სირია

სირია
სირია سُورِيَا
	{{{link alias-s}}} მდებარეობა
დედაქალაქი; (და უდიდესი ქალაქი)	დამასკო; 33°30′ ჩ. გ. 36°18′ ა. გ. / 33.500° ჩ. გ. 36.300° ა. გ.
ოფიციალური ენა	არაბული
მთავრობა	საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
ფართობი
მოსახლეობა
მშპ (მუპ)	2012 შეფასებით
აგი (2013)	0.648 (საშუალო) (116-ე)
ვალუტა	სირიული ფუნტი (SYP)
დროის სარტყელი	UTC+02:00
ქვეყნის კოდი	SYR
Internet TLD	.sy
სატელეფონო კოდი	+963

სირია (არაბ. سورية; სირიული: ܣܘܪܝܐ) — ქვეყანა დასავლეთ აზიაში. დასავლეთიდან ესაზღვრება ლიბანი და ხმელთაშუა ზღვა, ჩრდილოეთიდან თურქეთი, აღმოსავლეთიდან ერაყი, სამხრეთიდან იორდანია და სამხრეთ-დასავლეთიდან ისრაელი.

თანამედროვე სირიის სახელმწიფოებრიობა დაიწყო 70 წლის წინ, ხოლო ცივილიზაცია ჩაისახა ჯერ კიდევ ძვ. წ. IV ათასწლეულში. დედაქალაქია დამასკო, ერთ-ერთი ყველაზე ძველი ხანგრძლივად დასახლებული ქალაქი მსოფლიოში; გარდა ამისა, დამასკო დღევანდელ მსოფლიოს დედაქალაქებს შორის ყველაზე ძველი დასახლებაა^[3].

2015 წლის მონაცემებით, სირიის მოსახლეობა შეადგენს 18,5 მლნ ადამიანს. მოსახლეობის 70 %-ზე მეტი სუნიტია^[4]^[5]. სირიაში ასევე ცხოვრობენ ალავიტები - 16 % და ქრისტიანები - 10 %. სახელმწიფო ენაა - არაბული.

1963 წლიდან დღემდე რესპუბლიკას მართავს პარტია ბაასი და მისი მოკავშირეები. 2011 წლიდან სირიაში მიმდინარეობს სამოქალაქო ომი ერთი მხრივ ქვეყნის ხელისუფლებას, ხოლო მეორე მხრივ შეიარაღებულ ოპოზიციას, ქურთების დაჯგუფებებსა და 2014 წლიდან ისლამურ სახელმწიფოს შორის. კონფლიქტის ყველა მხარე მნიშვნელოვან დახმარებას იღებს საზღვარგარეთის ქვეყნებიდან.

ისტორია

სახელგნთქმული ქალაქ პალმირას ნანგრევები, რომელიც სირიის უდაბნოში I და II საუკუნეებში აღორძინდა.

1946 წელს მოიპოვა სრული დამოუკიდებლობა საფრანგეთისაგან. 1958-61 წლებში ეგვიპტესთან ერთად შედიოდა არაბთა გაერთიანებულ რესპუბლიკაში. ექვსდღიანი ომის შედეგად (1967) დაკარგა გოლანის მაღლობები, რომელსაც ახლაც ისრაელი აკონტროლებს. 1981-82 წლებში ჰქონდა სამხედრო კონფლიქტი ლიბანთან. 1991 წელს სპარსეთის ყურის ომში მონაწილეობდა ერაყის წინააღმდეგ. ჰაფეზ ასადის გარდაცვალების შემდეგ ადამიანის უფლებების დაცვის მხრივ სირიაში მდგომარეობა ოდნავ გაუმჯობესდა.

გეოგრაფია

სირია მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე. ეს არის ნაყოფიერი ველების, მთებისა და უდაბნოების ქვეყანა. სირიის მოსაზღვრე ქვეყნებია: თურქეთი, ერაყი, იორდანია, ისრაელი, ლიბანი. ფართობი შეადგენს 185 180 კვ. კმ-ს.

სახელმწიფო

სახელმწიფო სისტემა - ერთპარტიული სოციალისტური რესპუბლიკა.
სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი
საკანონმდებლო ორგანო - ერთპალატიანი პარლამენტი (250 წევრი).
ადმინისტრაციული დაყოფა - 14 რეგიონი (mufazah).

დემოგრაფია

მოსახლეობა - 22 530 746 (2012)^[1], აქ ცხოვრობს სხვადასხვა ეთნიკური და რელიგიური ჯგუფის წარმომადგენელი, მათ შორის - სუნიტი არაბები (ისინი უმრავლესობას შეადგენენ - 90 %), ქურთები (5 %), სომხები, ასურელები, ალავიტები (შიიტი მუსლიმები).
სახელმწიფო ენა - არაბული. გავრცელებულია აგრეთვე - ქურთული, სომხური, არამეული, ფრანგული, ინგლისური.
რელიგია - მუსლიმი 85 %, ქრისტიანი 15 %.
დედაქალაქი - დამასკო (1.862 ათასი).
ქალაქები - ალეპო (1.934), ჰიმსი (752), ლატაკია (417), ჰამა (380).

ეკონომიკა

რესურსები - ნავთობი, ფოსფატები, ქრომი და მანგანუმი, ასფალტი, რკინის მადანი, ქვამარილი, მარმარილო, თაბაშირი, ჰიდროენერგია.
ექსპორტი - ნავთობპროდუქტები, ბამბა, ფოსფატები, ხილ-ბოსტნეული.
ეროვნული შემოსავალი ერთ სულზე - 1130 $.
ვალუტა - სირიული ფუნტი (SYP);

მემკვიდრეობა

კრაკ-დე-შევალიე (ჯვაროსანთა ერთ-ერთი საუკეთესო ციხე),
პალმირა (რომაული პერიოდის ბრწყინვალე ნაქალაქარი),
ალეპო (ციხე-სიმაგრე, მეჩეთები, მუზეუმები, სუკები).

წმინდა ანანიას სახელობის ეკლესია, ძველ დამასკოს ქრისტიანულ სექტორში
ნურ ალ-დინის მეჩეთის მინარეთი ჰამაში
ხალიბ იბნ ალ-ვალიდის მეჩეთი ჰომსში
წმინდა მოსე აბისინიელის მონასტერი

სქოლიო

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Syria. International Monetary Fund. ციტირების თარიღი: 22 April 2012.
↑ Human Development Index and its components. Human Development Report 2011 (PDF). ციტირების თარიღი: 2013-01-25.
↑ Дамаск — самая древняя живая столица в мире | Архив | Аргументы и Факты
↑ The World Factbook. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-12-25. ციტირების თარიღი: 2017-01-09.
↑ Syria Demographics Profile 2014

[CIA-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Syria. International Monetary Fund. ციტირების თარიღი: 22 April 2012.

[2] Human Development Index and its components. Human Development Report 2011 (PDF). ციტირების თარიღი: 2013-01-25.

[3] Дамаск — самая древняя живая столица в мире | Архив | Аргументы и Факты

[4] The World Factbook. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-12-25. ციტირების თარიღი: 2017-01-09.

[5] Syria Demographics Profile 2014

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]