Czchów

Czchów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Widok na centrum Czchowa z czchowskiej baszty
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	brzeski
Gmina	Czchów
Data założenia	XI/XII wiek
Prawa miejskie	przed 1333 do 1928 przywrócone 1 stycznia 2000
Burmistrz	Krzysztof Szot
Powierzchnia	14,09 km²
Populacja (01.01.2024); • liczba ludności; • gęstość	; 2276; 161,5 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 14
Kod pocztowy	32-860
Tablice rejestracyjne	KBR
	Położenie na mapie gminy Czchów Czchów
	Położenie na mapie Polski Czchów
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Czchów
	Położenie na mapie powiatu brzeskiego Czchów
	49°50′02″N 20°40′23″E/49,833889 20,673056
TERC (TERYT)	1202034
SIMC	0816871
	Urząd miejskiRynek 12; 32-860 Czchów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Czchów – miasto w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Czchów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do woj. tarnowskiego. 1 stycznia 2000 Czchów odzyskał utracone w 1928 prawa miejskie. Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto miało 2276 mieszkańców^[1].

Położenie

Jezioro Czchowskie, które powstało w wyniku spiętrzenia wód Dunajca i Elektrownia Czchów

Miasto jest położone na wschodnim krańcu Pogórza Wiśnickiego, przy drodze krajowej nr 75 nad Dunajcem i sztucznym zbiornikiem jeziorem Czchowskim, które powstało w wyniku spiętrzenia wód Dunajca (pomiędzy nimi znajduje się Elektrownia Czchów). Pola i zabudowania Czchowa zajmują dolinę na lewym brzegu Dunajca oraz stoki wzniesień Pogórza Wiśnickiego od Pęcherskiej Góry (363 m) po Machulec (483 m)^[2].

Nazwa

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Czchow wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[3].

Z osadnictwem czeskim niekiedy jest wiązana nazwa miasta, występująca w dokumentach od XIII wieku także w formie Czechou, Cechou, Cehiov. Według Długosza wśród najdawniejszych mieszkańców przeważali Niemcy, jeńcy wzięci do niewoli w czasie wojen Bolesława Chrobrego z Cesarstwem. Pierwotnie Czechów, tj. Chechow w 1230, Czechow w 1257, od XIV wieku ustala się postać fonetycznie zredukowana do Czchów (w 1333, w 1410 ts.). Według Kazimierza Rymuta i Stanisława Rosponda nazwa pochodzi od nazwy osobowej Czech (skrócenie od Czesław). Niezrozumiałość nazwy Czchów być może spowodowała nazwy alternatywne, łac. Alba Ecclesia w 1410 i Byaly Kosczol (Biały Kościół) u Długosza w XV wieku. Ludność miejscowa nazywała miejscowość ćkuf (Ćków) kojarząc z ćkaniem (ćkać = jeść, napychać się jedzeniem)^[4]^[5].

Historia Czchowa

Główna ulica Czchowa – Sądecka, wjazd od strony Nowego Sącza

Ślady najdawniejszego osadnictwa w rejonie miasta sięgają czasów państwa wielkomorawskiego. W roku 1280 odbyło się tu spotkanie księżnej Kingi z księciem Leszkiem Czarnym, w asyście biskupa krakowskiego i innych dostojników w celu rozwiązania konfliktu między książętami^[6]. W wystawionym na tym zjeździe dokumencie Czchów określony jest jako wieś biskupa krakowskiego. Datowany na 1288 r. dokument przyznaje prawa do Czchowa benedyktynom tynieckim. Mimo iż dokument jest czasem uznawany za falsyfikat, to miejscowość rzeczywiście należała do benedyktynów w końcu XIII w., gdyż z ich rąk przeszła w ręce panującej dynastii na początku XIV w.

W 1327 r. istniała już w Czchowie królewska komora celna. W 1333 odziedziczyła go wraz z ziemią sądecką Jadwiga, wdowa po Władysławie Łokietku, a po jej śmierci w 1339 Kazimierz Wielki. Za jego panowania miasto zostało opasane murem obronnym, a przywilej wystawiony w Krakowie 24 listopada 1355 r. przeniósł je z lokacji na prawie średzkim na prawo magdeburskie^[7].

Nie jest pewne kiedy Czchów otrzymał prawa miejskie. W przytoczonym dokumencie zmiany prawa lokacyjnego wspomniane jest, że prawa miejskie miał już dawno. W czasie lustracji w 1765 r. wójt z burmistrzami zeznali, że odnośny dokument im zgorzał^[8].

Prawdopodobnie w tym samym czasie powstał na wzgórzu wznoszącym się nad miastem niewielki zamek dla obrony tutejszej komory celnej i szlaku handlowego. Trzonem zamku w Czchowie była obronna wieża ostatecznej obrony (stołp), będąca najstarszym elementem założenia, zbudowana przypuszczalnie jeszcze pod koniec XIII wieku.

W 1357 król potwierdził miastu immunitet sądowy, wkrótce Czchów był już stolicą powiatu sądowego, kasztelanią mniejszą i starostwem niegrodowym. Tu odbywały się roki sądu ziemskiego krakowskiego i połączone z tym zjazdy szlachty. Sąd ziemski przetrwał do reformy sądowniczej przeprowadzonej przez zaborcę pod koniec XVIII wieku^[9].

Według zachowanych rachunków świętopietrza parafia w Czchowie istniała już w 1325 r., a niektóre źródła datują jej powstanie nawet na XII wiek^[10]. Kościół został erygowany w 1346 (lub według innych źródeł 1349) pw. Piotra Apostoła. Prawdopodobnie jeszcze w XIV w. zmieniono patrona kościoła i do dziś pozostaje on pw. Narodzenia NMP. Budynek został wzniesiony z miejscowego białego wapienia, stąd dawniej powszechna druga nazwa miasta – Alba Ecclesia.

W 1433 Czchów otrzymał prawo urządzania jarmarku, w 1489 kolejnego, a w 1565 Zygmunt August wyznaczył Czchów na miejsce stałych jarmarków przygranicznych.

Korzystne położenie miasta przy głównych szlakach handlowych prowadzących z Czech i Węgier do Polski, przywileje królewskie i stałe jarmarki zapewniały rozwój miasta. O bogactwie dawnego Czchowa świadczyć może założenie w roku 1545, przy poparciu Tomasza z Bochni, komornika żup bocheńskich, miejskich wodociągów i kanalizacji^[7].

Wpis o Czchowie w rękopisie wizytacji biskupa Filipa Padniewskiego w 1570 roku

W 1501 na czchowskim rynku został ścięty za gwałcenie przymierza Eliasz, syn Piotra Aarona, hospodara wołoskiego, ostatni z dynastii Bohdanidów. W XVI i XVII w. działał w Czchowie zbór unitariański, a przez pewien czas mieszkał też przywódca ruchu, włoski reformator religijny oraz twórca doktryny religijnej Braci Polskich, Faust Socyn.

Na początku XVII w. w Czchowie urodził się artysta malarz Florian Benedyktowicz, osiadły później i zmarły w Nowym Sączu w 1649.

Od połowy XVII w. rozpoczął się upadek znaczenia i bogactwa miasta. Przyczyną były zmiany szlaków handlowych, wylewy Dunajca, zwiększane świadczenia na rzecz króla i starostwa oraz klęski wojenne. W 1662 r. z 10 łanów, na których osadzone było miasto, pozostało po powodziach sześć, a liczba mieszkańców wynosiła 500 osób. W 1690 po zniszczeniach powodziowych pozostało 36 domów. Dawny zameczek stracił swe wojskowe znaczenie, pełniąc już tylko rolę więzienia.

Przejście Czchowa pod administrację cesarską po rozbiorach, a w 1781 w ręce prywatne (rodziny Benoe) nie zahamowało upadku miasta. W początkach XIX w. powstał tu zakład dobroczynny mający utrzymywać sześciu ubogich, z kapitału zakładowego, 5 mórg i 100 złotych reńskich.

W końcu XIX w. Czchów awansował do rangi dekanatu, w skład którego weszły parafie Bieszadszyny. W roku 1928 Czchów utracił prawa miejskie, a przez okres międzywojenny był miejscem stałych targów bydła.

6 sierpnia 1944 Gestapo, w odwecie za rozbrojenie przez oddział AK załogi przy zaporze wodnej, zamordowało 11 osób^[11].

9 października 1942 roku oddano do użytku zaporę wodną na Dunajcu w Czchowie^[12]

W pobliżu Czchowa leży na pograniczu powiatu brzeskiego i nowosądeckiego zamek Tropsztyn w Wytrzyszczce. Zamek Tropsztyn jest pieczołowicie odbudowany i odrestaurowany, dostępny dla turystów.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[13].

układ urbanistyczny z poł. XIV wieku,
kościół parafialny pw. Narodzenia NMP, dzwonnica, otoczenie,
cmentarz wojenny z I wojny światowej,
Zamek w Czchowie – ruina zamku (baszta).

Inne

rzeźba lwa z niezachowanego do dziś romańskiego kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP,
rynek z zabytkowymi podcieniami.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Czchowa w 2014 roku^[14].

Znane osoby

Stanisław Milski – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser teatralny

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
↑ Pogórze Rożnowskie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2004. ISBN 83-89165-72-4.
↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, s. 239.
↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s. 61.
↑ Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Wrocław 1980, s. 56.
↑ Zygmunt Mazur: Studia nad kancelarią Leszka Czarnego Wrocław, Ossolineum, 1975.
↑ ^a ^b Miasta polskie w Tysiącleciu red.Stanisław Pazyra, Wrocław, Ossolineum, 1965.
↑ Lustracja województwa krakowskiego 1765, cz. 1: powiaty sądecki, szczyrzycki, biecki, czchowski oraz księstwa zatorskiego i oświęcimskie, wyd. Alicja Falniowska-Gradowska, Warszawa, PWN, 1973.
↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
↑ Dekanat czchowski w:Rocznik diecezji tarnowskiej, Tarnów, 1963.
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 427
↑ Władysław Kurkiewicz „25 lat Polski Ludowej“ Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, s. 95
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-20] .
↑ Czchów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

Linki zewnętrzne

„Rubieżami Pogórza Wiśnickiego” – opis szlaku zielonego
Kościół Narodzenia Najśw. Maryi Panny w Czchowie. tropie.tarnow.opoka.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-31)].
Czchów i Czchów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 777 .
Historia Żydów w Czchowie na portalu Wirtualny Sztetl
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[PopulacjaPowierzchnia-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).

[compass-2] Pogórze Rożnowskie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2004. ISBN 83-89165-72-4.

[3] Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, s. 239.

[4] Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s. 61.

[5] Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Wrocław 1980, s. 56.

[auto1-6] Zygmunt Mazur: Studia nad kancelarią Leszka Czarnego Wrocław, Ossolineum, 1975.

[auto2-7] Miasta polskie w Tysiącleciu red.Stanisław Pazyra, Wrocław, Ossolineum, 1965.

[auto3-8] Lustracja województwa krakowskiego 1765, cz. 1: powiaty sądecki, szczyrzycki, biecki, czchowski oraz księstwa zatorskiego i oświęcimskie, wyd. Alicja Falniowska-Gradowska, Warszawa, PWN, 1973.

[9] M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.

[auto4-10] Dekanat czchowski w:Rocznik diecezji tarnowskiej, Tarnów, 1963.

[11] Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 427

[12] Władysław Kurkiewicz „25 lat Polski Ludowej“ Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, s. 95

[:rejestr-13] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-20] .

[populacja2016-14] Czchów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Miasto	Czchów
Wsie	Będzieszyna Biskupice Melsztyńskie Domosławice Jurków Piaski-Drużków Tworkowa Tymowa Wytrzyszczka Złota
Części miasta	Granice Jurkowskie Granice Tworkowskie Grodzisko Koziniec Machul Owsiska Pęcherska Góra Pęchry Piaski Podkącie Trawniki Zapotocze Zeliny
Części wsi	Bugaj Chabalina Dąbrowa Dąbrówka Debrza Drugie Góry Dwór Dział Głowaczka Góry Granice Kącina Krzyżówki Łacnowa (Jurków) Łacnowa (Tworkowa) Nagórze Nowa Wieś Piaski Potoki Przymiarki Rola Rożnówka Równia (Biskupice Melsztyńskie) Równia (Piaski-Drużków) Rzezawa Szotówka Tamte Góry Trąbki Wielka Góra Zadebrze Zagrody Zalesie Zeliny (Tworkowa) Zeliny (Tymowa)
Przysiółek wsi	Zalesie

Miasta na prawach powiatu	Kraków Nowy Sącz Tarnów
Miasta powiatowe	Bochnia Brzesko Chrzanów Dąbrowa Tarnowska Gorlice Limanowa Miechów Myślenice Nowy Targ Olkusz Oświęcim Proszowice Sucha Beskidzka Wadowice Wieliczka Zakopane
Miasta gminne	Alwernia Andrychów Biecz Bobowa Brzeszcze Bukowno Chełmek Ciężkowice Czarny Dunajec Czchów Dobczyce Grybów Jordanów Kalwaria Zebrzydowska Kęty Koszyce Krynica-Zdrój Krzeszowice Książ Wielki Libiąż Maków Podhalański Mszana Dolna Muszyna Niepołomice Nowe Brzesko Nowy Wiśnicz Piwniczna-Zdrój Rabka-Zdrój Radłów Ryglice Skała Skawina Słomniki Stary Sącz Sułkowice Szczawnica Szczucin Świątniki Górne Trzebinia Tuchów Wojnicz Wolbrom Zakliczyn Zator Żabno

Miasta	Brzesko Czchów
Gminy miejsko-wiejskie	Brzesko Czchów
Gminy wiejskie	Borzęcin Dębno Gnojnik Iwkowa Szczurowa

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) woj. krakowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Brzesko (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Brzesko (→) Czchów Wojnicz Zakliczyn
Gminy miejskie (1920–39 → i 1945–75)	Brzesko Wojnicz (do 1934)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →, 1945–54 i 1973–75)	Borzęcin Brzesko (od 1973) Czchów Dębno Gnojnik (od 1973) Iwkowa Okocim (do 1954) Radłów (do 1954) Szczepanów Szczurowa Uszew (do 1954) Wojnicz Zabawa (od 1973) Zakliczyn
Gromady (1954–72)	Biadoliny Radłowskie (1954–61) Biadoliny Szlacheckie (1961–72) Bielcza (1954–61) Biesiadki (1954–60) Biskupice Melsztyńskie (1954–61) Borzęcin (1954–72) Brzesko (1954–56) Brzesko (1962–72) Charzewice (1954–72) Czchów (1954–72) Dębno (1954–72) Doły (1954–72) Filipowice (1954–61) Gnojnik (1954–72) Górka (1954–59) Iwkowa (1954–72) Jadowniki (1956–72) Jasień (1954–68) Jurków (1961–72) Łysa Góra (1954–72) Marcinkowice (1954–61) Mokrzyska (1954–61) Niedzieliska (1954–59) Okocim (1954–62) Olszowa (1954–61) Olszyny (1954–60) Paleśnica (1961–72) Porąbka Iwkowska (1954–72) Poręba Spytkowska (1954–61) Przyborów (1954–61) Rudka (1954–59) Strzelce Wielkie (1954–60) Sufczyn (1954–61) Szczepanów (1954–72) Szczurowa (1954–72) Tymowa (1954–61) Uszew (1954–68) Wał-Ruda (1954–61) Wesołów (1954–59) Wielka Wieś (1954–68) Wojnicz (1954–72) Wola Przemykowska (1954–59) Zabawa (1961–72) Zaborów (1954–72) Zakliczyn (1954–72) Zdonia (1954–59)

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)