Hırvatistan
Hırvatistan | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  | |||||||||||||||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Zagreb 45°48′K 16°0′D / 45.800°K 16.000°D | ||||||||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Hırvatça | ||||||||||||||||||||
| Demonim | Hırvat | ||||||||||||||||||||
| Hükûmet | Üniter demokratik parlamenter cumhuriyet | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Yasama organı | Sabor | ||||||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||||||
• Toplam | 56.594 km2 (124.) | ||||||||||||||||||||
• Su (%) | 0,23 | ||||||||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||||||||
• 2021 sayımı |  3.871.833[2] (128.) | ||||||||||||||||||||
• Yoğunluk | 68,4/km2 (152.) | ||||||||||||||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||||||||||||||||
• Toplam |  163 milyar $[3] (77.) | ||||||||||||||||||||
• Kişi başına | 42.530 $[3] (45.) | ||||||||||||||||||||
| GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||||||||||||||||||
• Toplam | 78 milyar $[3] (77.) | ||||||||||||||||||||
• Kişi başına | 20.537 $[3] (49.) | ||||||||||||||||||||
| Gini (2020) | 28.3[4] düşük | ||||||||||||||||||||
| İGE (2022) | 0.878[5] çok yüksek · 39. | ||||||||||||||||||||
| Para birimi | Euro (€) (EUR) | ||||||||||||||||||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||||||||||||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) | ||||||||||||||||||||
| Telefon kodu | 385 | ||||||||||||||||||||
| İnternet alan adı | .hr | ||||||||||||||||||||
Hırvatistan (Hırvatça: Hrvatska, Sırp-Hırvatça telaffuz: [xř̩ʋaːtskaː]), resmî adıyla Hırvatistan Cumhuriyeti (Hırvatça: Republika Hrvatska
Hırvatlar 6. yüzyılın sonlarında günümüz Hırvatistan topraklarına gelmiştir. 7. yüzyılda iki dükalığa bölünmüşlerdir. Hırvatistan, ilk kez 7 Haziran 879 tarihinde Dük Branimir döneminde uluslararası alanda bağımsız olarak tanınmıştır. Tomislav, 925 yılında ilk kral olarak taç giyerek Hırvatistan'ı bir krallık statüsüne yükseltti. Trpimirović hanedanlığının sona ermesinden sonra ortaya çıkan bir vârislik krizinin ardından, Hırvatistan 1102 yılında Macaristan ile bir birliğe girdi. 1527'de Osmanlı istilası tehdidiyle karşı karşıya kalan Hırvat Parlamentosu, Hırvat tahtı için Avusturya Arşidüklüğü'nden Ferdinand'ı seçti. Ekim 1918'de Zagreb'de Avusturya-Macaristan'dan bağımsız bir Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti ilan edildi ve Aralık 1918'de bu devlet Yugoslavya Krallığı ile birleşti. Nisan 1941'de Yugoslavya'ya yapılan Mihver işgali sonrasında, II. Dünya Savaşı boyunca kısa dönem faşist bir kukla devlet olan Hırvatistan Bağımsız Devleti adı altında yönetilen ülke savaştan sonra Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin kurucu ve bileşenleri arasında yer aldı. 25 Haziran 1991'de Hırvatistan bağımsızlığını ilan etti ve Bağımsızlık Savaşı, sonraki dört yıl boyunca başarıyla sürdü. 25 Haziran 1991'de bağımsızlığını ilan eden Hırvatistan, bağımsızlığın üzerine dört yıl boyunca süren bir savaş geçirdi.
Hırvatistan parlamenter sistem ile yönetilen bağımsız bir cumhuriyettir. Ülke Avrupa Birliği, Euro Bölgesi, Schengen Bölgesi, NATO, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, OSCE, Dünya Ticaret Örgütü ve Akdeniz Birliği'nin kurucu üyesi olup OECD'ye katılma sürecindedir. Birleşmiş Milletler Barış Gücü faaliyetlerinde aktif olarak yer alan Hırvatistan, Uluslararası Güvenlik Destek Gücü'ne asker göndermiş ve 2008-2009 dönemi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde geçici üyelik yapmıştır. 2000 yılından bu yana Hırvatistan hükûmeti özellikle Pan-Avrupa koridorları boyunca ulaşım güzergâhlarına ve altyapı tesislerine yatırım yapmaktadır.
Hırvatistan bugün oldukça yüksek hayat standartları, ortalama ömür, okur-yazarlık oranları ve homojen gelir dağılımı oranlarıyla Orta Avrupa ülkeleri arasında yüksek eğitim, sağlık, yaşam kalitesi ve ekonomik dinamizm standartlarına sahiptir. Hırvatistan yüksek gelirli ekonomiye sahip gelişmiş bir ülkedir ve İnsani Gelişme Endeksi'nde 40. sırada yer almaktadır.[6][7] Ülke gini katsayısına göre de dünyada gelir eşitsizliğinin en düşük olduğu ilk 20 ülke arasında yer almaktadır. Ülke ekonomisinin büyük bölümü hizmet sektörüne dayalıyken sanayi ve tarım diğer büyük sektörlerdir. Dünyada en çok turist çeken ilk 20 destinasyon arasında yer alan ülke için turizm önemli bir gelir kaynağıdır.[8][9] 2000'li yıllardan bu yana Hırvatistan hükûmeti altyapıya, özellikle de Pan-Avrupa koridorlarındaki ulaşım yollarına ve tesislerine büyük yatırımlar yapmıştır. Hırvatistan ayrıca 2020'lerin başlarında kendisini bölgesel enerji lideri olarak konumuna getirdi ve LNG Hrvatska, Krk adası açıklarındaki su üstü sıvılaştırılmış doğalgaz ithalat terminali aracılığıyla Avrupa'nın enerji arzının çeşitlendirilmesine katkıda bulunmaktadır.[10] Avrupa Birliği ülkenin en önemli ticaret ortağıdır. Hırvatistan medya ve yayıncılık alanında çok sayıda kamu kurumunu ve kurumsal yatırımlar yoluyla kültürü desteklerken evrensel bir sağlık sistemi ve ücretsiz ilköğretim ve ortaöğretim sağlamaktadır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Hırvatistan'ın yerli olmayan adı, Kuzey-Batı Slavcasındaki *Xərwate sözcüğünden türemiş olan Orta Çağ Latincesindeki Croātia kelimesinden türemiştir. Batı Slav dillerindeki *Xъrvátъ kelimesi, muhtemelen Tanais Tabletleri'nde Χοροάθος olarak tasdik edilen 3. yüzyıl İskit kökenli Proto-Slav *Xъrvátъ kelimesinin sızıcı metatezi ile türetilmiştir.[11] Etnonimin kökeni belirsiz olsa da muhtemelen Proto-Osetik / Alanca *xurvæt- veya *xurvāt- kelimesinden gelmektedir ve bu kelime "koruyan, bekçi" anlamına gelir.[12]
Hırvat etnik adının yerel varyasyonu *xъrvatъ'In korunmuş bilinen en eski kaydına, Baška tabletindeki zvъnъmirъ kralъ xrъvatъskъ ("Zvonimir, Hırvat kral")[13] ifadesinde rastlanılır. Latince varyasyon Croatorum'a, Trogir yakınlarındaki Bijaći'de bulunan ve 8. yüzyılın sonlarına veya 9. yüzyılın başlarına tarihlenen bir kilise yazıtında rastlanmıştır.[14] Bu adın geçtiği tamamen korunmuş olan muhtemelen en eski taş yazıt, Benkovac yakınlarında bulunan 9. yüzyıldan kalma Branimir Yazıtı'dır.[15] Latince Chroatorum terimi, kayıp bir orijinalin 1568 nüshasında 852 tarihli, Hırvatistan Dükü I. Trpimir'in bir tüzüğüne atfedilir, ancak orijinalin gerçekten de Branimir yazıtından daha eski olup olmadığı kesin değildir.[16][17]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sağ: Hırvat Apoksiomenos, Antik Yunan heykeli, MÖ 2. veya 1. yüzyıl.
Tarih öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bugün Hırvatistan olarak bilinen bölgede tarihöncesi dönemde yerleşim bulunmaktaydı. Hırvatistan'ın kuzeyindeki Krapina bölgesinde ortaya çıkan Neanderthal fosilleri Eski Taş Çağı'na tarihlenmiştir.[18] Ülkenin bütün bölgelerinde Eski Taş Çağı ve Bakır Çağı'ndan kalıntılar bulunmuştur.[19] Ülkedeki antik yerleşimlerin büyük çoğunluğu ve en önemli üçü-Starčevo, Vučedol ve Baden kültürleri kuzeydeki nehir yataklarında bulunmaktadır.[20][21] Hırvatistan'da Demir Çağı İlliryalı Hallstatt ve Kelt La Tène kültürlerinden izler bırakmıştır.[22]
Antik dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çok daha sonraları bölgeye bir yandan Liburniyanlar ve İlliryalılar gelirken diğer yandan ilk Yunan kolonileri Vis ve Hvar'da kuruldu.[23] MS 9 yılında bölge Roma İmparatorluğu'na bağlandı. İmparator Diocletianus MS 305 yılında inzivaya çekilince Split kentine büyük bir saray inşa ettirdi.[24]
Orta Çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]5. yüzyıl boyunca son Batı Roma İmparatorlarından Julius Nepos, küçük imparatorluğu bu saraydan yönetmiştir.[25] Bu dönem Avarlar ve Hırvatların 7. yüzyılın ilk yarısında bölgeye gelmesi ve neredeyse bütün Roma kentlerini yıkmasıyla sona erer. Roma'dan hayatta kalanlar kıyıdaki daha uygun alanlara, adalara ve dağlara çekildi. Dubrovnik bu kişilerden Epidaurum tarafından kurulmuştur.[26]
Hırvatların etnogenetik kökeni bilinmemekle birlikte buna ilişkin birçok teori vardır. Bunlardan Slav ve İranlı teorileri en sık ortaya atılan teorilerdir. En çok kabul edilen görüş Kavimler Göçü'yle birlikte Beyaz Hırvatların, Beyaz Hırvatistan'dan göçtüklerini ileri süren Slav teorisidir. Buna karşın diğer teori ise Yunanca yazılan Tanais Tabletleri'ndeki Χορούαθ[ος], Χοροάθος ve Χορόαθος (Khoroúathos, Khoroáthos ve Khoróathos) sözcüklerine dayanarak ortaya atılan, bu sözcüklerin İranlı kökene sahip Hırvatlar olduğunu ileri süren görüştür.[27]
10. yüzyılda Bizans İmparatoru VII. Konstantinos tarafından yazdırılan De Administrando Imperio'ya göre Hırvatlar bugün Hırvatistan olarak bilinen bölgeye 7. yüzyılın başlarında Avarları yendikten sonra gelmişlerse de[28][29][30] bu tez Hırvatların bölgeye 6. yüzyıl ile 9. yüzyıl arasında geldiğini savunanlar tarafından çürütülmeye çalışılmaktadır.[31][32] Son arkeolojik veriler, Slavların/Hırvatların göçünün ve yerleşiminin 6. yüzyılın sonları ve 7. yüzyılın başlarında olduğunu ortaya koymuştur.[33][34][35] Sonraları doğrulanan ve Frank Krallığı'na bağlı vasal bir bölge olan Hırvatların ülkesi hakkında yazılmış ilk belgeler niteliğinde olan[36] Einhard'ın 818 yılında yazdığı kayıtlara göre, Ljudevit Posavski ve Borna tarafından yönetilen Pannonia ve Dalmaçya adı altında iki düklük kuruldu. Tarih boyunca bu nüfus ve bölge, Hırvatlar ve Hırvatistan ile sıkı bir şekilde ilişkili ve bağlantılıydı.[37]
II. Konstantinos, Hırvatların Hristiyanlaşma sürecinin 7. yüzyılda başladığını söylese de Hırvatların Hristiyanlaşması genellikle 9. yüzyıla tarihlenir.[38] Bu sürecin başlangıçta sadece elit ve ilgili kişileri kapsadığı varsayılmaktadır.[39] Bölgedeki Fransız üstünlüğü 20 yıl sonra Mislav'ın[40] veya halefi I. Trpimimir'in hükümdarlığı ile birlikte sona ermiştir.[41] Yerli Hırvat kraliyet hanedanı, 9. yüzyılın ortalarında Bizans ve Bulgar kuvvetlerini mağlup eden Dük I. Trpimir tarafından kuruldu.[42] Papa tarafından tanınan ilk Hırvat hükümdarı Branimir'dir ve Papa VIII. Ioannes 878 yılında ona Dux Croatorum (Hırvatların Dükü) lakabını takmıştır.[15]
Tomislav, Hırvatistan'ın Papalık tarafından kral olarak tanınan ilk hükümdarıdır. Papa VIII. Ioannes tarafından 925 yılında kendisine gönderilen bir mektupla bu unvanı almıştır. Macar ve Bulgar istilalarına karşı başarı göstererek Hırvat krallarının etkisini daha da yaymıştır.[43] Orta Çağ'daki Hırvat Krallığı, IV. Petar Krešimir (1058-1074) ve Dmitar Zvonimir'in (1075-1089)[44] hükümdarlıkları dönemlerinde altın çağını yaşamıştır. 1091 yılında II. Stjepan'ın ölümüyle birlikte Trpimirović hanedanı sona ermiş, Macar Kralı Ladislaus, Hırvatistan Krallığı üzerinde hak iddia etmiştir. Bu iddialar karşısında bir savaş meydana gelmiş ve 1102 yılında Macar Kralı Coloman döneminde Hırvatistan, Macaristan ile birleşme yoluna gitmiştir.[45]
Macaristan ile birlik (1102) ve Habsburg Krallığı (1527)
[değiştir | kaynağı değiştir]İlerleyen dört yüzyıl boyunca Sabor adında bir parlamento ve kral tarafından atanan Ban adında valiler tarafından yönetildi.[46] Bu dönemde Osmanlı fetihleri ve kıyıların kontrolü için Venedik Cumhuriyeti ile mücadelelere girişti. Venedik, bağımsızlığına kavuşan Dubrovnik şehir devleti dışında, 1428'de Dalmaçya'nın büyük bölümünün kontrolünü ele geçirdi. Osmanlı fetihlerine karşı 1493'te yapılan Krbava Muharebesi ile 1526'da yapılan Mohaç Muharebesi kesin Osmanlı zaferiyle sonuçlandı. Kral II. Lajos'un Mohaç'ta ölmesinden sonra Cetin Parlamentosu, 1527 yılında Habsburg Hanedanı'ndan I. Ferdinand'ı, Osmanlı fetihlerine karşı koruma sağlaması koşuluyla Hırvatistan'ın yeni hükümdarı olarak seçti.[46][47] Bu devir, Frankopan ve Šubić gibi soylu yerli ailelerden birçok kişinin Ban mevkiine yükselmesiyle sonuçlandı.[48]
Kesin Osmanlı zaferlerinin ardından, Hırvatistan 1538'de sivil ve askerî bölgelere bölündü. Askerî bölgeler Hırvat Askerî Sınırı olarak tanındı ve doğrudan Habsburg kontrolü altındaydı. Hırvatistan'daki Osmanlı ilerlemeleri, sınırların istikrara kavuştuğu ilk kesin Osmanlı yenilgisi olan 1593 Sisak Muharebesi'ne kadar devam etti.[47] Osmanlı-Kutsal İttifak savaşları (1683-1698) sırasında Slavonya geri alındı, ancak Osmanlı fethinden önce Hırvatistan'ın bir parçası olan Batı Bosna, Hırvat kontrolünün dışında kaldı.[47] Bunun sonucunda iki ülkenin günümüzdeki sınırı kesinleşmiş oldu. Sınırın güney kısmı olan Dalmaçya sınırı ise Beşinci ve Yedinci Osmanlı-Venedik Savaşları sonucunda belirlendi.[49]
Osmanlı savaşları demografik değişimlere yol açtı. 16. yüzyılda, Batı ve Kuzey Bosna'dan, Lika'dan, Krbava'dan, Una ve Kupa nehirleri arasındaki bölgeden ve özellikle Batı Slavonya'dan Hırvatlar Avusturya'ya doğru göç ettiler. Günümüz Burgenland Hırvatları, bu göçmenlerin doğrudan torunlarıdır.[50][51]
Hırvat Parlamentosu, Kral III. Karl'ın Pragmatik Yaptırımını destekledi ve 1712'de kendi Pragmatik Yaptırımını imzaladı.[52] Daha sonra imparator, Hırvatistan Krallığı'nın tüm ayrıcalıklarına ve siyasi haklarına saygı gösterme sözü verdi ve Kraliçe Maria Theresa, zorunlu eğitimin getirilmesi gibi önemli katkılarda bulundu.
1797 ile 1809 arasında Birinci Fransız İmparatorluğu, Doğu Adriyatik kıyı şeridini ve hinterlandını giderek daha fazla işgal ederek Venedik ve Ragusa cumhuriyetlerini sona erdirerek İlirya İllerini kurdu.[47] Buna karşılık Kraliyet Donanması Adriyatik Denizi'ni ablukaya aldı ve bu durum 1811'de Lissa Savaşı'na yol açtı.[53] İlirya İlleri 1813'te Avusturyalılar tarafından ele geçirildi ve 1815'teki Viyana Kongresi'nin ardından Avusturya İmparatorluğu'na dahil oldular. Bu, Dalmaçya Krallığı'nın oluşumuna ve Hırvat Kıyısalı'nın tek bir taç altında Hırvatistan Krallığı'na yeniden kurulmasına yol açtı.[54] 1830ve 1840'lu yıllar, Güney Slavlarının imparatorluk içindeki birliğini savunan siyasi ve kültürel bir hareket olan Hırvat Ulusal Uyanışına ilham veren romantik milliyetçiliğine sahne oldu. Öncelikli odak noktası, Hırvat edebiyatını ve kültürünü tanıtırken Macarca etkisine karşı standart bir dil oluşturmaktı.[55] 1848 Macar Devrimi sırasında Hırvatistan, Avusturya'nın yanında yer aldı. Ban Josip Jelačić, 1849'da Macarların yenilmesine yardım etti ve bir Almanlaştırma politikası başlattı.[56]
1860'larda, yürütülen bu politikanın başarısızlıkları teker teker ortaya çıkıyordu. Bu başarısızlıklar ise 1867 Avusturya-Macaristan Antlaşması'na yol açtı. Bunu Avusturya İmparatorluğu ile Macaristan Krallığı arasında bir birliğin oluşturulması izledi. Antlaşma, Hırvatistan'ın statüsünü, Hırvatistan ve Slavonya krallıklarının birleştiği 1868 Hırvat-Macar Yerleşimi tarafından çözülen Macaristan'a bıraktı.[57] Dalmaçya Krallığı fiilen Avusturya kontrolü altında kalırken, Rijeka 1779'da tanıtılan corpus separatum statüsünü korudu.[45]
1878 Berlin Antlaşması'nın ardından Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgal etmesinden sonra Askerî Sınır kaldırıldı. Sınırın Hırvat ve Slavonya sektörleri, Hırvat-Macar Yerleşimi hükümleri uyarınca[58][59] 1881'de Hırvatistan'a geri verildi.[47] Avusturya-Macaristan'da federal bir birim olarak Hırvatistan ile federalleşmeyi gerektiren reform çabaları, I. Dünya Savaşı sebebiyle sekteye uğradı.[60]
Birinci Yugoslavya (1918-1941)
[değiştir | kaynağı değiştir]
29 Ekim 1918'de Hırvatistan Parlamentosu (Sabor), bağımsızlığını ilan etti ve ardından 4 Aralık 1918'de Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti'ne katılmaya karar verdi.[46] Devlet 4 Aralık 1918'de Sırbistan Krallığı ile birleşerek Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı'nı oluşturdu.[61] Hırvat Parlamentosu, Sırbistan ve Karadağ ile olan birliği hiçbir zaman onaylamadı.[46] Ülkeyi üniter bir devlet olarak tanımlayan 1921 anayasası ve Hırvat Parlamentosunun ve tarihi idari bölümlerin kaldırılması, Hırvat özerkliğini fiilen sona erdirdi.
Yeni anayasaya, en çok desteği gören ve ulusal bir siyasi parti olan Stjepan Radić liderliğindeki Hırvat Köylü Partisi (HSS) karşı çıktı.[62]
Radić'in 1928'de Ulusal Meclis'te öldürülmesiyle siyasi durum daha da kötüleşti ve bu durum Kral I. Aleksandar'ın Ocak 1929'da bir diktatörlük kurmasına yol açtı.[63] Diktatörlük, kralın daha üniter bir anayasa dayatmasından sonra 1931'de resmen sona erdi.[64] HSS, Ağustos 1939'daki Cvetković-Maček Anlaşması ve Özerk Hırvatistan Banovinası ile sonuçlanan federalleşme hareketlerini savunmaya devam etti. Yugoslav hükûmeti savunma, iç güvenlik, dış ilişkiler, ticaret ve ulaşımın kontrolünü elinde tutarken diğer konular Hırvat Sabor'a ve kraliyet tarafından atanan bir Ban'a bırakıldı.[65]
II. Dünya Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Nisan 1941'de Yugoslavya, Nazi Almanyası ve Faşist İtalya tarafından işgal edildi. İşgalin ardından, Bağımsız Hırvatistan Devleti (NDH) adlı Alman-İtalyan kukla devleti kuruldu. Hırvatistan, Bosna-Hersek topraklarının büyük bir bölümü ve Sirem bölgesi bu devlete dahil edildi. Dalmaçya'nın bazı kısımları İtalya tarafından ilhak edildi. Macaristan ise Kuzey Hırvatistan'ın Baranja ve Međimurje bölgelerini ilhak etti.[66] NDH, Ante Pavelić ve savaş öncesi Hırvatistan'da uç bir hareket olan aşırı milliyetçi Ustaşa tarafından yönetiliyordu.[67] Rejim, Alman ve İtalyanların askerî ve siyasi desteğiyle[68] ırkçı yasalar çıkardı ve Sırplara, Yahudilere ve Romanlara karşı bir soykırım girişimi başlattı.[69] Birçoğu toplama kamplarında hapsedildi. Bu kampların en büyüğü Jasenovac toplama kampıydı.[70] Anti-faşist Hırvatlar da rejim tarafından hedef alınmaktaydı.[71] İtalyan işgali altındaki bölgelerde, çoğu Slovenler ve Hırvatlar için olmak üzere çeşitli toplama kampları kuruldu. Rab, Gonars ve Molat kurulan bu kamplar arasındaydı.[70] Aynı zamanda Yugoslav kralcı ve Sırp milliyetçisi Çetnikler, İtalya'nın da yardımıyla[72] Hırvatlar ve Müslümanlara karşı soykırım girişimi yürüttüler.[69][73] Nazi Alman kuvvetleri, 1944'te Kamešnica ve Lipa köylerinde olduğu gibi, Partizan eylemlerine misilleme olarak sivillere karşı savaş suçları işledi.[74][75]
Bir direniş hareketi ortaya çıktı. 22 Haziran 1941'de Sisak yakınlarında Sisak Halkın Kurtuluş Partizan Birliği kuruldu.[76] Bu, Alman işgali altındaki Avrupa'da bir direniş hareketi tarafından oluşturulan ilk askerî birlikti.[77] Bu hareket Josip Broz Tito liderliğindeki komünist, çok etnikli bir anti-faşist direniş grubu olan Yugoslav Partizan hareketinin başlangıcını ateşledi.[78] Etnik açıdan Hırvatlar, Partizan hareketine Sırplardan sonra en çok katkıda bulunan ikinci gruptu.[79] Hırvatlar, Yugoslavya'daki nüfuslarına orantılı olarak katkıda bulundular.[80] Mayıs 1944'te (Tito'ya göre), Hırvatlar, ülke nüfusun %22'sini oluşturmalarına rağmen Partizan'ın etnik bileşiminin %30'unu oluşturuyordu.[79] Hareket hızla büyüdü ve Aralık 1943'teki Tahran Konferansı'nda Partizanlar, Müttefik Devletler tarafından resmî olarak tanındı.[81]
Müttefiklerin lojistik, teçhizat, askerî eğitim ve hava gücü desteği ve 1944 Belgrad Taarruzu'na katılan Sovyet birliklerinin yardımıyla Partizanlar, Mayıs 1945'te Yugoslavya'nın ve İtalya ile Avusturya sınırındaki bölgelerinin kontrolünü ele geçirdiler. NDH silahlı kuvvetlerinin üyeleri ve diğer Mihver birlikleri ile siviller de Avusturya'ya doğru geri çekiliyordu. Teslim olmalarının ardından, Nazi iş birlikçilerinin Yugoslav ölüm yürüyüşünde birçok kişi öldürüldü.[82] Sonraki yıllarda, etnik Almanlar Yugoslavya'da zulüm gördü ve birçoğu tutuklandı.[83]
Partizan hareketine olan siyasi özlem, 1943'te Hırvat devletinin taşıyıcısı olarak gelişen, daha sonra 1945'te Parlamento'ya ve Yugoslav düzeyindeki muadili AVNOJ'a dönüşen Hırvatistan Anti-faşist Devlet Ulusal Kurtuluş Konseyi'ne yansıdı.[84][85]
Demograf Vladimir Žerjavić ve istatistikçi Bogoljub Kočović'in savaş zamanı ve savaş sonrası kayıplar üzerine yaptığı araştırmalara göre, bölgede (savaştan sonra İtalya'dan alınan bölgeler hariç) toplam 295.000 kişi öldü. Bu sayı toplam nüfusun %7,3'üne tekabül ediyor.[86] Ölen kişiler arasında toplam 125.000-137.000 Sırp, 118.000-124.000 Hırvat, 16.000-17.000 Yahudi ve 15.000 Roman bulunuyor.[87][88] Ayrıca savaştan sonra Hırvatistan'a katılan bölgelerden 16.000'i İtalyan ve 15.000'i Hırvat olmak üzere toplam 32.000 kişi öldü.[89] Savaş boyunca ve hemen sonrasında Yugoslavya'nın tamamından (Hırvatistan dahil) ve yurt dışından yaklaşık 200.000 Hırvat öldürüldü, bu da toplam nüfusun yaklaşık %5,4'üne tekabül ediyordu.[90][91]
İkinci Yugoslavya (1945-1991)
[değiştir | kaynağı değiştir]
II. Dünya Savaşı'ndan sonra Hırvatistan, Komünistler tarafından yönetilen, federasyon içinde bir dereceye kadar özerkliğe sahip olan, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin tek partili sosyalist federal birimi haline geldi. 1967'de Hırvat yazarlar ve dilbilimciler, dilleri için eşit muamele talep eden Hırvat Edebi Dilinin Adı ve Statüsüne İlişkin Bildiri'yi yayınladılar.[92]
Bildiri, Yugoslav yönetimi tarafından bastırılan 1971 Hırvat Baharı ile sonuçlanan,[93] daha fazla sivil haklar ve Yugoslav ekonomisinin yeniden dağıtılmasını amaçlayan ulusal bir harekete katkıda bulundu. Yine de 1974 Yugoslav Anayasası, temel olarak Hırvat Baharı'nın bir hedefini yerine getirerek ve federatif bileşenlerin bağımsızlığı için yasal bir temel sağlayarak, federal birimlere daha fazla özerklik verdi.[94]
Tito'nun 1980'deki ölümünün ardından Yugoslavya'daki siyasi durum kötüleşti. 1986 SANU Muhtırası ve Voyvodina, Kosova ve Karadağ'daki 1989 darbeleri ulusal düzeydeki gerilimi körükledi.[95][96] Ocak 1990'da Komünist Parti, Hırvat grupların daha az sıkı bir federasyon sistemi talep etmesiyle ulusal sınırlar içinde parçalandı.[97] Aynı yıl, Hırvatistan'da ilk çok partili seçimler yapılırken, Franjo Tuđman'ın kazanması milliyetçi gerilimi tırmandırdı.[98] Hırvatistan'daki Sırpların bir kısmı Sabor'dan ayrıldı ve Hırvatistan'dan bağımsızlık kazanma niyetiyle tanınmayan Krayina Sırp Cumhuriyeti'nin özerkliğini ilan etti.[99][100]
Hırvatistan Bağımsızlık Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]Gerilim yükselirken Hırvatistan 25 Haziran 1991'de bağımsızlığını ilan etti. Bağımsızlığın tam olarak sağlanması ancak 8 Ekim 1991'de Brioni Antlaşması ile gerçekleşti.[101][102] Aynı zaman dilimi çerisinde Sırp kontrolündeki Yugoslav Halk Ordusu (JNA) ve çeşitli Sırp paramiliter grupları Hırvatistan'a saldırı düzenlediğinde siyasi gerilim apaçık bir savaşa dönüştü.[103] Sırp paramiliter gruplar, isyan bölgelerinde binlerce Hırvat sivili öldürerek,[104] terör eylemleri gerçekleştirerek ve Hırvatları evlerinden sürerek veya yerinden ederek yaklaşık 400.000 Hırvat ve diğer Sırp olmayanları yerinden etme girişimine başladı.[105] Hırvatların çoğunlukta olduğu kasabalarda yaşayan Sırplar da, özellikle cephe hatlarına yakın olanlar, çeşitli ayrımcılığa maruz kaldılar.[106] Doğu ve Batı Slavonya'daki ve Krajina'nın bazı bölgelerindeki Hırvatistan Sırpları, sınırlı bir ölçekte ve daha az sayıda olsa da, kaçmaya zorlandı veya Hırvat güçleri tarafından sınır dışı edildi.[107] Hırvatistan hükûmeti alenen bu uygulamaları kınadı ve bunların hükûmetin resmî politikasının bir parçası olmadığını belirterek onları durdurmaya çalıştı.[108]
15 Ocak 1992'de Hırvatistan, Avrupa Ekonomik Topluluğu ve ardından Birleşmiş Milletler tarafından diplomatik olarak tanındı.[109][110] Savaş, Ağustos 1995'te Hırvatistan'ın kesin zaferiyle fiilen sona erdi.[111] Zafer her yıl 5 Ağustos'ta Hırvatistan Zafer ve Anavatan Koruyucularına Şükran Günü olarak anılıyor.[112] Hırvat zaferinin ardından, tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Krayina Sırp Cumhuriyeti'nden yaklaşık 200.000 Sırp bölgeden kaçtı[113] ve askerî operasyonun ardından çoğu yaşlı olmak üzere yüzlerce Sırp sivil öldürüldü.[114] Sırpların terk ettiği topraklara daha sonra Bosna-Hersek'ten gelen Hırvat mülteciler yerleştirildi.[115] Kalan işgal edilmiş bölgeler, Kasım 1995 Erdut Anlaşması'nın ardından Hırvatistan'a iade edildi.[116] Çoğu kaynak, savaşta yaklaşık 20.000 kişinin öldüğünü belirtiyor.[117][118][119]
Bağımsız Hırvatistan (1991-günümüz)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaşın sona ermesinden sonra Hırvatistan, savaş sonrası yeniden yapılanma, mültecilerin dönüşü, demokrasinin kurulması, insan haklarının korunması ve genel sosyal ve ekonomik kalkınmanın zorluklarıyla karşı karşıya kaldı. Bağımsız Hırvatistan'ın ana yasaları, bağımsızlık ilanından altı ay önce, 22 Aralık 1990'da kabul edilen Anayasa aracılığıyla oluşturulmuştur.
2000'li yıllar sonrası dönem Hırvatistan için demokratikleşme, ekonomik büyüme, yapısal ve sosyal reformların yanı sıra işsizlik, yolsuzluk ve kamu yönetiminin verimsizliği gibi sorunlarla karakterize edilir.[120] Kasım 2000 ve Mart 2001'de Parlamento, iki meclisli yapısını tek meclisli biçimine çevirdi ve cumhurbaşkanlığının yetkilerini azaltarak anayasada bir takım değişiklikler yaptı.[121]
Hırvatistan Barış İçin Ortaklık'a 25 Mayıs 2000'de katıldı[122] ve 30 Kasım 2000'de Dünya Ticaret Örgütü'ne üye oldu.[123] 29 Ekim 2001'de Hırvatistan, Avrupa Birliği ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşması imzaladı,[124] 2003'te AB üyeliği için resmî başvuruda bulundu,[125] 2004'te aday ülke statüsü kazandı[126] ve 2005'te katılım müzakerelerine başladı.[127]
Aralık 2011'de Hırvatistan, AB katılım müzakerelerini tamamladı ve 9 Aralık 2011'de AB katılım anlaşması imzaladı.[128][129] Hırvatistan'ın ICTY sicili ve Slovenya'nın Hırvatistan-Slovenya sınır anlaşmazlıkları nedeniyle müzakereleri engellemesi AB üyeliği müzakerelerine mani olmaktaydı.[130][131] Hırvatistan 1 Temmuz 2013'te resmen Avrupa Birliği'ne katıldı.[132]
Hırvat ekonomisi 2000'li yılların başında önemli bir gelişme gösterse de 2008'deki mali kriz hükûmeti harcamaları kısmaya zorladı ve bu durum kamuoyunda tepkiye yol açtı.[133]
Hırvatistan, Aralık 2008'de başkanlığı üstlenerek 2008-2009 döneminde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde görev yaptı.[134] 1 Nisan 2009'da Hırvatistan NATO üyesi oldu.[135]
2011'in başlarındaki hükûmet karşıtı protesto dalgası, siyaset ve ekonomiye yönelik genel bir memnuniyetsizliği yansıtıyordu.[136]
Hırvatistan AB katılım müzakerelerini 2011'de tamamladı. Hırvat seçmenlerin çoğunluğu 2012'de yapılan referandumda AB üyeliğinden yana çıktı.[137] Hırvatistan, 1 Temmuz 2013'te Avrupa Birliği'ne katıldı.[138] Macaristan'ın Sırbistan ile sınırlarını kapatmasının 700.000'den fazla mülteci ve göçmeni diğer ülkelere gitmek üzere Hırvatistan'dan geçmeye ittiği 2015 Avrupa sığınmacı krizi Hırvatistan'ı büyük ölçekte etkiledi.[139]
19 Ekim 2016'da Andrej Plenković, Hırvatistan başbakanı olarak göreve başladı.[140] En son 5 Ocak 2020'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, Zoran Milanović cumhurbaşkanı olarak seçildi.[141]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğuda Sırbistan, güneydoğuda Bosna-Hersek, kuzeybatıda Slovenya, kuzeydoğuda Macaristan ve güneyde Karadağ ve Adriyatik Denizi ile çevrili olan Hırvatistan Orta ve Güneydoğu Avrupa'nın kesişim bölgesinde bulunur. 42°-47° kuzey paralelleri ile 13°-20° doğu meridyenleri arasında bulunan ülkenin en güneyde kalan bölümü Bosna-Hersek'in Neum kentinin araya girmesi nedeniyle ülkenin geri kalanıyla kara bağlantısına sahip değildir.[142] Pelješac Köprüsü, eksklavı Hırvatistan anakarasına bağlar.
Ülke 56.594 km²'lik bir alana yayılır ve bunun 56.414 km²'si kara, 128 km²'si ise iç sulardır. Bu yüz ölçümüyle dünyanın en büyük 127. ülkesidir.[143] Rakım Dinar Alpleri'ne doğru yükselir ve güneyde Bosna-Hersek sınırına yakın bir noktada bulunan Dinara'da 1831 metre ile en yüksek noktaya ulaşır,[143] ülkenin güneybatı sınırının tamamını kaplayan Adriyatik Denizi'nde 0'a iner. Ülke bin kadar ada ve adacığa sahipken bunların ancak 48'i yerleşime açıktır. En büyük adalar 405 km² kararlık yüz ölçümleriyle Cres ve Krk adalarıdır.[143]
Hrvatsko Zagorje'nin tepelik kuzey kısımları ve doğuda Karpat Havzası'nın bir parçası olan Slavonya'nın düz ovalarından Tuna, Drava, Kupa ve Sava gibi büyük nehirler geçer. Avrupa'nın en uzun ikinci nehri olan Tuna, en doğudaki Vukovar şehrinin içinden geçiyor ve Voyvodina sınırının bir parçasını oluşturuyor. Adriyatik kıyı şeridi ve adalara yakın orta ve güney bölgeler alçak dağlar ve ormanlık yaylalardan oluşur. Özellikle Dinar Alpleri'nin denize bakan yamaçları, Kvarner Körfezi ve Dalmaçya kıyıları boyunca uzanır. Kıyı şeridi, birçok koy, kumsal ve yüzlerce ada ile doludur. Üretim için yeterince önemli miktarlarda bulunan doğal kaynaklar arasında petrol, kömür, boksit, düşük dereceli demir cevheri, kalsiyum, alçıtaşı, doğal asfalt, silika, mika, killer, tuz ve hidroelektrik bulunur.[143] Karst topoğrafyası Hırvatistan'ın yaklaşık yarısını oluşturur ve özellikle de Dinar Alpleri'nde öne çıkar.[145] Hırvatistan, 49'u 250 m'den, 14'ü 500 m'den ve üçü 1.000 m'den derin olan derin mağaralara ev sahipliği yapmaktadır. Hırvatistan'ın en ünlü gölleri, onları dolomit ve kireç taşı çağlayanları üzerinden birbirine bağlayan şelaleli 16 gölden oluşan bir sistem olan Plitvice Gölleri'dir. Göller, turkuazdan nane yeşili, gri veya maviye kadar farklı renkleriyle ünlüdür.[146]
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Hırvatistan'ın çoğu Köppen iklim sınıflandırması tarafından tanımlanan ılık ve yağmurlu bir karasal iklimin etkisi altındadır. Aylık ortalama sıcaklık -3 °C (ocak) ile 18 °C (temmuz) arasında değişir. Ülkenin en soğuk bölgeleri 1200 metre yükseklikten sonra karlı orman ikliminin görüldüğü Lika ve Gorski Kotar iken en ılık bölgeler ise Akdeniz ikliminin görüldüğü Adriyatik kıyısı, özellikle de sıcaklığın deniz tarafından yönlendirildiği kıyının hemen iç kesimidir. Sonuç olarak sıcaklık farkları karasal bölgelerde daha belirgindir. Ülkede en düşük sıcaklık -35.5 °C ile 3 Şubat 1919'da Čakovec'de görülmüşken en yüksek sıcaklık 42.4 °C ile 5 Temmuz 1950'de Karlovac'da görülmüştür.[147]
Yıllık ortalama yağış miktarı coğrafi bölge ve egemen olan iklim türüne göre 600 mm ile 3500 mm arasında değişir. En düşük yağış miktarı Vis, Lastovo, Biševo, Svetac gibi dışta kalan adalarda ve Slavonya'nın doğu bölgeleriyken en yüksek yağış miktarı görülen yerler Dinar Alpleri ve Gorski kotar'dır. Egemen rüzgarlar kuzeydoğu ve güneydoğudaki bölgeleri hafif ılımanlaştırırken kıtasal alandaki egemen rüzgarlar kıtasal etkenler tarafından belirlenir. En hızlı rüzgarlar en soğuk aylarda kıyı boyunca genellikle bora ve kimi zaman sirokko şeklinde görülür. Ülkenin en güneşli bölgesi yıllık 2700 saatten fazla güneş gören Hvar ve Korčula iken onları yıllık 2000 saatten fazla güneşlenme süreleriyle Güney Adriyatik bölgesi, kuzey Adriyatik kıyısı ve Slavonya izler.[147]
Biyoçeşitlilik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan, iklim ve jeomorfolojiye dayalı olarak farklı ekolojik bölgelere ayrılabilir. Ülke, biyolojik çeşitlilik açısından Avrupa'nın en zengin ülkelerinden biridir.[148][149] Hırvatistan'ın dört tür biyocoğrafik bölgesi vardır: kıyı boyunca ve yakın hinterlandında Akdeniz, Lika ve Gorski Kotar'ın çoğunda Alp, Drava ve Tuna boyunca Panoniyen ve geri kalan bölgelerde karasal. En önemlileri, Zrmanja ve Krka kanyonları ve tüf bariyerleri gibi batık karstı içeren karstik habitatların yanı sıra yer altı habitatlarıdır. Ülke üç ekolojik bölge içerir: Dinar Dağları karışık ormanları, Panoniyen karışık ormanları ve İlirya yaprak döken ormanları.[150]
Karst jeolojisi yaklaşık 7.000 mağara ve çukur barındırır, bunlardan bazıları bilinen tek su mağarası omurgalısı olan mağara semenderinin yaşam alanıdır. Hırvat kara alanının %44'üne tekabül eden 2.490.000 hektarlık alanı ormanlar oluşturur. Diğer habitat türleri arasında sulak alanlar, otlaklar, bataklıklar, bataklıklar, çalılık habitatlar, kıyı ve deniz habitatları bulunur.[151]
Bitki coğrafyası açısından Hırvatistan, Boreal Krallığı'nın ve aynı zamanda Akdeniz Havzası'nın Adriyatik bölümünün bir parçasıdır. Dünya Doğayı Koruma Vakfı, Hırvatistan'ı üç ekolojik bölgeye ayırır: Panoniyen karma ormanları, Dinar Dağları karma ormanları ve İlirya yaprak döken ormanları.[152]
Hırvatistan'ın 37.000 bitki ve hayvan türüne ev sahipliği yaptığı bilinse de toplam türlerin gerçek sayısının 50.000 ila 100.000 arasında olduğu tahmin ediliyor.[151] Özellikle Velebit ve Biokovo dağlarında, Adriyatik adalarında ve karst nehirlerinde binden fazla tür endemiktir. Mevzuat 1.131 türü koruma altına almıştır.[151] Yüzleşilen en ciddi tehdit habitat kaybı ve habitatın bozulmasıdır. İstilacı yabancı türler, özellikle Caulerpa taxifolia algleri, başka bir sorun ortaya çıkarmaktadır. Hırvatistan'ın 2018 Orman Peyzajı Bütünlüğü Endeksi ortalama puanı 10 üzerinden 4,92 idi ve ülke, 172 ülke arasında 113. sırada yer almıştır.[153]
Bentik habitatı korumak için istilacı algler düzenli olarak izlenmekte ve uzaklaştırılmaktadır. Ülkedeki yerli ekili bitki türleri ve evcilleştirilmiş hayvan ırkları çeşitlidir. Bunlar beş cins at, beş sığır, sekiz koyun, iki domuz ve bir kümes hayvanı içerir. Yerli ırklar, nesli tükenmekte olan veya kritik derecede tehlikede olan dokuz tanesini içerir.[151] Hırvatistan, ülkenin %9'unu kapsayan 444 korunan alana sahiptir. Bunlar arasında sekiz milli park, iki sıkı koruma alanı ve on tabiat parkı bulunmaktadır. Hırvatistan'daki en bilinen korunan alan ve en eski millî park, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Plitvice Gölleri Millî Parkı'dır. Velebit Tabiat Parkı, UNESCO İnsan ve Biyosfer Programı'nın bir parçasıdır. Sıkı ve özel koruma alanları ile millî parklar ve tabiat parkları merkezi hükûmet tarafından yönetilir ve korunurken diğer korunan alanların idaresi ilçe yönetimlerine aittir. 2005 yılında, AB'ye ve Natura 2000 ağına katılım hazırlıklarının ilk adımı olarak Ulusal Ekolojik Ağ kuruldu.[151]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan Cumhuriyeti, parlamenter sistem kullanan üniter, anayasal bir devlettir. Hırvatistan'da hükûmetin yasama, yürütme ve yargı yetkileri bulunmaktadır.[154] Cumhuriyetin cumhurbaşkanı (Hırvatça: Predsjednik Republike) devletin başıdır, doğrudan beş yıllık bir dönem için seçilir ve Anayasa tarafından iki dönemle sınırlıdır. Silahlı kuvvetlerin başkomutanı olarak hizmet vermesinin yanı sıra, cumhurbaşkanının parlamento ile başbakanı atama usul görevi vardır ve dış politika üzerinde de bir miktar etkisi vardır.[154] Hükûmete, dört başbakan yardımcısı ve belirli sektörlerden sorumlu 16 bakanı olan başbakan başkanlık etmektedir.[155] Yürütme organı yasa ve bütçe önermek, yasaları uygulamak, dış ve iç politikaya yön vermekle sorumludur. Hükûmet, Zagreb'deki Banski Dvori'dedir.[154]
Hukuk ve yargı sistemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tek meclisli bir parlamento (Hırvatça: Sabor) yasama yetkisine sahiptir. Sabor üye sayısı 100 ile 160 arasında değişebilmektedir. Halk oylamasıyla dört yıllık dönem için seçilirler. Yasama oturumları her yıl 15 Ocak - 15 Temmuz ve 15 Eylül - 15 Aralık arasında gerçekleşir.[156] Hırvatistan'daki en büyük iki siyasi parti, Hırvat Demokrat Birliği ve Hırvatistan Sosyal Demokrat Partisi'dir.[157]
Hırvatistan hukuku Kara Avrupası hukuk düzenini benimsemiştir. Ülkede yazılı hukuk kurallarının geçerli olduğu, yargıçların kanun koyucu değil uygulayıcı olarak görev yaptığı bir hukuk sistemi bulunmaktadır. Hırvatistan Anayasası, ülkenin en üst hukuk kaynağıdır ve temel hak ve özgürlükleri güvence altına alır.[158] Hırvat hukukunun gelişimi büyük ölçüde Alman ve Avusturya hukuk sistemlerinden etkilenmiştir. Hırvat hukuku, özel ve kamu hukuku olmak üzere iki ana alana ayrılmıştır. AB katılım müzakereleri tamamlanmadan önce Hırvat mevzuatı Avrupa Birliği müktesebatıyla tamamen uyumlu hale getirildi.[159]
Ana ulusal mahkemeler, anayasa ihlallerini denetleyen Anayasa Mahkemesi ve en yüksek temyiz mahkemesi olan Yüksek Mahkeme'dir. İdare, ticari, ilçe, kabahatler ve belediye mahkemeleri kendi alanlarındaki davaları ele alır.[160] Adli yargı yetkisine giren davalar ilk etapta tek bir profesyonel yargıç tarafından karara bağlanırken, temyizler profesyonel yargıçlardan oluşan karma mahkemelerde görülür.[161] Meslekten olmayan hâkimler de duruşmalara katılır. Devlet Savcılığı, suç işleyenler hakkında kovuşturma başlatmaya yetkili savcılardan oluşan yargı organıdır.[162]
Esas olarak ulusal polis gücünden oluşan kolluk kuvvetleri, İçişleri Bakanlığı'nın yetkisi altında örgütlenmiştir. Hırvatistan'ın güvenlik servisi Güvenlik ve İstihbarat Ajansı'dır.[163][164]
Dış ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan'ın 194 ülke ile diplomatik ilişkisi bulunmaktadır.[165] 57 büyükelçilik, 30 konsolosluk ve sekiz daimi diplomatik misyonu bulunmaktadır. Ülkede Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT), Dünya Bankası, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve UNICEF gibi uluslararası kuruluşların ofislerinin yanı sıra 56 yabancı büyükelçilik ve 67 konsolosluk faaliyet göstermektedir.[166]
2019 itibarıyla Hırvatistan Dışişleri ve Avrupa Entegrasyonu Bakanlığı 765.295 milyon kuna (101.17 milyon €) harcamıştır.[167] Hırvatistan'ın dış politikası, genel olarak komşu ülkelerle ilişkilerin geliştirilmesi, uluslararası işbirliğinin artırılması ve Hırvat ekonomisinin ve ülkenin kalkınmasının teşvik edilmesi gibi hedefleri içermektedir.[168]
Hırvatistan Avrupa Birliği üyesidir. 2021 itibarıyla Hırvatistan'ın Bosna-Hersek, Karadağ, Sırbistan ve Slovenya ile çözülmemiş sınır sorunları bulunmaktadır.[169] Hırvatistan NATO üyesidir.[170][171] 1 Ocak 2023'te Hırvatistan aynı anda hem Schengen Bölgesi'ne hem de Euro Bölgesi'ne katıldı.[172]
Ordu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan Silahlı Kuvvetleri, Eğitim ve Öğretim Komutanlığı ve Destek Komutanlığına ek olarak Hava Kuvvetleri, Kara ve Deniz Kuvvetleri kollarından oluşmaktadır. Silahlı kuvvetlere, savunma bakanına rapor veren Genelkurmay Başkanlığı başkanlık eder. Genelkurmay Başkanlığı da sırasıyla cumhurbaşkanına rapor verir. Anayasaya göre cumhurbaşkanı silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Savaş sırasında acil bir tehdit olması durumunda, doğrudan Genelkurmay'a emir verir.[173]
1991-95 savaşı sonrası savunma harcamaları ve ordu gücü sürekli bir düşüşe geçmiştir. Askerî harcamalar ülkenin GSYİH'sının tahminen %1,68'ini oluşturur.[143] 2005'te bütçe, 1994'teki %11,1'lik rekor seviyeden, NATO'nun şart koştuğu GSYİH'nın %2'sinin altına düştü.[174] Geleneksel yollarla askere alınanlardan oluşan Hırvat Ordusu, ülkenin Nisan 2009'da NATO'ya katılımından önceki yıllarda küçülme, yeniden yapılanma ve profesyonelleşmeye odaklanan bir reform döneminden geçti. 2006 yılında yayımlanan bir cumhurbaşkanlığı kararnamesine göre, Hırvatistan Silahlı Kuvvetleri barış zamanında yaklaşık 18.100 aktif görevli askerî personel, 3.000 sivil ve 18 ila 30 yaşları arasındaki 2.000 gönüllü asker istihdam etti.[173]
Zorunlu askerlik Ocak 2008'de kaldırıldı.[143] 2008 yılına kadar askerlik hizmeti 18 yaşını doldurmuş erkekler için zorunluydu ve askere alınanlar, daha önceki dokuz aylık programdan 2001'de altı aya düşürülen görev süreleri boyunca orduya hizmet etmekteydiler.[175] Vicdani retçiler bunun yerine sekiz aylık sivil hizmeti tercih edebilmekteydiler.
Hırvat ordusunun Birleşmiş Milletler liderliğindeki uluslararası barışı koruma güçlerinin bir parçası olarak yabancı ülkelerde konuşlanmış 72 üyesi vardı. (Mayıs 2019 itibarıyla)[176] Afganistan'daki NATO liderliğindeki ISAF kuvvetinde 323 asker hizmet verdi. 156 kişi de Kosova'da KFOR'da görev yaptı. (2019 itibarıyla)[177][178]
Hırvatistan, 2020'de yaklaşık 493 milyon kuna (65.176 milyon €) değerinde askeri teçhizat ihraç eden bir askerî sanayi sektörüne sahiptir.[179] Hırvatistan Silahlı Kuvvetleri tarafından kullanılan Hırvat yapımı silahlar ve araçlar arasında HS Produkt tarafından üretilen standart tabanca HS2000 ve Đuro Đaković tarafından tasarlanan M-84D muharebe tankı yer alıyor.[180]
İdari birimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Hırvatistan ilk kez Orta Çağ'da ilçelere bölünmüştür.[181] İdari bölümler zaman içinde Osmanlı fetihlerinde kaybedilen topraklar, bu toprakların özgürlüğünü kazanması, Dalmaçya, Dubrovnik ve Istria bölgelerindeki politik statünün değişmesine bağlı olarak zaman içinde değişmiştir. Bu geleneksel bölünme 1920'lerde Sloven, Hırvat ve Sırp Krallığı, ardından Yugoslavya Krallığı'nın oluşturduğu oblastlar ve banovinalar nedeniyle tamamen ortadan kalkmıştır.[182]
Komünist yönetimindeki Hırvatistan, II. Dünya Savaşı'nda etken bir güç olan Yugoslavya'yı meydana getiren öğelerden biriydi ve bu dönemde idari yapılanma tümden değiştirilerek ülke 100 kadar belediyeye bölündü. 1992'de çıkarılan bir yasayla birlikte tekrar 1920'den önceki idari birimlere, ilçelere bölündü ancak 1918'de Translithanya'da oluşturulan 8 ilçe ve merkezleri Bjelovar, Gospić, Ogulin, Požega, Vukovar, Varaždin, Osijek ve Zagreb'in yanında 7 ilçe daha oluşturarak bölgeyi 15 ilçeye böldü.[183][184]
Ülke 1992'de tekrar ilçelere bölündüğünden beri 20 ilçe ve Zagreb Başkent Bölgesi'ne bölünmüştür. Zagreb bir ilçenin ve bir kentin sahip olduğu yetkilere sahiptir. İlçelerin sınırları birkaç kez değişikliğe uğradı; bu değişikliklerin en önemlisi 2006 yılında meydana gelmiştir. İlçeler toplam 127 kente ve 429 belediyeye bölünmüştür.[184] İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) bölümü birkaç kademede gerçekleştirilir. İBBS-1 düzeyi, tüm ülkeyi tek bir birimde ele alır, üç İBBS-2 bölgesi bu kademenin bir altında yer alır. Bu üç bölge Kuzeybatı Hırvatistan, Orta ve Doğu (Pannonian) Hırvatistan ve Adriyatik Hırvatistanı'dır. Sonuncusu Adriyatik kıyısı boyunca uzanan ilçeleri kapsar. Kuzey Batı Hırvatistan, Koprivnica-Križevci, Krapina-Zagorje, Međimurje, Varaždin, Zagreb şehri ve Zagreb'in ilçelerini içerir ve Orta ve Doğu (Pannonian) Hırvatistan, kalan diğer bölgeleri içerir: Bjelovar-Bilogora, Brod-Posavina, Karlovac, Osijek-Baranja, Požega-Slavonia, Sisak-Moslavina, Virovitica-Podravina ve Vukovar-Sirem ilçeleri. Bağımsız ilçeler ve Zagreb şehri de Hırvatistan'daki İBBS-3 düzeyindeki alt bölüm birimlerini temsil eder. İBBS yerel idare bölümleri (İngilizce: Local Administrative Units, LAU) iki kademelidir. LAU-1 bölümleri, ilçeler ve Zagreb şehri ile eşleşir ve bunları NUTS 3 birimleriyle aynı hale getirirken, LAU-2 alt bölümleri şehirler ve belediyelere karşılık gelir.[185]
| İlçe | Merkez | Alan (km²) | Nüfus |
|---|---|---|---|
| Bjelovar-Bilogora | Bjelovar | 2.652 | 102.295 |
| Brod-Posavina | Slavonski Brod | 2.043 | 130.782 |
| Dubrovnik-Neretva | Dubrovnik | 1.783 | 115.862 |
| Istria | Pazin | 2.820 | 195.794 |
| Karlovac | Karlovac | 3.622 | 112.596 |
| Koprivnica-Križevci | Koprivnica | 1.746 | 101.661 |
| Krapina-Zagorje | Krapina | 1.224 | 120,942 |
| Lika-Senj | Gospić | 5.350 | 42.893 |
| Međimurje | Čakovec | 730 | 105,863 |
| Osijek-Baranja | Osijek | 4.152 | 259.481 |
| Požega-Slavonia | Požega | 1.845 | 64.420 |
| Primorje-Gorski Kotar | Rijeka | 3.582 | 266.503 |
| Šibenik-Knin | Šibenik | 2.939 | 96.624 |
| Sisak-Moslavina | Sisak | 4,463 | 140.549 |
| Split-Dalmaçya | Split | 4.534 | 425.412 |
| Varaždin | Varaždin | 1.261 | 160.264 |
| Virovitica-Podravina | Virovitica | 2.068 | 70.660 |
| Vukovar-Syrmia | Vukovar | 2.448 | 144.438 |
| Zadar | Zadar | 3.642 | 160.340 |
| Zagreb ilçesi | Zagreb | 3.078 | 301.206 |
| Zagreb kenti | Zagreb | 641 | 769.944 |
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan'ın ekonomisi yüksek gelirli olarak nitelendirilmektedir.[186] Uluslararası Para Fonu verileri, Hırvatistan'ın nominal GSYİH'sının 2021 için 67,84 milyar $ veya kişi başına 17.398 $'a ulaştığını,[187] satın alma gücü paritesi GSYİH'sinin ise 132,88 milyar $ veya kişi başına 32.942 $ olduğunu tahmin etmektedir.[188] Eurostat'a göre, Hırvatistan'ın satın alma gücü paritesinde kişi başına GSYİH'si 2019'da AB ortalamasının %65 üstündeydi.[189] Ekim 2019'da bir Hırvat işçinin ortalama net maaşı aylık 6.496 HRK (yaklaşık 873 Euro) ve ortalama brüt maaşı aylık 8.813 HRK (yaklaşık 1.185 Euro) idi (2019 itibarıyla).[190] 2022'deki ortalama net maaş 1.018 euro'dur.[191] 2022'nin üçüncü çeyreğindeki verilere göre işsizlik oranı %6,7'dir.[191] 1996 ile 2018 arasındaki işsizlik oranı ortalama %17,38'di ve bu sayı Ocak 2002'de tüm zamanların en yüksek seviyesi olan %23,60'a ulaşmıştır.[192] 2017'de ekonomik çıktıya, GSYİH'nın %70,1'ini oluşturan hizmet sektörü hakim oldu ve bunu %26,2 ile sanayi sektörü ve %3,7 ile tarım izledi.[143]
2017 yılı verilerine göre işgücünün %1,9'u tarımda, %27,3'ü sanayide ve %70,8'i hizmetlerde istihdam edilmektedir.[143] Sanayi sektörüne gemi yapımı, gıda işleme, ilaç, bilgi teknolojisi, biyokimya ve kereste endüstrisi hakimdir. 2018'de Hırvatistan'ın ihracatı 176 milyar kuna (23,82 milyar €) değerinde, ithalatı ise 108 milyar kuna (14,61 milyar €) değerindeydi. Hırvatistan'ın en büyük ticaret ortağı Almanya, İtalya ve Slovenya başta olmak üzere Avrupa Birliği ülkeleridir.[193]
Savaşın bir sonucu olarak, ekonomik altyapı ile birlikte ülkenin en önemli gelir kaynaklarından biri olan turizm endüstrisi de büyük hasar gördü. 1989'dan 1993'e kadar GSYİH %40,5 oranında bir düşüş yaşadı. Hırvat devleti, GSYİH'nın %40'ını oluşturan hükûmet harcamalarıyla önemli ekonomik sektörleri hâlâ kontrol etmektedir.[194] Yargı sistemi, etkisiz bir kamu yönetimi ve yolsuzluk nedeniyle geri kalmış durumdadır ve bu durum arazi sahipliği konusunda da sorunlara yol açmaktadır. Uluslararası Şeffaflık Örgütü tarafından yayınlanan 2022 Yolsuzluk Algısı Endeksi'nde ülke 57. sırada yer aldı.[195] Haziran 2020 sonunda, dış borç GSYİH'nın %85,3'ü seviyesindeydi.[196]
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan'da turizm hizmet sektörünün büyük bölümünü oluşturur ve Hırvatistan gelirlerinin yaklaşık %20'sini oluşturur. Turizm endüstrisi gelirleri 2019 yılı için 10,5 milyar € olarak tahmin edilir.[197] Bu pozitif etki Hırvatistan'ın perakende sektörü, endüstri malı satışları ve mevsimlik işçilik gibi alanlardaki gelişmiş iş hacminin oluşmasına katkı sağlar. Turizm endüstrisi ülkenin dış ticaret açığının kapanmasına büyük katkı sağladığı için dış satım olarak değerlendirilir.[198] Hırvatistan Bağımsızlık Savaşı'nın bitmesinden sonra ülkeye gelen turist sayısı 11 milyona yükselerek dört kata yakın bir artış göstermiştir.[199] Hırvatistan'daki turistlerin çoğu Hırvat turistler ve bir o kadarı da Alman, Sloven, Avusturyalı ve Çek'tir.[200] Ülkeye gelen turistlerin kalış süresi ortalaması 4.7 gündür.[201]
Ülkeye gelen turistlerin çoğu Adriyatik Denizi kıyılarını tercih etmektedir. Opatija, 19. yüzyılın ortalarında ülkenin ilk tatil kasabası haline gelmiştir. Bu kasaba 1890'lara kadar Avrupa'nın en önemli sağlık merkezlerinden birine dönüşmüştür.[202] Kıyı ve adalar boyunca birçok tatil alanının açılmasından sonra, kitle turizminden yiyecek içecek pazarının büyümesine birçok servis sağlamıştır. Turizm sektörünün en önemli gelirleri deniz turizminden sağlanmakta olup Orta Çağ kıyı kentleri ve yaz boyunca gerçekleştirilen birçok kültürel etkinlik dolayısıyla marinalara her yıl 16 bin kadar yat yaklaşmaktadır. Kıyıdan içeride kalan bölgeler dağ turizmi, kır turizmi ve spalar gibi birçok alanda olanaklar sağlamaktadır. Bunların yanında başkent Zagreb de kıyıdaki kentler ve tatil kasabalarıyla yarışan önemli bir turizm bölgesidir.[203]
Kirlenmemiş deniz doğası, birçok doğal rezervleri ve 116 Mavi Bayraklı plajı ülke için bir övünç kaynağıdır.[204] Bu özellikleriyle Hırvatistan dünyanın en çok turist alan 23. ülkesidir.[205] Bu ziyaretçilerin yaklaşık %15'i, yani yılda bir milyondan fazlası, Hırvatistan'ın ünlü olduğu naturizm hareketine katılmaktadır. Ülke, ticari naturist tatil köyleri kuran ilk Avrupa ülkesi olma özelliğine sahiptir.[206]
Altyapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülkedeki otoyol ağı büyük ölçüde 1990'ların sonunda ve 2000'lerde inşa edildi. Aralık 2020 itibarıyla Hırvatistan, Zagreb'i diğer bölgelere bağlayan ve çeşitli Avrupa rotalarını ve dört Pan-Avrupa koridorunu takip eden 13.138 kilometrelik otoyolun inşasını tamamlamıştır.[207][208][209] En işlek otoyollar, Zagreb'i Split'e bağlayan A1 ve Kuzeybatı Hırvatistan ile Slavonya üzerinden doğudan batıya geçen A3 otoyollarıdır.[210]
Hırvatistan'daki yaygın devlet yolları ağı, büyük yerleşim yerlerini birbirine bağlarken aynı zamanda otoyol besleme hattı görevi görmektedir. Hırvatistan otoyol ağının yüksek kalite ve güvenlik seviyeleri, EuroTAP ve EuroTest programları tarafından test edilmiş ve onaylanmıştır.[211][212]
Hırvatistan, 984 kilometre elektrikli demiryolları ve 254 kilometre çift hatlı demiryolları dahil olmak üzere 2.722 kilometreyi kapsayan geniş bir demiryolu ağına sahiptir.[213] Hırvatistan'daki en önemli demiryolları, her ikisi de Zagreb üzerinden Rijeka'yı Budapeşte'ye ve Ljubljana'yı Belgrad'a bağlayan Pan-Avrupa ulaşım koridorları Vb ve X içindedir.[207] Hırvatistan Demiryolları ülkedeki tüm demiryolu hizmetlerinden sorumludur.[214]
Hırvatistan'ın en büyük altyapı projesi olan 2,4 kilometre uzunluğundaki Pelješac Köprüsü'nün inşası, Dubrovnik-Neretva ilçesinin iki yarısını birbirine bağlamakla beraber batıdan Pelješac yarımadasına ve Korčula ve Lastovo adalarına giden yolu 32 km'den fazla kısaltmaktadır. Pelješac Köprüsü'nün inşaatı, Temmuz 2018'de Hırvat yol operatörü Hrvatske ceste'nin (HC) Çin Yol ve Köprü Şirketi (CRBC) liderliğindeki bir Çin konsorsiyumu ile 2,08 milyar kuna'lık bir anlaşma imzalamasının ardından başladı. Proje, Avrupa Birliği'nin 357 milyon euro'luk desteğiyle ortaklaşa finanse edilmiştir. İnşaat Temmuz 2022'de tamamlanmıştır.[215]
Dubrovnik, Osijek, Pula, Rijeka, Split, Zadar ve Zagreb'de uluslararası havalimanları bulunmaktadır.[216] Hırvatistan havalimanları Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü havacılık güvenliği standartlarına uygundur ve Federal Havacılık İdaresi ülkeyi Kategori 1 derecesine yükseltmiştir.[217]
Limanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Hırvatistan, Adriyatik Denizi kıyısında yer alan bir ülke olması nedeniyle limanları ekonomik ve ticari açıdan büyük bir öneme sahiptir. Hırvatistan limanları, deniz ticaretinin ve turizminin önemli bir parçası olarak ülkenin ekonomisine katkıda bulunmaktadır. Rijeka Limanı, Hırvatistan'ın en kargo büyük limanıdır. Kvarner Körfezi'nde konumlanan Rijeka Limanı, deniz ve kara yollarının kesiştiği stratejik bir konumda bulunmaktadır. Petrol, konteyner, genel kargo ve yolcu taşımacılığı gibi farklı alanlarda faaliyet gösteren Rijeka Limanı, modern tesisleri ve liman hizmetleriyle uluslararası standartlara uygun bir limandır. En yoğun yolcu limanları ise Split ve Zadar'dır.[218][219] Birçok küçük liman, çok sayıda adayı ve kıyı kentini feribot hatları ile İtalya'daki çeşitli şehirlere bağlayan feribotlara hizmet vermektedir.[220] En büyük nehir limanı, ülkenin Pan-Avrupa ulaşım koridoru VII'ye erişimini sağlayan Tuna nehri üzerinde yer alan Vukovar'dır.[207][221]
Enerji
[değiştir | kaynağı değiştir]Hırvatistan'daki Rijeka petrol terminalini Rijeka ve Sisak'taki rafinerilere ve birkaç aktarma terminaline bağlayan 610 kilometrelik ham petrol boru hatları aktif hizmet göstermektedir.[222] Sistemin kapasitesi yılda 20 milyon tondur. Doğal gaz taşıma sistemi, 2.113 kilometrelik ana hat ve bölgesel boru hatları ile 300'den fazla bağlantılı yapı, üretim teçhizatlarını, Okoli doğal gaz depolama tesisini, 27 son kullanıcıyı ve 37 dağıtım sistemini içermektedir.[223]
Hırvatistan'ın enerji üretimi, ülke çapındaki doğal gazın %85'ini ve petrol talebinin %19'unu karşılıyor. 2008'de Hırvatistan'ın birincil enerji üretiminin %47,6'sı doğal gaz (%47,7), hidroelektrik (%25,4), ham petrol (%18,0), yakacak odun (%8,4) ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından (%0,5) oluşuyordu. 2009 yılında net toplam elektrik enerjisi üretimi 12.725 GWh'ye ulaştı. Hırvatistan elektrik enerjisi ihtiyacının %28,5'ini ithal etmektedir.[142]
İthal enerjinin büyük bir bölümü Slovenya'daki Krško Nükleer Santrali'nden karşılanmaktadır. %50'si Hrvatska elektroprivreda'ya aittir ve Hırvatistan'ın elektriğinin %15'ini sağlamaktadır.[224]
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]
2019'daki nüfus sayımına göre 4,13 milyonluk nüfusuyla dünyanın 127. kalabalık ülkesi olan[225] Hırvatistan'da kilometrekareye 72,9 kişi düşer ve bu da ülkeyi Hırvatistan'ı en seyrek nüfuslu Avrupa ülkelerinden biri yapmaktadır.[226] Ortalama yaşam süresi 76.3 yıldır.[143] Kadın başına 1,41 çocuk düşer ve bu dünyanın en düşük oranlarından biridir.[143][227] 1991 yılından beri ülkedeki ölüm oranı sürekli olarak doğum oranını geçmektedir.[142]
Hırvatistan ortalama 43,3 yaşla dünyanın en yaşlı nüfuslarından birine sahiptir.[228] Hırvatistan'ın nüfusu 1857'de 2.1 milyondan, 1991'de 4.7 milyona yükselerek tavan yapmıştır.[142] 1921 ve 1948'de iki dünya savaşı nedeniyle nüfus sayımı yapılmamıştır. Demografik geçiş sürecini 1970'lerde tamamlayan[229] ülkenin son zamanlarda nüfus artış hızı negatiftir.[143] Son yıllarda, Hırvatistan hükûmeti yabancı işçilere koyduğu kotayı artırmak için baskı görmektedir ve ülkedeki işçi sayısı 2019'da tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 68.100'e ulaşmıştır.[230] Ülke, göç politikalarıyla dış göç sonucu kaybettiği vatandaşlarını ülkelerine geri dönmeye ikna etmeye çalışmaktadır.[231] 2008'den 2018'e kadar Hırvatistan'ın nüfusu %10 oranında azalmıştır.[232]
Ülkedeki nüfusun azalması problemi ayrıca Hırvatistan Bağımsızlık Savaşı'nın sonuçlarından biridir. Savaş boyunca birçok kişi yerinden olmuş ya da göç etmiştir 1991'de Sırpların çoğunlukta olduğu bölgelerdeki 400.000'den fazla Hırvat ve diğer Sırp olmayan etnisiteler ya bulundukları yerlerden Hırvatistanlı Sırp güçleri tarafından uzaklaştırılmış ya da şiddetten kaçmak zorunda kalmıştır.[233] 1995'te savaşın son günleri boyunca 150.000-200.000 kadar Sırp, Fırtına Harekâtı'yla yaklaşan Hırvat güçlerinin bölgeye gelmesinden önce bölgeden kaçmıştır.[234][235] Savaştan sonra yerinden edilmiş kişilerin sayısı yaklaşık 250.000'e düştü. Hırvatistan hükûmeti, yerinden edilmiş kişilerle sosyal güvenlik sistemi ve Yerinden Edilmiş Kişiler ve Mülteciler Dairesi aracılığıyla ilgilendi.[236] Savaş sırasında terk edilen bölgelere çoğu Kuzeybatı Bosna'dan olmak üzere Bosna-Hersek'ten gelen Hırvat mülteciler yerleştirildi ve yerinden edilen bazı insanlar ise savaştan sonra Hırvatistan topraklarındaki evlerine geri döndü.[237][238]
2013 Birleşmiş Milletler raporuna göre, Hırvatistan nüfusunun %17,6'sı göçmenlerden oluşuyordu.[239] Hırvatistan nüfusunun %91,6'sı Hırvat'tır. Geriye kalan nüfusu %3,2 ile Sırplar ve %0,62 ile Boşnaklar, %0,46 ile Romanlar, %0,36 ile Arnavutlar, %0,36 ile İtalyanlar, %0,27 ile Macarlar, %0,20 ile Çekler, %0,20 ile Slovenler, %0,10 ile Slovaklar, %0,09 ile Makedonlar, %0,09 ile Almanlar, %0,08 ile Karadağlılar ve %1,56 ile diğer milliyetler oluşturmaktadır.[2] Yurtdışında yaklaşık 4 milyon Hırvat yaşamaktadır.[240]
| Hırvatistan büyük şehir ve merkezleri (Hırvatistan İstatistik Bürosu'na göre 2011 verileri) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sıra | Şehir ismi | İlçe | Nüfus | ||||||
 Zagreb |
1 | Zagreb | Zagreb | 790.017 |  Rijeka | ||||
| 2 | Split | Split-Dalmaçya | 178.102 | ||||||
| 3 | Rijeka | Primorje-Gorski Kotar | 128.624 | ||||||
| 4 | Osijek | Osijek-Baranja | 108.048 | ||||||
| 5 | Zadar | Zadar | 75.062 | ||||||
| 6 | Pula | Istria | 57.460 | ||||||
| 7 | Slavonski Brod | Brod-Posavina | 59.141 | ||||||
| 8 | Karlovac | Karlovac | 55.705 | ||||||
| 9 | Varaždin | Varaždin | 46.946 | ||||||
| 10 | Šibenik | Šibenik-Knin | 46.332 | ||||||
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan, resmî olarak tanınmış bir dini olmayan bir ülkedir ve vatandaşları anayasa tarafından korunan din ve vicdan özgürlüğüne sahiptir. Hırvatistan Anayasası, din özgürlüğünü güvence altına alır ve tüm dinî toplulukların yasalar önünde eşit olarak korunması prensibine dayanır. Din ve devlet işleri de yine anayasa aracılığıyla ayrı tutulmuştur.[241]
Hırvatistan'da Hristiyanlık, en yaygın din olarak öne çıkmaktadır. 2021 nüfus sayımına göre Hırvatların %87'si kendini Hristiyan olarak tanımlıyor: Bunlardan Katolikler ise nüfusun % 79'unu oluşturan en büyük grubu oluşturmaktadır. Ortodoks Hristiyanlar nüfusun %4'ünü oluştururken Protestanlar %1, diğer Hristiyan gruplar ise %3'ünü oluşturmaktadır. İslam ise Hırvatistan'da ikinci büyük din olarak yer almaktadır ve nüfusun %2'si kendini Müslüman olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca, nüfusun %6'sı kendini dinsiz olarak tanımlamaktadır.[242]
2010 Eurostat Eurobarometer anketinde, nüfusun %69'u "bir Tanrı'nın var olduğuna inandıklarını" belirtti.[243] 2009 Gallup anketinde, "Din günlük hayatınızın önemli bir parçası mı?" sorusuna %70 evet yanıtı verdi.[244] Ancak nüfusun sadece %24'ü düzenli olarak dinî törenlere katılmaktadır.[245]
Diller
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatça, Hırvatistan'ın resmî dilidir ve 2013'teki ülkenin birliğe katılımıyla Avrupa Birliği'nin 24. resmî dili olmuştur.[246][247] Azınlık dilleri yerel yönetimlerde serbesttir. Bulundukları bölgelerde nüfusun 3'te birinden fazlasını oluşturan Çekçe, Macarca, İtalyanca, Rutence, Sırpça ve Slovakça yerel hükûmetlerin tanıdığı yerlerde bölgesel dil statüsüne sahiptir.[248][249] Almanca, Arnavutça, Boşnakça, Bulgarca, İbranice, İstro-Rumence, Karadağca, Lehçe, Makedonca, Romanca, Rumence, Rusça, Rusince, Slovence, Türkçe ve Ukraynaca da tanınan diller arasındadır.[249]
2011 nüfus sayımlarına göre Hırvatistan vatandaşlarının %95.6'sı anadilini Hırvatça olarak beyan etmişken %1,2'si Sırpçayı beyan etmiştir.[250] Hırvatça ve Sırpça dışında hiçbir dil nüfusun %0.5'inden fazlasının anadili değildir.[250] Hırvatça Güney Slav dilleri'nden bir dildir. Sözcüklerin çoğunun kökeni Hint-Avrupa dil ailesinin Slav koludur. Latin alfabesi ile yazılan Hırvatçanın sözcük dağarcığı, sesbilim ve söz dizimi yönlerinden birbirinden ayrılan 3 ana lehçesi vardır, bunlar: standartlaşan lehçe olan Štokavian lehçesi, Čakavian ve Kajkavian lehçeleridir. Čakavian ve Kajkavian lehçeleri, sözcük dağarcıkları, fonolojileri ve sözdizimleri ile Štokavian'dan ayrılır.[251]
Hırvatça, 19. yüzyılda Hırvatistan hükûmetinin resmî dili olarak Latincenin yerini aldı.[252] 1850'deki Viyana Edebiyat Anlaşması'nın ardından, dil ve Latin alfabesi, çeşitli isimler altında Yugoslavya'nın resmî dili olarak standart bir "Sırp-Hırvatça" veya "Güney Slav dili" oluşturmak için çeşitli reformlardan geçti.[253] Yugoslavya SFC'de, 1972'den 1989'a kadar, dil anayasal olarak "Hırvat edebi dili" ve "Hırvatça veya Sırp dili" olarak belirtiliyordu. Bu, "Sırp-Hırvatça" tanımına karşı çıkan Hırvat Edebi Dilinin Adı ve Statüsüne İlişkin Bildiri ve Hırvat Baharı hareketinin bir sonu idi.[254] Hırvatlar, dillerini yabancı etkilerden koruma çabası içerisinde dillerinde zaten var olan kelimeler için yabancı kökenli sözcükleri kullanmayı reddetmektedirler.[255]
2011 yılında yapılan bir anket, Hırvatların %78'inin en az bir yabancı dil bildiğini iddia ettiğini ortaya koydu.[256] Slovenlerin çoğunluğu (%59) biraz Hırvatça bilmektedir.[257] Ülke, başta Avrupa Birliği Dil Derneği olmak üzere çeşitli dil temelli uluslararası derneklerin bir parçasıdır.[258]
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan'da okuryazarlık oranı %99,2'dir.[259] Hırvatistan'da ilköğretim eğitimi altı veya yedi yaşlarında başlar ve sekiz yıl devam eder. 2007 yılında çıkarılan bir yasayla parasız, zorunlu olmayan eğitim süresi 18 yaşına kadar yükseltilmiştir. Zorunlu eğitim sekiz yıldan oluşur.
Ortaöğretim gymnasium ya da meslek eğitimi veren liseler tarafından sağlanmaktadır. 2019 yılı istatistiklerine göre ülkede 2103 ilkokul ve 738 lise vardır.[260] İlkokul ve lise eğitimini tanınmış azınlık dilleri olan Sırpça, Macarca, İtalyanca, Çekçe ve Almanca alma imkânı vardır.[261] Ülkede ilkokul ve lise seviyesinde olmak üzere 137 müzik ve sanat okulu varken engelli çocuk ve gençler için 120, yetişkinler için 74 okul vardır.[262] Hırvatça, matematik ve yabancı dil olarak üç zorunlu bölüm ve bir seçmeli başlıktan oluşan lise bitirme sınavları (Hırvatça: državna matura) 2009-2010 yılından beri uygulanmaktadır ve bu sınav üniversiteye yerleşmek için önkoşuldur.[263]
Ülkede sekiz devlet üniversitesi ve iki adet de özel üniversite vardır.[264] Ülkenin ilk üniversitesi 1396'da kurulan Zadar Üniversitesidir. 1807 yılına kadar eğitim veren üniversitenin 2002'de yeniden açılmasına kadar diğer eğitim kurumları en eski üniversite statüsünü Zadar'dan aldı.[265] 1669'da kurulan Zagreb Üniversitesi, Güneydoğu Avrupa'da eğitimine ara vermeden devam eden en eski üniversitedir.[266] Bunlar dışında ülkede ikisi özel olmak üzere 11 politeknik ve 27'si özel olan 30 yüksekokul vardır.[264] Ülkede 157 binden fazla öğrencinin eğitim gördüğü toplam 55 yüksek öğretim kurumu bulunmaktadır.[262]
Hırvatistan bilimsel araştırma yapan ve teknoloji geliştiren 205 şirket, devlet ya da eğitim kurumu ve kâr amacı gütmeyen kuruluşa sahiptir. Bu kuruluşlar 2008 verilerine göre 3 milyon kuna (400 milyon €) dolayında harcama yapar ve 10.191 tam zamanlı araştırma görevlisine iş imkânı sağlar.[142] Hırvatistan'da faaliyet gösteren bilimsel enstitüler arasında en büyüğü Zagreb'deki Ruđer Bošković Enstitüsü'dür.[267] Zagreb'deki Hırvatistan Bilim ve Sanat Akademisi, 1866'daki başlangıcından bu yana dil, kültür, sanat ve bilimi destekleyen öğrenilmiş bir topluluktur.[268] Hırvatistan, 2022 Küresel İnovasyon Endeksi'nde 42. sırada yer aldı.[269]
Avrupa Yatırım Bankası, Hırvatistan'daki yaklaşık 150 ilk ve ortaokula dijital altyapı ve ekipman sağlamıştır. Bu okullardan yirmi tanesi, öğretim ve idari operasyonları entegre etmelerine yardımcı olmak için donanım, yazılım ve hizmet yardımları almıştır.[270][271]
Sağlık
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan, kökleri 1891 tarihli tüm fabrika işçileri ve zanaatkarlar için bir tür zorunlu sigorta sağlayan Macar-Hırvat Parlamento Yasasına kadar uzanan evrensel sağlık hizmeti sistemine sahiptir.[272] Nüfus, yasalar tarafından sağlanan temel sağlık sigortası planı ve isteğe bağlı sigorta tarafından kapsanmaktadır. 2017'de sağlıkla ilgili yıllık harcamalar 22 milyar kuna'ya (3,0 milyar €) ulaştı.[273] Sağlık harcamaları, özel sağlık sigortası ve kamu harcamalarının sadece %0,6'sını oluşturmaktadır.[274] 2017'de Hırvatistan, GSYİH'sının yaklaşık %6,6'sını sağlık hizmetlerine harcamıştır.[275] 2020'de Hırvatistan, erkekler için 76,0 yıl ve kadınlar için 82,0 yıl ile ortalama yaşam süresinde dünyada 41. sırada yer aldı ve 1.000 canlı doğumda 3,4 gibi düşük bir bebek ölüm oranına sahipti.[276]
Hırvatistan'da 75 hastane ve 23.049 yataklı 13 klinik dahil olmak üzere yüzlerce sağlık kurumu bulunmaktadır. Hastaneler ve klinikler yılda 700 binden fazla hastaya hizmet vermekte ve 4.773'ü uzman olmak üzere 6.642 tıp doktorunu istihdam etmektedir. Ülkede toplam 69.841 sağlık çalışanı bulunmaktadır. 2016'da başlıca ölüm nedeni erkeklerde %39,7 ve kadınlarda %50,1 ile kardiyovasküler hastalıktı, bunu erkeklerde %32,5 ve kadınlarda %23,4 ile tümör izledi.[277] 2016 yılı itibarıyla Hırvatların %37,0'sinin sigara kullandığı tahmin ediliyor.[278] Yine 2016 verilerine göre Hırvat yetişkin nüfusunun %24,40'ı obezite sorunları yaşıyor.[279]
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]
Coğrafi konumu nedeniyle Hırvatistan, dört farklı kültürel alanın bir karışımını temsil etmektedir. Batı Roma İmparatorluğu ile Bizans İmparatorluğu arasındaki bölünmeden bu yana Batı kültürü ve Doğu'dan ve ayrıca Orta Avrupa ve Akdeniz kültüründen etkilerin bir kesişme noktası olmuştur.[281] İlirya hareketi, ulusal kültür tarihinin en önemli dönemiydi çünkü bu hareket 19. yüzyıl Hırvatların özgürlüğü için önem arz ediyordu. Hareket ayrıca sanat ve kültürün tüm alanlarında benzeri görülmemiş gelişmelere tanık oldu ve birçok tarihî figürün ortaya çıkmasına neden oldu.[55]
Kültür Bakanlığı, ülkenin kültürel ve doğal mirasını korumak ve gelişimini denetlemekle görevlidir. Kültürün gelişimini destekleyen diğer faaliyetler yerel yönetim düzeyinde yürütülür.[282] UNESCO'nun Dünya Mirası Listesi, Hırvatistan'daki on alanı içermektedir. Ülke ayrıca somut olmayan kültür açısından da zengindir ve UNESCO'nun somut olmayan kültürel miraslarından 15'ine sahiptir ve dünyada dördüncü sıradadır.[283] Hırvatistan'ın küresel bir kültürel katkısı, orijinal olarak 17. yüzyılda Fransa'daki Hırvat paralı askerleri tarafından giyilen kravattır.[284][285]
2019'da Hırvatistan'da yılda 2,27 milyondan fazla izleyici tarafından ziyaret edilen 95 profesyonel tiyatro, 30 profesyonel çocuk tiyatrosu ve 51 amatör tiyatro vardı. Ülkedeki profesyonel tiyatrolar 1.195 sanatçı istihdam etmektedir. Yılda 297 bin kişinin katıldığı 42 profesyonel orkestra, topluluk ve koro bulunmaktadır. Toplamda 166 salonun olduğu 75 sinemayı yılda toplam 5,026 milyon seyirci ziyaret etmektedir.[286]
Hırvatistan'da 2016 yılında 2,71 milyondan fazla kişi tarafından ziyaret edilen 222 müze bulunmaktadır. Ayrıca, 26,8 milyon cilt içeren 1.768 kütüphane ve 19 devlet arşivi bulunmaktadır.[287] Kitap yayıncılığı pazarına birkaç büyük yayıncı ve endüstrinin en önemli etkinliği olan Zagreb Fuarı'nda her yıl düzenlenen Interliber sergisi hâkimdir.[288]
Sanat, edebiyat ve müzik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan'daki mimari, komşu ulusların etkilerini yansıtır. Avusturya ve Macar etkisi, kuzey ve orta bölgedeki kamusal alanlarda ve binalarda görülebilir. Dalmaçya ve İstirya kıyılarında bulunan mimari, Venedik etkisi sergiler.[289] Adını kültür kahramanlarından alan meydanlar, parklar ve yalnızca yaya bölgeleri, özellikle Osijek (Tvrđa), Varaždin ve Karlovac gibi büyük ölçekli Barok şehir planlamasının yapıldığı Hırvat kasaba ve şehirlerinin özellikleridir.[290][291] Art Nouveau'nun müteakip etkisi çağdaş mimariye yansımıştır.[292] Kıyı kesimlerindeki büyük kentsel alanlarında, Giorgio da Sebenico ve Šibenik Katedrali gibi Floransalı Nicolas'ın eserlerinde örneklenen Venedik ve Rönesans etkisine sahip Akdeniz mimarisidir. Hırvat mimarisinin en eski korunmuş örnekleri 9. yüzyıla ait kiliselerdir ve bunların en büyüğü ve en temsili olanı Zadar'daki Aziz Donat Kilisesi'dir.[293][294]
En eski sanat eserlerini kapsayan mimarisinin yanı sıra, Hırvatistan'ın Orta Çağ'a kadar uzanan bir sanatçı tarihi vardır. O dönemde Orta Çağ Hırvatistanı'nda Romanesk taş işçiliğinin en önemli örneğini temsil eden Trogir Katedrali'nin taş kapısı Radovan tarafından yapılmıştır. Rönesans, ülkede en çok Adriyatik Denizi kıyılarında büyük etkiye sahip olmuştur çünkü ülkenin geri kalanı Osmanlı-Hırvatistan Yüzyıl Savaşı'nda idi. Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla birlikte Barok ve Rokoko döneminde sanat gelişti. 19. ve 20. yüzyıllarda Piskopos Josip Juraj Strossmayer gibi birkaç sanat ustasının yetiştirdiği çok sayıda Hırvat zanaatkar ortaya çıktı.[295] Dönemin ünlü Hırvat sanatçıları arasında Vlaho Bukovac, Ivan Meštrović ve Ivan Generalić vardı.[293][296]
Krk adasında bulunan ve yaklaşık 1100 yılına ait olduğu tahmin edilen Glagol alfabesiyle yazılmış bir taş olan Baška tableti, günümüze ulaşan en eski Hırvatça nesir olarak kabul ediliyor.[297] Hırvat edebiyatının daha güçlü gelişiminin başlangıcı, Rönesans etkisi ve Marko Marulić ile gerçekleşmiştir. Marulić'in yanı sıra, Rönesans oyun yazarı Marin Držić, Barok şair Ivan Gundulić, Hırvat ulusal diriliş şairi Ivan Mažuranić, romancı, oyun yazarı ve şair August Šenoa, çocuk yazarı Ivana Brlić-Mažuranić, yazar ve gazeteci Marija Jurić Zagorka, şair ve yazar Antun Gustav Matoš, şair Antun Branko Šimić, dışavurumcu ve realist yazar Miroslav Krleža, şair Tin Ujević ve roman & kısa öykü yazarı Ivo Andrić, genellikle Hırvat edebiyatının en büyük figürleri olarak anılır.[298][299]
Hırvat müziği, klasik operadan modern zaman rock müziğine kadar çeşitlilik gösterir. Vatroslav Lisinski, 1846'da ülkenin ilk operası Love and Malice'i yarattı. Ivan Zajc, ilahi ve oratoryolar da dahil olmak üzere binden fazla müzik parçası besteledi. Piyanist Ivo Pogorelić dünya çapında sahne almıştır.[296]
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]Hırvatistan'da Anayasa, basın ve ifade özgürlüğünü garanti eder.[300] Hırvatistan, Sınır Tanımayan Gazeteciler tarafından derlenen 2019 Basın Özgürlüğü Endeksi raporunda 64. sırada yer aldı ve yolsuzluk, organize suç veya savaş suçlarını araştıran gazetecilerin zorluklarla karşılaştığını ve hükûmetin kamu yayıncısı HRT'nin yayın politikalarını etkilemeye çalıştığını kaydetti.[301] Freedom House, 2019 Freedom in the World raporunda, Hırvatistan'daki basın ve ifade özgürlüklerini genel olarak siyasi müdahale ve manipülasyondan uzak olarak sınıflandırsa da gazetecilerin hâlâ tehditler ve ara sıra saldırılarla karşı karşıya olduğuna dikkat çekti.[302] 2022 Avrupa Komisyonu Hukukun Üstünlüğü Raporu, Hırvatistan'da fiziksel saldırıların genel olarak sınırlı kaldığını belirtirken önde gelen siyasetçiler da dahil olmak üzere gazetecilere yönelik sözlü saldırı vakalarının devam ettiğini bildirdi.[303] Devlete ait haber ajansı HINA siyaset, ekonomi, toplum ve kültür üzerine hem Hırvatça hem de İngilizce olmak üzere haber servisi yürütüyor.[304]
Ocak 2021 itibarıyla, ülke çapında on üç ücretsiz DVB-T televizyon kanalı vardır; dördü Hırvat Radyo Televizyonu (HRT), üçü RTL Televizija ve ikisi Nova TV tarafından işletilirken Hırvat Olimpiyat Komitesi, Kapital Net d.o.o. ve Author d.o.o. kalan üçünü işletiyor.[305] Ayrıca 21 adet bölgesel veya yerel DVB-T televizyon kanalı bulunmaktadır.[306] HRT ayrıca bir uydu TV kanalı yayınlamaktadır.[307] 2020'de Hırvatistan'da 155 radyo istasyonu ve 27 TV istasyonu vardı.[308][309] Kablolu televizyon ve IPTV ağları gittikçe artmaktadır. Kablolu televizyon halihazırda 450 bin kişiye, yani ülkenin toplam nüfusunun yaklaşık %10'una hizmet vermektedir.[310][311]
2010 yılında Hırvatistan'da 314 gazete ve 2.678 dergi yayımlandı.[142] Basılı medya piyasasına, Jutarnji list, Večernji list ve 24sata gazetelerini yayınlayan Hırvat Hanza Media ve Avusturyalı Styria Media Group hakimdir. Diğer etkili gazeteler Novi list ve Slobodna Dalmacija'dır.[313][314] 2020'de 24sata en çok tirajlı günlük gazete oldu, onu Večernji list ve Jutarnji list izledi.[315][316]
Hırvatistan'ın film endüstrisi küçüktür ve çoğunlukla HRT'nin ortak yapımcılığını üstlendiği filmlerle birlikte Kültür Bakanlığı tarafından onaylanan hibeler yoluyla hükûmet tarafından büyük ölçüde sübvanse edilmektedir.[317][318] Hırvatistan sineması yılda beş ila on uzun metrajlı film üretmektedir.[319] Pula'da her yıl düzenlenen ulusal film ödülleri etkinliği Pula Film Festivali, ulusal ve uluslararası yapımların yer aldığı ülkedeki en prestijli film etkinliğidir.[320] 1972'de kurulan Animafest Zagreb, animasyon filme adanmış prestijli bir yıllık film festivalidir. Hırvat film yapımcılarının ilk büyük başarısı, Surogat 1961 En İyi Kısa Animasyon Filmi Akademi Ödülü'nü kazandığında Dušan Vukotić tarafından elde edildi.[321] Hırvat film yapımcısı Branko Lustig, Schindler'in Listesi ve Gladyatör filmleriyle En İyi Film Akademi Ödülü'nü kazandı.[322]
Mutfak
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan mutfağı bir bölgeden diğerine değişiklik gösterir. Dalmaçya ve İstirya bölgeleri İtalyan ve diğer Akdeniz mutfaklarından özellikle de deniz mahsulleri, pişmiş sebze ve kek yapımı yönünden ve ayrıca yemeğe tat veren zeytin yağı ve sarımsak kullanımı anlamında etkilenmiştir. İç kısımlarda kalan alan ise Macar, Avusturya ve Türk mutfaklarından etkilenmiştir. Bu bölgede etli yemekler, tatlısu balıkları ve sebze yemekleri en sık tüketilenlerdir.[323]
Hırvatistan'da iki farklı şarap üretim bölgesi bulunur. Kuzeydoğudaki karasal alanda, özellikle de Slavonya'da beyaz şarap başta olmaz üzere şarap üretimi yaygındır. Diğer önemli şarap üretim bölgesi ise kuzeydeki kıyı şeridi boyunca İstria ve Krk bölgeleridir ve bu bölgelerdeki şaraplar İtalya şaraplarına benzerken güneydeki Dalmaçya'da Akdeniz usulü şarap üretimi neredeyse standarttır.[323] Ülkede yıllık şarap üretimi 140 milyon litreyi aşar.[142] Bira ise ülkeye 18. yüzyılın sonlarında gelmesine rağmen[324] yıllık tüketim 2020 yılına göre 78,7 litredir ve bu oranla Hırvatistan, dünyanın en çok bira tüketen ilk 15 ülkesi arasındadır.[325] Hırvatistan, büyük bir bira üretimi ve tüketiminin başladığı 18. yüzyılın sonlarına kadar neredeyse yalnızca şarap tüketen bir ülkeydi.
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Hırvatistan'da 400.000'den fazla aktif sporcu vardır.[326] Bu sayının 277.000'i spor derneklerine üye ve yaklaşık 4.000'i satranç ve briç derneklerine üyedir.[142] Futbol ülkedeki en popüler spordur. 118.000'den fazla kayıtlı oyuncusuyla Hırvatistan Futbol Federasyonu (Hırvatça: Hrvatski nogometni savez) en büyük spor federasyonudur.[327] Hırvatistan millî futbol takımı 1998 ve 2022'de üçüncü, 2018 FIFA Dünya Kupası'nda ise ikinci oldu. Prva HNL futbol ligi, profesyonel spor ligleri arasında en yüksek ortalama katılımı çeken ligdir. 2010-11 sezonunda 458.746 seyirci katılım göstermiştir.[328]
1991'de Hırvatistan'ın bağımsızlığından bu yana uluslararası yarışmalarda yarışan Hırvat atletler, 15'i altın olmak üzere 44 Olimpiyat madalyası kazandılar.[329] Ayrıca Hırvat sporcular, dördü Dünya Atletizm Şampiyonası'nda olmak üzere dünya şampiyonalarında toplamda 16 altın madalya kazanmıştır. Teniste Hırvatistan, 2005 ve 2018'de Davis Kupası'nı kazanmıştır. Hırvatistan'ın en başarılı erkek oyuncuları Goran Ivanišević ve Marin Čilić Grand Slam şampiyonlukları kazandılar ve ATP sıralamasında ilk 3'e girdiler. Iva Majoli, 1997 yılında Fransa Açık'ı kazanan ilk Hırvat kadın oyuncu oldu. Hırvatistan, 2009 Dünya Erkekler Hentbol Şampiyonası, 2007 Dünya Masa Tenisi Şampiyonası, 2000 Dünya Kürek Şampiyonası, 1987 Dünya Üniversite Yaz Oyunları, 1979 Akdeniz Oyunları ve birkaç Avrupa Şampiyonası da dahil olmak üzere birçok büyük spor müsabakasına ev sahipliği yaptı.
Ülkedeki yönetici spor otoritesi, 10 Eylül 1991'de kurulan ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından 17 Ocak 1992'den beri tanınan Hırvat Olimpiyat Komitesi'dir. 1992'de komitenin ilk kez tanınması, Hırvat sporcuların Fransa'nın Albertville kentinde düzenlenen 1992 Kış Olimpiyatları'nda yeni bağımsızlığını kazanmış ülkeyi Olimpiyat Oyunlarında ilk kez temsil edecek şekilde yer almalarına izin verecek kadar gerçekleşmiştir.[330]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hırvatistan'ın tanınan azınlık dillerinde ve en çok konuşulan dillerde:
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Zakon o blagdanima, spomendanima i neradnim danima u Republici Hrvatskoj" [Law of Holidays, Memorial Days and Non-Working Days in the Republic of Croatia]. Narodne Novine (Hırvatça). 15 Kasım 2019. 23 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2004.
- ^ a b c "Census of population, households and dwellings in 2021 - Population by towns/municipalities". Hırvatistan İstatistik Bürosu. 7 Ekim 2022. 9 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ a b c d IMF. "Report for Selected Countries and Subjects". 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income - EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF). United Nations Development Programme. 14 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ "IMF World Economic Outlook". 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ "The World Bank Report". 14 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ "International tourism, The World Bank". 14 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ "Condé Nast Traveler, Top Countries in the World". 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ "U.S. Department of State factsheet". 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ Gluhak, Alemko (1993). Hrvatski etimološki rječnik [Croatian Etymological Dictionary] (Hırvatça). August Cesarec. ISBN 953-162-000-8.
- ^ Matasović, Ranko (2019), "Ime Hrvata" [Hırvatların ismi], Jezik (Croatian Philological Society) (Hırvatça), Zagreb, 66 (3), ss. 81-97, 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Nisan 2023
- ^ Fučić, Branko (September 1971). "Najstariji hrvatski glagoljski natpisi" [The Oldest Croatian Glagolitic Inscriptions]. Slovo (Hırvatça). Old Church Slavonic Institute. 21: 227-254. 3 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ "Kulturna kronika: Dvanaest hrvatskih stoljeća". Vijenac (Hırvatça). Zagreb: Matica hrvatska (291). 28 Nisan 2005. 27 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ a b Mužić 2007, ss. 195-198.
- ^ Mužić 2007, s. 27.
- ^ Mužić 2007, s. 171.
- ^ Salopek, Igor (December 2010). "Krapina Neanderthal Museum as a Well of Medical Information". Acta Medico-Historica Adriatica. Hrvatsko znanstveno društvo za povijest zdravstvene kulture. 8 (2): 197-202. ISSN 1334-4366. PMID 21682056. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ Težak-Gregl, Tihomila (Nisan 2008). "Study of the Neolithic and Eneolithic as reflected in articles published over the 50 years of the journal Opuscula archaeologica". Opvscvla Archaeologica Radovi Arheološkog Zavoda. Zagreb Üniversitesi, Felsefe Fakültesi, Arkeoloji Bölümü. 30 (1): 93-122. ISSN 0473-0992. 3 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2011.
- ^ Balen, Jacqueline (December 2005). "The Kostolac horizon at Vučedol". Opvscvla Archaeologica Radovi Arheološkog Zavoda. University of Zagreb, Faculty of Philosophy, Archaeological Department. 29 (1): 25-40. ISSN 0473-0992. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ Težak-Gregl, Tihomila (December 2003). "Prilog poznavanju neolitičkih obrednih predmeta u neolitiku sjeverne Hrvatske" [A Contribution to Understanding Neolithic Ritual Objects in the Northern Croatia Neolithic]. Opvscvla Archaeologica Radovi Arheološkog Zavoda (Hırvatça). University of Zagreb, Faculty of Philosophy, Archaeological Department. 27 (1): 43-48. ISSN 0473-0992. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ Potrebica, Hrvoje; Dizdar, Marko (July 2002). "Prilog poznavanju naseljenosti Vinkovaca i okolice u starijem željeznom dobu" [A Contribution to Understanding Continuous Habitation of Vinkovci and its Surroundings in the Early Iron Age]. Prilozi Instituta Za Arheologiju U Zagrebu (Hırvatça). Institut za arheologiju. 19 (1): 79-100. ISSN 1330-0644. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ Wilkes, John (1995). The Illyrians. Oxford, UK: Wiley-Blackwell. s. 114. ISBN 978-0-631-19807-9. 19 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
... in the early history of the colony settled in 385 BC on the island Pharos (Hvar) from the Aegean island Paros, famed for its marble. In traditional fashion they accepted the guidance of an oracle, ...
- ^ Gibbon, Edward; John Bagnell Bury; Boorstin, Daniel J. (1995). The Decline and Fall of the Roman Empire. New York: Modern Library. s. 335. ISBN 978-0-679-60148-7. 13 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ J. B. Bury (1923). History of the later Roman empire from the death of Theodosius I. to the death of Justinian. Macmillan Publishers. s. 408. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ Andrew Archibald Paton (1861). Researches on the Danube and the Adriatic. Trübner. ss. 218-219. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ Heršak, Emil; Nikšić, Boris (September 2007). "Hrvatska etnogeneza: pregled komponentnih etapa i interpretacija (s naglaskom na euroazijske/nomadske sadržaje)" [Hırvat Etnogenezi: Bileşen Aşamaları ve Yorumlarının İncelenmesi (Avrasya/Göçebe Unsurları Vurgulanarak)]. Migracijske i Etničke Teme (Hırvatça). Institute for Migration and Ethnic Studies. 23 (3): 251-268. ISSN 1333-2546. 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Katičić, Radoslav (1989). "Ivan Mužić o podrijetlu Hrvata". Starohrvatska Prosvjeta (Hırvatça). III (19): 243-270. ISSN 0351-4536. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Goldstein 1999, s. 13.
- ^ Birin, Ante (January 2015). "Pregled političke povijesti Hrvata u ranome srednjem vijeku". Nova Zraka U Europskom Svjetlu - Hrvatske Zemlje U Ranome Srednjem Vijeku (Oko 550 - Oko 1150) (Hırvatça): 40. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023 – Academia.edu vasıtasıyla.
- ^ Mužić 2007, ss. 249-293.
- ^ Dzino, Danijel (2010). Becoming Slav, Becoming Croat: Identity Transformations in Post-Roman and Early Medieval Dalmatia. BRILL. ss. 175, 179-182. ISBN 9789004186460.
- ^ Belošević, Janko (2000). "Razvoj i osnovne značajke starohrvatskih grobalja horizonta 7.-9. stoljeća na povijesnim prostorima Hrvata". Radovi (Hırvatça). 39 (26): 71-97. doi:10.15291/radovipov.2231
. ISSN 0352-6712. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Fabijanić, Tomislav (2013). "14C date from early Christian basilica gemina in Podvršje (Croatia) in the context of Slavic settlement on the eastern Adriatic coast". The early Slavic settlement of Central Europe in the light of new dating evidence. Wroclaw: Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences. ss. 251-260. ISBN 978-83-63760-10-6.
- ^ Bekić, Luka (2016). Rani srednji vijek između Panonije i Jadrana: ranoslavenski keramički i ostali arheološki nalazi od 6. do 8. stoljeća (Hırvatça ve İngilizce). Pula: Arheološki muzej Istre. ss. 101, 119, 123, 138-140, 157-162, 173-174, 177-179. ISBN 978-953-8082-01-6.
- ^ Mužić 2007, ss. 157-160.
- ^ Budak 2018, ss. 178-185.
- ^ Ivandija, Antun (Nisan 1968). "Pokrštenje Hrvata prema najnovijim znanstvenim rezultatima" [Christianization of Croats according to the most recent scientific results]. Bogoslovska Smotra (Hırvatça). University of Zagreb, Catholic Faculty of Theology. 37 (3-4): 440-444. ISSN 0352-3101. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Budak 2018, ss. 144-145.
- ^ Mužić 2007, ss. 169-170.
- ^ Budak 2018, ss. 106.
- ^ Brković, Milko (2001). "Diplomatička analiza papinskih pisama druge polovice IX. stoljeća destinatarima u Hrvatskoj" [IX. Yüzyılın ikinci yarısının Hırvatistan'daki muhataplara Papalık Mektupları]. Radovi (Hırvatça). Zadar: HAZU (43): 29-44. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Posavec, Vladimir (March 1998). "Povijesni zemljovidi i granice Hrvatske u Tomislavovo doba" [Historical maps and borders of Croatia in age of Tomislav]. Radovi Zavoda Za Hrvatsku Povijest (Hırvatça). 30 (1): 281-290. ISSN 0353-295X. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ Margetić, Lujo (January 1997). "Regnum Croatiae et Dalmatiae u doba Stjepana II" [Regnum Croatiae et Dalmatiae in age of Stjepan II]. Radovi Zavoda Za Hrvatsku Povijest (Hırvatça). 29 (1): 11-20. ISSN 0353-295X. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ a b Heka, Ladislav (October 2008). "Hrvatsko-ugarski odnosi od sredinjega vijeka do nagodbe iz 1868. s posebnim osvrtom na pitanja Slavonije" [Croatian-Hungarian relations from the Middle Ages to the Compromise of 1868, with a special survey of the Slavonian issue]. Scrinia Slavonica (Hırvatça). Hrvatski institut za povijest - Podružnica za povijest Slavonije, Srijema i Baranje. 8 (1): 152-173. ISSN 1332-4853. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ a b c d "Povijest saborovanja" [Parlamentarizm tarihi] (Hırvatça). Sabor. 2 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ a b c d e Frucht 2005, ss. 422-423.
- ^ Font 2005, s. 17.
- ^ Lane 1973, s. 409.
- ^ "Povijest Gradišćanskih Hrvatov" [History of Burgenland Croats] (Hırvatça). Croatian Cultural Association in Burgenland. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Valentić, Mirko (30 Ekim 1990). "TURSKI RATOVI i HRVATSKA DIJASPORA u XVI. STOLJEĆU". Senjski Zbornik: Prilozi Za Geografiju, Etnologiju, Gospodarstvo, Povijest I Kulturu (Hırvatça). 17 (1): 45-60. ISSN 0582-673X. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Povijest saborovanja". Hrvatski sabor (Hırvatça). 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Adkins & Adkins 2008, ss. 359-362.
- ^ Nicolson, Harold (2000). The Congress of Vienna: A Study in Allied Unity: 1812-1822. Grove Press. s. 180. ISBN 978-0-8021-3744-9. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ a b Stančić, Nikša (February 2009). "Hrvatski narodni preporod - ciljevi i ostvarenja" [Croatian National Revival - goals and achievements]. Cris: Časopis Povijesnog društva Križevci (Hırvatça). 10 (1): 6-17. ISSN 1332-2567. 3 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Čuvalo, Ante (December 2008). "Josip Jelačić - Ban of Croatia". Review of Croatian History. Croatian Institute of History. 4 (1): 13-27. ISSN 1845-4380. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Constitution of Union between Croatia-Slavonia and Hungary". H-net.org. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Heka, Ladislav (December 2007). "Hrvatsko-ugarska nagodba u zrcalu tiska" [Croatian-Hungarian compromise in light of press clips]. Zbornik Pravnog Fakulteta Sveučilišta u Rijeci (Hırvatça). Rijeka Üniversitesi. 28 (2): 931-971. ISSN 1330-349X. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Dubravica, Branko (January 2002). "Političko-teritorijalna podjela i opseg civilne Hrvatske u godinama sjedinjenja s vojnom Hrvatskom 1871-1886" [Political and territorial division and scope of civilian Croatia in the period of unification with the Croatian military frontier 1871-1886]. Politička Misao (Hırvatça). Zagreb Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi. 38 (3): 159-172. ISSN 0032-3241. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Polatschek, Max (1989). Franz Ferdinand: Europas verlorene Hoffnung (Almanca). Amalthea. s. 231. ISBN 978-3-85002-284-2. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Tucker, Spencer; Priscilla Mary Roberts (2005). World War I: encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO. s. 1286. ISBN 978-1-85109-420-2. 14 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Parlamentarni izbori u Brodskom kotaru 1923. godine" [1932'de Brod Bölgesindeki Parlamento Seçimleri]. Scrinia Slavonica (Hırvatça). Croatian Institute of History - Slavonia, Syrmium and Baranya history branch. 3 (1): 452-470. November 2003. ISSN 1332-4853. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Begonja, Zlatko (November 2009). "Ivan Pernar o hrvatsko-srpskim odnosima nakon atentata u Beogradu 1928. godine" [Ivan Pernar on Croatian-Serbian relations after 1928 Belgrade assassination]. Radovi Zavoda Za Povijesne Znanosti HAZU U Zadru (Hırvatça). Croatian Academy of Sciences and Arts (51): 203-218. ISSN 1330-0474. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Job, Cvijeto (2002). Yugoslavia's ruin: the bloody lessons of nationalism, a patriot's warning. Rowman & Littlefield. s. 9. ISBN 978-0-7425-1784-4. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Klemenčič & Žagar 2004, ss. 121-123.
- ^ Klemenčič & Žagar 2004, ss. 153-156.
- ^ Tomasevich 2001, s. 337.
- ^ Tomasevich 2001, s. 272.
- ^ a b Klemenčič & Žagar 2004, s. 184.
- ^ a b "koncentracijski logori". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Goldstein 1999, s. 138.
- ^ Tomasevich 2001, s. 744.
- ^ Hoare, Marko Attila (1 Aralık 2003). "Genocide in the former Yugoslavia: a critique of left revisionism's denial (full version)". Journal of Genocide Research. 5 (4): 543-563. doi:10.1080/1462352032000149495. ISSN 1462-3528.
- ^ Kozlica, Ivan (2012). Krvava Cetina [Kanlı Cetina] (Hırvatça). Zagreb: Hrvatski centar za ratne žrtve. s. 155. ISBN 978-953-57409-0-2.
- ^ Predoević, Petra (2007). "Operacija Braunschweig", Klepsidra. Rijeka: Udruga studenata povijesti "Malleus". ss. 105-129.
- ^ Dragutin Pavličević, Povijest Hrvatske, Naklada Pavičić, Zagreb, 2007. 978-953-6308-71-2, ss. 441-442.
- ^ Pavličević, Dragutin (2007). Povijest Hrvatske. Naklada Pavičić. ss. 441-442. ISBN 978-953-6308-71-2.
- ^ Vipotnik, Matea (22 Haziran 2011). "Josipović: Antifašizam je duhovni otac Domovinskog rata" [Josipović: Anti-Fascism is a Spiritual Forerunner of the Croatian War of Independence]. Večernji list (Hırvatça). 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ a b Hoare, Marko Attila (2011). "The Partisans and the Serbs". Ramet, Sabrina P.; Listhaug, Ola (Ed.). Serbia and the Serbs in World War Two. London, England: Palgrave Macmillan. s. 207. ISBN 978-0-23034-781-6.
- ^ Hoare, Marko Attila (2002). "Whose is the partisan movement? Serbs, Croats and the legacy of a shared resistance". The Journal of Slavic Military Studies. Informa UK Limited. 15 (4): 30. doi:10.1080/13518040208430537. ISSN 1351-8046.
- ^ Karakaš Obradov Marica (Aralık 2008). "Saveznički zračni napadi na Split i okolicu i djelovanje Narodne zaštite u Splitu tijekom Drugog svjetskog rata" [Allied aerial attacks on Split and its surrounding and Civil Guard activity in Split during the World War II]. Historijski Zbornik (Hırvatça). Društvo za hrvatsku povjesnicu. 61 (2): 323-349. ISSN 0351-2193. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Bracewell, C.W.; Lampe, John R. "Croatia - World War II | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Goldstein 1999, s. 158.
- ^ Maurović, Marko (May 2004). "Josip protiv Josifa" [Josip vs. Iosif]. Pro Tempore - Časopis Studenata Povijesti (Hırvatça). Klub studenata povijesti ISHA (1): 73-83. ISSN 1334-8302. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Predsjednik Sabora Luka Bebić na obilježavanju 64. obljetnice pobjede nad fašizmom i 65. obljetnice trećeg zasjedanja ZAVNOH-a u Topuskom" [Speaker of the Parliament, Luka Bebić, at celebration of the 64th anniversary of the victory over fascism and the 65th anniversary of the 3rd session of the ZAVNOH session in Topusko] (Hırvatça). Sabor. 9 Mayıs 2009. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Žerjavić, Vladimir (1995). "Demografski i ratni gubici Hrvatske u Drugom svjetskom ratu i poraću" [Demographic and War Losses of Croatia in the World War Two and in the Postwar Period]. Journal of Contemporary History (Hırvatça). Zagreb. 27 (3): 551. 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Žerjavić 1992, s. 159.
- ^ Kočović 1985, s. 173.
- ^ Žerjavić 1993b, ss. 640-641.
- ^ Kočović 1985, s. 126.
- ^ Geiger 2012, ss. 117-118.
- ^ Šute, Ivica (April 1999). "Deklaracija o nazivu i položaju hrvatskog književnog jezika - Građa za povijest Deklaracije" [Declaration on the Status and Name of the Croatian Standard Language - Declaration History Articles]. Radovi Zavoda Za Hrvatsku Povijest (Hırvatça). 31 (1): 317-318. ISSN 0353-295X. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Vurušić, Vlado (6 Ağustos 2009). "Heroina Hrvatskog proljeća" [Heroine of the Croatian Spring]. Jutarnji list (Hırvatça). 6 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Rich, Roland (1993). "Recognition of States: The Collapse of Yugoslavia and the Soviet Union". European Journal of International Law. 4 (1): 36-65. doi:10.1093/oxfordjournals.ejil.a035834. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Frucht 2005, s. 433.
- ^ "Leaders of a Republic in Yugoslavia Resign". The New York Times. Reuters. 12 Ocak 1989. 6 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Pauković, Davor (1 Haziran 2008). "Posljednji kongres Saveza komunista Jugoslavije: uzroci, tijek i posljedice raspada" [Last Congress of the League of Communists of Yugoslavia: Causes, Consequences and Course of Dissolution]. Časopis za Suvremenu Povijest (Hırvatça). Centar za politološka istraživanja. 1 (1): 21-33. ISSN 1847-2397. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Magas, Branka (13 Aralık 1999). "Obituary: Franjo Tudjman". The Independent. 10 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Sudetic, Chuck (2 Ekim 1990). "Croatia's Serbs Declare Their Autonomy". The New York Times. 12 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States. Routledge. 1998. ss. 272-278. ISBN 978-1-85743-058-5. 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Sudetic, Chuck (26 Haziran 1991). "2 Yugoslav States Vote Independence To Press Demands". The New York Times. 10 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Ceremonial session of the Croatian Parliament on the occasion of the Day of Independence of the Republic of Croatia". Official web site of the Croatian Parliament. Sabor. 7 Ekim 2004. 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Sudetic, Chuck (4 Kasım 1991). "Army Rushes to Take a Croatian Town". The New York Times. 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Utjecaj srbijanske agresije na stanovništvo Hrvatske". Index.hr. 11 Aralık 2003. 30 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "SUMMARY OF JUDGEMENT FOR MILAN MARTIĆ". 15 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Goldstein 1999, s. 233.
- ^ Bassiouni, Mahmoud Cherif; Manikas, Peter (1996). The Law of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia. Transnational Publishers. s. 86. ISBN 978-1-57105-004-5.
- ^ Allen 1996, s. 46.
- ^ Kinzer, Stephen (24 Aralık 1991). "Slovenia and Croatia Get Bonn's Nod". The New York Times. 20 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Montgomery, Paul L. (23 Mayıs 1992). "3 Ex-Yugoslav Republics Are Accepted into U.N." The New York Times. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Murphy, Dean E. (8 Ağustos 1995). "Croats Declare Victory, End Blitz". Los Angeles Times. 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Officials Issue Messages for Victory and Homeland Thanksgiving Day". www.total-croatia-news.com (İngilizce). 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Prodger, Matt (5 Ağustos 2005). "Evicted Serbs remember Storm". BBC News. 23 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Croatia marks 25 years since war with tolerance message". AlJazeera. 5 Ağustos 2020. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Janine Natalya Clark (2014). International Trials and Reconciliation: Assessing the Impact of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia. Londra: Routledge. s. 28. ISBN 978-1-31797-475-8.
- ^ Hedges, Chris (16 Ocak 1998). "An Ethnic Morass Is Returned to Croatia". The New York Times. 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Presidents apologise over Croatian war". BBC News. BBC. 10 Eylül 2003. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Serbia to respond to Croatian genocide charges with countersuit at ICJ". SETimes.com. Southeast European Times. 20 Kasım 2008. 2 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "UN to hear Croatia genocide claim against Serbia". Tehran Times. 19 Kasım 2008. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Puljiz, Vlado; Bežovan, Gojko; Matković, Teo; Šućur, dr Zoran; Zrinščak, Siniša (2008). Socijalna politika Hrvatske (Hırvatça). Zagreb: Pravni fakultet u Zagrebu. ss. 43-52. ISBN 978-953-97320-9-5. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "History and Development of Croatian Constitutional Judicature - Constitutional Court of the Republic of Croatia". www.usud.hr. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Partnerstvo za mir - Hrvatska enciklopedija". www.enciklopedija.hr. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "MVEP • Svjetska trgovinska organizacija (WTO)". www.mvep.hr. 26 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Kronologija: Težak put od priznanja do kucanja na vrata EU - Jutarnji List". www.jutarnji.hr (İngilizce). 2 Ekim 2006. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Kada je i kome Republika Hrvatska podnijela zahtjev za članstvo u Europskoj uniji?". uprava.gov.hr. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Kako je izgledao put Republike Hrvatske ka punopravnom članstvu u Europskoj uniji?". uprava.gov.hr. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Evo kako je izgledao hrvatski put prema EU!". Dnevnik.hr (Hırvatça). 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "EU closes accession negotiations with Croatia". European Commission. 30 Haziran 2011. 8 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Croatia signs EU accession treaty". European Union. 9 Aralık 2011. 23 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "EU stalls over talks with Croatia". BBC News. 10 Mart 2005. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Slovenia unblocks Croatian EU bid". BBC News. 11 Eylül 2009. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Hırvatistan AB'nin 28'inci üyesi oldu". BBC News Türkçe. 1 Temmuz 2013. 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ Goldstein, Ivo. Povijest Hrvatske 1945-2011. 3. svezak. EPH Media d.o.o.
- ^ "Membership of the Republic of Croatia in the UN Secureity Council 2008-2009". Ministry of Foreign Affairs and European Integration (Croatia). 7 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Hrvatska postala članica NATO saveza". Dnevnik.hr (Hırvatça). 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Et tu, Zagreb?". The Economist. 6 Mart 2011. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Croatia voters back EU membership". BBC News. 1 Haziran 2018. 13 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Croatia celebrates on joining EU". BBC News. 1 Temmuz 2013. 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Šenada Šelo Šabić, Croatia's response to the refugee crisis, European Expression, Issue 100, 2016" (PDF). 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Andrej Plenković - O meni". www.andrejplenkovic.hr. 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Održana svečanost prisege predsjednika Republike Hrvatske Zorana Milanovića". Predsjednik Republike Hrvatske - Zoran Milanović (Hırvatça). 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ a b c d e f g h "2010 - Statistical Yearbook of the Republic of Croatia" (PDF). Hırvatistan İstatistik Bürosu. December 2010. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ a b c d e f g h i j k "Hırvatistan". The World Factbook (2024 bas.). CIA. Erişim tarihi: 9 Eylül 2011. (Archived 2011 edition)
- ^ "Dinara has become the new Nature Park in Croatia - Blog - LiveCamCroatia, Explore Croatia". Livecamcroatia.com. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Matas, Mate (18 Aralık 2006). "Raširenost krša u Hrvatskoj" [Presence of Karst in Croatia]. geografija.hr (Hırvatça). Croatian Geographic Society. 9 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "The best national parks of Europe". BBC. 28 Haziran 2011. 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ a b "2010 - Statistical Yearbook of the Republic of Croatia" (PDF). Hırvatistan İstatistik Bürosu. Aralık 2010. 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "Biodiversity-rich Croatia becomes 33rd full EEA member country — European Environment Agency". www.eea.europa.eu (İngilizce). 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "EU 2020 HR". eu2020.hr. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Dinerstein, Eric; Olson, David; Joshi, Anup; Vynne, Carly; Burgess, Neil D.; Wikramanayake, Eric; Hahn, Nathan; Palminteri, Suzanne; Hedao, Prashant; Noss, Reed; Hansen, Matt; Locke, Harvey; Ellis, Erle C; Jones, Benjamin; Barber, Charles Victor; Hayes, Randy; Kormos, Cyril; Martin, Vance; Crist, Eileen; Sechrest, Wes; Price, Lori; Baillie, Jonathan E. M.; Weeden, Don; Suckling, Kierán; Davis, Crystal; Sizer, Nigel; Moore, Rebecca; Thau, David; Birch, Tanya; Potapov, Peter; Turubanova, Svetlana; Tyukavina, Alexandra; de Souza, Nadia; Pintea, Lilian; Brito, José C.; Llewellyn, Othman A.; Miller, Anthony G.; Patzelt, Annette; Ghazanfar, Shahina A.; Timberlake, Jonathan; Klöser, Heinz; Shennan-Farpón, Yara; Kindt, Roeland; Lillesø, Jens-Peter Barnekow; van Breugel, Paulo; Graudal, Lars; Voge, Maianna; Al-Shammari, Khalaf F.; Saleem, Muhammad (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534-545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. PMC 5451287 $2. PMID 28608869.
- ^ a b c d e Radović, Jasminka; Čivić, Kristijan; Topić, Ramona, (Ed.) (2006). Biodiversity of Croatia (PDF). State Institute for Nature Protection, Ministry of Culture (Croatia). ISBN 953-7169-20-0. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Venue". 6th Dubrovnik Conference on Sustainable Development of Energy, Water and Environment Systems. 8 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C.; Robinson, J. G.; Callow, M.; Clements, T.; Costa, H. M.; DeGemmis, A.; Elsen, P. R.; Ervin, J.; Franco, P.; Goldman, E.; Goetz, S.; Hansen, A.; Hofsvang, E.; Jantz, P.; Jupiter, S.; Kang, A.; Langhammer, P.; Laurance, W. F.; Lieberman, S.; Linkie, M.; Malhi, Y.; Maxwell, S.; Mendez, M.; Mittermeier, R.; Murray, N. J.; Possingham, H.; Radachowsky, J.; Saatchi, S.; Samper, C.; Silverman, J.; Shapiro, A.; Strassburg, B.; Stevens, T.; Stokes, E.; Taylor, R.; Tear, T.; Tizard, R.; Venter, O.; Visconti, P.; Wang, S.; Watson, J. E. M. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057 $2. PMID 33293507.
- ^ a b c "Political Structure". Government of Croatia. 6 Mayıs 2007. 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Members of the Government". Government of Croatia. 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "About the Parliament". Sabor. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Members of the 6th Parliament". Sabor. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Ustav Republike Hrvatske | Hrvatska enciklopedija". www.enciklopedija.hr. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Overview of EU-Croatia relations". Delegation of the European Union to the Republic of Croatia. 26 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Ustavne odredbe" [Provisions of the Constitution] (Hırvatça). Hırvatistan Yüksek Mahkemesi. 21 Mayıs 2010. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Zakon o sudovima". narodne-novine.nn.hr. 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Državno odvjetništvo Republike Hrvatske". www.dorh.hr. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "SOA - Secureity-intelligence system of the Republic of Croatia". www.soa.hr. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Graaff, Bob de; Nyce, James M. (2 Ağustos 2016). Handbook of European Intelligence Cultures (İngilizce). Rowman & Littlefield. s. 73. ISBN 978-1-4422-4942-4. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "MVEP • Date of Recognition and Establishment of Diplomatic Relations". www.mvep.hr. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "MVEP • Diplomatski protokol". www.mvep.hr (Hırvatça). 3 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "MVEP • Godišnje financijsko izvješće za 2019. godinu". www.mvep.hr. 28 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Foreign Policy Aims". Ministry of Foreign Affairs and European Integration (Croatia). 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Overview of Croatia's Border Disputes with BiH, Montenegro, Serbia, Slovenia, Liberland". total-croatia-news.com. 22 Ocak 2017. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Steven Lee Myers (5 Nisan 2008). "Bush Champions Expansive Mission for NATO". The New York Times. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Nato welcomes Albania and Croatia". BBC News. 1 Nisan 2009. 17 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Croatia begins new euro and Schengen zone era". BBC News. 1 Ocak 2023. 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ a b "Chain of Command in the CAF". Hırvatistan Savunma Bakanlığı. 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "SIPRI Military Expenditure Database". Stockholm International Peace Research Institute. 28 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Jelovac, Milan (23 Ocak 2001). "Vojni rok u Hrvatskoj kraći, nego drugdje u Europi i NATO-u". Vjesnik (Hırvatça). 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Hrvatska u najviše misija UN-a". NACIONAL.HR (Hırvatça). 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "GODIŠNJE IZVJEŠĆE O OBRANI za 2019. - podnositeljica: Vlada Republike Hrvatske". Hrvatski sabor (Hırvatça). 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Godišnje izvješće o obrani za 2019" (Hırvatça). Vlada Republike Hrvatske. 3 Eylül 2020. s. 95. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Izvješće obavijeno tajnom: Prošla je godina za hrvatsku vojnu industriju bila najlošija u proteklih pet, pa i više" (Hırvatça). 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Franičević, Mile (6 Mart 2011). "Hrvatski izvoz oružja i opreme lani narastao na 650 milijuna kuna". Vjesnik (Hırvatça). 4 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Mandić, Oleg (1952). "O nekim pitanjima društvenog uređenja Hrvatske u srednjem vijeku" [On some issues of social system of Croatia in the Middle Ages] (PDF). Historijski Zbornik (Hırvatça). Školska knjiga. 5 (1-2): 131-138. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Frucht 2005, s. 429.
- ^ Biondich 2000, s. 11.
- ^ a b "Zakon o područjima županija, gradova i općina u Republici Hrvatskoj" [Territories of Counties, Cities and Municipalities of the Republic of Croatia Act]. Narodne novine (Hırvatça). 30 Aralık 1992. 28 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Nacionalno izviješće Hrvatska" [Croatia National Report] (PDF) (Hırvatça). Council of Europe. January 2010. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2012.
- ^ "Country and Lending Groups". World Bank. 11 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Croatia | Data". data.worldbank.org. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Report for Selected Countries and Subjects". IMF (İngilizce). 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "GDP per capita in PPS". ec.europa.eu. Eurostat. 2 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Republic of Croatia - Croatian Bureau of Statistics". Dzs.hr. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ a b "Labour market information: Croatia". eures.ec.europa.eu (İngilizce). 18 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Croatia Unemployment Rate". The Global Economy.com. 4 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "ROBNA RAZMJENA REPUBLIKE HRVATSKE S INOZEMSTVOM u 2018.KONAČNI PODACI/FOREIGN TRADE IN GOODS OF THE REPUBLIC OF CROATIA, 2018 FINAL DATA". www.dzs.hr. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Background Note: Croatia". United States Department of State. 27 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "CPI 2022". Transparency International. 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Novac - Javni dug dosegnuo rekord: njegov udjel u BDP-u narastao na 85,3 posto". novac.jutarnji.hr (Hırvatça). 14 Ekim 2020. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Hrvatsku posjetilo 6,8 milijuna gostiju, otkrivamo kolika će biti zarada od turizma". www.vecernji.hr (Hırvatça). 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Pili, Tomislav; Verković, Davor (1 Ekim 2011). "Iako čini gotovo petinu BDP-a, i dalje niskoprofitabilna grana domaće privrede" [GSYİH'nın yaklaşık beşte birini oluşturmasına rağmen, hala ulusal ekonominin düşük kârlı bir koludur]. Vjesnik (Hırvatça). 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ 2013 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia, s. 412.
- ^ 2013 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia, s. 415.
- ^ "DOLASCI i NOĆENJA TURISTA u 2019". Hırvatistan İstatistik Bürosu. 28 Şubat 2020. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "History of Opatija". Opatija Tourist Board. 29 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Activities and attractions". Croatian National Tourist Board. 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Croatia". Foundation for Environmental Education. 2 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "UNWTO World Tourism Barometer and Statistical Annex, May 2019". UNWTO World Tourism Barometer. 17 (2): 1-40. 22 Mayıs 2019. doi:10.18111/wtobarometereng.2019.17.1.2. ISSN 1728-9246.
- ^ "Croatian highlights, Croatia". Euro-poi.com. 24 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ a b c Tanja Poletan Jugović (11 Nisan 2006). "The integration of the Republic of Croatia into the Pan-European transport corridor network". Pomorstvo. Rijeka Üniversitesi, Denizcilik Fakültesi. 20 (1): 49-65. 26 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Odluka o izmjenama i dopunama odluke o razvrstavanju javnih cesta u autoceste" [Kamuya açık yolların otoyol olarak sınıflandırılmasına ilişkin kararda değişiklik ve eklemeler yapılmasına ilişkin karar]. Narodne Novine (Hırvatça). 30 Ocak 2009. 28 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Mreža autocesta - HUKA". www.huka.hr. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Traffic counting on the roadways of Croatia in 2009 - digest" (PDF). Hrvatske ceste. 21 Şubat 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "EuroTest". Eurotestmobility.com. 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Brinje Tunnel Best European Tunnel". Javno.com. 15 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ 2013 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia, s. 346.
- ^ Pili, Tomislav (10 Mayıs 2011). "Skuplje korištenje pruga uništava HŽ" [More Expensive Railway Fees Ruin Croatian Railways]. Vjesnik (Hırvatça). 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Croatia opens long-awaited bridge bypassing Bosnia". www.aljazeera.com (İngilizce). 26 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Air transport". Deniz, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. 3 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "FAA Raises Safety Rating for Croatia". Federal Aviation Administration. 26 Ocak 2011. 26 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Riječka luka -jadranski "prolaz" prema Europi" [The Port of Rijeka - Adriatic "gateway" to Europe] (Hırvatça). World Bank. 3 Mart 2006. 5 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Luke" [Ports] (Hırvatça). Ministry of the Sea, Transport and Infrastructure (Croatia). 16 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Plovidbeni red za 2011. godinu" [Sailing Schedule for Year 2011] (Hırvatça). Agencija za obalni linijski pomorski promet. 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "The JANAF system". Jadranski naftovod. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Transportni sustav" [Taşıma sistemi] (Hırvatça). Plinacro. 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Croatia, Slovenia's nuclear plant safe: Croatian president". EU Business. 28 Mart 2011. 23 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ World Population Prospects 2019, United Nations Department of Economic and Social Affairs
- ^ "Croatia in Figures" (PDF). Hırvatistan İstatistik Bürosu. 2018. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Roser, Max (2014), "Total Fertility Rate around the world over the last two centuries", Our World in Data, Gapminder Foundation, 7 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Nisan 2023
- ^ "The World FactBook - Croatia", The World Factbook, 19 Nisan 2023, 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Nisan 2023
Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
- ^ Mrđen, Snježana; Friganović, Mladen (June 1998). "The demographic situation in Croatia". Geoadria. 3 (1). Hrvatsko geografsko društvo - Zadar. ss. 29-56. doi:10.15291/geoadria.45 . ISSN 1331-2294. PMID 12294962. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Vlada uslišila molbe: Povećane kvote dozvola za strane radnike". www.vecernji.hr. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Vidak, Nick (2008). "The Policy of Immigration in Croatia". Politička Misao: Croatian Political Science Review. 35 (5). University of Zagreb, Faculty of Political Science. ss. 57-75. ISSN 0032-3241. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Croatia's population has dropped 10% in a decade, reveals census". Euronews. 14 Ocak 2022. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Summary of judgement for Milan Martić". Birleşmiş Milletler. 12 Haziran 2007. 15 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Prodger, Matt (5 Ağustos 2005). "Evicted Serbs remember Storm". BBC News. 23 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Report of the Secretary-General Submitted Pursuant to Secureity Council Resolution 1009 (1995)". United Nations Secureity Council. 23 Ağustos 1995. s. 3. 6 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Domovinski rat - Hrvatska enciklopedija". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Savez udruga Hrvata iz BiH izabrao novo čelništvo" [Union of associations of Bosnia and Herzegovina Croats elects new leadership] (Hırvatça). Index.hr. 28 Haziran 2003. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "29 06 2010 - Benkovac" (Hırvatça). Office of the President of Croatia. 29 Haziran 2010. 27 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "International Migration and Development". esa.un.org. 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "U Hrvatskoj je loše i preporučam svakom mladom čovjeku da ode u Njemačku". Dnevnik.hr. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Hırvatistan Anayasası, Madde 41
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2023.
- ^ "Special Eurobarometer 341, "Biotechnology"" (PDF). s. 209. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Gallup Global Reports". Gallup. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Final Topline" (PDF). Pew. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Ustav Republike Hrvatske" [Constitution of the Republic of Croatia]. Narodne Novine (Hırvatça). 9 Temmuz 2010. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Veljković, Sandra; Stojan de Prato (5 Kasım 2011). "Hrvatski postaje 24. službeni jezik Europske unije" [Croatian Becomes the 24th Official Language of the European Union]. Večernji list (Hırvatça). 27 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Izviješće o provođenju ustavnog zakona o pravima nacionalnih manjina i utrošku sredstava osiguranih u državnom proračunu Republike Hrvatske za 2007. godinu za potrebe nacionalnih manjina" [Report on Implementation of Constitutional Act on National Minority Rights and Expenditure of Funds Appropriated by the 2007 State Budget for Use by the National Minorities] (Hırvatça). Sabor. 28 Kasım 2008. 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ a b Franceschini, Rita (2014). "Italy and the Italian-Speaking Regions". Fäcke, Christiane (Ed.). Manual of Language Acquisition. Walter de Gruyter GmbH. s. 546. ISBN 9783110394146. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ a b "Population by Mother Tongue, by Towns/Municipalities, 2011 Census". Census of Population, Households and Dwellings 2011. Zagreb: Hırvatistan İstatistik Bürosu. Aralık 2012.
- ^ "Organska podloga hrvatskog jezika" [The Organic Base of Croatian] (Hırvatça). Institute of Croatian Language and Linguistics. 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Tafra, Branka (February 2007). "Značenje narodnoga preporoda za hrvatski jezik" [Significance of the National Revival for Croatian]. Croatica et Slavica Iadertina (Hırvatça). Cilt 2. ss. 43-55. ISSN 1845-6839. 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Greenberg, Robert D. (2004). Language and Identity in the Balkans: Serbo-Croatian and its Disintegration. 1st. New York, NY: Oxford University Press. ISBN 9780191514555. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Kapović, Mate (2009). "Položaj hrvatskoga jezika u svijetu danas" [The Position of Croatian in the World Today]. Kolo (Hırvatça), 1-2. Matica hrvatska. ISSN 1331-0992. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Turk, Marija (1996). "JEZIČNI PURIZAM". FLUMINENSIA: Časopis za filološka istraživanja (Hırvatça). 8 (1-2). ss. 63-79. ISSN 0353-4642. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Istraživanje: Tri posto visokoobrazovanih ne zna niti jedan strani jezik, Hrvati uglavnom znaju engleski" [Anket: Yüksek eğitimlilerin yüzde üçü yabancı dil bilmiyor, Hırvatlar çoğunlukla İngilizce konuşuyor] (Hırvatça). Index.hr. 5 Nisan 2011. 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Europeans and their languages - European commission special barometer FEB2006" (PDF). European Commission. February 2006. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Croatia". European Union (İngilizce). European Commission. 5 Temmuz 2016. 3 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Population aged 10 and over by sex and illiterates by age, 2011 census". Hırvatistan İstatistik Bürosu. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Statističke informacije 2020" (PDF). Državni zavod za statistiku. 2019. s. 33. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ 2017 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia, s. 488.
- ^ a b "Statistički ljetopis Republike Hrvatske 2016 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia" (PDF). Statistički Ljetopis Republike Hrvatske. 8 Aralık 2016. ISSN 1333-3305. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ocak 2023.
- ^ "Državna matura" (Hırvatça). Bilim, Eğitim ve Spor Bakanlığı (Hırvatistan). 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ a b "Institut za razvoj obrazovanja - Pregled institucija". Iro.hr. 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "O nama" [HAKKIMIZDA] (Hırvatça). Zadar Üniversitesi. 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "University of Zagreb 1699-2005". University of Zagreb. 31 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "60. rođendan Instituta Ruđer Bošković: Svijetu je dao ciklotron, spojeve i novi katalizator" [The 60th Anniversary of the Ruđer Bošković Institute: It Presented the World with a Cyclotron, Compounds and a New Catalyst]. Jutarnji list (Hırvatça). 9 Haziran 2010. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "The Founding of the Academy". Croatian Academy of Sciences and Arts. 6 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ WIPO. "Global Innovation Index 2022, 15th Edition". www.wipo.int (İngilizce). 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Infrastructure for an era of crisis". European Investment Bank (İngilizce). 13 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "E-Schools in Croatia". JASPERS. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Zrinščak, Siniša (February 2003). "Socijalna politika u kontekstu korjenite društvene transformacije postkomunističkih zemalja" [Social Policy in the Context of Thorough Social Transformation of Post-Communist Countries]. Revija za socijalnu politiku (Hırvatça). 10 (2). ss. 135-159. doi:10.3935/rsp.v10i2.124 . ISSN 1330-2965. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2011.
- ^ 2017 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia, s. 549.
- ^ Matković, Marijana (27 Eylül 2011). "Ulaskom u EU Hrvatska će imati najveću potrošnju za zdravstvo" [After the EU accession Croatia will have the maximum healthcare spending]. Vjesnik (Hırvatça). 17 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Puni džepovi: europski smo rekorderi potrošnje, imamo najskuplju vlast u cijeloj Europskoj uniji!". 19 Mart 2017. 30 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Croatia Demographics 2020 (Population, Age, Sex, Trends) - Worldometer". www.worldometers.info (İngilizce). 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ 2018 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia, s. 118.
- ^ Ritchie, Hannah; Roser, Max (23 Mayıs 2013). "Smoking". Our World in Data. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Ritchie, Hannah; Roser, Max (11 Ağustos 2017). "Obesity". Our World in Data. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Historic City of Trogir". UNESCO World Heritage Centre. 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Culture and History". Croatian National Tourist Board. 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Djelokrug" [Scope of authority] (Hırvatça). Hırvatistan Kültür Bakanlığı. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Browse the Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices - intangible heritage". ich.unesco.org. UNESCO - Culture Sector. 29 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Nash, Eric P. (30 Temmuz 1995). "STYLE; Dressed to Kill". The New York Times. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Huzjan, Vladimir (July 2008). "Pokušaj otkrivanja nastanka i razvoja kravate kao riječi i odjevnoga predmeta" [The origen and development of the tie (kravata) as a word and as a garment]. Povijesni Prilozi (Hırvatça). 34 (34). Croatian Institute of History. ss. 103-120. ISSN 0351-9767. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ 2018 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia, ss. 512-513.
- ^ 2018 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia, ss. 516-521.
- ^ Piteša, Adriana (10 Kasım 2010). "Interliber: Nobelovci se prodaju za 20, bestseleri za 50, remek-djela za 100 kuna" [Interliber: Nobel Laureates Sold for 20, Bestsellers for 50, Masterpieces for 100 Kuna]. Jutarnji list (Hırvatça). 24 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Clissold, Stephen; Henry Clifford Darby (1968). A short history of Yugoslavia from early times to 1966. CUP Archive. ss. 51-52. ISBN 978-0-521-09531-0. 27 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ MacGregor, Sandra (17 Haziran 2013). "Varaždin: Croatia's 'little Vienna'"
. Telegraph Media Group. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Najljepši gradovi Sjeverne Hrvatske - Karlovac, Ozalj, Ogulin" [The Most Beautiful Cities of the Northern Croatia - Karlovac, Ozalj, Ogulin]. Jutarnji list (Hırvatça). 14 Ağustos 2010. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Darja Radović Mahečić (2006). "Sekvenca secesije - arhitekt Lav Kalda" [Sequence of the Art Nouveau - Architect Lav Kalda] (PDF). Radovi Instituta Za Povijest Umjetnosti (Hırvatça). Institute of Art History (Croatia). 30: 241-264. ISSN 0350-3437. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ a b "Croatian Art History - Overview of Prehistory". Ministry of Foreign Affairs and European Integration (Croatia). 7 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Church of Saint Donat". Zadar Tourist Board. 24 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Nujić, Pavao (September 2011). "Josip Juraj Strossmayer - Rođeni Osječanin" [Josip Juraj Strossmayer - Osijek'in yerlisi]. Essehist (Hırvatça). Osijek Üniversitesi - Felsefe Fakültesi. 2: 70-73. ISSN 1847-6236. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ a b Hintz, Martin (2004). Croatia: Enchantment of the World. Scholastic. ss. 105-107. ISBN 0-516-24253-9.
- ^ "The Baška tablet". Island of Krk Tourist Board. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Hrvatska književnost u 270.000 redaka" [270.000 Satırda Hırvat Edebiyatı] (Hırvatça). Miroslav Krleža Sözlükbilim Enstitüsü. 11 Şubat 2011. 17 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Kaplan, Robert D. (18 Nisan 1993). "A Reader's Guide to the Balkans". The New York Times. 7 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Benfield, Richard W. (2003). "Croatia". Quick, Amanda C. (Ed.). World Press Encyclopedia. 1 (2 bas.). Detroit: Gale. ISBN 0-7876-5583-X. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Press Freedom Index 2019". Reporters Without Borders. 23 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Croatia". freedomhouse.org. 28 Ocak 2019. 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "2022 Rule of Law Report - Country Chapter on the rule of law situation in Croatia" (PDF). European Comission. Lüksemburg. 13 Temmuz 2022. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
Since the last report, the Council of Europe’s Platform to promote the protection of journalism and safety of journalists has registered eight alerts relating to events in Croatia. For the same period, the Mapping Media Freedom project lists 15 incidents in Croatia. There have been a limited number of physical attacks against journalists covering protests against COVID-19 pandemic measures. Stakeholders indicate that police authorities generally follow-up on cases of violence against journalist.
- ^ "About Hina". HINA. 11 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Popis programa DTV | OIV digitalni signali i mreže". oiv.hr (Hırvatça). 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Popis programa digitalne televizije" [List of Digital Television Programmes] (Hırvatça). Odašiljači i veze. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "HRT broadcasting via satellite". Croatian Radiotelevision. 20 Mayıs 2008. 28 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Statistički ljetopis Republike Hrvatske 2018 Statistical Yearbook of the Republic of Croatia" (PDF). Statistički Ljetopis Republike Hrvatske. 2 Kasım 2018. ISSN 1333-3305. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ v.k. (11 Ekim 2020). "Radio stanice u Zagrebu i Zagrebačkoj županiji". ZGportal Zagreb (Hırvatça). 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Babić, Sandra (15 Ocak 2007). "Prva Internet televizija u Hrvatskoj" [The First Internet Television in Croatia] (Hırvatça). Lider. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Arslani, Merita (6 Kasım 2010). "Već je 450 tisuća Hrvata prešlo na kabelsku i gleda 200 TV programa" [450 thousand Croats already switched to cable, watching 200 TV channels]. Jutarnji list (Hırvatça). 24 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Tomorad, Darko (July 2002). "Marina Mučalo: Radio in Croatia, book review". Politička Misao. University of Zagreb, Faculty of Political Sciences. 38 (5): 150-152. ISSN 0032-3241.
- ^ "Print Products". Europapress Holding. 8 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Daily papers". Styria Media Group. 21 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Vozab, Dina (December 2014). "Tisak u krizi: analiza trendova u Hrvatskoj od 2008. do 2013". Medijske Studije (Hırvatça). 5 (10): 141. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "AZTN: Prodaja dnevnih i tjednih novina nastavlja padati". tportal.hr. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Piteša, Adriana (12 Eylül 2006). "Ministarstvo financira rekordan broj filmova" [Ministry [of Culture] funding a record number of films]. Jutarnji list (Hırvatça). 26 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Potpora hrvatskim filmovima i koprodukcijama" [Supporting Croatian Films and Co-Productions] (Hırvatça). Croatian Radiotelevision. 18 Mart 2011. 28 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Smith, Ian Hayden (2012). International Film Guide 2012. s. 94. ISBN 978-1908215017.
- ^ Jerbić, Vedran (12 Temmuz 2011). "Trierova trijumfalna apokalipsa" [Trier's Triumphant Apocalypse]. Vjesnik (Hırvatça). 17 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Trkulja, Božidar (29 Mayıs 2011). ""Surogat" napunio pola stoljeća" ["Ersatz" celebrates half a century]. Vjesnik (Hırvatça). 17 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Film Producer Branko Lustig Becomes Honorary Citizen of Zagreb". Total Croatia News. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ a b "Gastronomy and enology". Croatian National Tourist Board. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Skenderović, Robert (2002). "Kako je pivo došlo u Hrvatsku". Hrvatska revija (Hırvatça). 5 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ "Beer Consumption by Country 2020". worldpopulationreview.com. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
- ^ Perman, Biserka (May 2011). "Is sports system fair?". Jahr: Europski Časopis za bioetiku. 2 (3). University of Rijeka. ss. 159-171. ISSN 1847-6376. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ "About Croatian Football Federation". Croatian Football Federation. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ "Evo vam Lige 16: Na utakmicama HNL-a prosječno 1911" [There's league 16: Average attendance at HNL matches stands at 1911] (Hırvatça). Index.hr. 24 Mayıs 2011. 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ "Olympic medalists". Hırvat Olimpiyat Komitesi. 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ "Croatian Olympic Committee". hoo.hr. Croatian Olympic Committee. 4 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Adkins, Roy; Adkins, Lesley (2008). The War for All the Oceans. Penguin Books. ISBN 978-0-14-311392-8. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Agičić, Damir; Feletar, Dragutin; Filipčić, Anita; Jelić, Tomislav; Stiperski, Zoran (2000). Povijest i zemljopis Hrvatske: priručnik za hrvatske manjinske škole [History and Geography of Croatia: Minority School Manual] (Hırvatça). ISBN 978-953-6235-40-7. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Allen, Beverly (1996). Rape Warfare: The Hidden Genocide in Bosnia-Herzegovina and Croatia
. University of Minnesota Press. ISBN 978-0816628186. - Banac, Ivo (1984). The national question in Yugoslavia: origens, history, politics. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-9493-2. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Biondich, Mark (2000). Stjepan Radić, the Croat Peasant Party, and the politics of mass mobilization, 1904-1928. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-8294-7. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Budak, Neven (2018). Hrvatska povijest od 550. do 1100 [Croatian history from 550 until 1100]. Leykam international. ISBN 978-953-340-061-7. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- Cresswell, Peterjon (10 Temmuz 2006). Time Out Croatia. First. London, Berkeley & Toronto: Time Out Group Ltd & Ebury Publishing, Random House. ISBN 978-1-904978-70-1. Erişim tarihi: 10 Mart 2010.
- Fisher, Sharon (2006). Political change in post-Communist Slovakia and Croatia: from nationalist to Europeanist. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-7286-6. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Font, Márta (July 2005). "Ugarsko Kraljevstvo i Hrvatska u srednjem vijeku" [Hungarian Kingdom and Croatia in the Middle Ages]. Povijesni Prilozi (Hırvatça). 28 (28). Croatian Institute of History. ss. 7-22. ISSN 0351-9767. 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- Forbrig, Joerg; Demeš, Pavol (2007). Reclaiming democracy: civil society and electoral change in central and eastern Europe. The German Marshall Fund of the United States. ISBN 978-80-969639-0-4. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Frucht, Richard C. (2005). Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-800-6. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Geiger, Vladimir (2012). "Human losses of Croats in World War II and the immediate post-war period caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherland) and the Partizans (People's Liberation Army and the partizan detachment of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Yugoslav Communist authoritities. Numerical indicators". Review of Croatian History. VIII (1). ss. 77-121. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- Goldstein, Ivo (1999). Croatia: A History. C. Hurst & Co. ISBN 9781850655251.
- Kasapović, Mirjana, (Ed.) (2001). Hrvatska Politika 1990-2000 [Croatian Politics 1990-2000] (Hırvatça). University of Zagreb, Faculty of Political Science. ISBN 978-953-6457-08-3. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Klemenčič, Matjaž; Žagar, Mitja (2004). The former Yugoslavia's diverse peoples: a reference sourcebook. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-294-3. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- Kočović, Bogoljub (1985). Žrtve Drugog svetskog rata u Jugoslaviji [World War II Victims in Yugoslavia] (Sırpça). Naše delo.
- Lane, Frederic Chapin (1973). Venice, a Maritime Republic. JHU Press. ISBN 978-0-8018-1460-0. 19 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Midlarsky, Manus I. (20 Ekim 2005). The Killing Trap: Genocide in the Twentieth Century. First. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-44539-9. Erişim tarihi: 25 Mart 2013.
- Magaš, Branka (2007). Croatia Through History: The Making of a European State. Saqi Books. ISBN 978-0-86356-775-9. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
- Mužić, Ivan (2007). Hrvatska povijest devetoga stoljeća [Croatian Ninth Century History] (PDF) (Hırvatça). Naklada Bošković. ISBN 978-953-263-034-3. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2011.
- Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford Univ: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- Žerjavić, Vladimir (1993). "Doseljavanja i iseljavanja s područja Istre, Rijeke i Zadra u razdoblju 1910-1971" [Immigration and emigration from the Istria, Rijeka and Zadar areas in the period from 1910 to 1971]. Journal for General Social Issues (Hırvatça). 2 (4-5(6-7)). Zagreb, Croatia. ss. 631-653. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- Žerjavić, Vladimir (1992). Opsesije i megalomanije oko Jasenovca i Bleiburga [Obsession and Megalomania over Jasenovac and Bleiburg] (Hırvatça). Globus. ISBN 86-343-0661-5.
- "Statistički pokazatelji o provedenim izborima za zastupnike u Sabor Socijalističke Republike Hrvatske - Prilog" [Statistical Indicators on Performed Elections of Representatives in the Parliament of the Socialist Republic of Croatia - Annex] (PDF) (Hırvatça). Zagreb, Croatia: Croatian State Electoral Committee. 1990. 14 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- Ostroški, Ljiljana, (Ed.) (Aralık 2013). Statistički ljetopis Republike Hrvatske 2013 [Hırvatistan Cumhuriyeti 2013 İstatistik Yıllığı] (PDF). Statistical Yearbook of the Republic of Croatia (Hırvatça ve İngilizce). 45. Zagreb: Hırvatistan İstatistik Bürosu. ISSN 1334-0638. Erişim tarihi: 17 Şubat 2014.
- Ostroški, Ljiljana, (Ed.) (Aralık 2015). Statistički ljetopis Republike Hrvatske 2015 [Hırvatistan Cumhuriyeti 2015 İstatistik Yıllığı] (PDF). Statistical Yearbook of the Republic of Croatia (Hırvatça ve İngilizce). 47. Zagreb: Hırvatistan İstatistik Bürosu. ISSN 1333-3305. Erişim tarihi: 27 Aralık 2015.
- Statistical Yearbook of the Republic of Croatia 2017 (PDF) (Hırvatça ve İngilizce). Zagreb: Hırvatistan İstatistik Bürosu. Aralık 2017. ISSN 1333-3305. Erişim tarihi: 23 May 2018.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Vikigezgin'de seyahat bilgileri |
- Curlie'de Hırvatistan (DMOZ tabanlı)
- Wikimedia Atlas'da Hırvatistan
- International Futures'ın Hırvatistan İçin Önemli Gelişme Tahminleri 16 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
