Ecology of Information 1

Защо ни е нужна екология на информацията?

Милена Цветкова

Why do we need the ecology of information?

Milena Tsvetkova

Цветкова, Милена. Защо ни е нужна екология на

информацията. В: Монитор, Год. 3, №593, 8 септ. 2000, с. 18.
ISSN 1311-9699
Tsvetkova, Milena. Zashto ni e nuzhna ekologia na informatsiyata
[Why do we need the ecology of information]. Monitor, 2000, Vol.
3, No 593, p. 18. ISSN 1311-9699
The European Library:
http://www.theeuropeanlibrary.org/tel4/record/3000046938270
COBISS.BG-ID 1200341220:
https://plus.cobiss.net/cobiss/bg/bg/bib/1200341220#full

Abstract
Information ecology is a “luxurious” scientific discipline
that aims to study the information balance of a person and
take care of his survival as a consumer of information. The
main problems of information ecology are the purity of
the information environment and the information comfort
of a person. The main focus of this article is on arguments
about the need to deepen research on external factors
(such as infotainment) and subjective factors (such as
information neuroticism), as well as the urgent need for
information hygiene training.

„Äíåñ â ñâ îÿò à âñå ï î-í ååñò åñòâåí à ñðåä à ÷ îâ åøêèÿò ðîä

ïîòúâà ñðåä ñúçäàä åí îò î îò ñàìèÿ íåã î, ñðåä òîâ à, ê îåò î
ïúðâ îí à÷ àëí î å áèëî í åã îâ à ö åë, à ñåã à ç àïë àøâ à ä à ñå ï ðåâú ðí å â
íåã îâ à ãèáåë.” Òîâà ñà ä óìè íà ï ðåä ñåä àò åëÿ íà ÞÍÅÑÊÎ Ôåä åðèê î
Ì àéîð, èçòúðâ àíè ïðåäè 12 ãîäèíè â êíèãàò à “Óò ðå âèíàãè å êú ñí î”.
 Ecology of Information 2

Ïðåäè 16 ãîäèíè ïúê ñâ åòúò ïîë ó÷è ïðåä óï ðåæä åíè åòî “Ï ðåäè ä à å
ñò àí àë î òâú ðä å êú ñí î”, êíèãà-äèàë îã íà îñí îâ àò åëÿ íà Ðèì ñêèÿ êë óá
Àóðåëè î Ï å÷ åè è Ä àéñàê ó Èê åä à, ñúçäàò åë íà óíèêàëíè ÿïîí ñêè
óíèâ åðñèò åòè è èí ñòèò óòè. Â êíèãàòà ÷ åò åì: “Ñúùåñòâ óâ àùèò å äí åñ
ñðåä ñòâ à ç à ê îìóíèê àöèÿ è ïðåä àâàí å í à èíôîðì àöèÿ ñà ò îëê îâ à
óñúâú ðø åí ñòâ àíè, ÷å çëîóï îò ðåáàò à ñ òÿ õ îò ñò ðàí à íà
âëàñò îëþáöèò å ñúá óæä à ñò ðàøíè âèäåíèÿ ê àò î ò åçè â ðîì àí à í à
Äæîðäæ Î ðóåë “1984”.
Ñëàâ à á îã ó è äíåñ í å å êú ñí î. Ãðèæàò à ç à îö åëÿâàíåò î í à
÷îâ åê à ê àò î ï îò ðåáèòåë íà èíôîðì àöèÿ ñà ï îåëè ó÷ åíè è äâèæåíèÿ â
îáë àñòò à í à èíôîðì àöè îíí àò à åê îëîãèÿ. Òàçè “ë óê ñîçíà” í àóê à ñå
ïîÿâè 80-òå ã îäèíè, êîã àò î í àé-èçÿâåíèò å ñï åöè àëè ñòè ïî ì àñîâè
êîì óíèê àöèè îò Íþéîðê ñêèÿ óíèâåðñèò åò âúâåæä àò ó÷ åá åí ê óðñ
“Ì åäè àåê îë îãèÿ”. Âñúùí îñò, ò î÷í î ï ðåäè 50 ãîäèíè ïàï à Ïèé XII èç ðå÷ å
íåäâ óñìè ñë åí î: “Áúäåù åò î í à îáùåñòâ îò î è ñò àáèëíîñòò à í à
âúòðåøíèÿ ì ó æèâîò ç àâè ñÿò â ãîëÿìà ñò åï åí îò ïîääúðæ àí åò î í à
ðàâí îâ åñè å ì åæäó ñèë àò à í à í à ñúîáùèò åëíèò å ò åõíèêè è ï ðåä åë à
íà ðåàêöèèò å í à ñàìèÿ èíäèâèä”. È òîâ à – ïðåäè ïîÿâ àò à í à
òåë åâèçèÿòà.
Î ñí îâíèò å ï ðîáëåìè ïðåä èíôîðìàöè îíí àò à åê îëîãèÿ ñà
÷è ñò îò àò à í à èíôîðì àöè îíí àò à ñðåä à è èíôîðì àöèîííèÿò êîìô îðò
íà ÷ îâ åê à. Âò îðèÿò ïðîáë åì åäâ à ëè ñê îðî ù å áúäå ðåø åí. Ïîðàäè
ïðîñò àò à ï ðè÷èíà, ÷å äíåñ í àóê àòà íÿì à â ðåì å ç à ÷îâ åê à. Ê àê ä à
òúðñèì å ïúòèùà çà îö åëÿâàí å í à èíôîðì àöè îííèÿ ïîò ðåáèò åë ï ðè
ïîë îæ åíè å, ÷å 95-98% îò èç ñë åäâ àíèÿòà ñà âú ðõó í åæèâàò à ï ðè ðîä à,
à ï î-ì àëê î îò 1% âúðõó ÷ îâ åê à.
Ïîä ç àìú ðñÿâ àí å íà èíôîðì àöè îíí àòà ñðåä à â ñå ï î-÷åñò î ñå
èìà ï õðåäâèä çàä ðú ñòâ àí åò î í à Èíò åðí åò-ï ðîñò ðàí ñòâîò î ñ á îêë óöè.
Íî ê îëè÷åñòâ îò î èíôîðì àöèÿ íå å áîëê à ç à óìè ðàí å. Ïúðâ î, ç àù îò î
ñâ åò îâíèÿò êíèæåí ô îíä íàä õâúðëÿ ìíîã îê ðàòíî îá åì à íà
åë åêò ðîíèçèðàí àòà èíôîðì àöèÿ. Âòîðî, ñë åä ê àò î ïîçâ îëè õì å í à
òåõíè÷ åñêèò å ñðåä ñòâ à ä à óñê îðÿò èíôîðì àöè îííèÿ îáì åí, ëîãè÷í î
áåø å ä à î÷ àêâ àìå èíôîðì àöè îíí àòà ë àâèíà è äà ñå ï àçèì îò íåÿ.
 Ecology of Information 3

Òðåò î, äàëè ñ ï îìîùò à í à ëè÷íàò à ñè ì îçú÷íà òú ðñà÷ê à èëè ÷ ðåç

åë åêò ðîíí àò à, â ñå íÿêàê ùå ñå ñï ðàâèì â èíôîðì àöè îííèÿ îê åàí.
Äðóã àä å å ï ðîáëåìúò: â êà÷ åñòâ îòî í à èíôîðì àöèÿòà è â
ëèï ñàò à í à èíäèâèä óàëí à îòã îâ îðí îñò. Çà âò îðîò î áèõ ê àç àë à: í å å
âúçìîæí î ä à òú ðñèì îòã îâ îðí îñò òàì, êúäåò î ñà àìï óòè ðàíè
÷ óâ ñòâ îò î ç à âèíà è ñò ðàõà îò íàê àçàíè å.
Ïðåäè äà ê îì åíòèðàì å ê à÷ åñòâ îò î íà èíôîðì àöèÿòà íå ñå ëè
ñåù àì å, ÷å ï ðîïàã àíä àò îðèò å íà èíôîðì àöè îííîò î îáù åñòâ î
èçáÿãâàò äà ê àçâ àò “ùî å èíôîðì àöèÿ”? Íå ñì å ëè ëþáîïèòíè äà ÷ óåì,
÷å í å â ñÿê î ñú îáùåíè å å èíôîðì àöèÿ? ×å ô ðàç àò à “Ñîôèÿ å ñò îëèö à
íà Áúëãàðèÿ” ç à ñòîëè÷àíè íå å èíôîðì àöèÿ. ×å ðåêëàì àò à “Ìúæåò å
çíàÿò ç àù î”, ïîâòàðÿí à ä î âò ðúñâ àí å, íå å èíôîðì àöèÿ. ×å
ðîä îï ñê àò à ï åñåí “Èçëåë å Ä åëü î õàéä óòèí”, ê îÿò î çâó÷è â Êîñì îñà,
ùå ñò àí å èíôîðìàöèÿ, àê î èì à ê îé äà ÿ âúçïðè åì å. Èíôîðì àöèÿ å
ñàì î í îâ îò î, öåííîò î è âúçïðè åò îò î.
Ñ ïîÿâ àò à í à ãë îáàëíèò å ê îì óíèê àöèè âúçíèêíà è ïðîáëåìúò ç à
ðàâí îâ åñè åò î â èíôîðì àöè îíí îò î ïðîñò ðàí ñòâ î. Îò 1970 ã. íàñàì
ÞÍÅÑÊÎ ïðîâ åä å äåñåòêè ê îíô åðåíöèè ïî èçãðàæäàí åò î í à í îâèÿ
èíôîðì àöè îí åí ðåä. Ó ñï îðåäí î ñ òÿ õ ñå ìí îæ àõà è äîêë àäèò å í à
Ðèì ñêèÿ êë óá ïî ñâåò îâíèò å åê îë îãè÷íè ïðîáë åìè. Íèùî îò ò îâ à í å
ïîï ðå÷è íà èíôîðìàöè îííèÿ ä óõ ä à íàï óñí å á óòèëê àòà.
Ðåêë àìíèò å àã åíòè íà èíôîðì àöè îííîò î îáù åñòâ î îáÿâè õà
èíôîðì àòèç àöèÿò à è êîìïþò ðèç àöèÿòà ç à äúëãîòú ðñåíàò à ï àí àö åÿ í à
ïëàí åò àðí àò à õàðì îíèÿ. Èíôîðì àòèçàöèÿò à âïëåò å öÿëîò î ç åìí î
êúëáî â ì ðåæ à. Èíôîðì àöè îííèò å ïîò îöè ñå ë åÿò áåçïðåïÿò ñòâ åí î è
íè ïîñò àâÿò â îñîá åí à ç àâè ñèìîñò - îò èíôîðì àöèÿò à ê àò î
åäèí ñòâ åí àò à ðàçìåíí à ì îí åò à è îò èíôîðì àöè îíí àò à èíä óñò ðèÿ.Ä îí
Òàï ñê îò, ñúâ åòíèê ïî èíôîðì àöè îííè òåõí îë îãèè íà àì åðèê àí ñêèÿ
âèöåï ðåçèä åíò Àë Ãîð, î÷ åðò à áèçíåñúò íà í îâ îò î õèëÿäîë åòè å:
“Èíôîðì àöè îííèò å òåõí îë îãèè ðåôëåêòèðàò âú ðõó ì åòàá îëèçì à í à
èêîí îìèê àò à. Â Ñúåäèí åíèò å ù àòè ò îâà å áèçíåñ í à îá ùà ñò îéí îñò 1
òðèëè îí äîë àðà, òîé ñå îòä åëÿ ê àòî ñàì îñò îÿò åë åí èêîí îìè÷åñêè
ñåêò îð è áú ðç î ñå ï ðåâ ðúù à â áàç à ç à â ñè÷êè ñåêò îðè íà
èêîí îìèê àò à”.
 Ecology of Information 4

Êîéò î âë àä åå èíôîðì àöèÿò à, ò îé âëàä åå ñèò óàöèÿòà. È í å

äàâ à ï óêí àò öåíò çà åê îë îãèÿ íà èíôîðì àöèÿò à. Îò 1996 ã. òðúí â î÷èò å
íà í îâèò å èíä óñò ðè àëöè å Åê îë îãè÷íîò î äâèæ åíè å çà ç àùèò à í à
ê óëò óðí àò à ñðåäà. Á îðè ñå ñðåù ó í åã àòèâíîò î âúýäåéñòâè å í à
íåîá óçä àíèò å ï ðîöåñè í à ê îì åðñè àëèçàöèÿò à è ì îí îïîëèç àöèÿò à í à
èíôîðì àöè îíí îò î ïðîñò ðàí ñòâ î. Àòàê óâ à èëþçèÿòà çà ñâ îá îä à í à
èíôîðì àöèÿò à. Ðúêîâ îäèò åëÿò íà äâèæåíè åò î ï ðîô. Äæîðäæ Ãú ðáíú ð
îáÿâè : Ê óëò óðíèòå èçâðàù åíèÿ, ñúçíàò åëí îò î èçêðèâÿâàí å íà
èíôîðì àöèÿò à, ä óõîâí àò à èíôëàöèÿ ñà ðåç óëò àò îò êîðï îðàòèâíèÿ
êîíò ðîë íàä ì åäèèòå.
Âñåêè îïèò äà ñå ê îíò ðààòàê óâ à èíôîðì àöèîíí àò à
ìîí îï îëèç àöèÿ è êîì åðñè àëèç àöèÿ ïðå÷è íà åã îè ñòè÷íèòå ñò ðàò åãèè
íà ê îðï îðàöèèò å äà ðàçï ðîñò ðàíÿâàò â ãëîá àë åí îá õâàò ñàì î ñâ îè
èíôîðì àöèè.
Çà ê àêâ î ê à÷ åñòâî í à èíôîðì àöèÿòà ù å ã îâ îðèì, êîã àò î òÿ
ïðîòè÷à åäí îñò ðàííî, îò àì åðèê àíñê à ãë åäí à ò î÷ê à. Òåíä åíöèÿò à å
êúì çàòâú ðæä àâ àíå í à ñâ åò îâí îò î ãîñï îä ñòâ î í à ÑÀÙ. Ñò ðàò åã í à
íîâèÿ èíôîðì àöè îíåí èìïåðè àëèçúì å àì åðèê àí ñêèÿò âèöåï ðåçèä åíò
Àë Ãîð.Âåäíúæ ñåäìè÷íî ò îé ñå ñðåù à í åë åã àëí î ñúñ ñâ îÿò à ã ðóï à
“Ãîð Òåê”, ñú ñò àâåí à îò âåðíè áîñîâ å â åë åêò ðîíí àòà èíä óñò ðèÿ í à
Ñèëèê îí îâ àò à ä îëèíà. Âäú õí îâ åíè îò ñóåò à ò å ÷ åðò àÿò ïëàí îâ åò å í à
èìïåðñêèò å ñè ìå÷òè. Ä åéâèä Ðàòê îïô, áèâø ðúêîâ îäèò åë íà
àäìèíè ñò ðàöèÿò à íà Êëèíòúí, ï óáëèê óâà ï ðåç 1996 ã. åñåò î “Âúç õâ àë à
íà ê óëò óðíèÿ èìïåðè àëèçúì”. Îò ïîçèöèÿòà í à àì åðèê àí ñê àò à ñóåò à
çàÿâè: “Çà ÑÀÙ ãëàâíàò à ö åë â åðàò à íà èíôîðì àöèÿòà òðÿáâ à ä à áúä å
ñï å÷ åëâ àí åò î í à íà áèòê àò à ç à ñâåò îâíèò å èíôîðìàöè îííè ïîò îöè
÷ðåç ãîñï îä ñòâ îòî í àä âúëíèòå òàê à, ê àêò î Âåëèê îá ðèò àíèÿ
ãîñï îä ñòâ àø å íàä ì îðåò àò à”. Çàä îâ îë ñòâ îò î íà Ðàòê îïô å
àá ñîëþòíî, ê îã àò î í àáëþäàâ à ò åíä åíöèèòå ï î ñâ åò à: “ èêîí îìè÷åñêèÿ
è ïîëèòè÷åñêèÿ èíòåðåñ í à ÑÀÙ å äà áäÿò òàê à, ÷å àê î ñâ åòúò
âúçïðè åì å åäèí îáù åçèê, ò îé ä à áúäå àíãëèéñêèÿò. Àê î ñâ åòúò ñå
íàñî÷è êúì îáùè íîðìè â îáëàñòò à íà ò åë åêîì óíèê àöèèò å,
ñèã óðí îñòò à è ê à÷åñòâ îò î, ò åçè íîðìè äà áúäàò àìåðèê àí ñêè. Àê î
äúðæ àâèò å ñå ñâúðæ àò ÷ðåç ò åëåâèçèÿòà, ðàäè îòî è ì óçèê àò à,
 Ecology of Information 5

ïðîã ðàìèò å ä à áúäàò àì åðèê àí ñêè. È àê î ñå èçðàá îòÿò îáùè

öåíí îñòè, ò åçè öåííîñòè äà áúäàò ñàìî àì åðèê àí ñêè.”
Äúëãî â ðåì å ðîïòàåõì å ñðåù ó èíôîðì àöèÿò à, ê îÿò î íàñàæä à
àì åðèê àí ñêèÿ ê óëò óðåí ì îä åë. Óê ðîòè õì å ñå. Õîëèâóä ñêèò å ôèëìè,
ñàï óí åíèò å ñåðè àëè, ïîïçâåçäèòå, ê îìïþòúðíèòå èãðè è
îá ðàç îâ àò åëíèò å ïðîã ðàìè ò àê à íè äðåñè ðàõà, ÷ å çàêë åéìÿâ àì å
â ñåêè, ê îéò î ãè êðèòèê óâ à. Õèïíîç àòà å ò îò àëí à. Ä îðè ô ðàíö óçèò å,
êîèò î ñà í àé- àãðåñèâíè êúì àìåðèê àíèç àöèÿòà, ñà îò÷ àÿíè.
“Ñúïðîòèâàò à íè ñðåù ó àì åðèê àí ñêàò à ê óëò óðà å òâíúðä å ê ðåõê à -
ïèøå ô ðåí ñêèÿò ñîöè îë îã Æàí Áîä ðèÿ ð. - Íÿìàì å ê àêâ î ä à
ïðîòèâîï îñò àâèì íà ò àçè ê óëò óðí à çàðàç à. Ê óëò óðíèòå íè ò åë à ñà
ñú ñ ñèíä ðîì í à èìóíí à í åä îñò àòú÷íîñò,”
Ïúëíîò î ã îñï îäñòâ î íà àì åðèêàí ñêèò å èíôîðìàöè îííè
ïðîä óêòè â äíåøíî â ðåì å ï îðàçèòåëí î ñúâïàä à ñ ïîë îæ åíè åò î îò
êðàÿ íà Âò îðàò à ñâ åò îâí à â îéí à. Òàã àâ à ÑÀÙ ï óñí àõà ï ðèì àìê àò à
çà “ ñâ îá îäí î äâèæåíè å í à èíôîðì àöèÿòà”. Ñâîá îäí î, íî í å óò î÷íè õà
ïîñîê àò à. È îòï ðèùè õà øëþç îâ åò å íà ñâ îèò å ì îùíè èíôîðì àöè îííè
êîíãëîì åðàòè. Äíåñ ñâ îÿ àï îã åé äîñòèã à åë åêò ðîííàò à òú ðã îâèÿ -
íîâèÿò èçòî÷íèê ç à ïå÷ àëáè íà àì åðèêàí ñê îò î ï ðàâèò åëñòâ î.
 ì àëê î ï î-ä àë å÷íî áúäåù å, ïîä÷åðò àâ à Õú ðáú ðò Øèëú ð,
ïðîô åñîð â Êàëèôîðíè éñêèÿ óíèâåðñèò åò, èíôîðì àöèîííèò å â îéíè,
ïîä ñò ðåê àâ àíè îò àì åðèê àíöèò å, ùå í àðóø àò äî òàê àâ à ñò åï åí
ðàâí îâ åñè åò î í à ïëàí åò àò à, ÷å ù å äîâ åä àò äî â åðèæíè òðóñîâ å è ä î
ñðóòâ àí å í à ñã ðàäàò à.
Çàñåã à ñò ðàä àìå îò ê îì åðñè àëèçàöèÿò à, ê îÿò î íå îáè÷ à
ðàâí îï ðàâè åò î. Äîðè ä à óñï ååì ä à çàïë àòèì ç à ñîá ñòâåí î ãíåçä î â
ïàç àðà í à èíôîðìàöèÿò à, ñè îñò àâ àìå ê îí ñóì àò îðè . Ñâîá îäíè ñì å
äà ñå èçê àçâ àì å, íî í å í àä õâú ðëÿì å îáù îò î í àäâèêâàíå. Ç àä îâ îëè õà
íàã îí à íè ç à ï ðàâ î í à ãëàñ, ñ êîéò î ï îê ðèâ àì å õîí îðàðà í à
è ñòèí ñêèò å îðàò îðè â ê îì àíäíèÿ ï óíêò íà ì ðåæ àò à. Òàì îá à÷ å ä åæ óðè
ðúê à âú ðõó ø àëòåðà è óï ðàæíÿâà á åç îáèäíà èíôîðì àöè îíí à
äèêòàò óðà.
Èíôîðì àöè îíí à äèêòàò óðà óï ðàæíÿâàò è ì îí îï îëè ñòèòå, ê îèò î
ïîñò àâÿò ôèíàí ñîâè áàðè åðè í à âõîä à í à ì ðåæèò å è ïðåâ ðúù àò
 Ecology of Information 6

èíôîðì àöèÿò à â ÷àñòí î ï ðèò åæ àâ àíà ñò îê à. Ïîñò àâ åíè ñì å ï ðåä

íîâ îò î- ñò àðî ðàçäåë åíè å í à ÷ îâå÷ åñòâ îò î í à èíôîðì àöè îíí î
áîã àòè è èíôîðì àöèîíí î á åäíè. Òàê à å, ê àêò î áè ê àç àë Øèìîí Ï åðåñ,
çàù îò î èì à äâà âèäà ñò ðàíè - åäíè, êîèò î æèâåÿò ñ ãëàâèòå ñè è äðóãè,
êîèò î æèâåÿò ñ ò åëàò à ñè. Íî ãëàäúò çà èíôîðì àöèÿ äåô îðìè ðà è
ñàìèò å àì åðèê àíöè. Ñðåä òÿ õ ñå ç àáåëÿçâàò öåëè ñë îåâ å á îã àòè í à
èíôîðì àöèÿ, à á åäíè íà çíàíèÿ.
Çàïë àõàò à ç à ñèã óðí îñòò à í à èíôîðìàöèÿò à å ä ðóã ï ðîáë åì, ñ
êîéò î ñå á îðè èíôîðì àöè îíí àò à åê îë îãèÿ. Ïîä îáíà ç àïë àõà ñà
óñåù àëè îù å åãèïåò ñêèò å æ ðåöè. Äíåñ ñ ï îì îùò à íà ñúâú ðø åíè
êîìïþòú ðíè ò åõí îëîãèè ñå èçâú ðøâàò è ñúâú ðø åíè ïðåñòúïëåíèÿ -
øïèîí àæ, ò åðîðèçúì, êðàæáè íà ï àðè, èíôîðì àöèÿ è ñàì îëè÷íîñòè.
Ñì àõí àòè ì àíè àöè-ïðîã ðàìè ñòè, õàê åðè è ê ðàê åðè õóëèã àí ñòâ àò
áåçï ðåïÿò ñâ åí î íà ãë îá àë åí èíôîðì àöè îí åí ò åðåí. Ñïåê óëè ðàò ñ
èìèäæà í à Ðîáèí Õóä: óæ âúç ñò àíîâÿâ àò îòí åòèò å èíôîðì àöè îííè
ñâ îá îäè íà èíôîðìàöè îíí î îí åï ðàâäàíèò å.
Çàïë àõà ç à ï îëèòè÷åñê àò à ñè ñèã óðíîñò âèæäàò ç àòâ îðåíèò å è
ðåï ðåñèâíèò å îáùåñòâ à â èíôîðìàöè îíí àò à ðåâ îëþöèÿ.Â Ê îðåÿ
íàï ðèì åð êú ñîâúëíîâèò å ðàäè îï ðè åìíèöè, êîìïþò ðèò å, ôàê ñîâ åò å è
ñàò åëèòíèòå ÷èíèè ñà ñàì î ç à áîã îèçáðàíè.  Àôã àíè ñò àí å
çàá ðàí åí à ò åë åâèçèÿòà. Ëèáèÿ è Èðàê í àë àã àò ä ðóã î îã ðàíè÷ åíè å â
ïðàâ îò î í à èíôîðì àöèÿ - ïîäì åíÿò ñï îê îéñòâè åò î ñ íåï ðåêú ñí àò à
òðåâ îã à è ñò ðàõ, êàò î ï îääú ðæ àò èíôîðì àöè îíí î ç àòúìíåíè å.
Êàêò î ç àòúìíåíè åòî, ò àê à è ïðåò îâàðâ àí åò î ñ èíôîðì àöèÿ
áåë åæ àò ñèíäðîìà “èíôîðì àöè îííåí íåâ ðîòèçúì”. Ïðè åäíè å
ïðè÷èíåí îò óæ àñà í à ñë àá îèíôîðìè ðàíèÿ, ÷å å â ðåäèöèò å í à
èíôîðì àöè îíí î èçîñò àâ àùèò å. Ïðè ä ðóãè - îò âèðóñà íà
èíôîðì àöè îì àíèÿòà. Ïðè â ñè÷êè îáà÷ å ñå ï îäêëàæäà îò ì àñè ðàí î
ðàçï ðîñò ðàí åíè å íà í åã àòèâíà èíôîðì àöèÿ, ñë åä êîÿò î èçïë óâ àò
ïúðâè÷íèòå ñò ðàõîâ å â ñò àä îò î. Ì åäèéí îò î íè ïðîñò ðàí ñòâ î å
ïðåïúëíåí î ñ èíôîðì àöèÿ ç à ñò àðè è íîâè ê ðèçè - çúðíåí à, ïåò ðîëí à,
ñîöè àëí à, ïðàâèò åë ñòâ åí à. Â ì åñîò î íè èìàø å äèîê ñèí, âúâ âúçä óõà -
çàðèí. Çåë åí÷ óöèòå ñà îá ðàç åö íà öÿëàò à Ì åíä åëååâ à ò àáëèö à.
Âîä àò à îò ÷åøìàò à ñêú ñÿâ à æèâîò à, à á óòèëèðàíàò à å ì åíò å.
 Ecology of Information 7

Íåçí àéí î ç àÿù î íè èíôîðìè ðàò ïîâ å÷ å ç à âèðóñè, îòê îëê îò î ç à

ëåê àðñòâ à. Î÷åâèäíî, íÿêîì ó ñà í óæíè ìàñîâèò å ï ñè õîçè, àêòèâèðàíè
÷ðåçï ðîãí àçè ç à Àïîê àëèï ñè ñ, ê îìïþòúðíè ñðèâ îâ å è âàë óò åí ê ðàõ.
Çà ï î- ñèã óðåí åôåêò ñò àä îò î ñå äúðæè â èíôîðì àöèîíí å ñò ðåñ. À
ñò ðåñúò å í àé- åôåêòèâíîò î ñðåä ñòâî ç à ñíèæàâ àí å íà ê ðèòè÷í îò î
ìè ñë åí å è ç à ï àðèðàí å í à í åä îâ îë ñòâîò î.
Èíôîðì àöè îíí îò î ïðîñò ðàí ñòâ î âñå ï îâ å÷ å ñå îòêðîÿâ à è
êàò î ê ðèìèíîã åíí î ïðîñò ðàí ñòâ î. Ñâåä åíèÿò à ç à í àñèëèåò î îò ñâ åò à
è ó í àñ ñúù î ï îääúðæ àò íåâ ðîòèçìà. Ïî- ñò ðàøí îò î îá à÷ å èäâ à ñ
èç ñú õâ àí åò î í à ðàç óìí îò î íè ïîë óêúëáî. Âèæò å ñå íà ê àêúâ õîì î
ñàï ðè åí ñ ï ðèëè÷àòå - áè êàç àë ïúòåøåñòâ åíèêúò îò ìèíàëèÿ âåê. - Òà
âèå ñò å æ àäíè ç à íàñèëè å è ñå ðàçòîâ àðâ àò å ñ ãë åäêè íà í àñèëè å!
Õóä îæ åñòâ åí àò à óê ðàñà íà ïðåñò ðåëêè, àò åíòàòè, ãðîá îâ å,
ãëàä óâ àùè è óìè ðàùè ñúçíàò åëí î ñå èçïèïâà ï î õîëèâóä ñêè. Ç à ä à ñå
ïðîä àä å ï îä îáí à èíôîðì àöèÿ, ñúùî èì à í óæä à îò ãðèìüîðè è
èìèäæìåéêú ðè.
Ñ ïå÷ åëèâø êàì óôëàæ ñå øèðÿò è ñàéò îâ å ñú ñ ñåê ñóàëí î
íàñèëè å â ãëîá àëíàò à ì ðåæ à. Ñïîðåä ÞÍÅÑÊÎ ïå÷ àëáèò å îò
åë åêò ðîíí àò à ï îðíîã ðàôèÿ è ïåä îôèëèÿ ñà ðàâíè íà ïå÷ àëáèò å îò
íàðê îáèçíåñà. Ïðåñòúïíîò î ìàíèï óëè ðàí å ñúñ ñåê ñóàëí à
èíôîðì àöèÿ â ñå îù å âè ñè í åí àê àçàí î, âúïðåêè óñèëèÿòà ä àæ å í à
ÔÁÐ. Îìåéðà Ñåëèå, ïðåä ñåä àò åë íà äâèæ åíè åò î “Íåâèííîñòò à â
îï àñí îñò”, ê îÿò î ïðåç ñåïò åìâ ðè 2000 ã. ïîñåòè Áúëãàðèÿ, ñï îä åëè, ÷ å
Èíòåðí åò ïðåñòúïíèöèòå ñà ñï îê îéíè, çàù îò î ñà í åóë îâèìè. Ïðè
òîâí à ñàì àò à ìðåæ à îáë åê÷ àâà á åç÷èí ñòâ àò à, ïîí åæ å íÿì à
ñîá ñòâ åíè îðã àíè ïî ñèã óðí îñòò à. Îòãîâ îðí îñòò à ïàê ïàäí à í à
ðîäèò åë ñêèò å ïëåùè. Îò÷àñòè è íà æóðí àëè ñòè÷åñêèò å ðàç ñë åäâ àíèÿ.
Êàò î ò îâ à í à CNN îò 1993 ã., êîã àò î áå èçëú÷åí ðåï îðòàæ ç à ë åñí àò à
äîñòúïíîñò ä î ï îðí îã ðàôèÿò à â Èíòåðí åò. Ðàçï ðîñò ðàíè õà è êëèï,
àä ðåñè ðàí ä î ðîäèò åëèò å: âú ðõó åê ðàí à í à Ì àêèíòîø áàâí î è
çàñò ðàøèò åëí î ñå äâèæè ê óðñîðúò, à ãë àñúò íà äèêò îðà
ïðåä óï ðåæä àâ à, ÷å “ï îðí îã ðàôèÿò à å í à åäí î öúêâàí å ñ ìèøêàò à îò
âàø åò î ä åò å”.
 Ecology of Information 8

Êîì åðñè àëèç àöèÿòà í à ì àñì åäè éíîò î ï ðîñò ðàí ñòâî ðîäè
íàé-ï å÷ åëèâøàò à ôîðì à ç à ì àñîâ î ì àíèï óëè ðàíå - ì îä åðíèÿò
“èíôîò åéíìúíò”. Òîçè óï àäú÷åí ò åëåâèçèîí åí æàí ð íàãë î ï ðåä ñò àâÿ
èíôîðì àöèÿò à ï îä ôîðì àò à í à ðàçâëå÷ åíè å è ëîâê î èçáÿãâà ç àê îí à.
Èíôîðì àöè îííèò å ïðåä àâ àíèÿ ñå ïúëíÿò ñ åêøúí. Ä óìèò å ñà
ïðåäâ àðèò åëí î ðåæè ñè ðàíè. Íàïúëíî ï î ê àí îíèò å íà ç ðåëèùíèò å
èçê óñòâ à. Àêò óàëíàò à èíôîðì àöèÿ ñå ï ðåä ñò àâÿ ê àò î “ õåïè íþç” ÷ ðåç
çàê à÷ëèâî ï îâ åä åíèå ì åæä ó í îâèíàðèòå è ñëèâàí å í à èíôîðì àöèÿò à
ñ ê îì åíò àðà. Âñè÷êè ñì å ñâèäåòåëè íà í åâèííèÿ ôëèðò ì åæä ó
âîä åùèò å í à ñóò ðåøíèÿ áëîê “Òî÷íî â 7” íà ÁÍÒ, êúäåò î ä îðè
ñåðè îçí àò à èíôîðì àöèÿ ç à â ðåìåò î ñå ï îäí àñÿ êàò î ç àê à÷ê à.
Îïàñí îñòò à ï ðè ò îçè êàñîâ æ àí ð èäâà îò àò àê àò à ñðåù ó åì îöèèò å í à
çðèò åëÿ. Îò ï ñè õîë îãèÿò à å èçâåñòí î, ÷å åì îöèèòå ï ðå÷ àò íà
êðèòè÷íîò î ìè ñë åíå. Ïðàâèëíî ê àçâàò äðåâíèò å, ÷å åì îöèèò å ñà
âèíîò î í à èíò åë åêòà.
Çàáë óä à å ä à ìè ñëèì, ÷å îã ðàíè÷àâàí åò î í à çëîóï îòðåáèò å ñ
èíôîðì àöèÿ ùå äîéä å îò ðîäèí àò à íà Èíò åðí åò. Ôàêò å, ÷å â ÑÀÙ
ñàìèò å ñúäèè îòìåíÿò öåíç óðè ðàùèòå àêò îâ å è ïðîåêòè. Òàê à ñå
ïîë ó÷è ñ “Àêò à ç à áëàã îï ðè ñò îéí îñò â ñðåä ñòâ àò à ç à êîì óíèê àöèÿ” îò
8 ôåâ ðóàðè 1996 ã., ïîäïè ñàí îò ñàìèÿ ïðåçèäåíò Êëèíòúí. Â ðå÷ò à ñè
åäèí îò ñúäèèò å í à Âú ðõîâíèÿ ñúä ç àÿâè: “Êàêò î ñèë àò à íà Èíò åðí åò å
â õàîñà, ò àê à è íàø àò à ñâ îá îä à ç àâè ñè îò õîàñà è êàê àô îíèÿò à í à
ñâ îá îäí îò î ñë îâî, ê îåò î å ç àùèòåí î îò Ïú ðâ àò à ïîï ðàâê à í à
Êîí ñòèò óöèÿò à.”
 Àì åðèê à ñâ îáîä àò à âèíàãè ïå÷ åëè. È â ñâ åòîâí àò à
íàäï ðåâ àðà ï å÷ åëè âèíàãè Àì åðèê à, çàù îò î ó÷ àñòâ à ñàì à â èãðàò à.
 ò îâ à å á åä àò à íà Åâ ðîï à. Òóê â ñå íÿê îé í å å ðàçá ðàë ç à
îá åäèíåíè åò î, ê îåò î ï ðàâè ñèë àò à. Íå íè ëè å ÿ ñí î, ÷å ä îê àò î í å
ïðè åì åì Çàê îí çà èíôîðì àöèÿòà íÿìà ä à ñå èíòåã ðè ðàì å. Ù å
ïðîäúëæ àâ àì å ä à ïðåäèçâèêâàì å øóì ï î â åðèã àò à è ðàçï àä àí å í à
âðúçê àò à. Åâ ðîï à ùå ï îè ñê à ä à íè îò ñò ðàíè ê àò î “ø óì”. òîã àâ à è ä à
ñå í àäâèêâàì å, íÿìà ä à íè ÷ óå.
Ùå ñå â ñë óøà îá à÷ å ðåäîâèÿò ïîò ðåáèòåë íà
èíôîðì àöè îííèò å ìàãè ñò ðàëè. Àê î íà ï îëèòèöèòå èì å ä îñò àòú÷í à
 Ecology of Information 9

ïîëèòè÷åñê àò à ê óëò óðà, í à í àñ íè å í óæí à í îâ à èíôîðì àöè îíí à

ê óëò óðà.Âñúùí îñò, òîâ à å âúç ðîäåí àò à àíòè÷íà ê óëò óðà íà
ïîçí àíè åò î, â îñíîâ àò à í à ê îåò î å ñàì îñò îÿò åëíîò î ìè ñë åí å.
Àâò åíòè÷íîò î ìè ñë åí å ç àäúëæèòåëí î ï ðàâè ïðîâ åðê à ñ
íåï îêë àòèì àò à ðåàëí îñò. Ñïîñîáåí ëè å í à ò îâ à ñðàñí àëèÿ ñ
åë åêò ðîíí àò à ì ðåæà èíôîðì àöè îí åí ñï ðèíòüîð? Íàï ðîòèâ íà ì îä à å
òåõí îê ðàòè÷íîò î, ôîðì àëí îò î ìè ñëåí å. Êàò î ï ðè Åñê óì àõ, ê îéò î
ðåøèë, ÷å ù îì ïðîç ðà÷íèÿò ëåä ñå òîïè â óñò àò à, ò îãàâ à è ñòúêë îò î
ùå ñå ðàçò îïè. È ïî- ñò ðàøí îò î: ì îäíî å ä à ñå öèòè ðà, ä åì îä å å ä à
ñå ìè ñëè.
Çà ä à îö åë åì, íè å í óæí à èíôîðì àöè îíí î õèãè åí à. Â íåéí àò à
îñí îâ à ë åæè íåçàâè ñèì îò î ìíåíèå, ðàçëè÷íî îò îáù åñòâ åí îò î,
àâò îí îìí îò î ï îâ åäåíè, ðàçëè÷íî îò ìàñîâ îò î. Çàù îò î, êàêò î í àï îìíÿ
Ëåâ Òîë ñò îé, í àé- îï àñí îò î èç ðå÷åíè å å “Âñè÷êè ïðàâÿò ò àê à”. Ñ
óã îâ îðê àò à, ÷å ëè÷íîò î ìíåíè å â å÷ å íå å ê îíâ åðòè ðóåìî. Òîâ à ñò àí à
ÿ ñí î ï ðåç 1990 ã., êîã àò î â åâ ðîï åéñê àò à Ê îíâ åíöèÿ çà ç àùèò à í à
äàííèò å “ïðàâ îò î íà ëè÷íî ìíåíè å” áåø å ç àëè÷åí î è çàì åñò åí î ñ
“ïðàâ îò î ä à òú ðñèø èíôîðì àöèÿ”.
Çà ï å÷ åëèâøî åê îëîãè÷íî ï îâ åä åíèå ã îâ îðè óì åíè åòî íè ä à
ïîñò àâÿì å ö åäê à íà âúçïðèÿòèÿòà ñè çà á îêë óê à, ñ êîéò î íè ç àëèâ à
ãëîá àëí îò î èíôîðìàöè îíí î ï ðîñò ðàí ñòâ î.
Àê î í å ï ðå÷è ñòâ àìå èíôîðì àöè îííèòå ï îò îöè, àê î íå í àó÷èì
äåö àò à ñè ä à ïë óâàò ïðåäè äà ñå ãì óðí àò, ò åæê î íè. Çàù îò î ë åê
ñðåù ó ç àìú ðñåíè ìîçúöè íÿì à. È òîã àâ à ù å áúäåì íàé-ã îë åìèò å
ãë óï àöè, êîèò î ïëàùàò ç à ç àòúïÿâàí åòî í à ä åö àò à ñè.