Iridium
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Iridium is 'n sjeikundig element mit symbool Ir en atoomnómmer 77. 't is 'n zilverwit euvergangsmetaal.
Ontdekking
[bewirk | brón bewèrke]Iridium is in 1803 (geliektiedig mit osmium) ontdek door de Ingelse chemicus Smithson Tennant, wen 't es residu achterbleef nao 't oplosse van platina erts in keuningswater.
De meteoriet dae zo'n 65 miljoen jaor geleje in Mexico insloog en zo de massa-extinctie van de K-T euvergang veroorzaakte, bevatte 'ne hoge concentratie iridium. Restante daovan waerde aangetroffe es 'n dun laegske in 't sediment aafgezat in dae periode. Dit nömp me de iridium anomalie.
Toepassinge
[bewirk | brón bewèrke]Iridium wuuertj veurnamelik gebroek in legeringe wo de helheid van 't materiaal belangriek is. Angere toepassinge zeen:
- Smeltkroeze en anger apparate die taenge hoeëge temperature bestandj mótte zeen.
- Elektrische contacte wie Pt/Ir-bougies
- De puntje van vulpenne en kompasnaolde.
Vreuger waerde bepaalde iridiumlegeringe soms gebroek veur wapes en óm porselein (zwart) te kleure.
Van 1889 toet 1960 góldj es definitie van de maeter de aafstandj tusse twiëe inkepinge op 'n staaf, bestaonde oet 'n legering van platina en iridium, de zgn. X-maeter, bewaard in Sèvres, Frankrijk. Later is dit vervange door 'n angere definitie. Vanaaf 1901 is ein legering van 90 massa% platina en 10 massa% iridium ouch de sjtandaard van 't prototype van'ne normaalkilogram, dae ouch weeurdj bewaardj in Sèvres.