Greifswald

Greifswald
Herb	Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Meklemburgia-Pomorze Przednie
Zarządzający	Stefan Fassbinder↗
Powierzchnia	50,50 km²
Populacja (31.12.2014); • liczba ludności; • gęstość	; 56 685; 1123 os./km²
Nr kierunkowy	03834
Kod pocztowy	17489, 17491, 17493
Tablice rejestracyjne	HGW
	Położenie na mapie Meklemburgii-Pomorza Przedniego Greifswald
	Położenie na mapie Niemiec Greifswald
	54°06′N 13°23′E/54,100000 13,383333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Greifswald (wym. [ˈ ɡ ʁ a ɪ̯f s v a l t ], ^ⓘposłuchaj), Universitäts- und Hansestadt Greifswald – miasto powiatowe i uniwersyteckie w Niemczech, w kraju związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie nad rzeką Ryck, siedziba powiatu Vorpommern-Greifswald. Siedziba Uniwersytetu im. Ernsta Moritza Arndta i kilku ważnych instytucji naukowo-badawczych. W 2008 roku miasto liczyło ok. 54 tys. mieszkańców. Od 1947 do 2012 miasto było siedzibą władz Pomorskiego Kościoła Ewangelickiego, a od 1950 roku jego biskupów. Mieszczą się tu sądy: finansowy i administracyjny, dla całego kraju związkowego.

Nazwa

Nazwa Greifswald, zapisana pierwotnie w formie Gripheswald (1248), in Grifeswolde (1250), Gripeswalt (1255), Grypswold (1264), pochodzi od gryfa, stanowiącego herb książęcej dynastii Gryfitów, oraz lesistych w przeszłości okolic^[1]. Od połowy XIX wieku w polskim piśmiennictwie naukowym i popularnym stosuje się formę Gryfia^[2]^[3]^[4].

Historia

W miejscu pierwszej osady w 1193 roku odkryto złoża solankowe^[5]. Miejscowość została założona w 1199 roku, gdy cystersi założyli klasztor Eldena. Osada leżała na przecięciu ważnych szlaków nadmorskich oraz na wzgórzu, co, zapewniało jej ochronę^[5]. W roku 1200 do miasta przyłączono obszar leżący na wschód z klasztorem cysterek i kościołem mariackim, a w roku 1240 tereny zachodnie z w kościołem św. Jakuba^[5]. 14 maja 1250 roku Greifswald otrzymał z rąk księcia Warcisława III lubeckie prawa miejskie^[5]. Od 1296 mieszkańcy miasta byli zwolnieni ze służby w armii książąt pomorskich. W 1456 został założony najstarszy uniwersytet na Pomorzu – Uniwersytet w Greifswaldzie. Miasto leżało w granicach księstwa pomorskiego aż do wojny trzydziestoletniej, kiedy to od 1627 było okupowane przez siły Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a następnie od 1631 przez Szwedów. Miasto zostało formalnie włączone w granice Szwecji jako część tzw. Pomorza Szwedzkiego. W latach 1713 i 1736 ucierpiało z powodu pożarów. W 1763 został założony w Greifswaldzie ogród botaniczny. W 1815 miasto znalazło się w granicach prowincji Pomorze Królestwa Prus. W latach 1818–1832 było powiatem grodzkim w rejencji stralsundzkiej, a od 1832 w rejencji szczecińskiej. W 1871 zostało częścią Niemiec. W latach 1949–1990 część NRD.

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł elektroniczny, meblarski, odzieżowy, materiałów budowlanych oraz stoczniowy^[6].

Podział administracyjny

Podział terytorialny miasta. Grubsze linie oddzielają dzielnice administracyjne, cieńsze – historyczne.

Greifswald administracyjnie dzieli się na 8 dzielnic; niektóre składają się z dwóch lub więcej historycznych części miasta.

Dzielnice administracyjne Greifswaldu:

Innenstadt (Śródmieście)
Schönwalde II
Schönwalde I und Südstadt
Eldena
Ostseeviertel
Wieck/Ladebow
Friedrichshagen
Riems (eksklawa)

Zabytki

Ratusz – pierwotnie gotycki, obecnie w barokowej formie, którą uzyskał w XVIII wieku
Ruiny cysterskiego Klasztoru Eldena, w którym pochowano królewnę polską Annę Jagiellonkę (córkę Kazimierza Jagiellończyka)
Katedra św. Mikołaja w Greifswaldzie
Kościół św. Jakuba w Greifswaldzie
Kościół Mariacki w Greifswaldzie
Uniwersytet w Greifswaldzie w stylu barokowym
Biblioteka miejska „Hans Fallada”
Spichlerze
Most zwodzony w stylu holenderskim (Wiecker Brücke) z 1887 r.

Przyroda

Na terenie Greifswaldu znajduje się między innymi potężna topola czarna, o obwodzie pnia w 2006 roku 847 cm, wiek szacuje się na 130–170 lat^[7].

Transport

W mieście znajduje się stacja kolejowa.

Osoby związane z Greifswaldem

Mikołaj Rusin (?–1474) – cysters, opat oliwski, biskup kujawski, donator uniwersytetu w Gryfii
Jan Bugenhagen (1485–1558) – niemiecki kaznodzieja i teolog luterański (studiował w Greifswaldzie)
Caspar Movius (1610–1667) – kompozytor niemiecki
Caspar David Friedrich (1774–1840) – malarz niemiecki
Hans Hartwig von Beseler (1850-1922) – niemiecki generał, generał-gubernator warszawski
Ludwik Rydygier (1850–1920) – polski chirurg, generał brygady (studiował w Greifswaldzie)
Aleksander Majkowski (1876–1938) – pisarz kaszubski (studiował w Greifswaldzie)
Hans Fallada (1893–1947) – pisarz niemiecki (urodził się w Greifswaldzie)
Kurt Wolff (1895–1917) – niemiecki as myśliwski I wojny światowej
Toni Kroos (*1990) – niemiecki piłkarz
Felix Kroos (*1991) – niemiecki piłkarz
Sybilla Schwarz (1621–1638) – poetka barokowa.
Johannes Quistorp (1822-1899) – szczeciński przedsiębiorca, filantrop.

Współpraca zagraniczna

Podpisane umowy partnerskie^[8]:

Goleniów, Polska w 2006 r.
Hamar, Norwegia w 1997 r.
Kotka, Finlandia w 1959 r.
Lund, Szwecja w 1990 r.
Newport News, USA w 2007 r.
Osnabrück, Dolna Saksonia w 1988 r.
Szczecin, Polska w 2010 r.^[9], miasto zaprzyjaźnione Greifswaldu od 1996 r.

Ponadto Greifswald utrzymuje kontakty z następującymi miastami:

Angers, Francja od 1994 r.
College Station-Bryan, USA od 1994 r.
Enschede, Holandia od 1990 r.
Kristianstad, Szwecja od 1998 r.
Pomerode, Brazylia od 2001 r.

Galeria

Greifswald – Rynek 1951
Greifswald – wschodnia strona rynku z ceglanymi, gotyckimi domami (2013)
Greifswald – drzwi ratusza z brązu
Greifswald – Pomnik poświęcony Heinrichowi Rubenowowi – burmistrz w 1449
Greifswald – Biblioteka miejska
Greifswald – ogrodzenie przy jednej z ulic miasta
Greifswald – historyczny most zwodzony typu holenderskiego z 1887 (jeden z najstarszych czynnych mostów zwodzonych Europy)
Greifswald – historyczny most zwodzony w dzielnicy Wieck, otworzony dla wypłynięcia żaglówki

Przypisy

↑ Dieter Berger, Geographische Namen in Deutschland, Dudenverlag, Mennheim 1993, s. 116.
↑ WojciechW. Kętrzyński WojciechW., Nazwy miejscowe polskie Prus Zachodnich, Wschodnich i Pomorza wraz z przezwiskami niemieckiemi, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1879, kol. 235 .
↑ Edmund Kosiarz, Wojny na Bałtyku X-XIX w, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978, s. 56.
↑ Jerzy Strzelczyk, Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1987, s. 218.
↑ ^a ^b ^c ^d Miasta w Euroregionie... ↓, s. 27.
↑ Greifswald, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-04] .
↑ Stefan Kühn, Uwe Kühn, Bernd Ulrich. Unsere 500 ältesten Bäume: Exklusiv aus dem Deutschen Baumarchiv. 2009. BLV Buchverlag GmbH & Co. KG. s. 39.
↑ Współpraca zagraniczna.
↑ Greifswald kolejnym miastem partnerskim Szczecina.

Bibliografia

Tadeusz Persz: Miasta w Euroregionie Pomerania. Urząd Statystyczny w Szczecinie, 1998. ISBN 83-906504-4-4.

[1] Dieter Berger, Geographische Namen in Deutschland, Dudenverlag, Mennheim 1993, s. 116.

[:0-2] WojciechW. Kętrzyński WojciechW., Nazwy miejscowe polskie Prus Zachodnich, Wschodnich i Pomorza wraz z przezwiskami niemieckiemi, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1879, kol. 235 .

[3] Edmund Kosiarz, Wojny na Bałtyku X-XIX w, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978, s. 56.

[4] Jerzy Strzelczyk, Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1987, s. 218.

[CITEREFMiasta_w_Euroregionie...27-5] Miasta w Euroregionie... ↓, s. 27.

[PWN-6] Greifswald, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-04] .

[unsere-7] Stefan Kühn, Uwe Kühn, Bernd Ulrich. Unsere 500 ältesten Bäume: Exklusiv aus dem Deutschen Baumarchiv. 2009. BLV Buchverlag GmbH & Co. KG. s. 39.

[8] Współpraca zagraniczna.

[9] Greifswald kolejnym miastem partnerskim Szczecina.

[przyw-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f miasto-przywódca rejonu lub okręgu

[wazne-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t miasto odegrało poważną rolę w Hanzie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[A]

[B]

Miasta	Anklam Greifswald Pasewalk Strasburg (Uckermark) Ueckermünde
Gminy (Amtsfreie Gemeinde)	Heringsdorf
Związki gmin (Amt)	Am Peenestrom Am Stettiner Haff Anklam-Land Jarmen-Tutow Landhagen Löcknitz-Penkun Lubmin Peenetal/Loitz Torgelow-Ferdinandshof Uecker-Randow-Tal Usedom-Nord Usedom-Süd Züssow

Region nadreński (Ren – Moza)	Dinant Duisburg Düsseldorf Emmerich Grieth KOLONIA^[A] Neuss Nijmegen Roermond Tiel Venlo Wessel Zaltbommel
Region IJssel i Zuiderzee	Arnhem DEVENTER^[B] Doesborg Elburg Harderwijk Hasselt Hattem KAMPEN^[B] Ommen Stavoren Zutphen Zwolle
Wybrzeże Morza Północnego	Groningen BREMA^[B] Stade Buxtehude HAMBURG^[B]
Między Renem i Wezerą (Westfalia)	Ahlen Allendorf Altena Arnsberg Attendorn Beckum Belecke Bielefeld Blankenstein (Hattingen) Bocholt Bochum Bödefeld Borgentreich Borken Brakel Breckerfeld Brilon Coesfeld Dorsten DORTMUND^[A] Drolshagen Dülmen Essen Eversberg Freienohl Fürstenau Geseke Grevenstein Hachen Hagen Haltern Hamm Hattingen Herford Hirschberg Hörde Hüsten Iburg Iserlohn Kallenhardt Kamen Langscheid Lemgo Lüdenscheid Lünen Melle Menden Minden MÜNSTER^[B] Neheim Neuenrade Neustadt Nieheim Oldenzaal Olpe OSNABRÜCK^[B] Paderborn Peckelsheim Plettenberg Quakenbrück Ratingen Recklinghausen Rheine Rüthen Schwerte SOEST^[B] Solingen Sundern Telgte Unna Vörden Vreden Warburg Warendorf Warstein Wattenscheid Werl Werne Westhofen Wetter Wiedenbrück
Między Wezerą i Łabą (Dolna Saksonia)	Alfeld Aschersleben Bockenem BRUNSZWIK^[A] Einbeck Gardelegen GOSLAR^[B] Gronau Halberstadt Hameln Hanower Helmstedt HILDESHEIM^[B] LÜNEBURG^[B] MAGDEBURG^[B] Osterburg Quedlinburg Salzwedel Seehausen Stendal Tangermünde Ulzen Werben
Niemcy środkowe (na południe do Harzu między górną Wezerą i Soławą)	Duderstadt Erfurt Getynga Halle Merseburg Mühlhausen Naumburg Nordhausen Northeim Osterode Uslar
Brandenburgia	Berlin Brandenburg Frankfurt nad Odrą Havelberg Cölln Kyritz Perleberg Pritzwalk
Południowe wybrzeże Bałtyku w granicach cesarstwa	Kilonia LUBEKA^[A] WISMAR^[B] ROSTOCK^[B] STRALSUND^[B] Greifswald Demmin Gützkow Szczecin Białogard Darłowo Goleniów Gryfice Kamień Kołobrzeg Koszalin Sławno Słupsk Stargard Trzebiatów Wolin
Prusy, Polska	Braniewo Chełmno GDAŃSK^[A] Elbląg KRÓLEWIEC^[B] TORUŃ^[B] Wrocław Kraków
Inflanty	DORPAT^[B] Goldingen Kokenhusen Lemsal Parnawa REWEL^[B] Roop RYGA^[B] Valmiera Viljandi Wenden Windawa
Szwecja	Kalmar Nyköping SZTOKHOLM^[B] VISBY^[A]