Prowincje rzymskie
Prowincje rzymskie – jednostki administracyjne Cesarstwa Rzymskiego, tworzone na podbitych terytoriach (poza Italią). Zarządzane przez namiestników. W wielu prowincjach stacjonowało wojsko rzymskie. Pierwszą rzymską prowincją była wyspa Sycylia, podbita w 241 r. p.n.e. w czasie I wojny punickiej. Liczba i rozmiary poszczególnych prowincji zmieniały się na przestrzeni dziejów Imperium w zależności od warunków zewnętrznych i polityki wewnętrznej.
Zasadniczo prowincje rzymskie dzieliły się na dwa rodzaje:
- prowincje cesarskie (propretorskie)
- prowincje senackie (prokonsularne).
Prowincje w czasach Republiki Rzymskiej i daty ich powstania
[edytuj | edytuj kod]- 227 p.n.e. Sicilia – propretorska,
- 231 p.n.e. Corsica et Sardinia – propretorska,
- 197 p.n.e. Hispania Citerior i Hispania Ulterior – propretorskie,
- 167 p.n.e. Illyricum – propretorska,
- 146 p.n.e. Macedonia-Achaea – propretorska
- 146 p.n.e. Africa Proconsularis – prokonsularna,
- 129 p.n.e. Asia – prokonsularna,
- 120 p.n.e. Gallia Transalpina, późniejsza Gallia Narbonensis – propretorska,
- 81 p.n.e. Gallia Cisalpina – propretorska, w czasach wczesnego Cesarstwa włączona do Italii,
- 74 p.n.e. Bitynia – propretorska,
- 74 p.n.e. Cyrenaica et Creta – propretorska,
- 64 p.n.e. Cilicia et Cyprus – propretorska,
- 64 p.n.e. Syria – propretorska,
- 30 p.n.e. Aegyptus – propretorska, rządzona przez ekwitę jako Praefectus augustalis
- 15 n.e. Mezja – propretorska.
Zabezpieczenie prowincji
[edytuj | edytuj kod]Prowincjami zarządzali gubernatorzy. W czasach Republiki wyznaczano ich na okres jednego roku. Na początku roku kalendarzowego nowi gubernatorzy, wybrani albo poprzez losowanie, albo bezpośrednio, obejmowali wyznaczone dla siebie prowincje. Byli to na ogół politycy z kręgu senatorskiego, dawni pretorzy lub konsulowie.
W czasach Cesarstwa wyjątek od tej zasady stanowił Egipt, który August uczynił prowincją zwyczajowo rządzoną przez wybranego członka warstwy ekwitów. Prowincje wystawione na niebezpieczeństwa obejmowali na ogół dawni konsulowie, mężowie o większym doświadczeniu i prestiżu. Po uformowaniu się pryncypatu August zachował dla siebie uprawnienia wybierania gubernatorów dla tzw. prowincji cesarskich, leżących głównie na niespokojnych granicach, świeżo podbitych, silniej obsadzonych wojskiem i zagrożonych buntami lub najazdami. Pozostałe prowincje oddane zostały w zarządzanie senatowi, który wybierał ich gubernatorów.
Rozmieszczenie legionów w prowincjach było zależne od lokalnych warunków. W 14 roku n.e. w Lusitanii nie stacjonował żaden legion, podczas gdy w Germania Inferior stacjonowały aż cztery. W czasach Cesarstwa największe i najsilniej obsadzone legionami prowincje (np. naddunajskie Pannonia lub Mezja) były dzielone na mniejsze, aby nie zostawiać w rękach jednego człowieka zbyt wielkiej władzy, która mogła zagrozić tronowi. Gubernatorzy takich silnie uzbrojonych prowincji niejednokrotnie sięgali bowiem po władzę w Rzymie, obracając miecze swych legionów przeciwko własnemu krajowi i legionom wiernym władzy centralnej.
W różnych okresach status prowincji miały
[edytuj | edytuj kod]- Achaja
- Africa Proconsularis
- Alpy
- Arabia Petraea
- Armenia
- Azja
- Brytania
- Britannia superior
- Britannia inferior
- Cypr
- Dacja
- Dacia Superior
- Dacia Inferior
- Dacia Porolissensis
- Egipt
- Epir
- Galia
- Germania
- Hispania
- Hispania citerior (Hispania Tarraconensis)
- Hispania ulterior
- Kreta
- Iliria
- Illyricum superius
- Illyricum inferius
- Dalmacja
- Italia
- Judea
- Lusitania,
- Macedonia,
- Mauretania
- Mezja
- Mezopotamia
- Noricum
- Numidia
- Panonia
- Pannonia superior
- Pannonia inferior
- Recja
- Sardynia i Korsyka
- Sycylia
- Syria
- Tracja
