Prohor
| Data śmierci |
986? |
|---|---|
| Biskup krakowski/biskup morawski? | |
| Okres sprawowania |
969?–986? |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Sakra biskupia |
969? |
Prohor (łac. Prohorius) – domniemany pierwszy biskup krakowski z drugiej połowy X w.
Historia badań
[edytuj | edytuj kod]Imię Prohora (Prohorius) pojawia się w najstarszych katalogach biskupów krakowskich (znanych z redakcji z XIII, a może XII w.) jako pierwszego w ich szeregu. Przy jego imieniu podawana jest (jednak nie w najstarszej znanej redakcji katalogu) data 969, a jego następcy, Prokulfa 986, dając w ten sposób domniemany okres pontyfikatu Prohora. Jednak interpretacja zapisu w kronice Thietmara pochodzącej z początku XI w. o powołaniu w 1000 arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, któremu podporządkowano trzech biskupów, w tym krakowskiego Poppona (trzeciego w szeregu biskupów wymienionych w katalogach) zaowocowała licznymi rozważaniami historyków na temat historyczności Prohora i jego następcy[1][2][3][4].
Część badaczy uznaje, że zapis Thietmara nie wyklucza istnienia biskupstwa krakowskiego w drugiej połowie X w., które w 1000 zostało jedynie podporządkowane nowemu metropolicie (m.in. Jerzy Wyrozumski i Dariusz Andrzej Sikorski). Zgodnie z tą interpretacją Prohor i Prokulf byli biskupami krakowskimi, a biskupstwo to mogło powstać jeszcze za czeskiego panowania w Krakowie[5][6][7]. Za biskupów krakowskich uważali ich wcześniej m.in. Wojciech Kętrzyński i Karol Buczek (który uznawał ich za biskupów misyjnych za rządów młodego Bolesława Chrobrego w Krakowie)[8][9].
Z kolei inni badacze uznają, iż zapis Thietmara oznacza, że biskupstwo krakowskie powstało w 1000 i w związku z tym należy szukać innej interpretacji zapisków z katalogów. Władysław Abraham wysnuł teorię, zgodnie z którą Prohor i Prokulf byli biskupami morawskimi (ołomunieckimi) – biskupstwo takie niewątpliwie istniało w X w. i mogło obejmować także Kraków, natomiast żadne inne źródło nie wymienia imion pierwszych jego biskupów. Tę teorię poparł później Gerard Labuda[10][11][12][2].
W przeszłości Prohor i Prokulf łączeni byli także z obrządkiem słowiańskim – w tym wypadku założenie biskupstwa krakowskiego miało być związane z misją metodiańską i mieć miejsce na przełomie IX i X w. (natomiast w roku 1000 faktycznie już by nie istniało). Taką wersję przyjmowali Karol Potkański i Jerzy Widajewicz (ten ostatni jednak z obrządkiem słowiańskim wiązał tylko Prohora, a Prokulfa uważał za duchownego niemieckiego pochodzenia)[13][14][15]. Henryk Łowmiański sugerował, że Prohor i Prokulf mogli być w praktyce jedną osobą, której imię rozdzielono wskutek aliteracji (Proc-horius), a rzeczony Prohor miał być biskupem w Krakowie podległym metropolicie bułgarskiemu, jednak w końcu X w.[16][17][18][19]
Pojawiały się także inne, mniej popularne teorie, zgodnie z którymi Prohor i Prokulf mieli być postaciami obcymi, połączonymi w katalogach z późniejszymi biskupami krakowskimi przypadkowo. Alfons Parczewski zwrócił uwagę na podobieństwo imion Prokora i Prokulfa z imionami biskupów Auch we Francji z VI w.: Porchariusa i Prokulejana[20][21][17]. Z kolei Tadeusz Poklewski dopatrzył się podobieństwa do imion biskupów Chalon-sur-Saône z drugiej połowy X i początku XI w.: Frotgariusa, Radulphusa i Lambertusa (w tym ostatnim przypadku chodzi badaczowi o zbieżność z kolejnym biskupem krakowskim poświadczonym jedynie w katalogach, Lambertem)[22].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sikorski 2011 ↓, s. 130–132, 136.
- ↑ a b Labuda 1994 ↓, s. 86–87.
- ↑ Wyrozumski 1994 ↓, s. 121–122, 130.
- ↑ Wyrozumski 1992 ↓, s. 71–72, 75.
- ↑ Sikorski 2011 ↓, s. 146–148.
- ↑ Wyrozumski 1994 ↓, s. 127–130.
- ↑ Wyrozumski 1992 ↓, s. 79.
- ↑ Sikorski 2011 ↓, s. 131–136.
- ↑ Wyrozumski 1994 ↓, s. 122, 124–126.
- ↑ Sikorski 2011 ↓, s. 130–136, 139–141.
- ↑ Szczur 1994 ↓, s. 21–22.
- ↑ Wyrozumski 1994 ↓, s. 123, 125–127.
- ↑ Szczur 1994 ↓, s. 17–18.
- ↑ Wyrozumski 1994 ↓, s. 122–123, 126.
- ↑ Wyrozumski 1992 ↓, s. 72–73.
- ↑ Wyrozumski 1994 ↓, s. 127.
- ↑ a b Labuda 1994 ↓, s. 87.
- ↑ Szczur 1994 ↓, s. 20.
- ↑ Wyrozumski 1992 ↓, s. 81.
- ↑ Sikorski 2011 ↓, s. 136–138.
- ↑ Wyrozumski 1994 ↓, s. 124.
- ↑ Sikorski 2011 ↓, s. 138–139.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dariusz Andrzej Sikorski: Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego: Rozważania nad granicami poznania historycznego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2011, seria: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Historia. 216. ISBN 978-83-232-2259-0.
- Stanisław Szczur: Misja cyrylo-metodiańska w świetle najnowszych badań. W: Chrystianizacja Polski południowej. Materiały sesji naukowej odbytej 29 czerwca 1993 roku. Kraków: 1994, s. 7–23, seria: Rola Krakowa w Dziejach Narodu. 13. ISBN 83-86077-81-6.
- Gerard Labuda: Czeskie chrześcijaństwo na Śląsku i w Małopolsce w X i XI wieku. W: Chrystianizacja Polski południowej. Materiały sesji naukowej odbytej 29 czerwca 1993 roku. Kraków: 1994, s. 73–98, seria: Rola Krakowa w Dziejach Narodu. 13. ISBN 83-86077-81-6.
- Jerzy Wyrozumski: Zagadnienie początków biskupstwa krakowskiego. W: Chrystianizacja Polski południowej. Materiały sesji naukowej odbytej 29 czerwca 1993 roku. Kraków: 1994, s. 73–98, seria: Rola Krakowa w Dziejach Narodu. 13. ISBN 83-86077-81-6.
- Jerzy Wyrozumski: Dzieje Krakowa. T. 1: Kraków do schyłku wieków średnich. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1992. ISBN 83-08-02057-7.