Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1800 roku
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj |
wybory prezydenckie | ||
| Data przeprowadzenia |
2 – 13 listopada 1800 (głosowanie powszechne) | ||
| Podstawa prawna | |||
| Głosowanie | |||
| |||
| |||
| |||
Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1800 roku – czwarte wybory prezydenckie w historii Stanów Zjednoczonych. Głosowanie w Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych nie przyniosło rozstrzygnięcia i po raz pierwszy w historii Stanów Zjednoczonych prezydent został wybrany poprzez głosowanie w Izbie Reprezentantów. Były to też ostatnie wybory przeprowadzone zgodnie z oryginalną treścią Konstytucji Stanów Zjednoczonych przed uchwaleniem 12. poprawki do konstytucji w 1804 roku, która zmodyfikowała sposób wyboru prezydenta na obowiązujący obecnie. Na prezydenta wybrano Thomasa Jeffersona, a na wiceprezydenta Aarona Burra.
Kampania wyborcza
[edytuj | edytuj kod]Wybory prezydenckie w 1800 roku rządziły się tymi samymi zasadami co wybory w 1796[1]. Administracja urzędującego prezydenta Johna Adamsa nie cieszyła się dużym zaufaniem społecznym, na co w dużej mierze wpłynęła decyzje o stłumieniu powstania Friesa z 1799[1]. Społeczeństwo sprzeciwiało się użyciu wojsk wobec rebelii farmerów pod przywództwem kapitana Johna Friesa, natomiast liderzy Partii Federalistycznej, do której należał prezydent, protestowali przeciwko późniejszemu ułaskawieniu Friesa[1]. Sytuację Adamsa pogorszyła decyzja o zwolnieniu sekretarza stanu Timothy’ego Pickeringa i sekretarza wojny Jamesa McHenry’ego, którzy byli bliskimi przyjaciółmi przywódcy federalistów – Alexandra Hamiltona[1]. Doprowadziło to do rozłamu w Partii Federalistycznej i urzędującego prezydenta nie poparł żaden z jej liderów[1]. Mimo tego zdecydował się wziąć udział w wyborach, a kandydatem na wiceprezydenta został Charles Pinckney[1].
Sytuację osłabionego obozu rywali wykorzystała Partia Demokratyczno-Republikańska[2]. Jako kandydata na prezydenta wystawili Thomasa Jeffersona, a jego zastępcą miał być Aaron Burr[2]. Jefferson sprzeciwiał się polityce Adamsa i głosił ograniczenie władzy federalnej, poprzez zwiększenie kompetencji władz stanowych[2]. Nie zgadzał się także na rozbudowę marynarki wojennej i utrzymywania stałej armii, zamiast której wolał milicję miejską[2].
Kampania była przeprowadzana w wyjątkowo wrogiej atmosferze – oba obozy obrzucały się wyzwiskami i oszczerstwami[3]. Prym wiodła w tym prasa federalistyczna, oskarżając Jeffersona o skrajny ateizm i libertynizm[4]. Zwolennicy republikanów zarzucali Adamsowi sprzyjanie monarchizmowi[4]. Jawny rozłam w Partii Federalistycznej i lepiej zorganizowana kampania Partii Demokratyczno-Republikańskiej przyczyniły się do porażki Adamsa[4].
Kandydaci
[edytuj | edytuj kod]Demokratyczni Republikanie
[edytuj | edytuj kod]-
Thomas Jefferson -
Aaron Burr
Federaliści
[edytuj | edytuj kod]-
John Adams -
Charles Cotesworth Pinckney -
John Jay
Przebieg głosowania
[edytuj | edytuj kod]Głosowanie powszechne odbyło się w dniach 2 – 13 listopada 1800 roku i wzięło w nim udział ok. 67 tys. osób[5]. Jefferson uzyskał 61,5% poparcia wobec 38,5% dla Adamsa[5]. W głosowaniu Kolegium Elektorów Jefferson i Burr otrzymali po 73 głosy (wymagana większość wynosiła 70 głosów)[6]. Kolejne miejsca zajęli John Adams (65 głosów), Charles Pinckney (64 głosy) i John Jay (1 głos)[7]. Spowodowało to precedensową sytuację, w której dwaj kandydaci otrzymują tę samą liczbę głosów[8]. Kandydatem na prezydenta był Jefferson, jednak zgodnie z Konstytucją inicjatywa wyboru przeszła w ręce Izby Reprezentantów, która była wówczas zdominowana przez federalistów[8]. Pierwsze głosowanie odbyło się 11 lutego 1801 roku i dało wynik remisowy, ponieważ zwolennicy Hamiltona chcieli zablokować kandydaturę Jeffersona[8]. Po siedmiu dniach i 35 nierozstrzygających głosowaniach Hamilton postanowił oddać swój głos na Jeffersona[8]. Pomimo że pozostawał z nim w wieloletnim konflikcie, uważał jego kontrkandydata, Aarona Burra, za człowieka niebezpiecznego i ośmieszającego kraj, dlatego postanowił zagłosować na Jeffersona[8].
Thomas Jefferson został zaprzysiężony 4 marca 1801 w Waszyngtonie[9].
| Stan \ Kandydat | Thomas Jefferson | Aaron Burr | John Adams | Charles Cotesworth Pinckney | John Jay | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Connecticut | - | - | 9 | 9 | - | 9 |
| Delaware | - | - | 3 | 3 | - | 3 |
| Georgia | 4 | 4 | - | - | - | 4 |
| Karolina Południowa | 8 | 8 | - | - | - | 8 |
| Karolina Północna | 8 | 8 | 4 | 4 | - | 12 |
| Kentucky | 4 | 4 | - | - | - | 4 |
| Maryland | 5 | 5 | 5 | 5 | - | 10 |
| Massachusetts | - | - | 16 | 16 | - | 16 |
| New Hampshire | - | - | 6 | 6 | - | 6 |
| New Jersey | - | - | 7 | 7 | - | 7 |
| Nowy Jork | 12 | 12 | - | - | - | 12 |
| Pensylwania | 8 | 8 | 7 | 7 | - | 15 |
| Rhode Island | - | - | 4 | 3 | 1 | 4 |
| Tennessee | 3 | 3 | - | - | - | 3 |
| Vermont | - | - | 4 | 4 | - | 4 |
| Wirginia | 21 | 21 | - | - | - | 21 |
| Łącznie | 73 | 73 | 65 | 64 | 1 | 138 |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Jones 2016 ↓, s. 104.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 85.
- ↑ Bartnicki 1995 ↓, s. 96.
- ↑ a b c Jones 2016 ↓, s. 105.
- ↑ a b US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
- ↑ Electoral College Box – 1800. NARA. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
- ↑ 1800 election. NARA. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e Bartnicki 1995 ↓, s. 97.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 87.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maldwyn Jones: Historia USA. Gdynia: Latarnia, 2016. ISBN 978-83-65387-02-8. (pol.).
- Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.).
- Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).
| Wybory według lat |
|
|---|---|
| Kandydaci | |
| Zasady | |
| Prawybory |
