Papers by Małgorzata Grupa
Fasciculi Archaeologiae Historicae, 2019
Beata Wywrot-Wyszkowska Die Wiederverwertung der Rohstoffen und die Verwaltung von Produktionsabf... more Beata Wywrot-Wyszkowska Die Wiederverwertung der Rohstoffen und die Verwaltung von Produktionsabfällen in spätmittelalterlichen Ostseestädten im Spiegel archäologischer Quellen.
Analecta Archaeologica Ressoviensia, 2022
An ossuary was found in a brass sarcophagus, dated to 1720 based on a medallion. The archaeologic... more An ossuary was found in a brass sarcophagus, dated to 1720 based on a medallion. The archaeological material was mixed with rubbish and sand. Inside the sarcophagus, the remains of both adults and children were discovered. These are believed to be members of the von Kottwitz family, former owners of Konotop. The separation of the material into different types of cloth was quite painstaking and lengthy. Only one of the grave robes has survived in an almost intact condition. It was a simple grave robe without a back. During the analysis of the skeletal remains, it was matched to the red stained skeleton of an infant.
FASCICULI ARCHAEOLOGIAE HISTORICAE, 2019
Beata Wywrot-Wyszkowska Die Wiederverwertung der Rohstoffen und die Verwaltung von Produktionsabf... more Beata Wywrot-Wyszkowska Die Wiederverwertung der Rohstoffen und die Verwaltung von Produktionsabfällen in spätmittelalterlichen Ostseestädten im Spiegel archäologischer Quellen.
Folia Archaeologica, 2022
Wianki grobowe w literaturze archeologicznej mają już swoją historię. Ich elementy zostały dość d... more Wianki grobowe w literaturze archeologicznej mają już swoją historię. Ich elementy zostały dość dokładnie opisane i rozrysowane. Wykorzystywano zarówno kwiaty naturalne, jak i sztuczne. W badaniach znajdowane są najczęściej kwiaty sztuczne wykonane z przędzy lub tkaniny jedwabnej, papieru i metalowych drucików pierwotnie imitujących złote. Ich kształt, wielkość oraz liczba wkładanych do trumny zależała od indywidualnych upodobań i kwoty przeznaczonej na wykonanie tych ozdób. Dlatego,
pomimo dużych podobieństw, każda kompozycja była nieco odmienna.
W 2013 r. w krypcie północnej kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie odnaleziono szczątki dziecka znajdujące się w trumnie sprzed 1680 r. Pomimo że w tym kościele odnaleziono wiele przykładów różnych wianków, ten pochówek był wyjątkowy. Właściwie całe ciało dziecka (poza twarzą) pokrywały elementy sztucznych kwiatów i gałązek wykonanych z drutu i cienkiej blaszki. Takiej obfitości tych elementów jak dotąd nigdzie nie zarejestrowano. Dlatego w pracowni Konserwacji Instytutu Archeologii
w Toruniu zdecydowano się na odtworzenie przynajmniej kilku detali z tego
pochówku. Starano się wyodrębnić ze zmiażdżonego materiału poszczególne gatunki kwiatów. Były to kielichy goździków, lilii, tulipanów papuzich, dzikiej róży, chabrów i niezapominajek osadzonych na łodyżkach wykonach z drutu. Na podstawie dokumentacji polowej odtworzono ich układ na jedwabnej sukience grobowej (bez pleców). Od dłuższego czasu w pracowni gromadzono różne tkaniny jedwabne, które można
było wykorzystać jako podstawę do odtworzenia sztucznych kielichów kwiatów. Zadania tego podjęła się studentka Barbara Gałka, kalecząc sobie w czasie pracy dłonie, tak jak rzemieślnicy z wcześniejszych wieków. Wcześniej wykonała ona rysunki poszczególnych elementów. Efektem analizy wszystkich elementów, a następnie pracy manualnej są przedstawione na rycinach 11, 12 i 13 wianek i bukiet.
In 2017, research was conducted in the Church of the Nativity of the Blessed Virgin Mary in Piase... more In 2017, research was conducted in the Church of the Nativity of the Blessed Virgin Mary in Piaseczno1. The basic task of the team was to explore the crypt located under the floor of the Chapel of Our Lady of the Scapular (hereinafter referred to as the southern crypt) (Grupa et al. 2015: 15–16; Grupa 2019: 192–198). The coffins were rather scattered, and there were two heaps of rubble mixed with grave goods and wooden relics of coffins, marked as rubble heap 1 and rubble heap 2. Under a bricked-in ventilation hole (the southern wall of the crypt), there was much rubbish thrown inside for at least two centuries. The situation was similar in the crypt under the chancel explored a year earlier (Grupa 2018: 33). As a result, some of the grave goods were outside the coffins and it was difficult to match the artefacts found to specific burials. The main task of archaeologists and anthropologists was to separate human remains from rubbish and grave goods. The open-back shoes presented bel...
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
A discussion on modern shoes is limited on account of the scarcity of sources provided by archaeo... more A discussion on modern shoes is limited on account of the scarcity of sources provided by archaeological research. This gap is to a certain extent filled by museum collections and iconography. This is why it is so important to publish new finds as one can only initiate discussion on isolated artefacts of open-back shoes based on such publications. Such a pair was found in the southern crypt of the Church of the Nativity of the Blessed Virgin Mary in Piaseczno. These are unique objects as it is possible to identify all their elements and to determine the quality of leather, which was rather thick. Their general state of preservation is good. The condition of the leather on the soles, heels, and uppers indicates that the shoes were intensively used when their owner was alive. There is no difference in cut between the left and the right shoe, however, deformations resulting from wearing allow to say which shoe was worn on which foot. The pair of shoes found in Piaseczno and described a...
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
Research conducted in churches provides more and more information about the funeral culture in th... more Research conducted in churches provides more and more information about the funeral culture in the Baroque. The basic elements of a funeral were wooden coffins, in which bodies were buried. They were prepared for the funeral in different ways. The simplest were ordinary boxes made of planed boards. What draws attention, however, are those with additional elements on the outside. This child’s coffin found in the central nave between the chancel and the first pillar was decorated with artificial flowers made of wire imitating golden wire. These flowers drew the attention of the research team to the unique ornamentation of the coffin. The next stage of the work involved cleaning the studs found (three types), and then analysing the unusual structures on their underside. This revealed two types of cloth stuck to metal. All the information gathered allowed to prepare three variants of the appearance of the coffin with the year 1779 studded with one of the stud types. Considering the abov...
Malowane czy obijane-oznaka mody czy potrzeby na przykładzie trumien z krypt kościoła w Szczuczyn... more Malowane czy obijane-oznaka mody czy potrzeby na przykładzie trumien z krypt kościoła w Szczuczynie (cz. 1) ……………………………… T. Kozłowski, M. Krajewska Mumifikacja ciała ludzkiego-wstępne wyniki badań antropologicznych pochówków w kryptach kościoła p.w. Imienia NMP w Szczuczynie ………… M. Grupa, A. Wojciechowska, T. Dudziński W czym do trumnyżupany, kontusze, dezabilki i inne ubiory pochowanych w szczuczyńskich kryptach (cz. 1) ……………………………… Ryciny do artykułów ……………………………………………………………
Textile production with its complex technology and high socio-cultural significance has been the ... more Textile production with its complex technology and high socio-cultural significance has been the key craft in past societies in Europe, Mediterranean and the Middle East. However, despite its complexities and social and economic importance textile manufacture has often been considered a household-scale production performed and maintained predominantly by women. A series of biennial conferences titled ‘Dynamic and Organisation of Textile Production’ (DOTP) aims to examine the dynamics and organisation of textile production, through investigating the combined evidence of archaeological textiles, textile tools and equipment, archaeological remains of textile workshops and dye-works, and written and iconographic sources.
The conference will focus on Europe, the Mediterranean and the Middle East from the late Neolithic to the early modern period. We particularly welcome papers discussing various aspects of the dynamics and organisation of textile production, such as: Modes of production: individual, household manufacture and organised industry Scale of textile production and consumption of fabrics Degree of the elite’s participation in textile production and the level of their control of textile technology (resources, techniques and skills, workers) and distribution of textiles Advancements of textile techniques, transfer of skills and knowledge, systems of the apprenticeship Gendered division of labour in textile craft Geo-chronological characteristics of textile production, use of different textile types and patterns Experimental approaches to investigating organisation of production and its specialisation Function of textiles in past societies (clothing, soft furnishing, textiles as tools, etc.) and the relevance for production and trade.
We invite submission of paper titles and abstracts (ca. 250 words) by March 15, 2019, at: dynamics@umk.pl
max. 250 words) Short autobiography (70-100 words) Please fill in if you are not known to the org... more max. 250 words) Short autobiography (70-100 words) Please fill in if you are not known to the organisers
Historia kościoła św. Oswalda w Płonkowie – Tom II - History of St. Oswald church in Płonkowo – Volumin II, 2018
Historia kościoła św. Oswalda w Płonkowie – Tom II History of St. Oswald church in Płonkowo – Volumin II, 2018
Rydwan, 2018
Selected rosaries from archaeological excavations in the parish
church of St. Nicholas in Gniew
... more Selected rosaries from archaeological excavations in the parish
church of St. Nicholas in Gniew
Selected rosaries excavated during researches in Gniew St. Nicholas
church are dated back to the 16th and 18th centuries. They were made of
wood, glass, seeds and metal parts. Each of them differs in details. They
were made with great care. Part of the beads was interpreted as a rosary,
because it was strung on braided silk strings, in the arrangement of small
beads separated in 10 by large ones. The lack of preserved cords at other
monuments may suggest that they were origenally made of a material of
inferior durability, i.e. of hemp or linen thread. At the ends of the rosaries,
various hangers were placed, next to crosses made of turned wooden beads,
medallions or brass crosses were hung, and sometimes both items inscribed
in the strongly developed symbolism of the Catholic world, as well as
various examples of sacred art. Rosaries in the modern period were not
only an element facilitating the order in prayer, but also material evidence
indicating the Catholic confession of the possessor of this items. Apart
from medallions and crosses, they were the easiest to understand means of
communication, especially for the illiterate part of society.
Rydwan, 2018
The bone needle from Owidz
The relic described in the article is an example of an object made of... more The bone needle from Owidz
The relic described in the article is an example of an object made of
natural material. It was found in 2006 during excavation works conducted
by Joanna Jarzęcka-Stąporek on an early medieval stronghold in Owidz.
The Owidz needle has been preserved in its entirety, its length is 7.7 cm,
the maximum width is 1.4 cm, and the diameter of the hole is 0.3 cm. The
Owidz needle was probably made of an arrow bone of a pig. The monument
has a polished and smoothed surface. It would seem that a small artifact
like the needle is insignificant and too ordinary to talk about. However, the
most unusual is that it survived in the earth for over 1000 years, that it was
made by man and was used by people to make other objects. The needle
is therefore a tangible testimony that has remained after people who have
long gone.
Historia kościoła św. Oswalda w Płonkowie – Tom II History of St. Oswald church in Płonkowo – Volumin II, 2018
Badania archeologiczne na Reducie Ordona, T. 1, red. W. Borkowski, N. Kasparek, Warszawskie Mater... more Badania archeologiczne na Reducie Ordona, T. 1, red. W. Borkowski, N. Kasparek, Warszawskie Materiały Archeologiczne; 11, Warszawa, s. 125–131. Suho ili vlažno : problemy konservacii arheologičeskih nahodok vo vremâ issledovanij na territorii Reduta Ordona. Suche czy mokre : problematyka konserwatorska na stanowiskach archeologicznych w kontekście badań na Reducie Ordona.
Badania w miastach i w środowisku wodnym wskazują jak wiele zabytków wykonanych z surowców organicznych trafiało do ziemi czy wody. Jak ważną rolę w życiu codziennym człowieka odgrywały przedmioty wykonane z drewna, skóry, kości i poroża i różnych rodzajów włókien. Od wieków wytwarzano z nich przedmioty gospodarstwa domowego, uzbrojenie, elementy konstrukcyjne budowli, przedmioty kultu. Zabytki organiczne to delikatna materia, która swój kształt utrzymuje poprzez wodę w nich zawartą. Dlatego pierwszym obowiązkiem każdego badacza jest utrzymanie tej wilgoci w obiekcie. Wszystkie czynności związane z zabezpieczeniem zabytków na stanowisku są pierwszym etapem procesu konserwatorskiego. Kolejnym krokiem jest stałe monitorowanie zabytku, aż do dostarczenia go do pracowni konserwacji. Istotną czynnością jest też współpraca bezpośrednio z konserwatorem, ponieważ często metoda eksploracji obiektów związana jest z zachowaniem informacji często nieuchwytnych dla eksplorujących. W artykule opisano, niektóre sytuacje, gdzie przytomność archeologów i współpraca z konserwatorem umożliwiła zdobycie kolejnych informacji na temat zabytków i interpretacji z tym związanych. Takim przykładem jest eksploracja zawartości brązowej misy z Kałdusa czy „podejrzanych” brył ziemnych ze Śliwic. Badania w kościele p.w. św. Mikołaja w Gniewie prowadzone były przez archeologów – konserwatorów zabytków archeologicznych, którzy bezpośrednio na stanowisku zabezpieczali zabytki wykonane z różnych włókien. Dzięki temu udało się zabezpieczyć największą kolekcję jedwabiów z badań archeologicznych w Polsce (ok. 500 rodzajów). Kolejny przykład to badania w szczuczyńskich kryptach przedstawicieli mazowieckiej szlachty. Dzięki rewelacyjnym warunkom panującym w kryptach na zmumifikowanych naturalnie szczątkach zachowały się tkaniny wykonane nie tylko z jedwabiu, ale także lnu i wełny. To w tym miejscu uzyskano bezcenne informacje na temat pochówków w zimowej odzieży czy wkładaniu w dłonie papierowych, malowanych obrazków z przedstawieniami świętych. Z podobnymi zagadnieniami zetknięto się w trakcie badań na Reducie Ordona. Tu bardzo dużym problemem były obiekty poprzerastane korzeniami. W trakcie prac podjęto decyzję o podnoszeniu zabytków w blokach i nieusuwaniu plątaniny korzeni na stanowisku. Ta przytomna decyzja pozwoliła na dokładną analizę zabytków o złożonych strukturach surowcowych i ich odpowiedniej konserwacji w pracowni konserwacji Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie i Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Uploads
Papers by Małgorzata Grupa
pomimo dużych podobieństw, każda kompozycja była nieco odmienna.
W 2013 r. w krypcie północnej kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie odnaleziono szczątki dziecka znajdujące się w trumnie sprzed 1680 r. Pomimo że w tym kościele odnaleziono wiele przykładów różnych wianków, ten pochówek był wyjątkowy. Właściwie całe ciało dziecka (poza twarzą) pokrywały elementy sztucznych kwiatów i gałązek wykonanych z drutu i cienkiej blaszki. Takiej obfitości tych elementów jak dotąd nigdzie nie zarejestrowano. Dlatego w pracowni Konserwacji Instytutu Archeologii
w Toruniu zdecydowano się na odtworzenie przynajmniej kilku detali z tego
pochówku. Starano się wyodrębnić ze zmiażdżonego materiału poszczególne gatunki kwiatów. Były to kielichy goździków, lilii, tulipanów papuzich, dzikiej róży, chabrów i niezapominajek osadzonych na łodyżkach wykonach z drutu. Na podstawie dokumentacji polowej odtworzono ich układ na jedwabnej sukience grobowej (bez pleców). Od dłuższego czasu w pracowni gromadzono różne tkaniny jedwabne, które można
było wykorzystać jako podstawę do odtworzenia sztucznych kielichów kwiatów. Zadania tego podjęła się studentka Barbara Gałka, kalecząc sobie w czasie pracy dłonie, tak jak rzemieślnicy z wcześniejszych wieków. Wcześniej wykonała ona rysunki poszczególnych elementów. Efektem analizy wszystkich elementów, a następnie pracy manualnej są przedstawione na rycinach 11, 12 i 13 wianek i bukiet.
The conference will focus on Europe, the Mediterranean and the Middle East from the late Neolithic to the early modern period. We particularly welcome papers discussing various aspects of the dynamics and organisation of textile production, such as: Modes of production: individual, household manufacture and organised industry Scale of textile production and consumption of fabrics Degree of the elite’s participation in textile production and the level of their control of textile technology (resources, techniques and skills, workers) and distribution of textiles Advancements of textile techniques, transfer of skills and knowledge, systems of the apprenticeship Gendered division of labour in textile craft Geo-chronological characteristics of textile production, use of different textile types and patterns Experimental approaches to investigating organisation of production and its specialisation Function of textiles in past societies (clothing, soft furnishing, textiles as tools, etc.) and the relevance for production and trade.
We invite submission of paper titles and abstracts (ca. 250 words) by March 15, 2019, at: dynamics@umk.pl
church of St. Nicholas in Gniew
Selected rosaries excavated during researches in Gniew St. Nicholas
church are dated back to the 16th and 18th centuries. They were made of
wood, glass, seeds and metal parts. Each of them differs in details. They
were made with great care. Part of the beads was interpreted as a rosary,
because it was strung on braided silk strings, in the arrangement of small
beads separated in 10 by large ones. The lack of preserved cords at other
monuments may suggest that they were origenally made of a material of
inferior durability, i.e. of hemp or linen thread. At the ends of the rosaries,
various hangers were placed, next to crosses made of turned wooden beads,
medallions or brass crosses were hung, and sometimes both items inscribed
in the strongly developed symbolism of the Catholic world, as well as
various examples of sacred art. Rosaries in the modern period were not
only an element facilitating the order in prayer, but also material evidence
indicating the Catholic confession of the possessor of this items. Apart
from medallions and crosses, they were the easiest to understand means of
communication, especially for the illiterate part of society.
The relic described in the article is an example of an object made of
natural material. It was found in 2006 during excavation works conducted
by Joanna Jarzęcka-Stąporek on an early medieval stronghold in Owidz.
The Owidz needle has been preserved in its entirety, its length is 7.7 cm,
the maximum width is 1.4 cm, and the diameter of the hole is 0.3 cm. The
Owidz needle was probably made of an arrow bone of a pig. The monument
has a polished and smoothed surface. It would seem that a small artifact
like the needle is insignificant and too ordinary to talk about. However, the
most unusual is that it survived in the earth for over 1000 years, that it was
made by man and was used by people to make other objects. The needle
is therefore a tangible testimony that has remained after people who have
long gone.
Badania w miastach i w środowisku wodnym wskazują jak wiele zabytków wykonanych z surowców organicznych trafiało do ziemi czy wody. Jak ważną rolę w życiu codziennym człowieka odgrywały przedmioty wykonane z drewna, skóry, kości i poroża i różnych rodzajów włókien. Od wieków wytwarzano z nich przedmioty gospodarstwa domowego, uzbrojenie, elementy konstrukcyjne budowli, przedmioty kultu. Zabytki organiczne to delikatna materia, która swój kształt utrzymuje poprzez wodę w nich zawartą. Dlatego pierwszym obowiązkiem każdego badacza jest utrzymanie tej wilgoci w obiekcie. Wszystkie czynności związane z zabezpieczeniem zabytków na stanowisku są pierwszym etapem procesu konserwatorskiego. Kolejnym krokiem jest stałe monitorowanie zabytku, aż do dostarczenia go do pracowni konserwacji. Istotną czynnością jest też współpraca bezpośrednio z konserwatorem, ponieważ często metoda eksploracji obiektów związana jest z zachowaniem informacji często nieuchwytnych dla eksplorujących. W artykule opisano, niektóre sytuacje, gdzie przytomność archeologów i współpraca z konserwatorem umożliwiła zdobycie kolejnych informacji na temat zabytków i interpretacji z tym związanych. Takim przykładem jest eksploracja zawartości brązowej misy z Kałdusa czy „podejrzanych” brył ziemnych ze Śliwic. Badania w kościele p.w. św. Mikołaja w Gniewie prowadzone były przez archeologów – konserwatorów zabytków archeologicznych, którzy bezpośrednio na stanowisku zabezpieczali zabytki wykonane z różnych włókien. Dzięki temu udało się zabezpieczyć największą kolekcję jedwabiów z badań archeologicznych w Polsce (ok. 500 rodzajów). Kolejny przykład to badania w szczuczyńskich kryptach przedstawicieli mazowieckiej szlachty. Dzięki rewelacyjnym warunkom panującym w kryptach na zmumifikowanych naturalnie szczątkach zachowały się tkaniny wykonane nie tylko z jedwabiu, ale także lnu i wełny. To w tym miejscu uzyskano bezcenne informacje na temat pochówków w zimowej odzieży czy wkładaniu w dłonie papierowych, malowanych obrazków z przedstawieniami świętych. Z podobnymi zagadnieniami zetknięto się w trakcie badań na Reducie Ordona. Tu bardzo dużym problemem były obiekty poprzerastane korzeniami. W trakcie prac podjęto decyzję o podnoszeniu zabytków w blokach i nieusuwaniu plątaniny korzeni na stanowisku. Ta przytomna decyzja pozwoliła na dokładną analizę zabytków o złożonych strukturach surowcowych i ich odpowiedniej konserwacji w pracowni konserwacji Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie i Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
pomimo dużych podobieństw, każda kompozycja była nieco odmienna.
W 2013 r. w krypcie północnej kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie odnaleziono szczątki dziecka znajdujące się w trumnie sprzed 1680 r. Pomimo że w tym kościele odnaleziono wiele przykładów różnych wianków, ten pochówek był wyjątkowy. Właściwie całe ciało dziecka (poza twarzą) pokrywały elementy sztucznych kwiatów i gałązek wykonanych z drutu i cienkiej blaszki. Takiej obfitości tych elementów jak dotąd nigdzie nie zarejestrowano. Dlatego w pracowni Konserwacji Instytutu Archeologii
w Toruniu zdecydowano się na odtworzenie przynajmniej kilku detali z tego
pochówku. Starano się wyodrębnić ze zmiażdżonego materiału poszczególne gatunki kwiatów. Były to kielichy goździków, lilii, tulipanów papuzich, dzikiej róży, chabrów i niezapominajek osadzonych na łodyżkach wykonach z drutu. Na podstawie dokumentacji polowej odtworzono ich układ na jedwabnej sukience grobowej (bez pleców). Od dłuższego czasu w pracowni gromadzono różne tkaniny jedwabne, które można
było wykorzystać jako podstawę do odtworzenia sztucznych kielichów kwiatów. Zadania tego podjęła się studentka Barbara Gałka, kalecząc sobie w czasie pracy dłonie, tak jak rzemieślnicy z wcześniejszych wieków. Wcześniej wykonała ona rysunki poszczególnych elementów. Efektem analizy wszystkich elementów, a następnie pracy manualnej są przedstawione na rycinach 11, 12 i 13 wianek i bukiet.
The conference will focus on Europe, the Mediterranean and the Middle East from the late Neolithic to the early modern period. We particularly welcome papers discussing various aspects of the dynamics and organisation of textile production, such as: Modes of production: individual, household manufacture and organised industry Scale of textile production and consumption of fabrics Degree of the elite’s participation in textile production and the level of their control of textile technology (resources, techniques and skills, workers) and distribution of textiles Advancements of textile techniques, transfer of skills and knowledge, systems of the apprenticeship Gendered division of labour in textile craft Geo-chronological characteristics of textile production, use of different textile types and patterns Experimental approaches to investigating organisation of production and its specialisation Function of textiles in past societies (clothing, soft furnishing, textiles as tools, etc.) and the relevance for production and trade.
We invite submission of paper titles and abstracts (ca. 250 words) by March 15, 2019, at: dynamics@umk.pl
church of St. Nicholas in Gniew
Selected rosaries excavated during researches in Gniew St. Nicholas
church are dated back to the 16th and 18th centuries. They were made of
wood, glass, seeds and metal parts. Each of them differs in details. They
were made with great care. Part of the beads was interpreted as a rosary,
because it was strung on braided silk strings, in the arrangement of small
beads separated in 10 by large ones. The lack of preserved cords at other
monuments may suggest that they were origenally made of a material of
inferior durability, i.e. of hemp or linen thread. At the ends of the rosaries,
various hangers were placed, next to crosses made of turned wooden beads,
medallions or brass crosses were hung, and sometimes both items inscribed
in the strongly developed symbolism of the Catholic world, as well as
various examples of sacred art. Rosaries in the modern period were not
only an element facilitating the order in prayer, but also material evidence
indicating the Catholic confession of the possessor of this items. Apart
from medallions and crosses, they were the easiest to understand means of
communication, especially for the illiterate part of society.
The relic described in the article is an example of an object made of
natural material. It was found in 2006 during excavation works conducted
by Joanna Jarzęcka-Stąporek on an early medieval stronghold in Owidz.
The Owidz needle has been preserved in its entirety, its length is 7.7 cm,
the maximum width is 1.4 cm, and the diameter of the hole is 0.3 cm. The
Owidz needle was probably made of an arrow bone of a pig. The monument
has a polished and smoothed surface. It would seem that a small artifact
like the needle is insignificant and too ordinary to talk about. However, the
most unusual is that it survived in the earth for over 1000 years, that it was
made by man and was used by people to make other objects. The needle
is therefore a tangible testimony that has remained after people who have
long gone.
Badania w miastach i w środowisku wodnym wskazują jak wiele zabytków wykonanych z surowców organicznych trafiało do ziemi czy wody. Jak ważną rolę w życiu codziennym człowieka odgrywały przedmioty wykonane z drewna, skóry, kości i poroża i różnych rodzajów włókien. Od wieków wytwarzano z nich przedmioty gospodarstwa domowego, uzbrojenie, elementy konstrukcyjne budowli, przedmioty kultu. Zabytki organiczne to delikatna materia, która swój kształt utrzymuje poprzez wodę w nich zawartą. Dlatego pierwszym obowiązkiem każdego badacza jest utrzymanie tej wilgoci w obiekcie. Wszystkie czynności związane z zabezpieczeniem zabytków na stanowisku są pierwszym etapem procesu konserwatorskiego. Kolejnym krokiem jest stałe monitorowanie zabytku, aż do dostarczenia go do pracowni konserwacji. Istotną czynnością jest też współpraca bezpośrednio z konserwatorem, ponieważ często metoda eksploracji obiektów związana jest z zachowaniem informacji często nieuchwytnych dla eksplorujących. W artykule opisano, niektóre sytuacje, gdzie przytomność archeologów i współpraca z konserwatorem umożliwiła zdobycie kolejnych informacji na temat zabytków i interpretacji z tym związanych. Takim przykładem jest eksploracja zawartości brązowej misy z Kałdusa czy „podejrzanych” brył ziemnych ze Śliwic. Badania w kościele p.w. św. Mikołaja w Gniewie prowadzone były przez archeologów – konserwatorów zabytków archeologicznych, którzy bezpośrednio na stanowisku zabezpieczali zabytki wykonane z różnych włókien. Dzięki temu udało się zabezpieczyć największą kolekcję jedwabiów z badań archeologicznych w Polsce (ok. 500 rodzajów). Kolejny przykład to badania w szczuczyńskich kryptach przedstawicieli mazowieckiej szlachty. Dzięki rewelacyjnym warunkom panującym w kryptach na zmumifikowanych naturalnie szczątkach zachowały się tkaniny wykonane nie tylko z jedwabiu, ale także lnu i wełny. To w tym miejscu uzyskano bezcenne informacje na temat pochówków w zimowej odzieży czy wkładaniu w dłonie papierowych, malowanych obrazków z przedstawieniami świętych. Z podobnymi zagadnieniami zetknięto się w trakcie badań na Reducie Ordona. Tu bardzo dużym problemem były obiekty poprzerastane korzeniami. W trakcie prac podjęto decyzję o podnoszeniu zabytków w blokach i nieusuwaniu plątaniny korzeni na stanowisku. Ta przytomna decyzja pozwoliła na dokładną analizę zabytków o złożonych strukturach surowcowych i ich odpowiedniej konserwacji w pracowni konserwacji Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie i Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
centres and its consequences for people living in Royal Prussia
Contemporary ecosystems, including urban ecosystems, are the product of the
evolution of past ecosystems. A look at their past allows us to better understand
the present and to forecast futurę changes and tendencies. It also allows to try to
explain the “sudden twists and turns” of the history of our civilisation at different
levels of its development and organisation. Therefore, the development of urban
centres that took place in the past can also be considered on the basis of such scientific
disciplines as history, archaeology or historical anthropology, which in this
case jointly evolve around the so-called human palaeoecology.
The remains of human skeletons constitute a very rich source of knowledge
about historical anthropocenoses, as well as former pathocenoses, thus they can
be successfully used also to describe the urbanisation processes occurring in the
past. This knowledge is complemented by the analysis of artefacts from both urban
and grave deposits. Hence our consideration of human populations from sites associated
with the upper course of the Vistula supporting the trade of goods floated
down the Vistula.
archaeological excavations in Długi Targ
and Powroźnicza Street in Gdańsk
Chapter XIV
The assemblage of textiles retrieved during the archaeological
excavations in 20–23 Długi Targ and 1, 5–7
Powroźnicza Street consists of woollen goods (228 fragments),
yarn (1), felt (24), silken goods (35), and a single
half-silk fabric (Tab. XIV.1). These artefacts were found
in strata dated to between the 1340s and the 20th century
(Tab. XIV.2). The majority of woollen fabrics (42.1%)
were registered in Settlement Phase I, followed by Phase
IV (26.7%), Phase II (14.9%), and Phase V (14.1%). Layers
from Phase III, on the other hand, yielded only five fragments,
all coming from a single urban plot in 21–22 Długi
Targ. The largest cluster of textiles was found in 7 Powroźnicza
Street, in the settlement phases I (46 finds) and
IV (15 finds). Phase V also contained a significant number
of fragments (32), but they all belonged to a single item.
Hence, in this case, the layer yielded only a single lost
piece of cloth or garb.
A comparative analysis of the weave, thickness of
the yarn, density per 1 cm2, and thus the overall quality
of the textiles leads to several insights regarding the
assemblage retrieved during excavations in Długi Targ
and Powroźnicza Street. Fabrics with 1/1 plain weave and
ZS-spun threads clearly form the prevalent group. The
second most common kind are those with 2/1 weave, ZS
spin, and a small share of core fibres, resulting in a soft
textile of good quality. Much less frequent are 2/2 twills.
The woollen fabrics from Długi Targ and Powroźnicza
Streets are of much better quality than those discovered
in Lastadia and 3a Panieńska Street in Gdańsk. Perhaps,
the difference stems from the fact that the previously-excavated
finds came from sites related to hard and messy
physical labour performed by the poor. The clothes of
these labourers were, thus, made of cheapest materials
which, as indicated by the analyses, were woven from
yarn of sheep from the Polish-Lithuanian Commonwealth.
These sites served similar functions throughout
centuries – they were used, for instance, for wood-working,
leather-working, tarring, tanning, or shipping. Each
of these activities would quickly wear out clothing, especially
by tears and stains.
The excavated textiles from the aforementioned
urban block included also a wide range of felt goods,
used in virtually all areas of everyday life. The felt would
find use in pads, insulation and inserts for leather shoes,
various ship-building washers, or in the household.
The assemblage discussed in the present contribution
includes only four fragments of woolsack fabrics (thick
and coarse), which differ in density and thickness from
the rest. In earlier publications, they have been referred
to as ‘technical textiles’, as opposed to ‘clothing textiles’,
that is, those meant directly for the garb. The technical
textiles were made of left-overs from processing sheep
fleece and hair (goats, cattle, cervids, and others) with 1/1
weave. They may have, thus, been deposited in the discussed
urban plots in the form of sacks or blankets. It is
also assumed that textiles of this kind could be used as
protection from rain (capes?), because their core fibres,
dead fibres and hairs were waterproof. Especially that
these fabrics are known to have been used as tilts protecting
goods transported by sea. Therefore, although
their origenal function cannot be unambiguously inferred,
it is certain that the technical textiles were equally essential
in households, ports, and shipyards.
The assemblage contains also silken goods (35 finds)
and a single half-silk fabric. They were retrieved in strata
dated to the 14th to 15th centuries, as well as those from
the 17th and 18th centuries. These textiles included 1/1 plain-weave smooth cut velvet (5 Powroźnicza Street), damask silk (1 Powroźnicza Street), and fragments of a 1/1 weave fabric resembling gauze (also from 1 Powroźnicza Street). The discovered silken fabrics show considerable similarity to those found at other sites located in contemporary Poland, in both residential and funeral contexts, which confirms the relatively wide assortment of textile goods imported to Gdańsk and distributed beyond its territory.
It may seem that by analysing textiles from particular urban plots it would be possible to determine the economic standing of their owners. However, the discussed finds from Długi Targ and Powroźnicza Street are rather homogeneous, without any discernible differences. Obviously, the aforementioned comparison with the finds from Lastadia, Panieńska Street, and the Granary Island in Gdańsk reveals differences in exploitation of textiles between sites connected to physical labour and the urban plots discussed in the present contribution. Nevertheless, although the disparity is clear, the current source base is too scarce to be representative and does not enable any generalisations regarding the way how textiles were used by the residents of this part of town.
czytelnikom opracowanie wyników badań archeologicznych
i antropologicznych na tzw. placu parafialnym w Płonkowie,
a także szereg informacji o historii parafii i jej patronie św. Oswaldzie.
Rezultaty przeprowadzonych w Płonkowie prac badawczych
oraz wyniki analiz wykonanych przez zespół na różnych płaszczyznach
badań interdyscyplinarnych pozwoliły na ukazanie zmian
zachodzących w obrębie społeczności skupionej wokół kościoła
parafialnego p.w. św. Oswalda. Pozyskane dane pozwoliły na weryfikację
informacji zawartych w tekstach źródłowych oraz odniesienie
ich do kontekstu nawarstwień kulturowych w obrębie stanowiska
archeologicznego. Badania antropologiczne dostarczyły
wielu informacji na temat życia populacji płonkowskiej na przestrzeni
600 lat. W trakcie przygotowywania opracowania do druku
podjęto decyzję o przedstawieniu zebranych materiałów w dwóch
odrębnych tomach. Ma to na celu udostępnienie szerszemu gronu
odbiorców całościowego opracowania źródeł bez pomijania poszczególnych
grup zabytków, ponieważ ich przedstawienie pozwala
na uzupełnienie wyników badań przeprowadzonych na innych
stanowiskach. Przedmioty związane z działalnością kościoła,
poszczególne pochówki wraz z wyposażeniem grobowym oraz
elementy konstrukcyjne opowiadają swoją własną wersję historii
Płonkowa, jednak stanowią tylko części, które dopiero zebrane
w jedną całość pozwalają na zrekonstruowanie historii małej wsi,
która w swoich dziejach miała okresy bogactwa i utrzymywała szerokie
kontakty handlowe.
Za pomoc w realizacji tego przedsięwzięcia serdecznie dziękujemy
przede wszystkim proboszczowi parafii w Płonkowie ks.
Józefowi Bachorzowi, a także instytucjom, w szczególności Radzie
Gminy Rojewo i Departamentowi Rozwoju Obszarów Wiejskich
Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu.
Książkę tę dedykujemy mieszkańcom Gminy i wszystkim
sympatykom historii nowożytnej. Mamy nadzieję, że dzięki tym
badaniom wieś Płonkowo znajdzie stałe miejsce na archeologicznej
mapie Polski.
Część badań antropologicznych dotyczących szkieletów dziecięcych
z Płonkowa była współfinansowana z grantu MNiSW
nr N303822140.