SDO MALABON CITY 7

ARALING
PANLIPUNAN
Project L.E.N Localized and Engaging Note
Ikaapat na Markahan

129
 IKAPITONG BAITANG
Unang Linggo - Aralin 1
Imperyalismo at Kolonyalismo ng Kanluranin sa Silangang Asya

INAASAHAN
 Naipaliliwanag ang konsepto ng kolonyalismo at imperyalismo ng mga
Kanluranin sa Silangan Asya.
 Naiisa-isa ang mga dahilan at pamamaraan ng kolonyalismo at imperyalismo
sa Silangan.

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Sa araling ito ay malalaman mo kung ano ang kolonyalismo at imperyalismo at
kung paano ginamit ng mga Kanluranin noong ika-16 at ika-17 na siglo ang mga ito
upang maisakatuparan ang kanilang mga hangarin at interes sa mga bansa sa
Silangang Asya. Matutuklasan mo rin kung ano ang naging epekto ng kaganapang ito
sa mga bansa sa Silangang Asya.
Kolonyalismo - Tuwirang pananakop ng isang bansa sa ibang bansa upang kunin o
gamitin ang mga yamang likas na matatagpuan dito para sa kanilang sariling
kapakinabangan.
Imperyalismo - Ito ay paraan ng mga makakapangyarihang bansa na nagnanais na
palawakin ang kanilang kapangyarihan sa pamamagitan ng pananakop o minsan ay
pakikipagdigma hanggang makontrol ang kabuhayan ng bansa at politika nito.

Imperyalismo at Kolonyalismo sa Silangang Asya

China o Tsina
Isa ang Portugal sa mga Kanluraning bansa na naghangad na magkaroon ng
kolonya sa Silangang Asya partikular sa China. Nakuha ng Portugal ang mga daungan
ng Macao sa China at Formosa (Taiwan). Hindi nagtagal ay nilisan din ng Portugal
ang mga nabanggit na himpilan sa Silangang Asya.
Sa ikalawang yugto naman ay nagkaroon na ng animo paligsahan sa mga
Imperyalismong Kanluranin dahil marami nang bansa ang nag-unahan upang
masakop ang Tsina.
Isolationism – isang paniniwala ng mga Tsino na ang kanilang kultura ay ang may
pinakamataas na pagtingin sa lahat at kapag ito ay naimpluwensiyahan ng iba ay
maari itong masira. Kahit na ganito ay pinahintulutan pa rin nila ang Kanluranin sa
pangangalakal at ang bukas lamang ay ang daungan ng Guangzhou ngunit bago
makipagkalakal ay kinakailangan magsagawa ng kowtow. Ito ay isang ritwal na
paggalang sa emperador ng Tsina.
Dahil dito ay napaunlad ng Tsina ang kanilang ekonomiya, kultura at politika.
Nakatayo sila sa sariling paa at ang mga Kanluranin ay umaasa lamang sa
pakikipagkalakalan sa Tsina.
Matagal nang hinahangad ng mga Kanluranin na masakop ang China.
Nagsimula ang pananakop ng mga Kanluranin sa China dahil sa tinutulan ng
Emperador na ipasok sa bansa ang opyo na produkto ng bansang England.

Opyo - isang halamang gamot na kapag inabuso ay nagdudulot ng masamang epekto

sa kalusugan. Dahil din sa opyo, nabaligtad ang sitwasyon ng mga British at mga
Tsino dahil sa pagkakaroon ng isang napakalaking digmaan. Ang Opyo ay tinatawag
ding Opium Poppy sa ibang karating bansa.

130
 Ang mga bansang Kanluraning nakapasok ay nagkaroon ng kapangyarihan sa
ilang lugar sa Tsina na kanilang hinawakan, pinamunuan at kinontrol. Dahil sa pwersa
at pakikipaglaban sa Tsina ay nagawa nilang maagaw ang mga ito sa kamay ng mga
Tsino.

Hinati ang Tsina upang maiwasan ang digmaan

ng mga Kanluranin.
Rehiyon sa Tsina kung saan nangingibabaw ang
karapatan ng Kanluranin na kontrolin ang
ekonomiya at pamumuhay ng mga tao dito.

Nakapagpatayo ang mga Kanluranin ng mga

Sphere of imprastraktura gaya ng kalsada, tren at gusali upang
mapaunlad ang nasasakupan.
Influence
Ito ay kinikilala bilang Extraterritoriality.

Nakakuha rin ang Japan ng kanilang sphere of

influence sa Tsina at hinawakan ang Formosa

Sa pagkatakot ng Estados Unidos na baka maisara ang Tsina dahil wala silang
nasasakupan dito ay iminungkahi ng U.S Secretary of State John Hay ang Open Door
Policy, kung saan magiging bukas ang China sa pakikipagkalakalan kahit wala itong
sphere of influence dito. Kasama rin dito ang mga panukalang:
 Pagrespeto sa karapatan at kapangyarihan sa pakikipagkalakalan sa mga
lugar na sakop ng Kanluranin.
 Pagbibigay ng karapatan sa Tsina na mangolekta ng buwis sa mga produktong
inaangkat mula sa bansa.
 Paggalang sa mga itinakdang halaga ng buwis.
Dahil sa Sphere of Influence at Open Door Policy ay napanitili ng Tsina ang
kanilang kalayaan ngunit sila ay patuloy na hinawakan ng mga bansang nakasakop
sa kanila. Nawalan ng kapangyarihan ang Tsina sa sarili nilang bansa at gumuho ang
dating matatag na pamamahala ng emperador. Higit sa lahat, sinira ng mga ito ang
kanilang pinakainiingat-ingatan at ipinagmamalaking mayamang kultura.
Japan
Napaunlad ng Japan ang kanilang ekonomiya, pinayaman ang kultura, at
naipatayo muli ang kanilang pamahalaan dahil sa pagsasara ng mga daungan ng mga
dayuhan. Ngunit patuloy pa rin ang ugnayan ng Japan sa mga bansang Netherlands,
Korea at China. Hindi nito pinahintulutang makapasok ang ibang dayuhan sa kanilang
bansa.
1853 – Nagtungo si Commodore Matthew Perry sa Japan upang hilingin sa emperador
nito na buksan ang mga daungan para sa barko ng Estados Unidos upang maging
daungan at kuhaan ng panibagong reserba ng mga barkong dumadaan sa

131
Karagatang Pasipiko. Naging masalimuot sa Japan ang pagdating ni Perry dahil
bumungad sa mga Hapon ang naglalakihang kanyon ng mga barko na parang
nagsasabi na isang digmaan ang magaganap kung hindi bubuksan ng Japan ang
kanilang mga daungan para sa Estados Unidos.
1854 – Isinagawa ang Kasunduang Kanagawa na naglalayong buksan ang daungan
sa Hakodate at Shimoda para sa mga barko ng Estados Unidos. Pinahintulutan din
silang makapagpatayo ng embahada sa Japan. Dahil dito ay nagkaroon ng
pagkakataon ang iba pang bansa sa kanluran na makapasok sa Japan tulad ng
England, France, Germany, Russia at Netherlands.
Meiji Restoration o Meiji Era – Bumagsak ang kapangyarihan ng Shogunato ng
Tokugawa na naging mitsa ng galit ng mga Hapon. Dahil dito, pumalit sa pamumuno
ng pamahalaan ang 15 taong gulang na emperador ng Japan na si Emperador
Mutsuhito. Tinawag ang pamumuno na Meiji Era o Enlighten Era dahil napagtanto
ni Emperador Mutsuhito na ang mabisang paraan na pakikitungo sa mga Kanluranin
ay pagyakap sa modernisasyon na ibinibigay ng mga ito. Dahil dito, ang makabagong
kagamitan, teknolohiya at paraan ng pamumuhay ay natutunan ng mga Hapones sa
mga dayuhan.Ang naging epekto nito ay mas maunlad na pamumuhay sa kabila ng
panghihimasok ng mga kanluranin sa kanilang bansa

TANDAAN
Ang bansang Tsina at Japan ay nasakop din ng mga Kanluranin sa
pamamagitan ng pwersa. Sa pananakop na ito naimpluwensiyahan at naapektuhan
ang kanilang kultura, lipunan at pangkabuhayan. Malakas ang pwersang militar ng
mga Kanluranin kung kaya nabigo ang Tsina na maipagtanggol ang kanyang teritoryo.
Samantala ang Japan ang nakipagkasundo sa mga dayuhan upang mapangalagaan
ang kanilang bansa

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap. Piliin ang letra ng tamang
sagot at isulat ito sa sagutang papel
_____ 1. Sila ang dalawang bansa na nanguna sa pananakop noong panahon ng
Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa Asya.
A. Spain at Portugal C. England at France
B. Spain at France D. Portugal at England
_____ 2.) Ang panahon na ito sa Japan ay tinatawag na Enlighten Rule. Ano ito?
A. Meiji Restoration C. Tokugawa Shogunate
B. Samurai Era D. Wala sa nabanggit
_____ 3.) Siya ang Commodore na mula sa U.S. na humiling sa emperador ng
Japan na buksan ang mga daungan upang makapasok ang mga barkong
pangalakal ng United States.
A. Marco Polo B. John Hay C. Matthew Perry D. Matteo Ricci
_____ 4.) Siya ang U.S. Secretary of State na nagmungkahi ng Open Door Policy sa
mga bansang Europeo na nangangalakal sa Silangang Asya.
A. Marco Polo B. John Hay C. Matthew Perry D. Matteo Ricci
_____ 5.) Ang mga bansa sa Kanluranin ay nagkaroon ng mga hinawakang bansa
sa loob ng Tsina na kanilang pinamunuan at itinuring na parte ng kanilang bansa.
Ano ang tawag dito?
A. Meiji Restoration C. Open Door Policy
B. Sphere of Influence D. Extraterritoriality

132
 Ikalawang Linggo - Aralin 2
Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa Timog Silangang
Asya

INAASAHAN
 Naipaliliwanag ang konsepto ng kolonyalismo at imperyalismo ng mga
Kanluranin sa Timog-Silangan Asya.
 Naiisa-isa ang mga dahilan at pamamaraan ng kolonyalismo at imperyalismo
sa Timog-Silangang Asya.

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa Timog Silangang Asya
Pilipinas
Ferdinand Magellan – noong ika-16 ng Marso, 1521 ang panahon ng pagdating ng
mga barko ng Espanya sa Pilipinas sa pamumuno ni Ferdinand Magellan, isang
Portuguese. Ninais nila na makamit ang 3G’s o God, Gold, Glory.
God, Gold, Glory – Isa sa mga nais ng Espanya sa kanilang ekspidisyon ay ang God
o maipakilala ang Kristiyanismo sa buong mundo, Gold naman ay makakuha ng
pampalasa na kanilang itinuturing na ginto noong panahon iyon at Glory dahil kapag
nakasakop sila ng
maraming bansa at nakamit nila ang kanilang mga kagustuhan ay makikilala sila sa
buong mundo at magiging tanyag sila pagdating sa paggagalugad at pananakop.
Labanan sa Mactan – Sa pagnanais ni Magellan na mapasok ang ilang bahagi ng
Pilipinas ay nakalaban niya ang isang magiting na Rajah na si Lapu-lapu. Nagkaroon
ng hindi magandang ugnayan ang bawat panig na nagdulot ng isang labanan sa
pagitan nila Magellan at Lapu-lapu at ito ang naging mitsa para matapos ang buhay
ni Magellan..
Miguel Lopez De Legaspi – Siya ang nagtagumpay sa pananakop sa Pilipinas gamit
ang Sanduguan na kung saan ay kinaibigan ang isang katutubong pinuno matapos
ay sabay silang iinom ng alak na hinaluan ng dugo ng bawat isa. Noong ika -27 ng
Abril, 1565 naitayo ang unang pamayanang Espanyol sa Cebu at mula dito ay
nasakop na rin ang ibang parte ng Pilipinas tulad ng Maynila. Nabuksan ang mga
sentro ng kalakalan at daungan.
Tributo - Sa patakarang ito ay pinagbabayad ng buwis ng mga Espanyol ang mga
katutubo. Maaaring ginto, produkto at kagamitan ang pambayad. Maraming katutubo
ang naghirap at nawalan ng kabuhayan dahil sa pang-aabusong ito.
Polo Y Servicio - Sa ilalim ng patakarang ito ay sapilitang pinagtatrabaho ang mga
kalalakihang edad 16 hanggang 60. Pinagawa sila ng tulay, kalsada, simbahan,
gusaling pampahalaan at marami pang iba.
Indonesia
1511 – Dahil sa pampalasa ay narating ng mga Portuguese ang Ternate sa Moluccas
at nagtayo ng mga himpilan ng kalakalan at nagpalaganap ng Kristiyanismo
1655 – Pinaalis ng mga Dutch ang mga Portuguese at sinakop ang mga isla ng Tidore
at Amboina sa Moluccas gamit ang malakas na pwersang pandigma.Para mas
mapanatili ang kanilang pwersa, nakipagkampihan ang mga ito sa mga katutubo ng
Indonesia.
Divide and Rule Policy - Isang paraan ng pananakop kung saan ay pinag- aaway-
away ng mananakop ang mga katutubong pinuno o mga naninirahan sa isang lugar
upang mas madali nila itong masakop.

133
Moluccas – Ito ay isang lugar sa Indonesia na kung saan ay pinag-aagawan ng mga
Kanluraning bansa dahil na rin sa mayamang suplay nito ng mga pampalasa na
lubusang kailangan sa paglalakbay.
Dutch East India Company - Itinatag ng pamahalaan ng Netherlands ang Dutch East
India Company noong 1602 upang pag-isahin ang mga kompanya na nagpapadala
ng paglalayag sa Asya.
Malaysia
Tulad ng Pilipinas, maraming bansa rin ang sumakop sa Malaysia. Ito ay ang
Portugal, Netherlands at England. Pangunahing layunin din ng mga nanakop na bansa
ang pagkontrol sa mga sentro ng kalakalan. Bukod sa kalakalan, sinubukan din ng
mga Portuges na palaganapin ang Kristiyanismo sa mga daungan na kanilang
nasakop subalit hindi sila nagtagumpay dahil sa malakas na impluwensiya ng Islam
sa rehiyon. Samantala, hindi gaanong naimpluwensiyahan ng mga bansang
Netherlands at England ang kultura ng Malaysia. Maraming katutubo ang naghirap
dahil sa pagkontrol ng mga nabanggit na bansa sa mga sentro ng kalakalan sa
Malaysia.
Ikalawang Yugto ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa Timog Silangang Asya
Pilipinas
Asya-Pasiko - Ang paglawak ng teritoryo ng Estados Unidos ang naging dahilan kung
bakit nasakop na rin nila ang Asya Pasipiko at ang Pilipinas ang isa sa mga listahan
nila. Isa ang Pilipinas sa mga lokasyon na ninais nilang sakupin dahil para itong pinto
na nagsilbing daanan patungo sa iba pang bansa sa Asya Pasipiko.
Emilio Aguinaldo – Siya ang kauna-unahang pangulo ng Pilipinas at nagdeklara ng
kalayaan noong ika-12 ng Hunyo, 1898.
Treaty of Paris – Kasunduang naganap sa Paris noong ika-10 ng Disyembre, 1898
na kung saan ay pormal nang isinalin ng mga Espanyol sa kamay ng Estados Unidos
ang karapatan nila sa Pilipinas kapalit ng halagang 20 milyong dolyar.
Digmaang Pilipino-Amerikano – noong 1902 nagkaroon ng isang malaking digmaan
sa pagitan ng mga Amerikano at Pilipino sa ating bansa. Dahil sa kaganapang ito ay
itinatag ng Amerikano ang Pamahalaang Militar na kung saan ay kinontrol ng militar
ang bansa ngunit kalaunan ay pinalitan ito ng Pamahalang Sibil na kung saan ang
Pilipino at Amerikano na ang namuno sa bansa.
Pamahalaang Commonwealth – Itinatag ng mga Amerikano ang Pamahalaang
Commonwealth upang turuan ang mga Pilipino kung paano mamuno sa isang bansa
at kilalanin ang paraang demokratiko sa pamumuno nito.
Thomasites – Sila ang mga militar na mula sa Estados Unidos na ipinadala sa
Pilipinas sakay ng barkong S.S. Thomas upang magsilbing guro at sa kanila
nagsimula ang pampublikong edukasyon.
Indonesia
Culture System – Ito ay isang sistema na ipinakilala ni Johannes Van Den Bosch.
Sa ilalim ng patakarang ito, inatasan ng mga Dutch ang mga magsasakang Indones
na ilaan ang sanlimang (1/5) na bahagi ng kaniyang lupain o 66 na araw para sa
pagtatanim ng mga produktong iniluluwas ng mga Dutch. Ilan sa mga ito ay asukal,
kape at indigo.
Burma (Myanmar)
Dahil sa lokasyon ng Burma ay ninais ng mga English na sakupin ang bansang
ito. Ang bansang ito ay may pinakamagandang daanan upang pigilan ang pagpasok
ng ibang mananakop sa India. Noong una ay maayos ang ugnayan ng Burma at
England hanggang sa may hindi magandang pangyayari at sumiklab ang digmaan sa
dalawang bansa.

134
Resident System – Isang patakaran na kung saan naglagay ng kinatawan ang British
sa pamahalaan ng Burma na tinawag na British Resident.
French Indo-China
Indo-China – Ang mga bansang Cambodia, Vietnam at Laos ay tinawag na Indo-
China dahil ang India at China ay lubos na nakaimpluwensiya sa mga rehiyong ito.
Tinawag itong French Indo-China dahil ang mga bansang ito ay sinakop ng Pranses
dahil sa ulat ng pang-aapi sa mga misyonerong Katoliko sa ipinadala ng mga Pranses
sa Indo-China.
Laos – Hiningi ng French ang kaliwang pampang ng Mekong River na kasalukuyan
ay nasa bansang Vietnam bilang bayad-pinsala sa pang-aapi ng mga taga rito sa
misyonerong Katoliko. Isinama ang Laos bilang protektorado ng France.
Cambodia – Naging protektorado ng France ang Cambodia matapos nitong makuha
ang Cochin China noong 1862. Walang nagawa ang Cambodia kung hindi tanggapin
ang pagiging protektorado ng France.
Vietnam – Sa pamamagitan ng puwersang pangmilitar, napabilang din sa
protektorado ng France ang Vietnam. Sa una ay tumutol ang China subalit wala rin
silang nagawa dahil sa lakas ng puwersa ng France.
Protektorado – isang salita na tumutukoy sa isang bansa o nasyon na kumontrol at
nagprotekta sa isang bansa na kanilang nasakop. Nagsagawa ng protektorado ang
mga malalakas na bansa upang mabantayan at maiwasan na makuha sa kanila ang
mga bansang kanilang nasakop. Sa sitwasyong ng French Indo-China ay nagsagawa
sila ng protektorado sa mga bansa rito upang hindi makuha o mahati ang mga yaman
na kanilang nakikita at inangkin sa mga bansang ito.
Patakarang Ipinatupad sa French Indo-China – Direktang pinamahalaan ng mga
French ang Indo-China. Ang mga French ay humawak sa iba’t ibang posisyon ng
pamahalaan. Ipinag-utos din ang pagtatanim ng palay dahil mahalaga ito sa
pakikipagkalakalan ng mga French sa karatig bansa. Lumaganap ang kagutuman
dahil halos lahat ng inaaning palay ay kinuha ng mga French para ikalakal.

TANDAAN
Napasailalim ng kapangyarihan at pamamahala ng mga Kanluranin ang mga
bansa sa Timog Silangang Asya gamit ang ibat-ibang pamamaraan. Nakontrol ng mga
ito ang larangan ng politika at kabuhayan dahil na rin sa kanilang malakas na
pwersang militar
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap. Piliin ang letra ng tamang
sagot at isulat ito sa sagutang papel.
_____ 1. Paraan ng pananakop na kung saan ay pinag-away-away ng mga
mananakop ang mga lokal na naninirahan dito upang madali nila itong
masakop.
A. Divide and Rule Policy C. Divide and Conquer Policy
B. Culture System D. Cultivation System
_____ 2. Ang katangi-tanging relihiyon na ipinalaganap ng mga Espanyol sa mga
bansang Pilipinas, Indonesia, at Malaysia?
A. Islam B. Kristiyanismo C. Buddhismo D. Sik
_____ 3. Kasunduan na kung saan ay napasakamay ng English East India Company
ang Arakan at Tenasserim sa Burma.
A. Yandabo B. Tianjian C. Treaty of Paris D. Nanjin

135
_____ 4. Isang patakaran na kung saan nagkaroon ng kinatawan o British Resident
sa pamahalaan ng Burma.
A. Conducting System C. Kasunduang Yandabo
B. Affirmation D. Resident System
_____ 5. Ito ang kasunduan ng Espanya at Estados Unidos na naglayong ibenta sa
Estados Unidos ang kanilang karapatan sa bansang Pilipinas sa halagang 20
milyong dolyar.
A. Treaty of Nanjing C. Treaty of Paris
B. Treaty of Yandabo D. Treaty of Tianjin

Ikatlong Linggo - Aralin 3.1

Mga Salik ng Nasyonalismo at Mga Pangyayaring Naging Daan sa Pagbuo ng
mga Bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya

INAASAHAN
 Naiisa-isa ang mga salik ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa
Silangan at Timog-Silangang Asya.
 Nasusuri ang mga salik na nagpaigting sa nasyonalismo sa pagbuo ng mga
bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya.

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Sa patuloy na paghahangad ng mga kanluraning bansa na masakop ang ilang
bahagi ng Asya ay nagdulot ito ng patuloy na pang-aabuso at pagkontrol sa mga
Asyano.

Mga Salik at mga Pangyayaring Naging Daan ng Nasyonalismo sa Pagbuo ng

mga Bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya
Ang mga salik sa pagpapamalas ng nasyonalismo ng mga bansa sa Silangan
at Timog-Silangang Asya ay nag-ugat sa hindi makatarungang patakaran na
ipinatupad ng mga kanluranin, pagkontrol sa buhay ng mga Asyano sa aspekto ng
pamahahala, ekonomiya, at kabuhayan at ang pagkamkam sa ari-arian at likas na
yaman na taglay ng mga bansa sa Asya. Higit pa dito ay ang pagkawala ng kanilang
kalayaan sa sarili nilang bansa.

Silangang Asya
Ang pagkatalo ng mga Tsino sa Great Britain ay humantong sa pagkakalagda
ng Kasunduang Nanking at Kasunduang Tientsin na naglalaman ng hindi patas na
probisyon sa mga Tsino kaya’t nagsagawa sila ng dalawang rebelyon upang
maipahayag ang kanilang pagtutol sa mga kasunduang ito. Ang Rebelyong Taiping
ay may layuning mapatalsik ang Dinastiyang Qin na pinamumunuan ng mga dayuhan
at ang Rebelyong Boxer naman ay may pagnanais na patalsikin ang lahat ng
dayuhan sa bansa. Sa panahong ito ay sumibol din ang tatlong uri ng Nasyonalismo,
ang nasyonalismong may impluwensiya ng kanluranin, nasyonalismong tradisyonal at
nasyonalismong may impluwensiya ng komunismo.
Samantala, sa pamahalaan ng Beijing ay nagsimulang magsagawa ng
pakikidigma sa Germany sa pag-asang maibalik sa kanila ang mga lupaing nasakop
nito. Ngunit, ang mga

136
teritoryong sakop nito ay ipinagkaloob sa Japan sa ilalim ng Kasunduang Versailles.
Noong Mayo 4, 1919 ay nagtipon- tipon ang 3,000 na mag-aaral na Tsino sa
Tiananmen Square upang
maipakita ang kanilang pagtutol sa kasunduan. Ang pangyayaring ito ay tinawag na
May Fourth Movement dahil naganap ito noong May 4, 1919. Isa din sa nagpasiklab
ng damdaming nasyonalismo ng mga Tsino ay ang dagliang pananakop ng mga
Hapon sa Machuria at iba pang bahagi ng China na naging sanhi ng pagkamatay ng
napakaraming Tsino
Sa kabilang banda, iba ang naging istratehiya ng
bansang Japan, niyakap nila ang impluwensiyang
Kanluranin at sumunod sa agos ng modernisasyon.
Inisip nila na hindi maganda
ang magiging bunga kung ipipilit nila na kalabanin
ang mga mananakop. Tinawag na Meiji Era ang
panahon ng pamumuno ni Mutsuhito sa Japan na
ang ibig sabihin ay “enlightened rule”. Napaunlad
nila ang kanilang ekonomiya, edukasyon at
sandatahang lakas, Tinularan ng mga Hapones ang pamumuhay ng mga Kanluranin
upang makatulong sa kanilang pag-unlad.

Timog-Silangang Asya
Hindi naging maganda ang karanasan ng mga Indones sa pamamalakad ng
mga Dutch ng ipatupad nito ang patakarang “Culture System” na kokontrol sa sentro
ng kalakalan sa Indonesia. Lahat ng kapakinabangan ng patakarang ito ay napunta
sa mga Dutch. Sa pangyayaring ito ay naapektuhan ang sistema ng edukasyon sa
kanilang bansa dahil sa kapabayaan ng mga Dutch. Dahil dito ay nagsagawa ng mga
pag-aalsa ang mga Indones at nagtatag ng mga makabayang samahan upang matigil
na ang hindi magandang pamamahala ng mga Dutch.
Nang mapirmahan ang Kasunduang Yandabo, tuluyan ng nakontrol ng Great
Britain ang Burma. Hindi rin matanggap ng mga Burmese na sila ay magiging
lalawigan lamang ng India kaya’t nagnais silang makalaya. Ang pagnanais nilang
lumaya ay humantong sa pagpapahayag nila ng Nasyonalismo. Pinangunahan ito ng
mga edukadong Burmese at nagpatuloy ang kanilang pakikibaka sa pagsasagawa ng
mga rebelyon at pagtatatag ng makabayang samahan.

Iba ang naging sitwasyon ng Indochina (binubuo ng bansang Vietnam,

Cambodia at Laos), hindi naging madali para sa kanila na makamit ang kalayaan dahil
sa pagkakaiba ng lahi at uri ng mga bansa nito. Nahirapan na magkaroon ng
pagkakaisa na labanan ang mga mananakop na Kanluranin. Ang Vietnamese ay
nagpakita ng nasyonalismo sa pamamagitan ng pakikidigma. Nasakop ng Japan ang
Indo-China dahil sa pagkakatalo ng France laban sa Germany. Hinimok ng Japan ang
mga namumuno na magdeklara ng kalayaan.

137
 Ang Pilipinas ay nasakop ng mga Espanyol at nagpatupad ito ng mga
patakaran sa larangan ng pangkabuhayan, pampulitika at pangkultura. Ang mga
patakarang ito ay labis na nagpahirap sa mga Pilipino. Nagpataw ng buwis ang mga
Espanyol at kinamkam ang mga ari-arian ng mga Pilipino. Lumaganap din ang racial
discrimination kung saan tinawag nila tayong Indio. Sa
pagkakataong ito ay ipinakita ng mga Pilipino ang
pagtutol sa mga pang-aabuso ng mga Espanyol at
nagsagawa ng mga pag-aalsa. Isa na rito ang
pagtatatag ng Katipunan at Kilusang
Propaganda na kinabibilangan ng mga Pilipinong
nakapag-aral sa ibang bansa na kilala sa tawag na
Ilustrado.

TANDAAN
Sa pagnanais ng mga kanluraning bansa na mapalawak ang kanilang
kapangyarihan at teritoryo ay nagdulot ito ng pang-aabuso at pagkontrol sa
pamumuhay ng mga Asyano. Hindi nagpatinag ang mga bansa sa Asya partikular na
sa Silangan at Timog-Silangang Asya, sa mga di makatarungang patakaran ng mga
kanluranin. Nagsagawa sila ng mga pag-aalsa at pagtatatag ng mga samahan upang
maipamalas ang nasyonalismo.

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap at piliin ang letra ng tamang
sagot.

____1. Anong bansa sa Asya ang yumakap sa impluwensiya ng kanluranin upang

makatulong sa pag-unlad ng kanilang bansa?

A. Indonesia C. Indo-china
B. Burma D. Japan
___2. Ito ang bansa sa Asya kung saan ay nasakop ng Great Britain ang kanilang
teritoryo ng malagdaan ang Kasunduan sa Yandabo?

A. Burma C. Pilipinas
B. Vietnam D. Japan
____3. Sa pagkakalagda ng kasunduang ito, ay tuluyan nang nakontrol ng Great
Britain ang teritoryo ng Burma. Anong kasunduan ito?
A. Kasunduan sa Paris C. Kasunduan sa Kanagawa
B. Kasunduan sa Yandabo D. Kasunduan sa Tientsin
___4. Anong rebelyon sa China ang may layunin na mapabagsak ang Dinastiyang
Qing upang mahinto na ang pamumuno ng mga dayuhan sa kanilang bansa?
A. Rebelyong Sepoy C. Rebelyong Boxer
B. Rebelyong Taiping D. Rebelyong Saya-san
___5. Ito ang tawag sa kilusan sa Pilipinas na pinasimulan ng mga Ilustrado?
A.Katipunan C. Philippines Nationalist Party
B. Kilusang Ilustrado D. Kilusang Propaganda

138
 Ikatlong Linggo -Aralin 3.2
Mga Personalidad at Kahalagahan ng Nasyonalismo sa Pagbuo ng mga Bansa
sa Silangan at Timog-Silangang Asya

INAASAHAN
● Natutukoy ang mga personalidad na nagtaguyod ng nasyonalismo sa pagbuo
ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya
● Naipaliliwanag ang kahalagahan ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa
sa Silangan at Timog-Silangang Asya
● Nabigyang pagpapahalaga ang mga nagawa ng mga personalidad na
nagtaguyod ng nasyonalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya sa
pamamagitan ng paggawa ng isang tula

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Sa panahon ng pamamayagpag ng mga Imperyalistang Kanluranin ay nagdulot
ito ng labis na hirap at takot para sa mga Asyano. Umusbong ang damdaming
Nasyonalismo sa mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya. Kasabay nito ay
ang pag-angat ng mga makabayang samahan at kilusan na pinamunuan ng mga iba’t
ibang kilalang personalidad sa Silangan at Timog-Silangang Asya. Paano naipamalas
ng mga personalidad na ito ang damdaming nasyonalismo sa kabila ng matinding
puwersa ng mga Kanluraning bansa?

MGA PERSONALIDAD NA NAGTAGUYOD NG NASYONALISMO SA SILANGAN

AT TIMOG-SILANGANG ASYA
Silangang Asya
Hung Hsiu Ch’uan- Pinamunuan ang
Rebelyong Taiping sa China na may
layuning mapabagsak ang Dinastiyang
Qin na pinamumunuan ng mga
dayuhan.
Sun Yat-Sen- Isinulong ang
pagkakaisa ng mga Tsino gamit ang tatlong prinsipyo: ang san min chu-i o
nasyonalismo, min-tsu-chu-I o demokrasya at ming-sheng-chu-I o kabuhayang
pantao. Itinatag din niya ang samahang “Muling buhayin ang China”. Ito ay isang
lihim na samahang rebolusyonaryong nagbalak na agawin ang pamahalaan mula sa
Ching. Kinilalang Ama ng Republikang Tsino.
Mao Zedong- Nagsulong ng prinsipyo ng komunismo tulad ng tunggalian ng uri ng
manggagawa laban sa mga uri ng kapitalista. Siya ay naniwala na kayang magsimula
ng isang rebolusyon sa pangunguna ng mga magbubukid. Itinatag niya ang People’s
Republic of China noong Oktubre 1, 1949. Nakilala bilang Ama ng Komunistang
Tsino.
Chiang Kai-shek- Siya ang humalili kay Sun Yat-Sen ng mamatay ito at pumalit na
pinuno ng Partido Nasyonalista. Ipinangako niya ang pagpapalaganp ng demokrasya
at makatarungang pampolitikal sa Tsina ngunit hindi siya nagtagumpay dahil sa mga
tiwali niyang opisyales.

139
Emperador Mutsuhito- Nakilala sa pagyakap sa impluwensiya ng Kanluranin na
kaniyang ginamit upang mapaunlad ang Japan. Naglipat ng kabisera ng Japan sa Edo
(Tokyo sa kasalukuyan). Ipinadala niya ang mga iskolar na Hapones sa ibang bansa
upang doon mag-aral at magpakadalubhasa. Iniayon niya ang pamahalaan sa
impluwensiya ng Aleman at sinuportahan ang Industriyalisasyong Kanluranin.
Timog Silangang Asya
Achmed Sukarno- Nagtatag ng Indonesian
Nationalist Partylist na naglalayong labanan
ang mapaniil na patakaran ng mga Dutch.
Diponegoro- Siya ay taga Java, Indonesia na
namuno sa malawakang pag-aalsa laban sa
mga Dutch.
Aung San- Nagtatag ng Anti- Facist
People’s Freedom League sa Burma
na nakipagtulungan sa Allied Powers
upang mapatalsik ang mga Hapon sa
kanilang bansa. Itinalaga siya bilang
Punong Ministro ng Republic of Burma at
siya din ay namuno sa Samahang
Dobama Asiayone na ang ibig sabihin ay We Burmese Association
Ho Chi Minh- Namuno sa Hilagang Vietnam ng mahati ang Vietnam sa 17th parallel.
Lumaban sa mga Tsino at British upang makamit ang Kalayaan. Siya din ay nagtatag
ng Indo-Chinese Communist Party noong 1930. Napagkaisa din ni Ho Chi Minh ang
mga samahang nasyonalista sa ilalim ng League for the Independence of Vietnam
Andres Bonifacio- Kinalala bilang “Ama ng Katipunan”. Siya ang nagtatag ng KKK
sa Pilipinas na may layunin mapabagsak at magapi ang mga Espanyol. Siya ang may
akda ng “Pag-ibig sa Tinubuang Lupa”.
Jose Rizal- Itinatag niya ang Kilusang Propaganda na may layuning humingi sa
Pamahalaang Kastila ng reporma sa mapayapang pamamaraan. Siya ang sumulat ng
dalawang kilalang nobela na Noli Me Tangere at El Filibusterismo na naglalayong
imulat ang diwang makabansa ng mga Pilipino at isiwalat ang kabuktutan ng mga
Espanyol. Siya ang kinilalang pambansang bayani ng Pilipinas.
TANDAAN
Malaki ang bahaging ginampanan ng mga personalidad na nakilala sa panahon
ng Kolonyalismo at Imperyalismo ng mga Kanluranin. Ang ipinamalas nilang
nasyonalismo ay mananatiling mahalagang bahagi ng kasaysayan ng mga bansa sa
Silangan at Timog-Silangang Asya. Sila ang naging daan upang unti-unti mamulat ang
mga Asyano sa maling pamamalakad ng mga kanluranin at matutong ipaglaban ang
kanilang karapatan sa sarili nilang bansa.
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Basahin at unawain ang bawat pangungusap at piliin ang letra ng tamang sagot.

140
___1. Itinatag niya ang Anti-Facist People’s Freedom League sa Burma at
nakipagtulungan sa Allied Powers upang mapatalsik ang Hapon sa kanilang bansa.
A.Diponegoro C. Jose Rizal
B. Aung San D.Chiang Ka-Shek
____2. Siya ang tinaguriang Ama ng Katipunan at may akda ng Pag-ibig sa
Tinubuang Lupa.
A. Emilio Jacinto C. Jose Rizal
B. Emilio Aguinaldo D. Andres Bonifacio
___3. Sino ang nagsulong ng pagkakaisa ng mga Tsino gamit ang tatlong prinsipyo
na kilala bilang san min chu-i, min-tsu-chu-I at min-sheng chu-I?
A.Sun Yat-Sen C. Chiang Kai-Shek
B. Mao Zedong D. Hung Ch’uan
____4. Itinatag niya ang People’s Republic of China noong Oktubre 1, 1949.
A. Sun Yat-Sen C. Mao Zedong
B. Chiang Kai-Shek D. Hung Hsiu Chu’an
___5. Saang bansa nakilala si Diponegoro kung saan ay nagsagawa siya ng
malawakang pag- aalsa laban sa mga Dutch?
A. Pilipinas C. Vietnam
B. Burma D. Indonesia

Ikaapat Linggo - Aralin 4.1

Ang mga Karanasan at Implikasyon ng mga Digmaang Pandaigdig sa
Kasaysayan ng Rehiyon ng Silangang Asya
___________________________________________________________________
___________
INAASAHAN
● Natutukoy ang mga karanasan ng mga digmaang pandaigdig sa kasaysayan
ng mga bansang Asyano partikular na ang Silangang Asya
● Naiisa-isa ang mga matinding epekto ng mga digmaang pandaigdig sa pag-
angat ng mga malawakang kilusang nasyonalismo sa Silangang Asya
● Masusuri ang matinding epekto ng mga digmaang pandaigdig sa pag-angat
ng malawakang nasyonalismo sa Silangang Asya

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Ang panahon ng kolonyalismo at imperyalismo ang nagtulak sa mga Asyano
na maipamalas ang nasyonalismo. Sumiklab ang mga mapaminsalang digmaan na
nagdulot ng hindi mabuting epekto sa pamumuhay ng mga bansa sa Asya.

Ang mga Karanasan at Epekto ng Digmaang Pandaigdig sa Kasayasayan ng

mga Bansa sa Silangang Asya
Sa panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay nabuo ang
magkakatunggaling puwersa sa Tsina. Ito ay kinabibilangan ng mga Hapones, ang
mga Kuomintang sa pamumuno ni Chiang Kai-shek at Komunista sa pamumuno ni
Mao Zedong. Natalo ng mga Hapones ang puwersa ng mga Tsino sa Beijing.
Nagpatuloy sila sa pananakop ng mga mga mahahalagang lungsod sa Silangang
bahagi ng Tsina. Nagpadala si Chiang ng mga sundalo upang labanan ang mga
Hapones ngunit nabigo sila. Tuluyan nang naagaw ng mga Hapones ang Nanjing.
Lubhang naging marahas ang mga Hapones sa mga Tsino sa Nanjing. Noong
Disyembre 1937, mahigit isang buwan na nakaranas ng kahirapan at pang-aabuso

141
ang mga Tsino sa kamay ng mga Hapones. Nakilala ang pangyayaring ito bilang ang
“Masaker sa Nanjing”o “Rape of Nanjing”. Sa harap ng kanilang mga pinuno at
pamilya, walang awang pinahirapan at pinagsamantalahan at pinatay ang mga
mamamayang Tsino. Umabot sa 3,000 ang inosenteng sibilyan ang namatay at may
mga kababaihang pinilit ng mga Hapones na makipagtalik sa kanila nang paulit-ulit sa
loob ng ilang taon. Tinatayang mahigit 20 milyong Tsino ang namatay sa ilalim ng mga
Hapones. Noong 1938, ganap nang nasakop ng mga Hapones ang mga lungsod sa
Tsina partikular na ang Beijing, Nanjing, Shanghai at Guangzhou.

Nagbigay ng kondisyon ang Estados Unidos sa mga Hapones na iatras nila

ang puwersa sa Tsina ngunit iba ang naging pagtugon ng mga Hapones dito. Binomba
ng mga hukbo ng Hapones ang Pearl Harbor sa Hawaii noong Disyembre 7, 1941,
ito ang pangunahing himpilan ng hukbong pandagat ng Estados Unidos. Isa ito sa
malaking pinsalang naranasan ng Estados Unidos sa kamay ng mga Hapones.

Sa kabilang banda ay patuloy pa rin

ang naging pananakop ng mga
Hapones sa iba’t ibang bansa sa
Asya. Ngunit hindi ito hinayaan ng
Estados Unidos, sa unang
pagkakataon ay naranasan ng mga
Hapones ang una nilang pagkatalo
sa naganap na Labanan sa
Midway, isang isla sa kalagitnaan ng Karagatang Pasipiko na sinubukang sakupin ng
mga Hapones. Sinimulan ng mga Amerikano na bombahin ang Tokyo at iba pang
bahagi ng Japan. Gumamit sila ng bombang apoy na nagdulot ng malaking sunog sa
Japan na tinatayang umabot sa 12,000 na sibilyan ang namatay. Sa huling labanan
ng mga Amerikano at Hapones sa Okinawa, Japan na nagsimula noong Abril at
tumagal hanggang Hunyo, 1945. Tinatayang mahigit 120,000 na sundalong Hapones
ang namatay at umabot naman sa 42,000 na katutubo ng Okinawa ang nadamay.
Naganap din ang pagbagsak ng
atomic bomb sa Hiroshima na nagdulot
ng pagkasira ng halos 60% ng buong
lungsod at pagkamatay ng mahigit
100,000 katao. Dumami ang bilang ng
namatay dahil sa pagkalason at radiation
dulot ng bomba. Isa ito sa hindi malilimot
na pangyayari sa kasaysayan ng bansang Hapon. Sa mga sumunod na araw, ay
muling nagpabagsak ng atomic bomb ang Estados Unidos sa lungsod ng Nagasaki.
Tinatayang 65,000 na katao ang nasawi. Ito ang naging hudyat ng pagsuko ng mga
Hapones.
TANDAAN
Ang naranasan ng mga bansa sa Silangang Asya sa panahon ng mga
nagdaang digmaan ay magsisilbing aral para sa mga lider ng bawat bansa na
kailanman ay walang maidudulot na kabutihan ang digmaan. Kahirapan, kakapusan,
gutom at takot ang tanging iniiwan nito sa isip ng mga inosenteng mamamayan. Ang
Naganap na tradehya sa Nanking sa Tsina at ang Pagbagsak ng atomic bomb sa
Hiroshima at Nagasaki sa Japan ay mananatiling mapait na alaala ng digmaang
pandaigdig.

142
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap at piliin ang letra ng tamang
sagot.
_____1. Siya ang humalili kay Sun Yat-Sen na nagpadala ng mga hukbo nito sa
Nanjing upang labanan ang mga Hapones na nagtatangkang sakupin ito.
A. Mao Zedong C. Chiang Kai-shek
B. Yuan Shikai D. Hung Hsui Ch’uan
_____2. Anong taon tuluyang nasakop ng bansang Hapon ang mga lugar sa Tsina
partikular na ang Beijing, Shanghai, Nanjing at Guangzhou?
A. 1938 C. 1936
B. 1942 D. 1940
_____3. Ito ang tawag sa malagim na sinapit ng mga Tsino sa kamay ng mga Hapones
kung saan walang awang pinahirapan, pinatay at pinagsamantalahan ang mga
sibilyang Tsino.
A. Masaker sa Nanjing C. Beijing Massacre
B. Amritsar Massacre D. Killing Fields sa Tsina
_____4. Ang siyudad na ito sa Japan ay lubhang napinsala dahil sa pagsalakay ng
mga Amerikano. Anong siyudad ang tinutukoy sa pahayag?
A. Hokkaido C. Hiroshima
B. Okinawa D. Tokyo
_____5. Ito ang petsa kung kailan binomba ng mga Hapones ang hukbong pandagat
ng mga Amerikano sa Hawaii.
A. Enero 28, 1940 C. Disyembre 7, 1941
B. Marso 12, 1945 D. Hulyo 2, 1941

Ikaapat Linggo - Aralin 4.2

Ang mga Karanasan at Implikasyon ng mga Digmaang Pandaigdig sa
Kasaysayan ng Rehiyon ng Timog Silangang Asya
__________________________________________________________________________________
_____________
INAASAHAN
● Natutukoy ang mga karanasan ng mga digmaang pandaigdig sa kasaysayan
ng mga bansang Asyano partikular na ang Timog-Silangang Asya
● Naiisa-isa ang mga matinding epekto ng mga digmaang pandaigdig sa pag-
angat ng mga malawakang kilusang nasyonalista sa Timog-Silangang Asya

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Ang karanasan ng Silangang Asya sa mga nagdaaang digmaan ay nagdulot
ng malaking pinsala sa kabuhayan ng mga Asyano. Maraming sibilyan at katutubo
ang nadamay. Ang pagbagsak ng bomba atomika sa mga lungsod ng Hiroshima at
Nagasaki ang nagsilbing daan upang matigil na ang pananakop at kalupitan ng mga
Hapones.

Ang mga Karanasan at Epekto ng Digmaang Pandaigdig sa

Kasayasayan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya
Sa panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay naisipan ng mga Hapones
na maghanap ng panibagong mapagkukunan ng mga produkto na dati ay inaangkat
nila sa Estados Unidos. Nasakop ng Hapon ang ilang bansa sa Timog-Silangang Asya
at nangako na bubuo sila ng isang Asya para sa mga Asyano ngunit taliwas ito sa
isinulong nilang hangarin. Nakaranas ng karahasan at kalupitan ang mga bansa sa

143
kamay ng mga Hapones. Maraming manggagawang Asyano ang sapilitang
pinagtrabaho upang lumikha ng mga kalsada at mga riles ng tren sa mga bundok at
kagubatan. Ito ay ginawa ng mga Hapones para sa pansarili nilang kapakinabangan.

Naranasan ng Pilipinas ang kalupitan ng mga Hapones, ito ay nangyari sa mga

nakaligtas na sundalong Pilipino at Amerikano sa labanan sa Corregidor. Pinilit sila ng
mga Hapones na maglakad nang 140 kilometro nang walang pahinga at pagkain.
Tinawag ang pangyayaring ito na “Bataan Death March”. Mula 76, 000 sundalong
Pilipino at Amerikano na kasama sa martsa, tanging 54, 000 lamang ang nakarating
ng buhay sa Tarlac.

Ang Indonesia ay napasailalim din ng

bansang Hapon sa panahon ng digmaan.
Noong 1942, nagtatag ng isang puppet na
pamahalaan ang mga Hapones sa
Indonesia. Pinakawalan ng mga Hapon ang
mga Nasyonalistang Indones at binigyan sila
ng pagkakataon na mamuno sa sariling bansa, subalit hindi nagtagal ay tinutulan na
nila ang pamamalakad ng mga Hapones sa kanilang bansa. Hindi naging maganda
ang pagtrato ng mga Hapones sa mga katutubo at naglunsad pa ito ng mga
patakarang nagpabagsak sa ekonomiya ng bansa. Ito ang naging daan upang
lumakas ang mga kilusang nasyonalitsa sa Indonesia.

Naging lubos na mapaminsala naman ang Digmaang Vietnam, sinasabing

58,000 na sundalong Amerikano ang namatay at aabot naman sa 2 milyong
Vietnamese ang nasawi sa magkabilang panig ng Hilaga at Timog Vietnam. Sa
pagkakataong ito, ay naitala ang walang awang pagpatay ng mga Amerikano sa mga
inosenteng sibilyan ng My Lai, Timog Vietnam. Naitala rin ang sapilitang pagpapaalis
ng mga Amerikano sa mga nakatira sa pamayanan upang maiwasan ang pakikipag-
ugnayan sa mga Viet Cong. Ang Viet Cong ay samahang itinatag upang himukin ang
mga Vietnamese na tutulan ang pagpasok ng Estados Unidos o iba pang dayuhan sa
ibang bansa. Nagkaroon ng pangmatagalang epekto ang pagbomba ng Estados
Unidos dahil sa kemikal na kanilang ginamit na kung tawagin ay “Agent Orange”.
Sinira nito ang mga kagubatan at kalupaan ng mga Vietnamese, upang wala nang
mapagtaguan ang mga miyembro ng Viet Cong.

Sa naganap na digmaan sa pagitan

ng Amerikano at Viet Cong ng
Vietnam ay naapektuhan ang
bansang Cambodia. Naganap ito
nang lihim na tanggapin ni Sihanouk,
namuno sa Cambodia sa panahon na
makamit nito ang kalayaan ng grupo ng Viet Cong. Dahil dito ay sunud-sunod ang
naging pagbomba ng Amerikano sa Cambodia na naging dahilan ng pag-alis ni
Sihanouk sa kaniyang katungkulan. Siya ay pinalitan ni Lon Nol na nagtatag ng
demokratikong Republika ng Khmer.

144
 Ang mga naganap na
pambobomba ng mga
Amerikano ay naging dahilan
upang lisanin ng mga
inosenteng Cambodian ang
kanilang mga tirahan.
Maraming Cambodian ang
lumahok sa pag-aalsa at
tutulan ang mga nagaganap
na pagbomba sa kanilang lugar sa pamumuno ni Lon Nol. Nang mamatay si Lon Nol
ay tuluyan ng naagaw ng mga rebelde sa pangunguna ng Communist Party of
Kampuchea ang pamumuno sa Cambodia. Ang Partido na ito ay kilala sa tawag na
Khmer Rouge kung saan lahat ng tumutuligsa sa kanila ay kanilang pinahihirapan,
pinapaslang at inililibing sa mga kaparangan or “Killing Fields”. Tinatayang isang
milyong katao ang namatay dahil sa paghihirap na ito.

TANDAAN
Ang mga karanasan ng mga bansa sa Timog-Silangang Asya sa panahon ng
mga digmaang pandaigdig ay masasabing di makatarungan. Ano mang paraan ang
ginamit sa pang-aabuso at pagkitil ng buhay ng tao ay matatawag pa ring krimen at
produkto ng pagnanais ng labis na kapangyarihan.

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap at piliin ang letra ng tamang
sagot.
1. Ito ang tawag sa Partido ng Cambodia na kumitil ng maraming buhay at nakilala
dahil sa mga ginawa nilang Killing Fields para sa mga mamamayan na kanilang
napaslang.
A.Partido Kuomintag C. Partido Komunista
B Partido Nasyonalista D. Partido Khmer Rouge
2. Ito ang bilang ng mga sundalong natirang buhay sa tinaguriang Bataan Death
March sa Pilipinas?
A. 76, 000 C. 32, 000
B. 54,000 D. 47,000
3. Anong bansa sa Timog-Silangang Asya ang nakaranas ng kalupitan dahil sa
pamamalakad ng Khmer Rouge?
A. Burma C. China
B. Pilipinas D. Cambodia
4. Ito ang bansa sa Asya na nagtatag ng Pamahalaang Papet sa Indonesia?
A. China C. Japan
B. Pilipinas D. Vietnam
5. Sino ang pinuno ng Cambodia na napaalis sa kaniyang posisyon dahil sa lihim na
pagtanggap nito sa grupo ng Viet Cong?
A. Sihanouk C. Sukarno
B. Lon Nol D. Ho chi minh

145
 Ikalimang Linggo - Aralin 5.1
Ang Kahulugan ng Ideolohiya at ang mga Kaugnayan Nito sa mga
Malawakang Kilusang Nasyonalismo
INAASAHAN
 Nauunawaan ang kahulugan ng ideolohiya at ang mga pangunahing uri nito
sa pag-usbong ng Nasyonalismo at Kilusang Nasyonalista.
 Nasusuri ang kaugnayan ng iba’t-ibang ideolohiya (ideolohiya ng malayang
Demokrasya, Sosyalismo, at Komunismo) sa mga malawakang Kilusang
Nasyonalista.
 Nasasagutan ang mga kasunod na gawain tungo sa ganap na pagkaunawa at
pagkatuto hinggil sa tinalakay na aralin.
MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN
Sa araling ito, tatalakayin ang mga mahahalagang konsepto na may kaugnayan
sa Ideolohiya.
Kahulugan ng Ideolohiya at ang mga Pangunahing uri nito
Ang ideolohiya ay isang sistema o lipunan ng mga ideya o kaisipan na
naglalayong magpaliwanag tungkol sa daigdig at pagbabago nito. Galing ito sa
salitang ideya o kaisipan na tuwirang sinusunod ng mga tao. Si Desttuff de Tracy
ang nagpakilala ng salitang ideolohiya bilang pinaikling pangalan ng agham ng mga
kaisipan o ideya.

Iba’t-ibang Kategorya ng Ideolohiya

1. Ideolohiyang Pangkabuhayan – nakasentro ito sa mga patakarang pang-
ekonomiya ng bansa at paraan ng paghahati ng mga kayamanan nito para sa mga
mamamayan. Nakapaloob dito ang mga karapatang makapagnegosyo, mamasukan,
makapagtayo ng union, at magwelga kung hindi magkasundo ang kapitalista at mga
manggagawa.

2. Ideolohiyang Pampulitika – Nakasentro naman ito sa paraan ng pamumuno at sa

paraan ng pakikilahok ng mga mamamayan sa pamamahala. Ito ay mga pangunahing
prinsipyong pulitikal at batayan ng kapangyarihang pulitikal. Karapatan ng bawat
mamamayan na bumuo at magpahayag ng opinyon at saloobin.
3. Ideolohiyang Panlipunan – Tumutukoy ito sa pagkakapantay-pantay ng mga
mamamayan sa tingin ng batas at sa iba pang pangunahing aspeto ng pamumuhay
ng mga mamamayan.

ANG CHINA SA GITNA NG DALAWANG MAGKATUNGGALING IDEOLOHIYA

Siya ang tinaguriang “Ama ng Republikang Tsino”.

Pinamunuan niya ang pagpapatalsik sa mga Manchu sa
tanyag na Double Ten Revolution na naganap noong
Oktubre 10, 1911. Tinawag itong Double Ten dahil naganap
ito sa ikasampung buwan ng taon (Oktubre) at ikasampung
araw ng buwan. Itinatag din niya ang Partido Koumintang
o Nationalist Party noong 1912. Isinulong ang Ideolohiyang
Demokrasya.

146
 Siya ay tinaguriang “Ama ng Komunistang Tsino”.
Isinulong niya ang mga prinsipyo ng komunismo tulad ng
tunggalian ng uring manggagawa o proletariat laban sa uri
ng kapitalista o bourgeois. Itinatag din niya kasama pa ang
ibang komunistang Tsino ang Partido Kunchantang noong
1921. Isinulong naman niya ang Ideolohiyang Komunismo.
MAO ZEDONG

Siya ang humalili bilang pinuno ng Partido Koumintang

nang mamatay si Sun Yat Sen noong Marso 12, 1925. Sa
ilalim ng pamumuno ni Chiang Kai-Shek ay ipinagpatuloy ng
Koumintang ang pakikipaglaban sa mga warlords
(nagmamay-ari ng lupa na may sariling sandatahang lakas).
CHIANG KAI-SHEK

ANG KAUGNAYAN NG IBA’T-IBANG IDEOLOHIYA SA MGA MALAWAKANG

KILUSANG NASYONALISTA
MALAYANG SOSYALISMO KOMUNISMO
DEMOKRASYA
*Sistema ng *Isang doktrina na *Ideolohiyang naghahangad
pamahalaang nakabatay sa na bumuo ng isang lipunang
nagtataguyod ng patakarang pang- walang antas o uri
pagkakapantay-pantay ng ekonomiya kung saan (classless society) kung
mamamayan at ang ang pamamalakad ng saan ang mga salik ng
kapangyarihan ng
pamahalaan ay nasa produksiyon ay pag-aari ng
pamahalaan ay nasa
kamay ng mamamayang kamay ng isang grupo lipunan.
pinamumunuan. ng tao.

TANDAAN
Magkakaiba man ang mga ideolohiyang isinusulong at ipinatutupad ng iba’t
ibang bansa, mahalagang pumili tayo ng nararapat at angkop sa mga ito na
magsisilbing gabay upang maisaayos ang sistema ng pamamahala ng isang bansa
para sa kabutihan at kapakinabangan ng mga mamamayan nito.

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Basahin ang pahayag sa bawat bilang. Piliin ang letra ng tamang kasagutan
at isulat ang sagot sa sagutang papel.
___1. Ideolohiyang naghahangad na bumuo ng isang lipunang walang antas o uri
(classless society) kung saan ang mga salik ng produksiyon ay pag-aari ng
lipunan.
A. Sosyalismo C. Demokrasya
B. Diktadurya D. Komunismo
___2. Alin sa mga sumusunod ang kahulugan ng ideolohiya?
A. Ito ay mga kinagisnang patakaran ng simbahan
B. Ito ay mga paniniwala sa kapangyarihan ng tao
C. Ito ay mga kaisipang naglalayon ng kagandahang asal
D. Ito ay mga kaisipang nagsisilbing gabay sa pagkilos

147
___3. Ang ideolohiyang__________ ay nakasentro sa paraan ng pakikilahok ng mga
mamamayan sa pamamahala.
A. Pampulitika C. Pangkabuhayan
B. Pansibiko D. Panlipunan
___4. Kategorya ng ideolohiya na tumutukoy sa pagkakapantay-pantay ng mga
mamamayan, sa tingin ng batas, at sa iba pang aspeto ng pamumuhay.
A. Ideolohiyang Pansibiko
B. Ideolohiyang Pampulitika
C. Ideolohiyang Panlipunan
D. Ideolohiyang Pangkabuhayan
___5. Sistema ng pamahalaang nagtataguyod ng pagkakapantay-pantay ng
mamamayan at ang kapangyarihan ng namumuno ay mula sa mga tao.
A. Demokrasya C. Sosyalismo
B. Diktadurya D. Komunismo

Ikalimang Linggo - Aralin 5.2

Ang Iba’t-ibang Uri ng Ideolohiya sa Silangan at Timog Silangang Asya

INAASAHAN
● Naiisa-isa ang mga uri ng ideolohiya sa Silangan at Timog- Silangang Asya.
● Naihahambing ang iba’t-ibang uri ng ideolohiya tungo sa paglaya ng mga
bansa sa Silangan at Timog- Silangang Asya.
● Nakapagtitimbang-timbang ng mga ideolohiya at ang pagpapatuloy nito sa
pamumuhay at sa lipunang Asyano.

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Ang mga salitang Demokrasya, Sosyalismo at Komunismo ay ilan lamang sa
mga halimbawa ng ideolohiya. Sa araling ito, tatalakayin natin ang iba’t ibang uri ng
ideolohiyang umiral sa Silangan at Timog-Silangang Asya.
Ang Iba’t-Ibang Uri ng Ideolohiya
May iba’t ibang ideolohiya at paniniwala rin ang niyakap ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya, may naniwala na ang kasagutan sa minimithing
kalayaan ay ang Ideolohiyang Komunismo, ang iba ay naniniwala sa Ideolohiya ng
Demokrasya, Totalitaryanismo at Autokrasya. Ang mga Ideolohiyang ito ay nagdulot
ng transpormasyon sa mga bansa ng Silangan at Timog Silangang Asya.
Demokrasya – ang kapangyarihan sa pamahalaan ay nasa kamay ng mga tao. Sa
demokrasya ay maaaring makilahok ang mga mamamayan nang tuwiran o di-tuwiran.
Ito ay tinatawag na direct o tuwirang demokrasya kung ibinoboto ng mamamayan
ang gusto nilang mamuno sa pamahalaan. Ang representative o kinatawang
demokrasya ay karaniwang pumipili ang mga
tao sa pamamagitan ng halalan ng mga kinatawan na siyang hahawak sa
kapangyarihan o pamahalaan sa ngalan nila. Maaari rin namang di-tuwiran ang
demokrasya kung ang ibinoboto ng mamamayan ay ang mga kinatawan nila sa
pamahalaan na siyang pipili ng mga pinuno sa pamahalaan. Samantalang ang
diktadura ay uri ng demokrasya na pinamumunuan ng isang diktador na ang
pamumuno ay batay sa kanyang kagustuhan at hindi sa kagustuhan ng mga tao.

148
 Komunismo – ang kaisipang ito ay unang nilinang ni Karl Marx isang Alemang
Pilosopo, at pinayabong naman ni Nicolai Lenin ng Unyong Sobyet at ni Mao Zedong
ng Tsina. Ayon kay Karl Marx, ang pinakamataas at huling hantungan mula
Kapitalismo patungong Sosyalismo ay ang Komunismo. Ang Komunismo ay
naghahangad na bumuo ng isang lipunang walang antas o pag-uuri-uri (classless
society) kung saan ang mga salik ng produksiyon ay pag-aari ng lipunan.

Sosyalismo – isang doktrina na nakabatay sa patakarang pang-ekonomiya na ang

pamamalakad ng pamahalaan ay nasa kamay ng isang grupo ng tao. Ang grupong ito
ang siyang pumipigil sa pagmamay-ari, at sa pangangasiwa ng lupa, kapital at
mekanismo ng produksyon.
Totalitaryanismo – karaniwang pinamumunuan ng isang diktador o grupo ng taong
makapangyarihan. Natatakdaan ang karapatan ng mga mamamayan sa malayang
pagkilos, pagsasalita at pagtutol sa pamahalaan. Pati ang pagpapahayag ng relihiyon
ay hindi lubusang sinasang-ayunan, ngunit di rin tahasang ipinagbabawal.
Awtoritaryanismo – isang uri ng pamahalaan na ang namumuno ay may lubos na
kapangyarihan. Ang konstitusyonal na awtoritaryanismo ay itinakda ng Saligang-
Batas ang kapangyarihan ng namumuno.
Kapitalismo – ito ay tumutukoy sa isang sistemang pangkabuhayan na kung saan
ang produksyon, distribusyon at kalakalan ay kontrolado ng mga pribadong
mangangalakal hanggang sa maging maliit na lamang ang papel ng pamahalaan sa
mga patakarang pangkabuhayan.
Monarkiya – ang kapangarihan ng pamahalaan ay nasa kamay lamang ng isang tao.
Ang pinuno ay karaniwang tinatawag na hari o reyna.

PAGLAYA NG MGA BANSA SA SILANGANG ASYA

CHINA
*Mga Bansang Nanakop - 1. Mga Bansang Europeo 2. Hapon
*Mga Ideolohiya - 1. Demokratiko- pinangunahan ni Dr Sun Yat Sen at
Chiang Kai Shek
2. Komunismo- pinangunahan ni Mao Zedong
KOREA
*Bansang Nanakop - 1. Hapon
*Mga Ideolohiya - 1. Komunismo- niyakap ng Hilagang Korea at
sinuportahan ng USSR
2. Demokrasya- niyakap ng Timog Korea na sinuportahan
ng Amerika.
PAGLAYA NG MGA BANSA SA TIMOG SILANGANG ASYA
INDONESIA
*Mga Bansang Nanakop - 1. Olandes 2. Hapon
*Mga Ideolohiya - 1. Guided Democracy
2. Pancasila- limang patnubay na prinsipyo: paniniwala sa
Diyos, nasyonalismo, pagkakawanggawa,
katarungang panlipunan at demokrasyang
gagabayan ng katarungan.

149
VIETNAM
*Mga Bansang Nanakop - 1. Tsina 2. France
*Mga Ideolohiya - 1. Komunismo 2. Sosyalismo 3. Demokratiko
BURMA (MYANMAR)
*Mga Bansang Nanakop - 1. India 2. Inglatera 3. Tsina 4. Hapon
*Mga Pamamaraang ginamit upang lumaya
1. Pagyakap sa ideolohiyang sosyalismo
2. Pagtatag ng iba’t-ibang kilusan
3. Pakikipagkasundo
*Mga Ideolohiya - 1. Sosyalismo 2. Demokratiko
PILIPINAS
*Mga Bansang Nanakop - 1. Espanya 2. Amerika 3. Hapon
* Ideolohiya - 1. Demokrasya

TANDAAN
Maaaring iba-iba ang paniniwala ng bawat bansa hinggil sa ideolohiya ngunit
malaki ang naitutulong nito sa isang bansa at maging sa mamamayan upang mapabuti
ang sistema ng pamamahala, mapaunlad ang kabuhayan ng mga tao at batayan sa
pagkamit ng kalayaan ng isang bansa.

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Isulat ang letra ng tamang sagot sa sagutang papel.
__1. Ito ang mga pamamaraang ginamit ng Myanmar upang lumaya maliban sa isa.
A. Pakikipagkasundo C. Pagtatag ng iba’t ibang kilusan
B. Pagpapatiwakal D. Pagyakap sa ideolohiyang
sosyalismo
__2. Ang Ideolohiyang niyakap ng Hilagang Korea at sinuportahan ng Unyong
Sobyet.
A. Kapitalismo C. Demokrasya
B. Sosyalismo D. Komunismo
__3. Ito ang Ideolohiyang niyakap ng Timog Korea na sinuportahan ng Amerika.
A. Komunismo C. Sosyalismo
B. Demokrasya D. Kapitalismo
__4. Ang mga sumusunod na ideolohiya ay niyakap ng bansang Vietnam. Alin dito
ang HINDI kabilang?
A. Awtoritaryanismo C. Komunismo
B. Demokrasya D. Sosyalismo
__5 Ang ideolohiyang ito ay malaya sa pamamahala at sa kabuhayan na sinusunod
ng mga bansang tulad ng Pilipinas, Hapon, Estados Unidos at Timog Korea.
A. Sosyalismo C. Kapitalismo
B. Komunismo D. Demokrasya

150
 Ikaanim Linggo - Aralin 6.1
Ang mga Kilusang Pangkababaihan sa Silangan at Timog
Silangang Asya

INAASAHAN
 Naiisa-isa at nailalarawan ang mga kilusang pangkababaihan sa Silangan at
Timog Silangang Asya.
 Nailalahad ang ilan sa mga kababaihan na nagbigay karangalan sa mga
bansa ng Silangan at Timog Silangang Asya.
 Naibabahagi ang mga naging kalagayan noon ng mga kababaihan sa mga
rehiyong Silangan at Timog Silangang Asya.

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Ang ika-16 hanggang ika-20 siglo ay nagsisilbing oportunidad sa mga
kababaihan para mapalawak ang kanilang papel sa lipunan at maitaguyod ang mataas
na paggalang at pagkilala. Narito ang ilan sa mga kababaihan sa Silangan at Timog
Silangang Asya na gumawa ng kanilang pangalan bunsod ng kanilang naiambag.
Kilalanin ang ilan sa kanila.

Ang Ambag ng mga Kababaihang Asyano sa Buhay Pulitikal,Panlipunan at

Kultural
1. MITSU TANAKA
*Nagtatag ng Garrupo Tatakan Onuatachi (Fighting Women
Group) at layong tutulan ang abortion at itaguyod ang mga
karapatan ng babae.
*Bansa - JAPAN
2. CORAZON C. AQUINO
*Unang babaeng pangulo ng bansa at kinikilala bilang Ina ng
Demokrasya.
*Bansa - PILIPINAS
3. AUNG SAN SUU KYI
*Isang makademokrasyang aktibista at pinuno ng Pambansang Liga
para sa Demokrasya (National League for Democracy) sa Burma
(Myanmar).
*Bansa – BURMA (MYANMAR)

4. MEGAWATI SUKARNOPUTRI
*Unang babaeng pangulo ng bansang Indonesia.
*Bansa - INDONESIA

5. GLORIA MACAPAGAL ARROYO

151
 *Pangalawang babaeng presidente ng Pilipinas,
*Bansa - PILIPINAS

6. HANAE MORI
*Ang Haponesang kilala bilang Fashion Designer sa Paris. Ang nag-
iisang babaeng Hapones na nakapagtanghal ng kanyang mga
koleksiyon sa entabladong lakaran ng mga modelo sa Paris at New
York. Isa ding tagapagdisenyo ng moda sa bansang Hapon o Japan.

7. ANITA MAGSAYSAY HO

*Isa sa pinakamahusay na Pilipinang pintor sa bansang Pilipinas.

*Bansa - Pilipinas

8. AMY TAN at NINOTCHKA ROSCA

*Si Amy Tan ay isang magaling na manunulat na Chinese-

American, samantalang si Ninotchka Rosca ay isang Pilipinang
manunulat na nakilala sa Asya.

9. MEENA ALEXANDER at LIEN CHAO

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fcommons.wikimedia.org%2Fwiki%2FF
ile%3AMeenaalexander.jpg&psig=AOvVaw2xo_-
P1jNxa0fwvdBO16LX&ust=1597979176805000&source=images&cd=vfe&ved=2ahUKEwiHkue65
qjrAhXlI6YKHUUWBS8Qr4kDegQIARBk

*Si Meena Alexander ay mula sa bansang India na isang magaling

na makatang Indian, iskolar at manunulat.
* Si Lien Chao naman ay mula sa bansang China na isa din sa mga
makatang babae sa Asya.

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Flibrary.ryerson.ca%2Fasianheritage
%2Fauthors%2Fchao%2F&psig=AOvVaw1OtvRFAoAgiMnuJ_TzbmpP&ust=159798037064600
0&source=images&cd=vfe&ved=2ahUKEwjfs4n06qjrAhVWzYsBHdOCA50Qr4kDegUIARCTAQ
Ang mga naging Kalagayan noon ng mga Kababaihan sa Silangan at Timog
Silangang Asya
1. Sa China at India, hindi pinapahalagahan ang anak na babae dahil siya ang
nagbibigay ng dote o dowry kapag ikinasal.
2. Namayani sa China at India ang female infanticide o ang sadyang pagkitil sa
buhay ng mga sanggol na babae.
3. Sa mga bansang China, Japan at India bilang dalaga, ang babae ay
sumusunod sa kagustuhan ng kanyang ama, bilang kabiyak ng kanyang
asawang lalaki, at bilang balo, ng kanyang panganay na anak na lalaki.
4. Walang karapatan ang mga kababaihan na bumoto o magkaroon ng anumang
posisyon sa pamahalaan o sa pulitika.
5. Sa China, kapag baog ang babae, hinihiwalayan ng asawa.

152
TANDAAN
Mababa man ang tingin ng lipunan sa mga kababaihan, hindi ito naging
hadlang upang makilala at magtagumpay ang ilan sa kanila. Ang mga kababaihan ay
may karapatan din na pahalagahan at igalang bilang isang nilalang o indibidwal ano
man ang kanilang estado sa buhay.

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Isulat ang letra ng tamang sagot sa patlang.
__1. Siya ang unang babae na naging Pangulo ng bansang Indonesia.
A. Megawati Sukarnoputri C. Aung San Suu Kyi
B. Mitsu Tanaka D. Hanae Mori
__2. Pinuno siya ng National League for Democracy at Nobel Peace Laureate ng
bansang Burma (Myanmar).
A. Aung San Suu Kyi C. Mitsu Tanaka
B. Megawati Sukarnoputri D. Hanae Mori
__3. Siya ang unang babaeng Pangulo ng Pilipinas na kinikilala bilang Ina ng
Demokrasya.
A. Gloria Macapagal Arroyo C. Aung San Suu Kyi
B. Mitsu Tanaka D. Corazon C. Aquino
__4. Mula sa bansang China na nakilala bilang isa sa mga makatang babae sa
Asya.
A. Meena Alexander C. Hanae Mori
B. Lien Chao D. Amy Tan
__5. Siya ang nagtatag ng Garrupo Tatakan Onuatachi (Fighting Women Group) sa
Japan.
A. Megawati Sukarnoputri C. Mitsu Tanaka
B. Aung San Suu Kyi D. Lien Chao

Ikaanim Linggo - Aralin 6.2

Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya

INAASAHANG
● Naipakikilala ang mga tagapagtaguyod ng Nasyonalismo sa Silangang Asya.at
Timog Silangang Asya
● Naiisa-isa ang mga nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya batay sa
kanilang ginamit na pamamaraan.
MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN
Malawak ang pagbabagong naganap sa pamumuhay ng mga Asyano sa
Silangan at Timog Silangang Asya dulot ng kolonyalismo at imperyalismo. Nasaksihan
sa nabanggit na rehiyon ang iba-ibang paraan ng pagkontrol ng mga mananakop sa
pamumuhay ng mga Asyano.
Isa sa mga epekto nito ay pag-usbong ng nasyonalismo sa Asya Sa araling ito
tatalakayin natin ang mga pinunong nagpaunlad ng nasyonalismo sa Silangang Asya
at Timog Silangang Asya at iba-ibang paraan na kanilang ginamit upang isulong ang
nasyonalismo sa kanilang sariling bansa.

153
 Pag-unlad ng Nasyonalismo sa Silangang Asya
Namuno /
Bansa Paraan
Nasyonalista

Pagsulong ng
Sun Yat Sen Demokrasya
Dalawang
China Magkatunggaling
Mao Ideolohiya Pagsulong ng
Zedong Komunismo

Emperador Pagbibigay Daan sa Modernisasyon ng

Japan
Mutsuhito Japan

Korea Haring Pagpapatatag ng Imperyo

Gojong
Sa Timog Silangang Asya ay iba-iba ang naging anyo ng nasyonalismo. Sa
simula ay may naging marahas at radikal ang pagkilos upang mawakasan ang
imperyalismo sa kani-kanilang lupain at makamit ang ganap na kasarinlan.

. Pag-unlad ng Nasyonalismo sa Timog Silangang Asya

Bansa Namuno/Nasyonalista Paraan

Isa sa mga namuno sa

Jose Rizal Kilusang Propaganda
Pilipinas

Andres Nagtatag ng Katipunan

Bonifacio
Pagbuo ng samahang Makabayan
Indonesia Nagtatag ng Perisikatan Nacional
Sukarno Indonesi
Ho Chi Minh Tunggaliang Ideolohikal ng Komunismo
at Demokrasya
Vietnam
Nagtatag ng Viet Minh

U Aung Son
Lider na nagsulong ng Kalayaan ng Burma
Myanmar
Pagbuo ng samahang Makabayan
Aung San Suu
Nagsulong ng Demokrasya sa Burma
(Burma) Kyi

TANDAAN
Nasyonalismo ang naging reaksyon ng mga Asyano sa Silangan. Umunlad ito
mula sa mga hindi makatarungang patakarang ipinatupad ng mga kanluranin.
Bagama’t magkakaiba ng mga pamamaraan ang nasyonalismong Asyano na nabuo
sa nabanggit na rehiyon ay naghangad na makamit ang kalayaan mula sa
mananakop. Malaki ang naging impluwensiya ng karanasang ito sa transpormasyon
ng mga bansang Asyano

154
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
_____1. Ito ang bansang kinabibilangan ni Ho Chi Minh A. Jose P. Rizal
kung saan siya ang namuno sa pakikibaka B. Sukarno
para sa kalayaan ng kanyang bansa C. Vietnam
_____2. Ginamit at isa sa mga namuno sa kilusang D. U Aung San
Propaganda sa pagpapahayag ng nasyonalismo.
_____3. Nagtatag ng Perisikatan Nacional Indonesia. E. Andres Bonifacio
_____4. Nagtatag ng Katipunan at ginamit ang
rebolusyon sa pagpapahayag ng nasyonalismo.
_____5. Siya ang lider na nagsulong ng Kalayaan ng Burma.

Ikapitong Linggo - Aralin 7

NEO-KOLONYALISMO: Ang mga Anyo Nito

INAASAHAN
● Natatalakay ang kahulugan at konsepto ng Neo-Kolonyalismo.
● Naisa- isa ang mga anyo at pamamaraan sa Neo-Kolonyalismo
● Nakapagbibigay ng reaksyon/saloobin ang mga mag-aaral laban sa Neo-
Kolonyalismo.

MAIKLING PAGPAPAKILALA NG ARALIN:

Matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang pinakamahalagang
pangyayaring naganap sa mga bansa sa Asya tulad ng Vietnam at Pilipinas ay ang
pagkaroon ng kalayaan mula sa kamay ng makapangyarihang kolonyal, ngunit
nababanaag pa rin ang pagnanais ng mga makapangyarihang bansa na ipagpatuloy
ang kanilang interes sa mga bansang naging biktima nila. Dahil dito, nakaisip sila ng
isang bagong pamamaraan ng pananakop na tinawag na neo-kolonyalismo.
Ang Neo-Kolonyalismo ay di-tuwirang pagkontrol ng isang
makapangyarihang bansa sa isang malayang bansa gamit ang pulitikal, kultural at
ekonomikong paraan. Ang bansang Estados Unidos at Japan ay larawan ng neo-
kolonyalismo sa mga bansa sa Asya lalo na sa larangan ng ekonomiya at kultura.
EKONOMIKO - Napalaganap ito sa pamamagitan ng “tulong” tungo sa pagpapaunlad
sa kalagayang pangkabuhayan ng bansa, ngunit sa katotohanan ay nakatali na ang
mga bansang tinutulungan sa mga mapang-abusong patakaran at motibo ng bansang
tumutulong.
KULTURAL - Nabago ang pananaw at pagpapahalaga sa mga bagay na likas na
angkin ng bansa, dala ng mga ipinakilala ng dayuhan.
Maraming Pilipino ang naipadala sa Estados Unidos upang magpaka-
dalubhasa. Tinatawag silang mga pensyonadong mag-aaral na kumikilos nang tila
Amerikano nang magbalik sa Pilipinas. Natutuhan ng mga Pilipino ang mga bagay na
totoong banyaga sa kanilang kamalayan tulad ng Christmas, Santa Claus, Snow
White, at Mistletoe na totoong hindi matatagpuan sa bansa. Maging ang mga aklat sa
paaralan ay dumakila sa buhay ng mga bayaning Amerikano tulad nina George
Washington, Thomas Jefferson, at Abraham Lincoln. Bahagi rin ng imperyalistang
kultural ang pagpasok ng iba’t ibang pagkaing Amerikano tulad ng: hotdog,
hamburger, at mansanas. Masama ang naging epekto sa mga Pilipino ng pagpapairal
ng wikang Ingles bilang wikang gagamitin sa mga paaralan dahil pinapatay nito ang
ating sariling wika.

155
 Dayuhang Tulong o Foreign Aid
Isa sa instrumento ng neo-kolonyalismo ay ang dayuhang tulong o “Foreign
Aid” na maaring pang-ekonomiya, pangkultura, at pangmilitar. Sa una ay maiisip na
walang kundisyon ang pagtulong sa mga mamamayan ng bansa ngunit kung titingnan
mabuti, may kapalit ang libreng pagtulong. Ang pagpapapasok at pagbebenta ng
imported na produkto sa bansa na nagbibigay sa kanila ng malalaking tubo at kita.
Dayuhang Pautang o Foreign Debt
Anumang pautang na ibigay ng International Monetary Fund (IMF), World Bank
o ng Estados Unidos ay laging may mga kaakibat na kondisyon. Kabilang sa mga
kondisyon ay ang pagbubukas ng bansa sa dayuhang pamumuhunan at kalakalan,
pagsasapribado ng mga kumpanya , pagpapababa ng halaga ng salapi, at
pagsasaayos ng sistema ng pagbubuwis. Kung hindi susundin ang mga kondisyong
ito, hindi makauutang ang mga mahihirap na bansa. Ito ang dahilan ng pagkalubog
nila sa utang o tinatawag na Debt Trap.
Lihim na Pagkilos o Covert Operation
Ito ay palihim na pagkilos ng mga dayuhang bansa sa mga pandaigdigang
operasyon. Karaniwang pulitikal o pangmilitar ang dahilan nito. Kung hindi mapasunod
nang mapayapa ang mga bansang dating nasasakupan nila, gumagawa ng paraan
ang mga neo-kolonyalista upang guluhin ang isang pamahalaan o ibagsak ito ng
tuluyan.Isang halimbawa nito ay ang naganap sa Pilipinas, ipinadala ng CIA si Edward
Lansdale upang sugpuin ang mga Huks at siya rin ang tumulong na mailuklok sa
katungkulan ang mga Pilipinong pinuno kapalit ng katapatan sa Estados Unidos.
TANDAAN:
Ang Neo-kolonyalismo ay bagong paraan ng pananakop. Ito ay may iba’t ibang
anyo at bawat isa ay may pamamaraan ng pagkontrol sa buhay pampulitika at pang-
ekonomiya ng mga umuunlad na bansa.
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Basahing mabuti ang bawat tanong at piliin ang wastong sagot mula sa mga
pagpipilian. Isulat lamang ang titik sa sagutang papel
1. Ang pulitikal na sistema ng mapayapang pananakop sa likod ng mapag-kunwaring
malasakit
a. Sosyalismo b. Neo-kolonyalisno
c. Imperyalismo d. Kolonyalismo
2. Ang ahensyang nagbibigay ng tulong pinansyal kapalit ang mga kondisyon sa
pamumuhunan at kalakalan
a. South East Asian Treaty Organization b. Foreign Aid
c. International Monetary Fund/World Bank d. US Aid
3. Ang itinuring na pinakaindustriyalisadong bansa sa Asya.
a. Japan b. Russia
c. China d. Brunei
4. Ang organisasyong itinayo sa Timog-Silangang Asya matapos ang Ikalawang-
Digmaang Pandaigdig
a. South East Asian Treaty Organization b. United Nations
c. International Monetary Fund/WB d. International Labor Org.
5. Ito ang ginagamit na instrumento ng mga Neo-kolonyalista kung saan nagbibgay
sila ng tulong pang-ekonomiya at pangkultura.
a. Foreign Aid b. Foreign Debt
c. Monetary Fund d. Debt Tra

156
 Ikawalong Linggo - Aralin 8
PAMANA NG ASYA: Panitikan at Arkitektura ,Sayaw, Musika at Palakasan

INAASAHAN
● Naiisa-isa ang mga kontribusyon ng Silangan at Timog Silangang Asya sa
larangan ng
panitikan at arkitektura ,musika, sayaw at pampalakasan.
● Nakikilala ang mga Asyano na nagtatagumpay sa mga rehiyonal at
pandaigdigang kompetisyon ng isports sa Silangan at Timog-Silangang Asya

MAIKLING PAGPAPAKILALA NG ARALIN

Ang mga Kontribusyon ng Silangan at Timog-Silangang Asya sa larangan ng
arkitektura at panitikan ay hindi matatawaran. Sa araling ito mababatid natin ang ilan
sa mga halimbawa ng mga tanyag na arkitektura at panitikang Asyano at ang
kahalagahan nito sa buhay ng tao.
Naging bahagi na ng pang araw-araw na pamumuhay ng mga sinaunang
Asyano ang sining (awit at sayaw) at palakasan. Ang kanilang kultura at tradisyon ay
labis na naimpluwensiyahan ng iba’t ibang uri ng sining na umiiral sa mga bansa sa
Asya. Ang palakasan ay isa sa naging daan upang magkabuklod-buklod ang mga
mamamayang Asyano. Ang Southeast Asian Games o SEA Games ay isang patunay
ng malaking pagpapahalaga ng Asyano sa larangan ng isports.
ARKITEKTURA
Ang arkitektura ay isang sining at agham ng pagdidibuho ng mga gusali.
Kinakikitaan ito ng pagpapadama ng mga paniniwala at pananalig ng mga Asyano.
Ang Borobudur ng Indonesia, Angkor Wat ng Cambodia at Pagoda Temple ng
Thailand ay mga istrakturang nagpapahayag ng relihiyong Buddismo. Kapansin
pansin sa mga templo at palasyo sa Timog Silangang Asya ang estilong nagmula sa
bansang India. Makikitang inuukit nila ang mga imahe ng Diyos at Diyosa na
naaayon sa katangiang sining at paniniwala.
Ang mga Tsino ay gumamit ng kahoy sa arkitektura. Mayroon silang mga
templo at pagoda na gawa sa bato at mayaman sa mga ukit na dekorasyon.
Halimbawa nito ay ang Imperial Palace sa lungsod ng Peking sa Tsina na binubuo
ng naglalakihang bulwagang gawa sa iba’t ibang makukulay at nakaukit na
dekorasyon. Tanyag din sa bansang Tsina ang dakilang pader na nagsilbing
proteksyon laban sa mga mananankop, ito ay ang Great Wall of China.
Gumamit din ang Japan ng arkitekturang Tsino, halimbawa nito ay ang Shinto
Shrine at Nara Temple na gawa sa kahoy. Sa arkitekturang Koreano, kalikasan
naman ang binigyang halaga. Para sa kanila, hindi magandang pangitain sa isang
ugali ang kawalan ng tanawing bundok o tubig. Isang halimbawa nito ay ang Dolmens
na isang uri ng libingan.
PANITIKAN
Ang panitikan ay mga panulat na nagpapahayag ng mga karanasan,
damdamin, kaisipan, at mga kwento ng isang tao na ang layunin ay pagkintal ng
mabubuting aral.
Ang mga Asyano ang unang nakalikha ng mga katangi-tanging panitikan. Ang
pangunahing pinagmulan nito sa Silangang Asya ay ang bansang China na sinundan
naman ng Japan at Korea. Sa bahagi naman ng Timog-Silangang Asya ay ang mga

157
bansang Burma, Thailand, Laos, Cambodia, Vietnam, Malaysia, Indonesia at
Pilipinas. Ang mga bansang ito ay nagtataglay ng mga natatanging panitikan na may
kinalaman sa kanilang kultura at pamumuhay.
Ilan sa mga tanyag na panitikan sa Silangan at Timog-Silangang Asya ay ang mga
sumusunod:
 Confucian Classic at Tao Te Ching- mga kaisipan at pilosopiya ng Tsina.
 I Ching at Bing Fa- mahahalagang aklat ng Tsina.
 Tanka at Makura no Soshi- maikling tula ng mga Hapon.
 Haiku- tanyag na tula ng mga Hapones.
 Shikibu- unang nobela sa daigdig.
 Buljo Jikji simche Yojeol- pinakamatandang aklat na naimprenta gamit ang
movable at metal printing.
 Tanaga- panitikang Pilipino na umusbong noong panahon ng Hapon.
 Doctrina Cristiana- unang libro na nailimbag at nabasa ng mga Pilipino.
 Noli Me T’angere at El Filibusterismo- mga tanyag na nobela sa Pilipinas..
Ang Musika, Sayaw at Pampalakasan ng mga Asyano
Ang sayaw at musika ang nagbibigay ng malalim na pakikipag–ugnayan ng
mga Asyano sa sandaigdigan. Sa Timog-Silangang Asya, ang sayaw at musika ay
may kinalaman sa mga seremonya na may kaugnayan sa relihiyon, samantalang sa
Silangang Asya, ito ay may kinalaman sa mga ritwal sa korte ng kanilang palasyo.
Musika ng mga Koreano
May dalawang uri ng musika ang Korea, ito ay ang Chong-ak (musikang
kinagigiliwan ng mga aristokrata) at ang Sog-ak (musikang tinatangkilik ng
karaniwang mamamayan).
Mga musikang instrumental ng Korea
 Piri at Senap – Ito ay double reed wind instrument na isa sa mga paboritong
instrumento ng mga Koreano.
 Kayagum- Ito ay isang uri ng string instrument na itinuturing na isa sa
pinakamahalagang instrumento ng mga Koreano.
 Yanggeum- Isang percussion instrument na may kuwerdas na nagbibigay ng
tunog ng harp.
Musika ng mga Tsino
Para sa mga Tsino ang musika ay may praktikal na gamit sa buhay ng tao. Ito
ay ginagamit sa pagtuturo, pagbibigay patnubay, pagsasaayos ng lipunan, at
pagbibigay lakas sa pamahalaan. Si Fu Shi ang unang imbentor ng musika sa Tsina
na gumamit ng ibat-ibang instrumento tulad ng Sitar, Table at Baya.
Mga musikang instrumental ng Tsina
 Muyu- Inukit mula sa isang bloke ng kahoy na inihugis sa korteng isda na
nagbibigay tunog sa pamamagitan ng pagpalo rito na parang tambol. Ito ay
ginagamit ng mga Buddhist sa kanilang pagdarasal.
 Xun- Isang hinihipang instrumento na hugis itlog.
 Hulusi o Cucurbit Flute- Isang instrumentong hinihipan.
Musika ng mga Hapon
Ang musika ng Hapon ay kilala sa katawagang Hogaku. Ang himig ng mga
musikang Hapon ay karaniwang payak lamang at minsan ay ginagamit sa mga ritwal
at seremonya ng relihiyong Shinto.

158
Mga musikang instrumental ng Hapon
 Kogura- Musikang panseremonya ng Hapon
 Gangaku - Ganagamit ng Hapones sa kanilang korteng imperiyal at
panalanginan.
 Buraku at Kabuki – Kilalang musika sa mga teatrong puppet ng Hapon.
 Sankyoku– Ito ay nangangahulugang “musika para sa tatlo”. Ito ay binubuo
ng tatlong instrumento:
 Shamisen - ay tatlong kuwerdas na lute at may haba na 38 pulgada.
 Koto- binubuo ng 13 kuwerdas na nagbibigay ng tunog na tulad ng harp.
 Shakuhachi- Isang vertical na kawayang flute na may limang butas.
Musika ng Timog-Silangang Asya:
Ang mga bansa tulad ng Indonesia, Thailand, Pilipinas at iba pa ay mahilig din
sa musika at mga pagtatanghal sa orkestra. Ang Gamelan ay isang tanyag na
orkestra sa Indonesia na gumagamit ng mga tradisyunal na instrumento. Ang
Philippine Philharmonic Orchestra ay isa sa pinakatanyag na orchestra sa mga
bansa sa Asya Pasipiko at itinanghal din na isa sa pinakamagaling na orkestra sa
buong mundo (1979). Ang opera at teatro ay isang anyo ng sining na binubuo ng mga
madramang pagganap sa entablado na nakalapat sa musika. Si Lea Salonga ang
kauna-unahang itinanghal na pinakamagaling na mang-awit at binansagang “Disney
princess” dahil sa husay niya sa pagganap sa mga teatrong pangmusika.
Mga musikang instrumental ng Timog-Silangang Asya:
 Gong Ageng- Gong na yari sa brass.
 Kendang Gending- Isang uri ng drum.
 Trompong- Pahalang na gong.
 Rebab- Instrumentong may kwerdas.
 Suling Bali- Isang uri ng pluta.
 Kulintang- Pahalang na gong ng Pilipinas.
 Pi phat- Ito ay isang instrumentong hinihipan na yari sa kahoy ng Thailand.
 Mahori -Ito ay instrumentong kwerdasan at perkusyon ng Thailand.
Sayaw ng Asya Ang sayaw ay anyo ng pag-indak ng katawan. May mga sayaw na
sagana sa ritwal o seremonya at may ginagamit din sa mga pagdiriwang. Sa
kasalukuyan, ito ay ititinuturing na libangan ng mga Asyano.
Ang sayaw ng mga Koreano ay nagpapakita ng mga kasiyahang metapisikal.
Ang sumasayaw nito ay pinagkakalooban ng pinakamataas na parangal ng
pamahalaan ng Korea, ang titulong “Human Cultural Assets”. Ilan sa mga halimbawa
nito ay ang Salpuri talch’um o cymbal, law drum dance at fan dance.
Sa bansang Hapon, Geisha ang pinakasikat na sayaw kung saan ipinakikilala
ang sining ng bansa. Sa Tsina, tanyag ang Dragon at Lion dance, isang anyo ng
tradisyonal na sayaw ng Tsina na pinaniniwalaang nagbibigay ng swerte sa buhay.
Ang mga tradisyunal at makukulay na sayaw ng Thailand ay ngpapakita ng
yaman ng kanilang kultura at relihiyon. Ito ay hinati nila sa tatlong kategorya: ang
Khon, Lakhon at Fawn Thai.
Ang makabayan at pamosong mga sayaw sa Pilipinas ay nahahati sa limang
kategorya: ang sayawing Maria Clara, sayaw sa Barrio, sayawing Tribo, sayaw sa
bundok at ang sayawing Muslim. Pinakikita rin sa pamamagitan ng katutubong sayaw

159
ng Pilipinas ang maalab na damdamin, pag-ibig, kasiyahan, kabuuan ng loob,
pagkakaisa at pagkakaiba ng bawat pangkat etniko. Ang Bayanihan Dance Troupe
at Ramon Obusan Folkloric Group ay ilan lamang sa grupo ng mga Pilipinong
manananghal na nakilala sa buong mundo.
Pampalakasan ng Asya
Ang mga Asyano ay nagtagumpay sa mga rehiyonal at pandaigdigang
kompetisyon ng isports. Ang SEA Games ay taunang idinadaos sa mga piling bansa
sa Asya. Kamakailan lamang, idinaos sa Pilipinas ang pangtaunang palarong ito. May
mga Pilipino na nakilala o naging tanyag sa daigdig sa ibat-ibang larangan ng isports.
Ilan sa mga nagtagtagumpay dito ay sina:

TANDAAN
Ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya ay nagbigay ng
mahalagang kontribusyon sa larangan ng panitikan, arkitektura, sayaw, awit at
palakasan. Ang mga pamanang ito ay naging dahilan kaya ang ilang mga Asyano ay
napabantog at nakilala sa daigdig.

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Panuto: Basahing mabuti ang bawat tanong at piliin ang wastong sagot mula sa mga
pagpipilian. Isulat lamang ang titik sa sagutang papel.
1. Ang musika ng Hapon na karaniwang payak lamang at minsan ay ginagamit sa
mga ritwal at seremonya ng relihiyong Shinto.
a. Kogura b. Buraku
c. Gangaku c. Hogaku
2. Ang bansa pinagdausang ng 2019 SEA GAMES kung saang nagkamit ng gintong
medalya sina Hidilin Diaz at Caloy Yulo
a. Pilipina b. Tsina
c. Korea d. Thailand
3. Alin sa mga sumusunod na bansa nagmula ang musikang Chong-ak (musikang
kinagigiliwan ng mga aristokrata) at ang Sog-ak (musikang tinatangkilik ng
karaniwang mamamayan)
a. Hapon b. Korea
c. Malaysia d. Thailand
4. Ito ay isa sa pinakatanyag na orchestra sa mga bansa sa Asya Pasipiko at
itinanghal din na pinakamagaling na orkestra sa buong mundo
a. Phil. Philharmonic Orchestra b. Malaysian Symphony Orchestra
c. Gamelan Harmonic Orchestra d. Thailand Symphony Orchestra
5. Ito ay isang anyo ng sining na binubuo ng mga madramang pagganap sa
entablado na nakalapat sa musika.
a. sayaw b. orchestra
c. teatro d. musika

160