Mosku

Mosku Москва
capital of Russia (en)
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Errusia
Alkatea	Sergej Sobjanin (en)
Izen ofiziala	Москва Moscow Moskva Moszkva
Jatorrizko izena	Москва
Posta kodea	101001–135999
Geografia
Koordenatuak	55°45′02″N 37°37′03″E
Azalera	2.562 km²
Altuera	156 m
Mugakideak	Moskuko oblasta eta Kalugako oblasta
Demografia
Biztanleria	13.149.000 (2024) 13.149.000 (2024)/(2021)/(2021)/(2020)/(2019)/(2018)/(2018)/(2017)/(2015)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1987)/(1986)/(1985)/(1982)/(1979)/(1976)/(1975)/(1973)/(1972)/(1970)/(1967)/(1959)/(1956)/(1939)/(1936)/(1931)/(1928)/(1926)/(1923)/(1920)/(1917)/(1915)/(1914)/(1913)/(1912)/(1908)/(1907)/(1902)/(1900)/(1897)/(1891)/(1886)/(1882)/(1871)/(1868)/(1864)/(1863)/(1859)/(1858)/(1856)/(1852)/(1847)/(1840)/(1835)/(1830)/(1825)/(1813)/(1811)/(1800)/(1785)/(1775)/(1750)/(1738)/(1725)/(1710)/(1638)/(1600)/(1400 (egutegi gregorianoa))/(1350 (egutegi gregorianoa))
Dentsitatea	5.132 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	ezezaguna
Telefono aurrizkia	495, 499
Ordu eremua	Moskuko Ordua, UTC+03:00 eta Europa/Mosku
Hiri senidetuak	Berlin, Delhi, Madril, Tel Aviv, Teheran, Pekin, Valenciennes, Londres, Ljubljana, Buenos Aires, Astana, Atenas, Düsseldorf, Viena, Bangkok, Belgrad, Zagreb, Ankara, Ulan Bator, Bixkek, Seul, Habana, Sebastopol, Dubai, Tokio, Piongiang, Baku, Manila, Luhansk, Debrecen, Eindhoven, Ingolstadt, Bratislava, Krasnoiarsk, Cusco eta Banja Luka
Matrikula	77, 97, 99, 177, 197, 199, 777 eta 799
Hizkuntza ofiziala	errusiera
mos.ru

Mosku (errusieraz Москва́, Moskva, mɐˈskva, ahoskera^ⓘ) Errusiako hiriburua eta hiri nagusia da, eta baita Ekialdeko Europako politika, ekonomia, finantza, hezkuntza eta garraio gune nagusia ere. Moskova ibai ertzean kokaturik dago. 2010ean 11.503.501 biztanle zituen. Munduko 7. hiri jendetsuena eta Europako bigarrena (Istanbulen ondotik) da.

Etimologia

Hiriaren izena zeharkatzen duen ibaitik dator, Moskova (Moskvá, antzinako errusieraz град Москов).

Historia

Moskuko Plaza Gorria

Ez da ezagutzen Moskuren jatorria. 1147koa da lehen aipamena, Juri Dolgoruki printzeak Novhorod-Siverskiko printze aliatuari egindako gonbidapena: «etorri neregana, anaia, Moskura». Mongolek erre zuten 1237an, eta haien eskuetan izan zen ondoren. Mongolen beherakadaren eta Konstantinoplaren gainbeheraren ondorioz Mosku Errusiako hiriburu eta mundu ortodoxoaren gune nagusi bilakatu zen.

Petri Handiak San Petersburgon ezarri zuen Errusiako hiriburua. Hori zela eta Moskuk garrantzia galdu zuen eta behera egin zuen biztanle kopuruak. 1812an Napoleonen osteek hartu zuten. Napoleonek kalte larriak egin zituen eta Moskutik alde egin ondoren berriz eraiki behar izan zen hiria; ondoren bere behinolako indarra berreskuratu zuen.

Hirian bizi ziren langileek parte hartu zuten 1905eko iraultzan, eta 1917an boltxebikeak jabetu ziren hiriaz. Hurrengo urtean, 1918an alegia, Sobietar Batasuneko hiriburu egin zuten. Urte horretatik aurrera, Moskuk ezagutu duen hazkundea ikusgarria izan da. Bigarren Mundu Gerran, alemaniarren erasoa Moskutik 100 km baino gutxiagora utzi zen indar gabe, baina hiriak ez zuen kalte handirik izan. Bigarren Mundu Gerraz geroztik are gehiago hazi zen Mosku, eta Sobietar Batasuna zeneko inmigraziogune nagusi bihurtu zen. Garai hartan Mosku eta Washingtonek nazioarteko botere eta politika gune bihurtu ziren.

Geografia

Klima

Moskuk klima kontinental hezea du, Dfb Köppen klima sailkapenaren arabera.

Datu klimatikoak (Mosku (batez-bestekoak 1981–2010, errekorrak 1879tik aurrera))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	8.6	8.3	17.5	28.9	33.2	34.9	38.2	37.3	32.3	24.0	14.5	9.6	38.2
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	−4.0	−3.7	2.6	11.3	18.6	22.0	24.2	21.9	15.7	8.7	0.9	−3.0	9.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	−6.5	−6.7	−1.0	6.7	13.2	17.0	19.2	17.0	11.3	5.6	−1.2	−5.2	5.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	−9.1	−9.8	−4.4	2.2	7.7	12.1	14.4	12.5	7.4	2.7	−3.3	−7.6	2.1
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	−42.2	−38.2	−32.4	−21.0	−7.5	−2.3	1.3	−1.2	−8.5	−16.1	−32.8	−38.8	−42.2
Pilatutako prezipitazioa (mm)	52	41	35	37	49	80	85	82	68	71	55	52	707
Euri egunak (≥ 1 mm)	0.8	0.7	3	9	13	14	15	15	15	12	6	2	105.5
Elur egunak (≥ 1 mm)	18	15	9	1	0.1	0	0	0	0.1	2	10	17	72.2
Eguzki orduak	33	72	128	170	265	279	271	238	147	78	32	18	1731
Hezetasuna (%)	83	80	74	67	64	70	74	77	81	81	84	85	76.7
Iturria: thermograph.ru

Banaketa administratiboa

Moskuko barrutien mapa.

Mosku hamar barruti edo okrugez osaturik dago.

• Zelenogradeko hiria
• Iparraldeko barrutia
• Ipar-ekialdeko barrutia
• Ipar-mendebaldeko barrutia
• Erdialdeko barrutia
• Ekialdeko barrutia
• Hegoaldeko barrutia
• Hego-ekialdeko barrutia
• Hego-mendebaldeko barrutia
• Mendebaldeko barrutia

Garraioa

Moskuko metroa, Lur azpiko jauregia ezizenaz ezaguna, hiriburuaren gune asko lotzen ditu eta munduko metrorik erabilienetakoa da. 185 geltoki ditu eta 305,5 km luze da, lerro guztien batura eginda. Munduko hirugarren metrorik luzeena da, New York eta Londreskoaren ostean. 1935an ireki zen eta ezaguna da geltokiek duten diseinuagatik. Errealismo sozialista bezala ezagutzen den korrontearen hainbat artelan daude bertan.

Bada ustezko sekretupeko metro sistema bat Metro-2 izenekoa, lur azpikoa eta Moskuko metro publikoaren parekoa.

Ondasun nabarmenak

Moskuko Nazioarteko Finantza Gunea

• Plaza Gorria
• San Basilio Katedrala
• Bolxoi antzokia
• Kristo Salbatzailearen katedrala

Herri eta hiri senidetuak

Mosku ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Almaty (Kazakhstan) Amman (Jordania) Karatxi (Pakistan) Ankara (Turkia) Astana (Kazakhstan) Atenas (Grezia) Mumbai (India) Bagdad (Irak) Baku (Azerbaijan) Bangkok (Thailandia) Banja Luka (Bosnia-Herzegovina) Beijing (Txina) Beirut (Libano)

Belgrad (Serbia) Berlin (Alemania) Brest (Bielorrusia) Brusela (Belgika) Bukarest (Errumania) Kairo (Egipto) Caracas (Venezuela) Chicago (Illinois) (Ameriketako Estatu Batuak) Cusco (Peru) Delhi (India) Donetsk (Ukraina) Dubai (Arabiar Emirerri Batuak) Duxanbe (Tajikistan)

Düsseldorf (Alemania) Gəncə (Azerbijan) Hanoi (Vietnam) Habana (Kuba) Ho Chi Minh Hiria (Vietnam) Ingolstadt (Alemania) Jakarta (Indonesia) Jelgava (Letonia) Kharkiv (Ukraina) Kolomna (Errusia) Krakovia (Polonia) Limoges (Frantzia) Ljubljiana (Eslovenia)

Londres (Ingalaterra) (Erresuma Batua) Madril (Espainia) Manila (Filipinak) Narian-Mar (Errusia) Nikosia (Zipre) Paris (Frantzia) Podgorica (Montenegro) Praga (Txekia) Piongiang (Ipar Korea) Alanya (Turkia) Rasht (Iran) Reykjavik (Islandia) Riga (Letonia)

Seul (Hego Korea) Tallinn (Estonia) Tel Aviv (Israel) Teheran (Iran) Tirana (Albania) Tokio (Japonia) Tunis (Tunisia) Ulan Bator (Mongolia) Valenciennes (Frantzia) Viena (Austria) Varsovia (Polonia) Erevan (Armenia)

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/05/14 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Ikus, gainera

• Mosku Irratia
• Moskuko Estatu Unibertsitatea
• Moskuko metroa
• Moskuko Nazioarteko Finantza Gunea
• Moskuko oblasta
• Moskuko Printzerria

Kanpo estekak

• (Ingelesez) (Errusieraz) Moskuko udalaren webgunea

• Datuak: Q649
• Multimedia: Moscow / Q649