Mato Grosso
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mato Grosso esas Braziliana stato. Lu havas kom vicini Amazonas e Pará norde, Tocantins e Goiás este, Mato Grosso do Sul sude, e Rondonia e Bolivia weste. Lua chef-urbo esas Cuiabá.
Bazala fakti pri Mato Grosso.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
Segun la kontrato di Tordesillas, la regiono di nuna Mato Grosso apartenis a Hispania. Jezuiti kreesis l'unesma vilajeti, ma ekpulsesis dal bandeirantes (exploreri qui venis de Sao Paulo e de Portugal) en 1680. La regiono cedesis a Portugal en 1750, pos la signaturo dil Kontrato di Madrid.
Oro trovesis en Mato Grosso en 1718. To aceleris la kresko dil habitantaro di la regiono. L'urbo di Cuiabá fondesis en 1719. En 1777, la kontrato di Santo Ildefonso konfirmis la nuna frontiero, inter lore Portugalana teritorio (Mato Grosso) e Hispaniana teritorio (nune parti de Paraguay e Bolivia).
Pos Braziliana nedependo en 1822, Mato Grosso divenis provinco de Brazilian imperio. Pos la proklameso di la republiko, ol divenis stato. En 1977 la stato dividesis en du: la sudo divenis Mato Grosso do Sul kun chef-urbo en Campo Grande, e la nordo (Mato Grosso) restis kun chef-urbo en Cuiabá. En 1984 inauguresis la choseo asfaltizita Cuiabá-Porto Velho (BR-364).
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Mato Grosso jacas en la geografiala centro di Sud-Amerika. Ol esas parto di Centro-westala regiono di Brazilia. Lua precipua klimato esas tropikala kun du sezoni: ma en nordo di stato esas equatorala.
Lua fluvii apartenas a du hidrografiala baseni, Amazon e Paraguay. Foresti reprezentas 47% de lua surfaco, savani reprezentas 39% e naturala pasturaji reprezentas la centera 14%.
Mato Grosso prizentas tri diferanta ekosistemi: Equatorala foresto norde, savano (cerrado) en granda parto dil stato, e la komplexa ekosistemo nomizita Pantanal - qua subisas ciklala inundadi omnayare, de novembro til marto - en la sudwesto. La plantaro di Pantanal esas variema, kun multa speci di herbi e kelka di arbori de savano, de tropikala foresto e de miarida regioni. L'animalaro esas tre richa, kun cirkum 1,000 speci di uceli, 400 speci di fishi, 300 di mamiferi, 480 di repteri e plu kam 9.000 speci di animali senvertebra.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki de 2016, la sektoro di servadi reprezentas 61,6% del interna produkturo dil stato[2]. La precipua agadi di ca sektoro esas komerco engrosa ed endetala, transporto ed enmagazinigado, turismo e hoteli, financi e banki, saneso e social asisto, eduko, telekomuniki ed informo, administrala servadi, restorerii, e imoblara merkato.
Agrokultivo, extraktado e pesko reprezentas 21% de la regionala produkturo[2]. La precipua produkturi esas soyo, kotono, maizo, edukado di bovi, edukado di hani e porki, e kultivo di sukrokano.
L'industrio reprezentis 17,4% del interna produkturo dil stato[2]. La precipua esas: transformo di grani (nome soyo e maizo), produkturi de ligno, papero e celulozo, nutraji e drinkaji, kemiala produkturi ed artificala dungi, ed extraktado di minerali (oro, kalkopetro ed altri).
La 5 produkturi maxim exportacata esas: soyo, bovokarno, maizo, kotono, e farino ek soyo. Por exportacar ca produkturi uzesas precipue kamioni qui parkuras federala e regionala chosei. Exemple, federala choseo BR-163 (konocata kom choseo Cuiabá-Santarém) qua ligas la stato a la portuo Miritituba, che stato Pará; federala choseo BR-364, liganta Mato Grosso a stati Rondônia ed Acre; e regionala chosei MT-010, MT-040 e MT-130. De Cuiabá, federala choseo BR-163 iras adsude til Campo Grande e Dourados en Mato Grosso do Sul, e de ibe ol iras til Rio Grande do Sul, tra stati Paraná e Santa Catarina. Parto ek la vari transportesas ad urbi en altra stati (Rondônia, Pará, Goiás, Mato Grosso do Sul, São Paulo) qui havas plurtransporta termini, por transferesar de kamioni ad altra transporto-moyeni kun granda kapaceso (treni o batelegi) qui transportos li a la finala portuo, por exportaco.
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]Segun la demografiala kontado di 2022, Mato Grosso havis 3 658 813 habitanti[1]. La habitantaro di Mato Grosso kreskis tre rapide de la duesma duimo di la 20ma yarcento til nun. Malgre to, ol havas un ek la min granda populala denseso de Brazilia. Granda parto di lua habitantaro decendas de la mixo di indijeni kun Portugalani e/o Afrikani, e 76.6% vivis en urbi en 2006. L'ultima demografiala inquestado revelis ke de l'habitantaro 50.92% esas mestica, 39.16% deklaris esir blanka, 7.93% deklaris esir nigra, 1.37% esis indijeni e 0.42% decendanti de Aziani.[3]
| La 10 maxim granda urbi di Mato Grosso (2011) |
|---|
| Imaji | Rango | Nomo | Habitantaro |
|---|---|---|---|
 Cuiabá  Várzea Grande | |||
| 1ma | Cuiabá | 580 489 | |
| 2ma | Várzea Grande | 268 459 | |
| 3ma | Rondonópolis | 215 320 | |
| 4ma | Sinop | 129 916 | |
| 5ma | Tangará da Serra | 94 289 | |
| 6ma | Cáceres | 90 518 | |
| 7ma | Sorriso | 80 298 | |
| 8ma | Barra do Garças | 58 398 | |
| 9ma | Primavera do Leste | 57 423 | |
| 10ma | Lucas do Rio Verde | 50 285 | |
| Fonto: IBGE[4] | |||
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 Censo 2022: Brasil tem 203 milhões de habitantes, 4,7 milhões a menos que estimativa do IBGE - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 28ma di junio 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Economia do Mato Grosso - Publikigita da InfoEscola. URL vidita ye 2ma di julio 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Sistema IBGE de Recuperação Automática - SIDRA - Autoro: IBGE.
- ↑ Estimativas da população residente nos municípios brasileiros com data de referência em 1 de julho de 2011 - Publikigita da Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE). Dato di publikigo: 31ma di julio 2011. URL vidita ye 15ma di septembro 2011. Idiomo: Portugalana.
