ipinakita:
Kongklusyon Batay Sa Paghahambing:
Pagsasanib ng Gramatika
Gawain 8: Ikonek Mo!
Hanapin mo ang mga pahayag na may salungguhit sa binasang dula. Ano ang iyong
napansin sa mga ito? Tiyak na mapagtitibay mo na batay sa kaalamang nakalahad
sa ibabang kahon ay makabubuo ka ng mahusay na pahayag o diyalogo ng dula.
Alam mo ba na…
Ang cohesive devic reference o kohesiyong gramatikal na pagpapatungkol ay mga

salitang nagsisilbing pananda upang hindi paulit-ulit ang mga salita.
Mga halimbawa: ito, dito, doon, dito, iyon (Para sa lugar/bagay/hayop) sila, siya,
tayo, kanila, kaniya (Para sa tao/hayop)
76
Nahahati ang kohesiyong gramatikal na pagpapatungkol sa dalawa, ang anapora at
katapora.
Anapora- ito ay panghalip na ginagamit sa hulihan bilang pananda sa
pinalitang
pangngalan sa unahan. Mga Halimbawa:
Kung makikita mo si Manoling, sabihin mo lamang na ibig ko siyang makausap.
Si Rita’y nakapagturo sa paaralanang-bayan, diyan siya nakilala ng iyong anak.
Kinausap ko si Manoling, sinabi ko sa kaniya na ang kaniyang ginawa ay pangit.
Katapora- Ito ang panghalip na ginagamit sa unahan bilang pananda sa
pinalitang
pangngalan sa hulihan.
Mga Halimbawa:
Siya’y hindi karapat-dapat na magtaglay ng aking apelyido, si
Manoling
ay kahiya-hiya!
Ano ang mawawala sa akin pintasan man nila ako, pulaan man ako ng mga tao?
Pagsasanay 1. Iguhit Mo!
Suriin ang mga pahayag. Bilugan ang kohesiyong gramatikal na ginamit at isulat
patlang bago ang bilang kung ito ay Anapora o Katapora.
_____ 1. Nakiusap ang pangulo sa kanila, pumayag naman ang mga pulis at
sundalo.
_____ 2. Dito naganap ang isang himala, tunay na natatangi ang Simbahan ng
Lourdes.
_____3. Ang mga kababaihan ngayon ay hindi pahuhuli sa pagsabay
sa pagbabagong bunsod ng modernisasyon, sila’y namamayagpag sa iba’t ibang
karera katulad ng mga kalalakihan.
_____4. Iyan ang mga kinasangkapan niya sa pag-angat sa buhay, sipag At tiyaga
talaga ang karaniwang susi sa pagtatagumpay.
_____5. Mamamayan ang buhay ng isang bansa kayat tayo’y nagsisipag sa
paghahanap-buhay.
Pagsasanay 2. Subukin Mo!
Basahin ang mga pahayag. Punan ng wastong kohesiyong gramatikal ang patlang.
Tukuyin kung ito ay anapora o katapora.
Matutuwa ______ dahil higit na pinagbubuti ang kurikulum para sa mga mag-aaral.
Nagwika _____ na “Kabataan ang Pag-asa ng Bayan,” ipinaliwang ni Jose Rizal ang
tungkuling ginagampanan ng mga kabataan sa lipunan.
77
Ang pagmamahal ng guro sa kaniyang mag-aaral ay hindi mapasusubalian, ____ay
taglay niya hanggang kamatayan.
Maraming natutuhan ang mga kabataan gamit ang ICT, _____ nila nakukuha ang mga
mahahalagang impormasyon kailangan sa pag-aaral.
Sa panahon ng ________ pag-aaral, matinding pagsusunog ng kilay ang kailangan

upang makamit ng mga mag-aaral ang inaasam na diploma.
Pagsasanay 3. Hanapin Mo!
Piliin ang mga pahayag o diyalogo sa dulang “Munting Pagsinta” na ginamitan ng

kohesiyong gramatikal. Gayahin ang pormat sa kasunod na graphic organizer at
gawin ito sa sagutang papel.
Pahayag/Diyalogo
Kohesiyong Gramatikal
(Anapora o Katapora)
Pagsasanay 4. Likhain Mo!
Sumulat ng isang maikling eksena tungkol sa nagaganap sa loob ng iyong tahanan.

Gamitan ang mga pahayag ng may kohesiyong gramatikal na Anapora at
Katapora.
Matiwasay mong nairaos ang ikalawang yugto, ipagpatuloy mong gawin ang
susunod na yugto.
C. Pagnilayan at Unawain
Sagutin mo ang mga tanong sa kasunod na graphic organizer ng kaliwanagan.

pahayag o
diyalogo ng
dula?
Paano
Bakit mabisa ang dula sa paglalarawan sa mabisang
karaniwang buhay ng tao? makabubuo ng
naisakatu wasto gawaing inihanda.Sumapit ka
Ikinalulugod ko na paran ang na ngayon sa huling hamon sa
pinagbutihan mo nang lubos at nang bawat araling ito.
78
D. Ilipat
Ito ang yugto kung saan magkakaroon na ng bunga ang pagtitiyaga mo sa pag-aaral
ng dula at kohesiyong gramatikal. Mailalapat mo na ang mahahalagang konseptong
iyong natutuhan. Kung mayroon ka pang mga alinlangan tungkol sa aralin, mainam
na magtanong ka sa iyong guro o balikan mo ang mga naunang yugto ng pagkatuto.
Miyembro ka ng kilalang grupo ng performing artists ng bansa. Naatasan kayong

magtanghal ng isang dula mula sa Silangang Asya na sumasalamin sa karaniwang
pamumuhay ng alinmang bansang pinagmulan nito. Itatanghal ninyo ito sa Cultural
Center of the Philippines (CCP) bilang isa sa mga atraksyon sa unang gabi ng
pagbisita ng mga dignitaryo mula sa Hapon, Korea,
Taiwan, Tsina at Mongolia.
Upang makatiyak na maiibigan ang inyong pagtatanghal, tiyaking mayroon itong

kahusayan sa pagganap, orihinalidad ng iskrip, kaangkupan ng mga elemento, at
makatotohanan.
Tunghayan ang rubric kung paano mamarkahan ang nilikhang produkto:
Pamantayan
Bahagdan
Pagkamakatotohanan
10%
Kahusayan Sa Pagganap
30%
Orihinalidad
30%
Kabuuang Pagtatanghal
30%
Kabuuang Marka
100%
Marka:
Nagsisimula-74%-pababa
Mahusay-husay- 80 - 75%
Mahusay-
90 - 81%
Napakahusay-
91 - 100-%
Binabati kita sa iyong mabilis na pagkatuto! Nawa’y ipagpatuloy mong tuklasin ang
ilan pang bahagi ng modyul na ito.
C.Pagnilayan at Unawain (para sa Modyul 2)
Ang mga komposisyong pampanitikan tulad ng tanka at haiku, pabula, sanaysay,

maikling kuwento at dula ay kinapapalooban ng katotohanang masagisag o masining
na sumisirit at umaantig sa ating kamalayan at damdamin. Inaalayan ka ng dagdag
na karunungan at pangitaing lalong dakila na gumigising sa lalong malalim na pag-
iisip. Hindi lamang ito naglalayong magpahayag ng kaalaman o magpaliwanag o dili
kaya’y manlibang at magpagaan ng kalooban kundi upang tuminag at tumimo sa
kaisipan.
Ayon nga kay Jacques Barzun, “Ang isang alagad ng sining ay may karapatan o
maaari ring sabihing tungkulin na itanghal ang kaniyang mga obra upang lumaganap
at mabatid ito ng madla.” Hindi ba’t nakasisiyang maging isang alagad ng sining?
79
Sa sandaling ito, bilang pangwakas na gawain sa Ikalawang Markahan, ikaw ay may
pagkakataong maging isang alagad ng sining. Gamit ang mga naipon mong
konsepto tungkol sa mga araling tinalakay kasama ang mga kulturang Silangang
Asya na iyong natutuhan, walang alinlangang makakakatha kang isang natatanging
obra. At habang ika’y sumusulat, lagi mong isaisip ang winika ni Keller. “ang pagsulat
ay isang biyaya, isang pangangailangan at isang kaligayahan ng nagsasagawa nito.”
Tatayain ang iyong obra batay sa kalinawan, kaangkupan, kahustuhan, katiyakan,

kawastuhan at may layunin. Ngunit bago ito, kailangang patunayan mo munang
malawak na ang iyong natutuhan sa pamamagitan ng pagsagot sa ilang gawain.
GAWAIN 1.Ibuod Mo!
Ibuod ang iyong napag-aralan sa pamamagitan ng pagsagot sa kasunod na gawain.

Isagawa ito sasagutang papel.
Kultura ng Bansang Halimbawa ng Uri ng Kultura ng Pilipinas
Pinagmulan ng Uri ng Panitikan at
Panitikan Pagkakatulad ngmga
Kultura
Tanka at
Haiku
Pabula
Sanaysay
Maikling
Kuwento
Dula
GAWAIN 2.Kumpletuhin Mo!
Isulat ang natuklasan sa mga genre ng panitikang tinalakay sa modyul gamit ang
dayagram. Ilagay ang sagot sa sagutang papel.
Tanka at Haiku
ANG NATUTUHAN KO
Pabula
SA PAG-AARAL NG...
Sanaysay
80
Maikling Kuwento
Dula
ANG NATUTUHAN KO
Modal
SA PAG-AARAL NG...
Pangatnig na Magkatimbang at Di-
Magkatimbang na Yunit
Pagpapalawak ng Pangungusap
Gamit ang Panuring
Kohesiyong Gramatikal na Anapora at
Katapora
GAWAIN 3.Linawin Mo!
Sagutin ang mahalagang tanong na nakasulat sa aklat sa iyong sagutang
papel.
Paano nagiging mabisa ang mga akdang pampanitikan ng Silangang Asya sa
pagpapakilala ng kultura at kaugalian ng mga bansa nito sa mga mambabasa?
Mahusay! Maaari ka nang umusad sa kasunod na yugto.
IV. Ilipat
Pag-aralan ang ilang pahabol na impormasyon na magiging gabay mo sa

pagsasakatuparan ng pangwakas na gawain.
81
Alam mo ba na...
Para kay Dr. Paquito Badayos, multidimensyonal na proseso ang pagsulat na

binubuo ng sumusunod na proseso:
Bago Sumulat
Binubuo ito ng pagpiling paksa, paglikhang mga ideya at pagbuo ng mga ideya
Pagsulat
Pagbuo ng draft, pagtanggap ng feedback, pagsangguni, at pagrerebisa
Paglalathala
Kabilang dito ang pagdidisplay ng komposisyon o sulatin sa bulletin board o kaya
ay paglilimbag
Mga Hakbang sa Pagsulat
Pre-writing- Dito ang pamimili ng paksa at pangangalap ng impormasyon
para sa susulatin.
Actual Writing-Nakapaloob dito ang pagsulat ng borador/draft.
Rewriting- Nagaganap dito ang pagrerebisa, pagwawasto at paghahanay
Ng ideya o lohika.
Mga Mungkahing Tanong sa Pagsulat
Ano ang paksa ng teksto ng aking isusulat?
Ano ang layunin sa pagsulat nito?
Saan at paano ako makakukuha ng sapat na datos kaugnay ng aking paksa?
Paano ko ilalahad ang mga datos na aking nakalap upang maging higit na
makahulugan ang aking paksa?
Mga Tanong sa Pagrerebisa ng Sinulat
Tama ba ang aking pangungusap?
Maayos at malinaw ba ang pagkakalahad?
May pagkakaugnay ba ang aking mga ideya?
May malabo bang ideya?
Angkop ba ang ginamit kong salita?
May kaisahan ba ang bawat talataan ?
Malinaw ba ang pangkalahatang mensahe?
Basahin, unawain at isagawa mo ang nakaatang na gawain.
Bahagi ng Social Awareness Program ng Samahan ng ma Nagkakaisang Bansa sa Silangang Asya

ang paglulunsad ng isang Literary Exhibit na pinamagatang Ani ng Panitikan.Layon nitong
magkaroon ng kamalayan ang mga Asyano sa tunay na nangyayari sa lipunang ginagalawan.
Matatampok dito ang iba’t ibang anyo ng akdang pampanitikan na tumatalakay sa mga kalagayang
panlipunan at kultura ng Silangang Asya. Naimbitihan kang maging isa sa mga kontribyutor .
Bilang isa sa mga kontribyutor, itinagubilin sa iyo na ang ipapasa mong akda ay marapat na pasok
sa pamantayan nito, ito ang kalinawan, kaangkupan, kahustuhan,
katiyakan, kawastuhan, at may layunin.
82
Naririto ang pamantayan sa isusulat na sanaysay.
Akda
Blg.
Deskripsiyon
Bahagdan
1
Kalinawan
25%
2
Kaangkupan
15%
3
Kahustuhan
15%
4
Katiyakan
15%
5
Kawastuhan
15%
6
May layunin
15%
Kabuuan
100%
Kapuri-puri ang ipinamalas mong pagsisikap na makasulat ng isang de-kalidad na

akdang pampanitikan. Pero hindi pa dito nagwawakas ang lahat, kailangang
makabuo ka ng isang paglalagom sa mga natutuhan mo rito sa Aralin 2.
Kumpletuhin ang Hagdan ng mga Konsepto.
Ngayon, masasabi ko na...

Natuklasan ko na...
Natutuhan ko sa buong modyul na...
Tanggapin mo ang taos-puso kong pagbati, nalampasan mo nang matiwasay ang

mga yugto ng pagkatuto sa lahat ng aralin.
83

9 Filipino LM Q1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

9 Filipino LM Q1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

9 Filipino LM Q1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Panitikang

at unibersidad. Hinihikayat naming ang mga guro at ibang nasa larangan ng

Ang panitikan ay minanang hiyas na nagsisilbing tulay na nag-uugnay sa atin sa iba-

Sa masaklaw na paglalarawan, ang Asya ay nagbigay rin ng malaking ambag sa

Bago pa man dumating ang mga kanluranin ay mayroon na tayong ugnayan sa

Ang Modyul sa Filipino sa Baitang 9 ang maglalantad sa iyo sa makulay na

ARALIN I - Mga Akdang Pampanitikan ng Timog-Silangang Asya

Aralin 1.1: Maikling Kuwento ng Singapore

Kultura: Ang Pamana ng Nakaraan,

Ang Kahalagahan ng Recycling

Kapag Naiisahan Ako ng Aking Diyos

ARALIN 2: Mga Akdang Pampanitikan ng Silangang Asya

Mga Pangatnig na nag-uugnay ng magkatimbang at di-

Nagmamadali ang Maynila

ARALIN 3: Mga Akdang Pampanitikan ng Timog-Kanlurang Asya

Panimula Panimulang Pagtataya Aralin 3.1: Epiko ng Hindu

Elehiya sa Kamatayan ni Kuya

Sa pagtatapos ng Modyul 2, inaasahang mauunawaan at mapahahalagahan mo

Bilang pangwakas na gawain, inaasahang makasusulat ka ng sariling akda na

Sagutin mo ang kasunod na paunang pagsusulit sa sagutang papel bilang

II. PANIMULANG PAGTATAYA

Para sa mga bilang 5-7

Mula sa isang tuldok ng kaluwalhatian, anak, ikaw ay sumilang. Inaruga ka ng iyong

Halaw sa: Paano Nagsusulat ang Isang Ina

ni Ligaya G. Tiamson Rubin

B. iyak na iyak- umaatungal

A. mo, iyo, ikaw

B. ni, kung, ngunit

7. Ang pangatnig ay mga kataga o salita na ___________ ng dalawang salita,

11. Ano ang mga kohesiyong pangramatika na pagpapatungkol?

Ama ng maikling : Edgar Allan Poe, Ama ng sinaunang pabula:

Hindi na kaila sa mga taga-Tulikan ang pakikipagkasintahan ni Derang sa

Halaw sa: Nagbibihis na ang Nayon ni Brigido Batungbakal

B. mahirap itong pakisamahan D. nagbago ang magandang

A. pareho ang minamahal

B. pareho ang iniibig

Ang dahilan ng pagdaramdam ng mga taga-Tulikan ay ___________.

pagbabago ng pakikitungo ni Mang Tiyago

Ito ay binibigkas nang maindayog.

Ito ay masining na isinasalaysay.

Ano ang kadalasang ipinapakita sa isang dula?

Kabayanihan ng mga tauhan

ni dating pangulong Cory Aquino sa samabayanang Pilipino.”

Sa pangungusap, anong kohesiyong gramatikal ang ginamit?

na pagpapatungkol ang ginamit?

Bakit mahalaga ang kohesiyong gramatikal na pagpapatungkol sa pagbuo ng mga

Binibigyang-turing nito ang mga pangngalan

Iniiwasan nito ang pag-uulit ng mga pangangalan

Matalino ang bata sapagkat nagbabasa ng pabula.

Mayaman ang bata sa kaalaman tungkol sa mga hayop.

Ano ang ibig sabihin ng paglagas ng Cherry Blossoms sa mga Tanka

Mahalagang bigkasin nang wasto ang mga ponemang suprasegmental sa

mas maging malakas ang ating tinig sa pagbigkas.

maging wasto ang baybay ng mga salitang ating isinusulat.

Paano naiiba ang tanaga sa Pilipinas at Tanka ng Japan?

A. May tugma sa tanaga sa Tanka ay wala.

Mas mahaba ang Tanka kaysa sa tanaga.

Hindi ganap na pandiwa ang mga modal sapagkat ________

hindi ito nagsasaad ng kilos

ito ay nasa anyong pawatas